Научная статья на тему 'АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ОТА-ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЙЎНАЛИШЛАРИ'

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ОТА-ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
92
127
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборотлашган жамият / ёшлар / интернет / ота-она / оила / мактаб / маҳалла / тарбия / маданият / виртуал / медиа / ахборот / компьютер / фейсбук / телевизор / ўқитувчи / саводхонлик / виртуал назорат / фарзандлар / миллий ғурур. / информированное общество / молодежь / интернет / родители / семья / школа / соседство / воспитание / культура / виртуальный / медиа / информация / компьютер / фейсбук / телевидение / учитель / грамотность / виртуальный контроль / дети / национальная гордость.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хайдарова Хилола Раҳимбердиевна

Мақолада оилада ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожлантиришнинг истиқболли йўналишлари таҳлил қилинган. Шунингдек, ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятни ривожлантириш асосида оиладаги фарзандлар тарбияси билан боғлиқ маънавийахлоқий муаммолар кенг ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РАЗВИТИЯ ВИРТУАЛЬНОПЕДАГОГИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ РОДИТЕЛЕЙ В ИНФОРМАЦИОННОМ ОБЩЕСТВЕ

В статье анализируются перспективы развития виртуальной педагогической культуры родителей в семье. Также широко освещаются духовно-нравственные вопросы, связанные с воспитанием детей в семье на основе развития виртуально-педагогической культуры родителей.

Текст научной работы на тему «АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ОТА-ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЙЎНАЛИШЛАРИ»

Хайдарова Хилола Рах,имбердиевна,

Мирзо УлуFбек номидаги Узбекистан Миллий университети докторанти (DSc), психология фанлари номзоди

АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ОТА-ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИСЩБОЛЛИ ЙУНАЛИШЛАРИ

УУК: 37.018.265

ХАЙДАРОВА Х.Р. АХБОРОТЛАШГАН ЖАМИЯТ ШАРОИТИДА ОТА-ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ИСТИЦБОЛЛИ ЙУНАЛИШЛАРИ

Маколада оилада ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожлантиришнинг истикболли йуналишлари тах,лил килинган. Шунингдек, ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятни ривожлантириш асосида оиладаги фарзандлар тарбияси билан боFлик маънавий-ахлокий муаммолар кенг ёритиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: ахборотлашган жамият, ёшлар, интернет, ота-она, оила, мак-таб, мах,алла, тарбия, маданият, виртуал, медиа, ахборот, компьютер, фейсбук, телевизор, укитувчи, саводхонлик, виртуал назорат, фарзандлар, миллий Fурур.

ХАЙДАРОВА Х.Р. ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РАЗВИТИЯ ВИРТУАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ РОДИТЕЛЕЙ В ИНФОРМАЦИОННОМ ОБЩЕСТВЕ

В статье анализируются перспективы развития виртуальной педагогической культуры родителей в семье. Также широко освещаются духовно-нравственные вопросы, связанные с воспитанием детей в семье на основе развития виртуально-педагогической культуры родителей.

Ключевые слова и понятия: информированное общество, молодежь, интернет, родители, семья, школа, соседство, воспитание, культура, виртуальный, медиа, информация, компьютер, фейсбук, телевидение, учитель, грамотность, виртуальный контроль, дети, национальная гордость.

KHAYDAROVA KH.R. PROSPECTIVE DIRECTIONS OF DEVELOPING VIRTUAL-PEDAGOGICAL CULTURE OF PARENTS IN AN INFORMED SOCIETY

The article analyzes the prospects for the development of virtual pedagogical culture of parents in the family. Also, the spiritual and moral issues related to the upbringing of children in the family on the basis of the development of virtual-pedagogical culture of parents are widely covered.

Key words concepts: Informed society, youth, internet, parents, family, school, neighborhood, upbringing, culture, virtual, media, information, computer, facebook, television, teacher, literacy, virtual control, children, national pride.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

Кириш. XXI аср-инсониятнинг ахборот-лашган жамият, деб эътироф этилган янги даврга утиши билан дунёда глобаллашув жара-ёни тобора чукурлашиб, ахборот сохасига талаб нихоятда ортиб бормокда. Дунё ривожланиши-нинг асосий тендециялари орасида ахборотлаш-ган жамиятга утиш мухим вазифа хисобланади, яъни жамиятнинг барча жабхаларида вир-туал воситаларининг таъсири долзарб сана-лади. Бунда узаро чексиз ахборот алмашиш-нинг кенгайиши, ижтимоий-маданий интеграци-ялашувнинг чукурлашиши ва интенсивлашиши холатида ота-оналар виртуал-педагогик мадани-ятини ривожлантириш, унинг услубий таъмино-тини янада кенгайтириш зарурати мавжуд экан-лиги яккол кузга ташланди. Узбекистон Респу-бликаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги «Узлуксиз маънавий тарбия концеп-циясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 1059-сонли карори белгиланиб, узлуксиз маънавий тарбияни амалга оширишда ота-она, тарбиячи, укитувчи, узлуксиз таълим муассасалари ва махалла жамоатчи-лигининг узаро самарали хамкорлиги механизм-ларини ишлаб чикиш мухим ахамият касб этади1.

Ота-оналарни виртуал-педагогик мадани-ятини ривожлантиришга каратилган фаоли-ятда оила, махалла, ва таълим муассасалари хамкорлиги билан боFлик муаммолар кузга таш-ланади. Айникса ахборотлашган жамият шаро-итида ота-оналарнинг виртуал-педагогик мада-ниятини ривожлантириш механизмини халкаро тажрибалар, информацион ахборот ресурслари, миллий кадриятлар асосида такомиллаштириш, оила, узлуксиз таълим муассасалари ва махалла уртасида хамкорликни такомиллаштириш, ота оналарнинг виртуал-педагогик маданиятининг бахолаш имконини берувчи социометрик шка-лалар ва интеграл диагностик параметрларни ишлаб чикиш заруратини такозо этади. Бундай ёндашув эса мазкур тадкикотимиз мавзусининг долзарблигини белгилаб беради.

Мавзунинг долзарблиги. Шу боис-дан хам мазкур тадкикотда ота-оналарнинг

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги. "Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида" ги 1059-сонли Карори.

