Научная статья на тему 'АХБОРОТ СИЁСАТИНИНГ ФРАНЦИЯ ТАЖРИБАСИ'

АХБОРОТ СИЁСАТИНИНГ ФРАНЦИЯ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

13
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Глобал тараққиѐт / ахборот омили / жаҳон ахборот макони / миллий манфаатлар / давлатнинг ахборот сиѐсати / ахборот сиѐсатининг Франция тажрибаси. / Global development / information factor / global information space / national interests / state information policy / French experience in information policy.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Ражабов Ҳабибулло Ибодуллаевич

Мақолада жаҳон ахборот маконида ўзининг ўрни, нуфузини кучайтириш, миллий манфаатларини таъминлаш борасидаги Франция тажрибаси рақамлар, фактлар ва бошқа маълумотлар асосида кўрсатиб берилади. Мазкур тажрибани миллий тараққиѐт йўлида фойдаланишга доир тавсиялар илгари сурилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article, based on figures, facts and other information, shows France’s experience in strengthening its position and influence in the global information space and ensuring its national interests. Recommendations have been put forward to use this experience for national development

Текст научной работы на тему «АХБОРОТ СИЁСАТИНИНГ ФРАНЦИЯ ТАЖРИБАСИ»

АХБОРОТ СИЁСАТИНИНГ ФРАНЦИЯ ТАЖРИБАСИ

Х,абибулло Ибодуллаевич Ражабов

Тошкент давлат транспорт университети, доцент rhabibullo@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Маколада жахрн ахборот маконида узининг урни, нуфузини кучайтириш, миллий манфаатларини таъминлаш борасидаги Франция тажрибаси ракамлар, фактлар ва бошка маълумотлар асосида курсатиб берилади. Мазкур тажрибани миллий тараккиёт йулида фойдаланишга доир тавсиялар илгари сурилади.

Калит сузлар: Глобал тараккиёт, ахборот омили, жахрн ахборот макони, миллий манфаатлар, давлатнинг ахборот сиёсати, ахборот сиёсатининг Франция тажрибаси.

ABSTRACT

The article, based on figures, facts and other information, shows France's experience in strengthening its position and influence in the global information space and ensuring its national interests. Recommendations have been put forward to use this experience for national development.

Keywords: Global development, information factor, global information space, national interests, state information policy, French experience in information policy.

КИРИШ

Асримизнинг узига хослиги шундаки, инсон хаёти ва фаолияти учун энг мухдм булган бойликлар каторида ахборот кайта-кайта тилга олинмокда. Хдттоки, ахборот омили дунёда кечаётган жараёнларга таъсир утказувчи, уни бир томондан иккинчи, бошка томонга буриб юбориш хусусиятига эга булган бирламчи восита сифатида эътироф этилмокда. Замонавий ахборот технологияларидан самарали фойдаланиш давлат ва жамият манфаатларига хизмат килувчи асосий омил эканлигидан келиб чикиб, муайян мамлакатнинг стратегик режаларини амалга оширишда ундан унумли фойдаланиш долзарб ахамият касб этмокда. Мазкур жараённи куйидаги омиллар билан изохлаш мумкин:

Биринчидан, ахборот окимларининг ортиб бориши, кучайиши ва таъсир доирасининг кенгайиши узига хос, кутилмаган натижаларни келтириб чикармокда. Ахборот

November, 2023

52

субъектлари томонидан муайян давлатнинг, жамиятнинг дунёкараши, онги ва тафаккурини узгартиришга булган уринишлар сони ортмокда;

Иккинчидан, бир давлатнинг иккинчи бир давлатга нисбатан аник бир максадни кузлаб тазйик утказишини куллаб-кувватлашда ахборотнинг техник ва мафкуравий имкониятларидан кенг фойдаланилмокда. Киберхуружлар воситасида давлатларнинг молиявий муассасалари, хавфсизлик ва бошка турли идораларининг сайтларини бузиб кириш, зарар етказиш, мамлакатни обрусизлантиришнинг асосий воситаси сифатида курилмокда;

Учинчидан, муайян давлат, шахс, жамият, миллатнинг факат узига тегишли булган хусусиятлари, маданияти, анъаналаридан бегоналаштириш оркали узининг гоявий таъсир доирасига туширишга булган уринишлар жахонда гегемонликка булган интилишларнинг асосий воситаси сифатида каралмокда;

Туртинчидан, олиб борилаётган харбий операцияларни ахборот оркали куллаб-кувватлаш натижасида хакикий вазиятни сохталаштириш, жамоатчилик фикрини узгартириш, кам маблаг сарфлаб улкан натижаларга эришишнинг замонавий усул ва воситаларидан кенг фойдаланилмокда;

Бешинчидан, бошка мамлакатларнинг ички ишларига аралашиш, мамлакатдаги мавжуд табиий ресурсларни ноконуний узлаштириш, муайян давлат худудини узлаштириш хисобига узининг географик территориясини кенгайтириш жараёнида мамлакатда мавжуд конституцион тузумни издан чикаришда ахборотнинг ноконуний воситалари кулланилмокда.