виртуал-педагогик маданиятини ривожлантириш концепциясининг тадрижий ривожла-ниш боскичларини урганишга алохида эътибор каратиш устувор ахамият касб этмокда. Олиб борилган тадкикотдан маълумки, айнан виртуал-педагогик маданият узига хос регуляция тизими сифатида инсонлар хаётини тартибга солиши билан алохида ажралиб туради. Ушбу ёндашувга асосланиб айтиш мумкинки, виртуал-педагогик маданиятни ривожлантириш асосида жамият-даги ёшлар тарбияси билан боFлик маънавий-ахлокий муаммоларни хал этиш ёки тартибга солиш объекти компьютер воситасида хамда узаро виртуал мулокот жараёнида шахслар-нинг рационал фаолияти ва хатти-харакатидан иборат булади. Шунинг учун хам педагогика фани доирасида бундай алока хусусиятла-рини аникламасдан, виртуал оламнинг таълим ва тарбия тизими муаммоларини тушуниш мум-кин эмас.

Мамлакатимизда хам ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожлантириш муаммоларни чукур урганиш ва тадкик килиш учун кенг имкониятлар очиб берилган. Бу ижти-моий фанлар, хусусан педагогика фани олдига виртуал реалликка хос булган маънавий-ахлокий ва педагогик мезоний тушунчалар, таълим ва тарбия меъёрларининг назарий-методологик асосларини такомиллаштириш ва хаётга уларни янада чукуррок жорий килиш каби вазифаларни белгилаб беради. Айнан, виртуал реалликка хос булган маънавий-ахлокий ва педагогик тамой-илларнинг ривожланиши ёшларнинг нафакат ижтимоий, маънавий, ахлокий балки таълим борасидаги эхтиёжларининг кондиришга хам хизмат килади.

Айни пайтда ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожлантириш жара-ёнини мунтазам урганиш, эришилган натижа-ларни мониторингини олиб бориш, шу оркали педагогика фани ва таълим тизимини ривожлантиришга оид илмий тадкикотларнинг асл мазмун-мохиятини аниклаш билан боFлик масалаларнинг узига хос талкинлари ишлаб чикилиб, хаётга кенг татбик этилмокда. Бу эса ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожлантириш жараёнинг мазмун-мохиятини чукуррок англашга булган кизикишнинг ортиб

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

бораётганини ва унинг ижтимоий-гуманитар фанларнинг асосий мавзуларидан бирига айлан-ганини курсатади.

Мавзу буйича илмий изланишларнинг к,иск,ача та^лили. Ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожлантириш маса-лалари ва улар билан боFлик1 муаммолар: ёшлар маънавий-ахлокий дунёкарашининг хавфсизлигини таъминлаш, уларда атрофдаги жараён ва ходисаларга туFри муносабатни шак-ллантиришга барча даврларда алохида эъти-бор каратилган. Юнонистонда шу кунгача «Vir(t)» («Вирт») узаги асосидаги тушунча маз-мунини аниклашда икки йуналиш ривож-ланиб келган. Мазкур анъаналарни «Афло-тунча» (олам ва унинг киёфалари муаммолари)1 ва «Арастуча»2 (долзарб ва яширин муаммолар) тарзда белгилаш максадга мувофик.

Ота-оналарнинг ёшлар таълим ва тарбияси-даги урнаклик масаласи Абу Наср Форобий, Абу Райхон Беруний, Абу Али Ибн Сино ва бошка мутафаккирлар ижодида очиб берилган3. Хусу-сан, Ал-Форобийнинг юксак аклий кобилиятга эга булган «хар бир шахс-хакикий бахт-саодатга элтувчи фаолият билан канча узокрок ва янада яхширок шуFуллансада, унинг кунгли, рухий холати хам шунга мувофик комилрок, фозилрок булиб боради»4, деган фикри инсоннинг узини-узи тарбиялаш баркамоллик омили эканли-гига ишорадир. Абу Райхон Берунийнинг «Илм даргохига борар экансан, калбинг кишини озди-рувчи иллатлардан, одамни кур килиб куядиган холатлардан, ракобатдан, очкузликнинг кули булишдан озод булмоFи лозим»5, деган фикри ёшларнинг таълим ва тарбияси билан боFлик турри йулини танлаш имконига эга булиши асос-ланган.

1 Платон. Собр. соч.: В 4 т. / Пер. с англ. М., 1993. Т. 2. С. 341.

2 Аристотель. Полн. Собр. Сочин.: В.4 т./ Пер. С англ.М., 1976. Т. 1. С. 70.

3 Абу Наср Форобий. Фозил одамлар шахри. -Тош-кент: <^афур Fулом нашриёти», 1993. -160 б., Абу Райхон Беруний. Танланган асарлар, 1-жилд. -Тошкент: «Фан», 1968. -486 б., Ибн Сино. Изб. Филос. Произведения. -Москва: «Наука», 1980. -С.478.

4 Абу Наср Форобий. Фозил одамлар шахри. -Тошкент: «Халк мероси», 1993. -164 б.

5 Абу Райхон Беруний. Танланган асарлар.

1-жилд. -Тошкент: «Фан», 1968. -106 б.

Узок тарихга назар соладиган булсак, "Virtual" сузи лотин сузидан келиб чикиб "Vir", яъни эркак сузини англатган. Римликлар "Vir" сузидан янги "virtus" ни келтириб чикаради ва бу суз эрка-кларга хос булган барча эркаклик фазилатла-рини намоён кила олган суз, жасур, кучли, жасо-ратли, ахлокий хулк-атвор фазилатларига эга, виртус ушбу фазилатларнинг барчаси бир шах-сда намоён булганда ишлатилган. Виртус маъ-будаси хам айнан ушбу талкин асосида, кадимги Рим мифологиясида шу номга эга булганини айтиш мумкин. Кейинчалик лотин тилидан француз тилига, XIII асрда француз тилидан инглиз тилига кириб боради. Компьютер технологи-ялари инсонлар хаётига кенг кириб бориши билан, инглиз тилида бу суз, virtual сузи "хакикий хаётда мавжуд эмас, лекин дастурий таъми-нот туфайли пайдо булади"6, деган маънога эга булди. Компьютер технологиялари ривожланган янги даврга келиб виртуалллик хакикий ва хаё-лий (ёки курилган) дунё уртасидаги фарк чега-расини йукотадиган маълум бир холат сифатида тушунилади. Виртуаллик хакидаги ушбу тушунча педагогика, психология, этика, эстетика ва уму-ман маданиятда хам кулланилиб келади.

Виртуаллик - (лот. Virtualis булиши мумкин) хаёлий объект ёки холат бу хакикатан хам мавжуд эмас, лекин маълум шароитларда пайдо булиши мумкин7, яъни хакикий вокеликдаги каби факат электрон ахборот технологиялари ёрдамида мулокот килиш, ахборот алмашиш, ахборотлашиш дегани.

ХХ асрнинг машхур физик ва файласуф-лари К.Ф.Вайцзеккер, П.Дэвис; Э.Кассирер, В.Клиффорд, А.Пайс, И.Р.Пригожин, И.Л.Розентал, К.Хюбнер ва бошкалар ишларида «виртуал реал-лик» тушунчасининг «моддий олам» ва «виртуал олам» Fоялари билан тусланиши ва хатто таккосланиши борасидаги Fоя ривожлантирил-

6 Леушкин Р. В. Виртуальный объект как проблема конструктивного реализма // Фундаментальные исследования. — 2014. — № 6.URL.: http://www.etymonline.com/ index.php?term=virtual

7 Грицанов А. А., Галкин Д. В., Карпенко И. Д. Виртуальная реальность // Новейший философский словарь

/ Сост. и гл. науч. ред. А. А. Грицанов. — 3-е изд.,— Мн.: Книжный Дом, 2003. — 171—173. — 1280 с. — ISBN 985-428-636-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

ган. Э.Бехер1 инсон жисми «виртуал» шаклга эга эканлиги борасидаги фаразни илгари суради.

ХХ асрнинг сунгги чорагида МДХда педагогика фани доирасида ахборотлашган жамиятда «виртуал реаллик»нинг ёшлар тарбияси билан боFликl педагогика сохасидаги тадкикотларни Т.Ю.Китаевская, В.Н.Соловьев, Е.А.Мясоедова, М.Г.Мухидинов, А.М.Подрейко, Г.Ю.Беляев, А.В.Хуторской Л.И.Новикова, М.И.Рожков, Н.Е.Щуркова А.К.Лукина, С.Л.Новоселова, М.Н.Поляков ва бошка олимлар олиб борганлар.

Мамлакатимизда ахборотлашган жамият шароитида ота-оналар ва ёшларнинг маънавий-ахлокий тарбиясини ривожланти-риш муаммоларини тадкик этганлар олимлар каторига О.Файзуллаев, М.Н.Абдуллаева, Н.А.Шермухамедова, Ш.С.Кушоков,

А.К.Турашбекова, Т.Султанова, В.Хайруллаева, ВАУстюгов, Т.В.Жданова, А.А.Дышеков, Л.А.Мухаммаджонова, Б.Парфиев, М.Эркабоев, Т.Дусчонов, О.Мухаммаджонов, А.Эркаевлар кабиларни киритиш мумкин2.

Замонавий ахборотлашган жамият тараккиёти шароитида интернет ва бошка оммавий ахборот воситаларида миллий таъ-

1 Becher Е. Einfbhrung in die Philosophie. Munhen, 1949

2 Шермухамедова Н. Социально-философские аспекты формирования стиля научного мышления: Авто-

реф. Дисс...докт.филос.наук.-Т.: Университет, 2002. - 35 с. К,ушок,ов Ш.С. Постнеклассическая наука и цикли-стика: точки соприкосновения в методологии и стиле мышления Материалы I Международной конференции «Циклы». Ставрополь: СевКавГТУ, 1999. - С. 104-105. Турашбекова А.К. Научное мировозрение и его влияние не формирование стиля мышления творческой интел-легении: автореф дисс...канд.филос.наук.-Т.: Пед институт, 1990. -25 с. Хайруллаева В. Гибкость мышления и её методологическое значение: автореф.дисс...канд.филос. наук. -Т.: Пед институт, 2000. -18 с. Султанова Т. Проблемы развитие интеллектуального потенциала независимой Республики Узбекистан. Автореф.дисс...канд. филос.наук.-Т.: 1995.-18 с. Устюгов В.А. Проблема стиля мышления в научном познании : диссертация ... кандидата философских наук.- Красноярск, 2006.- 200 с. Жданова Т.В. Рассуждение в структуре научного мышления: эпистемологический и логико-методологический анализ : диссертация ... кандидата философских наук.- Ростов-на-Дону, 2006.- 136 с. Дышеков А.А. Парадоксальность творческого мышления в научном познании : Дис. ... канд. филос. наук. Нальчик, 2003 141 с. Парфиев Б. Танкидий рационализм // Ж.Иктисод ва хисобот. 1999. № 1-2. -Б. 42. Эркабоев М. Дусчанов Т. Тафаккур ва хаёт уЙFунлиги // Ж. Мулокот 2003 №3. -Б.13.; Мухаммад-жонов О. Хукукий тафаккур махсули: парламентчилик тараккиёти. // Ж. Тафаккур 2003. -№2. - Б.4-9. Эркаев А. Тафаккур эркинлиги мезонлари. //Ж. Тафаккур. 2006. -№1 -Б.14.

лим ва тарбиянинг интеллектуал ресурсла-рини яратиш, укув-тарбия жараёнини педагогик ва ахборот-коммуникация технологиялари воси-тасида бошкариш муаммоларига доир мухим тадкикотлар А.Абдукодиров, У.Бегимкулов, Р.Джураев, Н.Тайлаков, Ш.Н.Тайлакова, А.Р.Исянова, С.Турсунов, А.Эминов, У.Юлдашев, С.С. Бабаджонов, И.М.Расулов, И.А. Эшмаматов, ва бошкалар томонидан олиб борилган.

Республикамизда маънавий ва педагогик маданиятни ривожлантиришнинг ижтимоий-педагогик масалалари мамлакатимиз олимлари М.Куронов, З.Азимова, Д.Анварова, У.Аскарова, Б.Адизов, Р.Джураев, О.Жамоллиддинова, С.Йулдошева, М.Куронбоев, З.Курбониёзова, У.Махкамов, Ш.Мардонов, О.Мусурмонова, Х.Худойкулов, Д.Рузиева, Д.Шарипова, Ф.Норбоева, М.Жумаев, ахборот ва медиа маданият буйича С.Бабаджанов, Н.Рустамова, Ш.Тайлокова, З.Салиева кабилар томонидан тадкик этилган.

Ота-оналарнинг Fоявий-тарбиявий савод-хонлигини ошириш, ота-оналарнинг фарзанд-лари билан узаро муносабатлари каби маса-лалар М.Куронов, В.Каримова, О.Мусурмонова, Б.Умаров, Х.Абдурахмонова, М.Салаева, Х.Норкулов, С.Таджиеваларнинг илмий тадкикотларида урганилган.

Мавжуд илмий адабиётлар ва изланиш-лар тахлили шуни курсатдики, виртуал реаллик-даги маънавий-ахлокий муаммолар турли соха олимлари томонидан урганилган булсада, ахборотлашган жамият шароитида ота-оналарнинг виртуал-педагогик маданиятини ривожланти-риш мавзуси мустакил тадкикот объекти сифа-тида фалсафий-концептуал жихатдан махсус тадкик этилмаган.

Тадк,ик,отнинг илмий янгилиги шундан ибо-ратки, ахборотлашган жамият шароитида ёшлар орасида шаклланаётган гурухлар, уларнинг ахбо-рот алмашинувидаги истеъмол эхтиёжларини ривожланиши, бу эхтиёжларни ривожлани-шида ота-онанинг ёшларга урнаклик, ворис-лик жихатларини социал педагогик методология асосида тахлил килинганлиги ва муайян тахлил асосида ота-оналарда виртуал-педагогик маданиятнинг узига хос жихатларини ривож-лантириш буйича таклиф ва тавсияларни ишлаб чикилганлигидан иборат.

Тадк,ик,отнинг мацсади ахборотлашган жамият шароитида ота-оналарнинг виртуал-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

1-расм. Тадк,ик,от олиб борилган х,удудлар

»

и-> ■

чг

СА МАРКАНД

ва респондентлар сони.

■ аёл I эркак

г-.

АРГОНА АНДИЖОН ТОШКЕНТ

ША^Р И

педагогик маданиятини ривожлантиришнинг устувор йуналишларини аниклаштириш хамда илFор педагогик тажрибаларни узлуксиз таълим тизимига жорий этиш механизмларини такомил-лаштириш.

Тад^и^отнинг объекти ахборотлашган жамият шароитидаги виртуал оламда медиа истеъмолида виртуал-педагогик мадани-ятни узига хос жихатларининг ривожланиши хисобланади.

Тад^и^отнинг предмети ахборот истеъмол-чиси сифатида ота-она, ёшлар виртуал оламдаги хулк-атвор ва куникмаларини тахлил килиш.

Тад^и^отнинг гипотезаси ота-она ва ёшлар тенг равишда ахборот истеъмолчиси сифатида узига хос хулк-атвор ва гурухлар шакллан-ганлиги; шахс виртуал олам мулокотида медиа истеъмолчиси сифатида виртуал тобелик дара-жаси юкори; ахборотлашган жамият шарои-тида ота-оналарда виртуал-педагогик маданият тушунчалари амалий фильтрлаш асосида ривож-ланганлиги билан изохланади.

Тадкикотда юзма-юз мулокот усули, яъни интервью, респондентлардан анкета суровномаси асосида суров методидан фойда-ланилди.

Тад^и^отнинг эмпирик манбаини анкета суровномалари натижалари ташкил этди.

Асосий тахлил ва натижалар.

Муайян тадкикотда ахборотлашган жами-ятда ота-оналарнинг ёшларга урнаклик муно-сабатлари, ёшларнинг виртуал оламдаги хулк-атворлари, ижтимоий сайтларда турли гурухларнинг шаклланиши, виртуал оламда ахборот истеъмол эхтиёжлари ва ёшларнинг ахборот истеъмол эхтиёжларини кондирилишида

хулк - атворнинг шаклланиши, шунингдек виртуал оламда ота-она ва ёшлар муносабатлари тахлил килинди.

Тадкикотда виртуал оламда ахборот истеъмолчиси сифатида ота-она, ёшлар хулк-атвор ва шу асосида шаклланган куникмалар, виртуал олам иштирокчиси сифатида ота - она, ёшлар талкинида виртуаллик, маданият ва виртуал-педагогик маданият уЙFунлашуви тушунчалари ривожланишининг узига хос жихатлари ва медиа истеъмолчиси сифатида тобелик холатлари, ахборотлашган жамият шароитида ота-она, ёшлар виртуал муносабатларининг ахборот эхтиёжларида виртуал - педагогик маданиятни ривожлантиришда онгли фильтрлаш асосий омил сифатида ота-она, ёшлар фикри социоло-гик суровнома асосида урганилди.

Олиб борилган тадкикотда, 295 нафар ота-она ва 592 нафар ёшлар уз фикрлари билан иштирок этишган.

1-расмда тадкикотда катнашган 295 нафар ота-оналар, тадкикот танлови учун танлаб олинган худудлар кесимида, катнашган аёллар ва эркаклар улуши акс эттирилган.

Статистик маълумотларга асосланади-ган булсак, Узбекистонда эркаклар аёлларга караганда бир фоиздан купроFини ташкил килмокда. Лекин тадкикотда ота-оналар буйича курадиган булсак, хар бир худуд буйича ота-ларга караганда купрок оналар катнашганини куришимиз мумкин. Бу эса, биринчи навбатда оилада фарзандлар тарбиясида оталарга караганда купрок оналар иштирок этаётганини ва ундан ташкари оталардан хам купрок фар-занд тарбияси, масъулият купрок оналар зимма-сига тушаётганини куриш мумкин.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

295 нафар ота ёки оналарнинг 28 % Самарканд вилоятидан, 25 % ФарFона вилояти-дан, 24% Андижон ва 23 % Тошкент шахридан 25 ёшдан юкори булган турли ёшдаги респон-дентлар катнашган. 592 нафар ёшларнинг 28% Самарканд вилоятидан, 25% ФарFона, 24% Андижон ва 23% Тошкент шахридан респондентлар иштирок этган.

Тадкикотда катнашган ёшларнинг 210 нафари (38%) хозирги вактда мактабда укийди, 42 нафари (8%) мактабни битириб, коллеж, лицей-ларда ёки бирор касб хунарда тахсил олмокда, 85 нафари (15%) мамлакатимиздаги турли Олий укув юртларида укиб келмокда, 78 нафари (14%) иш билан банд, 86 нафари (15%) эса ишсиз, иш билан банд булмаган, 50 нафари (9%) уй бекаси, яъни аёллар улушини ташкил килади, 3 нафари (1%) эса имконияти чекланган ёшлар хисобланади.

Бугунги кунда жахон буйича кузатади-ган булсак, аксарият ахоли бир бири билан мулокот килишда турли ижтимоий сайтлар-дан фойдаланишмокда. Буларнинг ичида Узбекистонда ахолининг бир-бири билан мулокот килиши учун телеграмм месенджери энг оммабоп хисобланади. Ушбу месенджер оркали ахоли, ёшу, кари бир бири билан тури ахборот-ларни алмашишади, хозирги кунга келиб, хат-токи ушбу месенджер оркали 2 нафардан ортик фойдаланувчи видео мулокот килиши хам мум-кин. Ота-она ва фарзандлар бирдек телеграм-дан фойдаланади. Messenger - инглиз тили-дан олинган булиб, хабар маъносини англатади ва тулик холда тезкор хабар алмашинув дастури хисобланади. Ушбу дастур оркали инсонлар бир-бирлари билан ахборот алмашадилар, дунё буйича ахоли бир-бири билан боFланиб, узаро фикр алмашиниши, ахборот алмашиниши мум-кин. Узбекистонда ахоли телеграмм месен-джеридан кенг фойдаланади. Viber, WhatsApp ва бошка месенджерлар оркали Узбекистонда асосан якин кариндоши, дустлари дунё мам-лакатларида яшаётган ёки мехнат мухожири сифатида ишлаётган танишлари билан мулокот килишда купрок фойдаланадилар. Узбекистан ахолисининг энг куп кисми айнан телеграмм оркали бир-бири билан мулокот киладилар. Уз навбатида ушбу месенджер баъзи холатлар буйича химояланган хисобланади. Шундай булсада, бугунги кунда ушбу месенджер оркали ёшлар, катталар алданаётгани, ёки булмаса, бир

бирларига ёлFон, текширилмаган, хеч кандай асосга эга булмаган маълумотларни юборилиши, ва бу маълумотларнинг таркалиши оилаларга, ёшлар онгига салбий таъсирини кузатиш мум-кин. Телеграмм месенджери ахолининг хаётий мазмунига айланиб булган десак янглишма-ган буламиз. Тадкикотда катнашган оталар, она-лар ва ёшлар ушбу телеграмм месенджеридан фойдаланмокда.

1-жадвалда оркали респондентларнинг (ота-оналар), мулокот учун (Relationship networks) алока тармокларининг купрок кайси мессен-джер ёки сайтлардан фойдаланиши курсатилган.

2-жадвал оркали респондентларнинг (ёшлар), мулокот учун (Relationship networks) алока тармокларининг купрок кайси мессенджер ёки сайтлардан фойдаланиши курсатилган.

Демак, натижалардан куриш мумкинки ёшлар хам уларнинг ота - оналари хам виртуал оламда фаол. Кейинги савол оркали ёшлар ва ота - она-лар кун давомида канча вакт виртуал оламда ахборот алмашинувига вакт сарфлашини билишга харакат килинди. Респондентларнинг (Ота - оналар) 32% 2 соатдан 5 соатгача, 28% куп вакт сарфлаши, яъни 5 соатдан хам купрок вакт фойдаланади.

Бугунги ахборотлашган жамият шарои-тида ахолининг энг катта катлами, ёшлар хам ота-оналар хам ахборотлашишда бирдек виртуал оламда иштирок этмокдалар. Хар бир ота-она, уларнинг фарзандлари хаётида виртуал алокаларнинг урни уларнинг турмуш тарзи билан уЙFунлашганини куришимиз мумкин. Инсоннинг бир кунлик хаётининг куп кисми виртуал оламда мулокот килишга кетади, ахборот алмашади, мулокот килади, керакли булган маълумотларни олади, таркатади ва х.к. Бу каби маъ-лумотлар алмашинувида аксарият ёшлар фейк маълумот ва туFри, асосли маълумотларнинг фаркига хар доим хам бораверишмайди. Айнан ёшлардаги, хаттоки баъзи холатларда катталарда хам виртуал маданият булмаганлиги, шакллан-маганлиги сабаб, виртуал олам оркали турли тахдидлар сабабчиларига, ёки булмаса алданиб колишмокда.

Бугунги кунда ёшлар хам уларнинг ота-оналари хам тенг равишда мобил алока воси-талари оркали ижтимоий сайтлардан доимий равишда, яъни уйда, иш килаётганда, укишда, кучада, дарс жараёнида ва бошка холатларда бемалол виртуал оламда ахборотлашмокда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

1-жадвал. Респондентлар (ота-она)нинг мулокот учун ижтимоий тармок,лардан фойдаланиши (сони ва % х,исобида)

№ Тармок номи Самарканд Фаргона Андижон Тошкент шахри Жами %

1 Те1едгат 64 55 49 46 214 59

2 Instagram 21 14 18 13 66 18

3 Facebook 13 9 8 11 41 11

4 В контакте 6 6 7 4 23 6

5 Одно-классники 1 3 4 8 2

6 Твиттер 3 1 4 1

7 LinkedIn 5 1 3 9 3

Жами 113 88 87 77 365 100

2- жадвал. Респондентлар (ёшлар) нинг мулокот учун ижтимоий тармо^лардан фойдаланиши (сони ва % х,исобида)

№ Тармок номи Самарканд Фаргона Андижон Тошкент шахри Жами %

1 Те1едгат 114 104 85 86 389 60

2 Instagram 46 32 29 41 148 29

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3 Facebook 18 6 5 20 49 8

4 В контакте 5 2 3 9 19 3

5 Одно-классники 1 1 0

6 Твиттер 5 2 1 5 13 2

7 LinkedIn 7 4 5 8 24 4

Жами 196 150 128 169 643 100

Ахборотлашган жамият шароитида инсоният виртуал оламда иштирок этар экан, инсонда виртуал мулокот маданияти, виртуал ахборотлашиш маданияти, умуман виртуал маданияти ривож-ланган булиши лозим. Инсоният онгида виртуал маданиятни ривожлантириш оркали дунё буйича куплаб глобал, кибер жангларни олдини олинган булар эди. Ёшлар виртуал олам оркали билар билмас узлари ва бошкалар хакидаги маълумотларни виртуал олам оркали ошкор килишади, лекин ушбу маълумотлардан Fараз ниятларда фойдаланувчилар хам хозирги кунда куп. Ёшлар ва катталар онгини бузувчи турли хил экстремистик ва террористик гурухлар хам уз навбатида виртуал олам оркали уз гирдобига тортиб кетмокда, ушбу гирдобга карши иммунитет хосил килишда виртуал маданиятнинг ахамияти жуда катта. Ёшлар узларида кечаётган кийинчиликлар, тушунмовчиликлар хакида уз якинларига эмас, балким виртуал олам оркали дуст тутинган инсонларга ишонишмокда. Лекин виртуал оламда айнан кайси ниятларда, кайси максадларда ёшлар фикрига кушилаёганларнинг эса максадлари доим хам ошкор булавермайди.

Ёшлар борликда булаётган вокеа, ходисалардан тезликда куникма хосил киладилар ва бунда ушбу куникмаларни аклий тахлил килишида ота-онанинг вазифаси, уларда

виртуал-педагогик маданиятнинг ривожланган-лиги мухим. Ёшлар, умуман инсон зоти хатти-харакатларни куз билан куриб узлаштиради, яъни болалар ота-оналари доимо танбех бер-гани, ургатгани эмас, купрок уларнинг бажара-ётган хатти-харакатига караб намуна оладилар. Шу сабабли хам фарзандларнинг виртуал мада-ниятини шакллантиришда, аввало ота-оналарда виртуал маданият куникмаларини хосил килиш долзарб ахамиятга эгадир.

Тадкикот натижасида ота-оналар ва ёшлар фикридан келиб чикиб, Виртуал оламда ота-оналарнинг фарзандларига нисбатан уч тоифа-сини айтиш мумкин:

• биринчиси, хар кандай холатда хам фарзандларига компьютердан, электрон ахборот воситаларидан фойдаланишни, "10" турли виртуал уйинларни уйнашни, умуман интернетга киришни катъий чеклайди;

• иккинчиси, виртуал мулокотлар, уйинлар, ахборот алмашинувида маълум бир вакт чегара-ларни куядаган ота-оналар;

• учинчиси, хеч кандай холатда хам фар-зандларини компьютер воситаларидан фойда-ланишини чекламайди, канча хохласа шунча вакт фойдаланиш имконига эга фарзанд. Интернет, виртуал олам оркали ушбу ота-онанинг

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

фарзанди барча маълумотларни уз хохлаганча, хохлаган вакт мобайнида утираверади.

Ушбу тоифадаги ота-оналарнинг фарзанд-ларининг виртуаллашишида салбий ва ижобий томонларини куриб чикадиган булсак.

Биринчи тоифадаги ота-онанинг фарзанди, замонавий ахборот технологиялари воситаларини керак булганда ишлата олиш куникмаларига эга була олмайди. Биринчи уринишдаёк фейк маълумотларга, инфологема каби холатларнинг курбонига айланиш эхтимоли жуда катта. Бу каби холат хам уз навбатида ёшларнинг ахборотлашишида муаммоларнинг келтириб чикиш сабабига олиб келади.

Иккинчи холатда, ота-она фарзандига маъ-лум чегараларни куйиши хам салбий ва ижобий холатларни келтириб чикариши мумкин. Ижобий холати, ёшлар узига белгиланган вакт мобайнида керакли мавзуларни олишга, узини кизиктирган масалаларда унумли фойдаланишга харакат килади. Ота-она назоратини хис килиб туради ва виртуал оламда кераксиз максадларда фойдаланишга журъат этмаслиги мумкин.

Салбий холати шундан иборатки, ёшлар назо-ратни булганлиги сабабли, назоратдан чикишга харакат килади. Бошкалар сингари иш тутишга харакат килади, яъни белгиланган вакт чега-расида виртуал оламни бошка кирраларини очишга харакат килади. Вакт чегарали булганлиги сабабли, у тезликда виртуал олам-нинг сирларини урганишга харакат килади ва уз навбатида турли фейк, инфологема курбонига айланиши мумкин. Яъни ота-онасининг назо-ратини, узига нисбатан ишончсизлик, ота-она олдида фарзанднинг обрусизлиги, бошкалар фарзандига ишонади, менинг ота-онам эса менга ишонмайди компьютер мосламасидан фойдала-нишда чегара куяди, дея узига ота-онасига нисбатан карама-карши муносабатлар, фикрлар ривожланиб боради. Бу холатда хам ота-она ёшларга нисбатан эхтиётсизлик килиб куйиши мумкин, ва бу ёшларни турли гурухларга, хоин-лик хислатларини ривожлантирувчи, улар-нинг ота-онасига каршилик килаётганини куллайдиган гурухлар исканжасига тушишига олиб келиши мумкин.

Учинчи холат эса, ёшларни эркин булишига ёрдам беради. Ушбу ота-онанинг фарзанди электрон ахборот технологияларининг барча имко-ниятларини билиши, интернет олами, виртуал уйинлар, янги технологияларнинг янги имкони-

ятлари хакида барча нарсаларни билиши мумкин. Лекин айнан гап хам мана шу барча имкони-ятлари, виртуал олам оркали бериб борилаётган ахборотларда. Ёшлар виртуал оламни, умуман электрон воситалардан фойдаланишни катта-ларга хам караганда тезда ва яхши узлаштиради. Интернет тармоFи оркали йирик маълумот-лар базаси секунд сайин узгаради. Жуда катта маълумотлар базаси шаклланади, виртуал оламда мулокот килинганда, виртуал уйинларни уйнаш оркали, ёки бирор бир ахборотни нусха кучириш, ва яна бошка хатти-харакатларни амалга оширганимизда, биз хакимизда маълумотлар базада тупланиб боради. Бирор бир маълумот излаб виртуал оламга кирган ёшлар-нинг кизикишлари асосида уйинлар, ахборот-лар экран четидан чикиб келаверади, ёшлар айнан шу каби маълумотларга кизикиб боради. Чунки бу маълумотлар, рекламалар, ахборотлар, ушбу инсоннинг кизикишларини алгоритимлар оркали урганилиб, хар доим уни жалб килиш учун экран ойналарида намоён булаверади. Бу холатда, ёшлар уз миясини керакли маълу-мотлардан кура кераксиз маълумотлар билан тулдириб куяди, узи учун мухим булган инсо-нийлик, ахлокийлик, билимга интилувчанлик холатлари секин аста йуколиб боради. Чунки унинг учун узи топган олам кизикарли булиб бораверади, у узини ана шу оламда хотиржам сезади, ютукларга эга булади, секин аста вирту-аллик унинг хаёт мазмунига айланиб боради.

Ота-оналарнинг уч хил тоифасида хам фар-зандларини виртуал оламдаги мулокотларида салбий ёки ижобий томонлари мавжуд булиб, бу уринда айнан ота-онанинг урнаклик курсатиши мухим. Фарзандни виртуал оламда ута чегара-лаш хам, чегара белгилаш хам, ва ута мустакил килишда хам узига яраша муаммолари мавжуд экан. Шу сабабли хам ахборотлашган жами-ятда ота-оналарга виртуал-педагогик мадани-ятини ривожлантириш оркали ёшларга вир-туаллашишда туFри йуналиш бера олади деб хисоблаймиз.

Ёшлар орасида ва уларнинг ота-оналарида хам етарли даражада медиасаводхонлик ривож-ланмаганлигини юкоридаги ота-она ва ёшлар фикрларидан айтиш мумкин. Керакли ахборот-ларни ва кераксиз ахборотларни онгли саралаш куникмасини шакллантириш бугунги куннинг долзарб муаммосидир. Педагогика фани оркали ёшларда виртуал маданиятини, интернет фой-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

дaлaнyвчилapининг мaдaниятини pивoжлaнти-pyвчи, мeдиacaвoдxoнлик дapcлapини киpитиш opкaли уш6У мacaлaни ижoбий xaл килишга эpи-шиш мумкин.

Xyлоca. Axбopoтлaшгaн жaмият Luapo^ тидa oтa-oнaлapнинг виpтyaл-пeдaгoгик мaдa-ниятини pивoжлaнтиpиш мacaлaлapи бyйичa oлиб бopилгaн тaдкикoт нaтижaлapи aco^a кyйидaги xyлocaлapни кypcaтиб УТИШ лoзим:

1. Axбopoтлaшгaн жaмият шapoитидa oтa-oнaлapнинг виpтyaл-пeдaгoгик мaдaни-ятини pивoжлaнтиpиш то^ини янaдa тaкo-миллaштиpиш зapypaти aco^a тeгишли чopa-тaдбиpлapни ишлaб чикиш мухим ax1aмиятгa эгa. Отa-oнaлapдa виpтyaл мaдaният xaкидaги тacaв-вypлap eтapли дapaжaдa шaкллaнмaгaн булиб, aйни вaктдa oтa-oнaлapдa виpтyaл-пeдaгoгик мaдaниятни шaкллaнтиpиш, yлapдa виpтyaл axбopoт aлмaшинyви кyникмaлapини caмapaли pивoжлaнтиpиш кepaк.

2. Ëшлap тypмyш тapзининг, x1aётий мaз-мунининг биp бyлaгигa aйлaниб yлгypгaн виp-тyaл oлaмдa иштиpoкини oнгли фильтpлap aco-cидa oтa-oнaлap виpтyaл-пeдaгoгик мaдaния-тини pивoжлaнтиpиш opкaли cингдиpиб бopиш зapyp.

3. Ëшлap виpтyaл вoкeликдa yзлapини xoтиpжaм xиc килмoкдaлap. Улap ^кикий xaë^a кapaгaндa yзлapини виpтyaл oлaмдaги xaë^a кyлaй (кoмфopт) ceзишмoкдa. Bиpтyaл oлaм-дaги иштиpoкидa биpинчи тaнишиш, кyникмa Xocил килиш вa oxиpгиcи узини кyлaй 6yp-чaгини эгaллaш (зoнa кoмфopтa) xиcoблaниб, oxиpги чуккига eтгaндa, yндaн чикapиб oлиш жyдa мypaккaб xиcoблaнaди. Бу кaби x^na^ap aмaлдa жyдa куп кyзaтилмoкдa. Шу caбaбли xaм oтa-oнaлapдa виpтyaл-пeдaгoгик мaдa-ниятни pивoжлaнтиpиш вa бу opкaли ёшлap-нинг виpтyaллaшишидa уз ку^й бypчaгигa эгa булиб кoлмacлиги учун xapa^ килиш лoзим. Ëшлap узининг кyлaй бypчaгигa эгa бyлгaндa, ynap xaкикий xaётни xиc килмaйдилap, юpиш тypишдa xaм yлapни уз ку^й бypчaги тoмoн rap-тaвepaди. Отa-oнa, кapиндoш, якинлap, дycтлap кaби pиштaлap, кaдpиятлap ceкин acтa oнги-дaн yчиpилa бoшлaйди. Уз кyлaй бypчaгидaн oxиpги миccиягa eтиб кeлгaн тaкдиpдa, ёшлap opacидa куп xoллapдa уз жoнигa кacд килиши, ёки кузига кypингaн xap кaндaй унинг фи^ига кapши бyлгaн инcoнлapгa кapши зиён eткaзиш-гaчa бopaди. Бу xoлaтлapни уз вaктидa бapтa-

paф килиш, бу xoлaтгaчa oлиб бopмacлик жyдa мухим.

4. Bиpтyaл oлaмдa axбopoт иcтeъмoл-чиcи cифaтидa oтa-oнa, ёшлap xyлк-aтвopидa Узгapишлap мaвжyд булиб, ушбу yзгapишлap xaкикий xaётдa уз тacиpини кypcaтмoкдa. A^a-pият виpтyaл oлaм фoйдaлaнyвчилapи виp-тyaл xaётдa лидep, фaoл бyлишигa кapaмaй, xaкикий xaë^a инcoнлap билaн мyнocaбaтдa Узлapини йу^тиб кУйишлapи, виpтyaл oлaмдaги Kaxpaмoнлap габи yзлapини тyтишлapи кaби Xoлaтлap, бугунги кyндa мaмлaкaтдaги, бутун дyнёдaги биp xил киёфaлapнинг кyпaйиб кeтaёт-гaнлиги билaн acocлaнмoкдa.

5. Bиpтyaл oлaм иштиpoкчиcи cифa-тидa oтa - oнa вa ёшлap тaлкинидa виpтyaл-лик, мaдaният вa виpтyaл-пeдaгoгик мaдa-ният yЙFyнлaшyви тyшyнчaлapи нaзapий шaк-ллaнгaнлиги билaн aмaлдa ушбу тyшyнчaлapни кУллaнилиши eтapли дapaжaдa aнглaнилмaгaн. Ëшлapдa вa кaттaлapдa биp xил тapздa мeдиa иcтeъмoлчиcи cифaтидa тoбeлик дapaжacи юкopи булиб бopмoкдa. Ba бу xoлaт уз нaвбa-тидa oилa aнъaнaлapи, миллий кaдpиятлapгa узининг ^лбий тaъcиpини кypcaтмoкдa.

6. Axбopoтлaшгaн жaмият шapoитидa oтa-oнa вa ёшлap виpтyaл мyнocaбaтлapининг axбo-poт эxтиёжлapидa виpтyaл - пeдaгoгик мaдa-ниятни pивoжлaнтиpишдa oнгли фильтpлaш мухим xиcoблaниб, eтapли тapздa aнглaб eтил-мaгaн. Буни ижтимoий тapмoклapни, caйтлapни aмaлий фильтpлap acocидa тaкиклaшгa ypиниш Xoлaтлapи opкaли тaxлил килиш мумкин. Ушбу xyлocaлapдaн кeлиб чикиб, тaдкикoтнинг илмий фapaзи иcбoтлaнгaн дeб изoxлaнaди.

Шу билaн тaдкикoт xyлocaлapи acocидa Kyйидaги тaклиф вa тaвcиялapни кypcaтиб утиш мyxимдиp.

1. Умумий Уpтa тaълим дacтypидa (Инфop-мaтикa acocлapи фaни), мaктaб Укyвчилapнинг укув дapcлapигa кУшимчa тaнлoв фaн cифaтидa, "Интepнeт мaдaнияти", "Bиpтyaл пeдaгoгикa", "Meдиa мaдaнияти" ^би дapcлapни киpитиш лoзимлигини мухим xиcoблaймиз. Бу уз нaвбa-тидa, мaктaб Укyвчилapдa виpтyaл мaдaниятнинг тyFpи шaкллaнишигa oлиб кeлиши билaн биpгa, ёшлapнинг виpтyaл oлaмни aнглaшидa тyFpи йyнaлишгa oлиб чикaди;

2. OAB opкaли ёшлapнинг виpтyaллa-шиши, виpтyaл мaдaният, тoбeликнинг caлбий жиxaтлapи xaкидa кypcaтyвлap, лoйиxaлap, видe-

ЗAMОНABИЙ TAЪЛИM / СОВРЕМЕННОЕ ОБPAЗОBAНИЕ zGzz, S (114)

ороликларни купайтириш лозим. Бу оркали ёшларда ва умуман мамлакатимиз ахолисида виртуал маданиятнинг ривожланишига ёрдам берган булар эди.

3. Интернет тармоFи оркали ривожланган сайтлар, ижтимоий тармоклар оркали ёшларни онгида Ватанпарварлик рух,и, миллий узлик, кадриятларни юксалтирувчи тарFибот Fояларини кучайтириш, ёшларни кизиктирувчи, уларнинг буш вактини кизикарли утишини таъминловчи ва шунинг билан уларда узлигини англаш, миллий ^урурини, шаънини кутарувчи конкурслар, беллашувларни ташкил килиш мухим ахамиятга эга. Бу оркали ёшларда уз Ватанига мухаббат,

оиласига мухаббат Fояларининг шаклланишига олиб келади деб хисоблаймиз;

4. Ота-оналарда виртуал-педагогик мада-ниятни ривожлантириш оркали онгли филь-трлаш тушунчаларини ёшларда шаклланти-риш, уларда онгли фильтрлаш Fояларининг мустахкам омилларини тарFиб килувчи маъна-вий таъсир килиш, х,ар бир соха буйича билим куникмаларни кучайтириш.

5. Ота-оналарда виртуал-педагогик мада-ниятни ривожлантиришда онгли фильтрлаш усулларини ишлаб чикишда, ахборот дастурий таъминоти - платформасини ишлаб чикиш, ота-она ва уларнинг фарзандларига тарFиб килиш.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги "Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 1059-сонли карори.

2. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. - Т.: Узбекистон, НМИУ, 2016. 14 б.

3. Аристотель. Полн. собр. сочин.: В. 4 т. / Пер. с англ. - М.: 1976. Т. 1. с. 70.

4. Абу Наср Форобий. Фозил одамлар шахри. - Тошкент: <^афур Fулом нашриёти», 1993. - 160 б.

5. Абу Райхон Беруний. Танланган асарлар, 1-жилд. - Тошкент: «Фан», 1968. - 486 б.

6. Абдуллаева Г.А., Аллаярова С.Н. Тарбия жараёни сифатини квалиметрик мониторинг килиш: муаммо ва ечимлар // Современное образование (Узбекистан). - 2021. -№. 12 (109). - С. 63-70.

7. Ибн Сино. Изб. филос. произведения. - Москва: «Наука», 1980. - С. 478.

8. Платон. Собр. соч.: В 4 т. / Пер. с англ. - М.: 1993. Т. 2. С. 341.

9. Леушкин Р.В. Виртуальный объект как проблема конструктивного реализма // Фундаментальные исследования. -2014. №6. URL.: http://www.etymonline.com/index.php termvirtual

10. Грицанов А. А., Галкин Д. В., Карпенко И. Д. Виртуальная реальность // Новейший философский словарь / Сост. и гл. науч. ред. А. А. Грицанов. - 3-е изд., -Мн.: Книжный Дом, 2003. 171-173. - 1280 с. - ISBN 985-428-63611. Шермухамедова Н. Социально-философские аспекты формирования стиля научного мышления: Автореф. Дисс...докт. филос. наук. - Т.: Университет, 2002.

12. Куронов М. ва бошкалар. Оилада маънавий - ахлокий тарбия. Оммабоп рисола. "Махалла зиёси" республика укув услубий маркази.-Т.: 2015й. - Б.72

13. Хамрокулова Ш.Э. Экологик тарбия механизмларини такомиллаштиришда инно-вацион технологияларнинг ахамияти / Academic research in educational sciences, 2021. NUU conference 1. Том 2. 286-289 б.

14. Хайдарова Х.Р. (2021). Узлуксиз таълимда ота-оналар виртуал-педагогик мада-ниятини ривожлантиришга синергетик ёндашув. Academic research in educational sciences, 2 (NUU Conference 1), 154-157.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2022, 5 (114)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.