Глобал ахборот маконида кайсидир давлат таъсир утказувчи, кайсидир мамлакат эса ташки таъсирлардан химояланувчи ролини бажармокда. Шундай экан, жахон глобал ахборот маконида уз катъий позициясини саклай олган мамлакатгина узининг келажак режаларини, стратегик дастурларини амалга ошира олади. Ушбу парадокснинг мохиятидан келиб чикиб, ахборот технологияларининг энг замонавий воситаларини куллай олган, узининг стратегик дастурларини ахборот кумагида амалга ошираётган давлатлар тажрибасини урганиш, узлаштириш тараккиёт йулидан бораётган мамлакатлар учун мухим манба булиб хизмат килиши шубхасиз.

Ахборот сиёсатини самарали олиб боришнинг ривожланган давлатлар тажрибаси деганда асосан ички ва ташки сиёсатини олиб боришда ахборот технологияларидан юкори даражада фойдаланувчи мамлакатлар назарда тутилади. Шундай давлатлардан бири сифатида Францияни келтириш мумкин.

November, 2023

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Аввало, шуни айтиш керакки, Франция утган аср бошларидан XX асрнинг урталаригача узи томонидан колонияга айлантирилган худудларда (асосан Африка) мавкеини мустахкамлаш, мазкур сиёсатнинг уз фукаролари томонидан куллаб-кувватлашга эришиш максадида миллий ахборот инфратузилмасини мустахкамлашга эхтиёж сезди. Мазкур жараёнда икки мухим жихатни таъкидлаш жоиз. Биринчиси, Африка китъасида уз манфаатларини руёбга чикариш истагида булган бошка гарб мамлакатлари ахборот майдонида Франциянинг "кора китъа"даги хатти-харакатларини агрессив боскин сифатида асослашга булган уринишларига карши тура олувчи самарали ахборот инфратузилмасини яратиш зарурати булса, иккинчиси, мамлакат фукаролари уртасида урушни кораловчи, унинг аянчли окибатларини кенг жамоатчиликка тушунтиришга уринаётган зиёлилар, мухолифат вакилларига харбий харакатларни ёклаб чикувчи ОАВнинг фаолиятига булган эхтиёж хар качонгидан хам мухим эди. Мамлакатни янги ижтимоий-сиёсий узгаришлар сари етаклаган Шарль де Голлнинг "Жаноб журналистлар, мен сизларни газетангизни узим нима хакида уйлаётганимни билиш учун укийман" деган фикрлари замирида давлат узининг кудратли ахборот машинасисиз юксак марраларга ета олмаслигига ишорадир.

Франция давлат сиёсатини куллаб-кувватлашда ахборот имкониятлардан юкори даражада фойдаланиш максадида ОАВни давлат томонидан молиялаштирилиши белгиланган. О. Судоргиннинг айтишига кура, "Францияда миллий телерадиоканаллар давлат монополияси ихтиёридадир. Факатгина 1982 йилга келиб конунчиликка узгартириш киритилиб, давлат ОАВларининг кисман хусусийлаштирилиши белгиланди"[1]. Бирок, хусусий ОАВларнинг шаклланиши ва ривожланиши утган асрнинг сунггида амалга ошди. "Ана шу вактдан бошлаб Франция телевизион тизимидаги узгаришлар уша давр сиёсий узгаришларига, узига хос "мафкуравий маёк"ка мувофик узгаришлар билан боглик булди: давлат сектори - хусусий сектор. Унг либерал купчилик томонидан ТФ-1 компаниясининг хусусиялаштиришига жавобан сул сиёсий кучлар Франс Телевизион компаниясининг биргаликлаги бошкарувини жорий этиб, бу ТФ-1 нинг тобора кучайиб бораётган таъсирини камайтиришга каратилган эди" [1].

Утган асрнинг мухим вокеаларидан бири - бу кудратли мамлакатлар томонидан ривожланишдан ортда колаётган мамлакатларни уз манфаатлари йулида уларнинг табиий ва бошка ресурсларидан фойдаланиш максадида харбий, мафкуравий,

B^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^B^November, 2023 https://t.me/ares uz Multidisciplinary Scientific Journal

маданий ва бошка воситалар ёрдамида узига тобе килиш кучайганлиги билан характерланади. Бу борада АКШ, Британия, Испания, Португалия ва бошка давлатларнинг хатти-харкатлари тарихдан маълум.

Европанинг аксарият мамлакатлари каби Франция хам ташки маконда узининг позициясини мустахкамлашга алохида ахамият берган. Ушбу йуналишда харбий харакатлар олиб бориш билан бир каторда, француз тили ва маданиятини таргиб килишга хам жиддий эътибор каратилган. Бу оркали, Европада ва жахонда француз тилида гаплашувчи инсонларни купайтириш, миллий тилни жахон тилларидан бирига айлантириш бош максад сифатида каралган. Мазкур йуналишдаги йирик лойихалардан бири "Франкофония" (французча - l'Organisation internationale de la Francophonie (OIF) француз тилида сузлашувчи мамлакатлар иттифокининг ташкил этилиши мухим ахамият касб этди. Ушбу лойиха француз тилида мулокот килувчи 54 мамлакатнинг маданияти, миллий хусусиятлари француз манфаатлари асосига курилган дейишга асослар етарли. Шу билан бирга, халкаро майдонда Францияга ракиб булган бошка юкорида номлари келтирилган мамлакатларга нисбатан Франциянинг стратегик устунлигини таъминлаган.

Россиялик тадкикотчи Н Журавлеванинг бу борадаги фикрлари эътиборга молик: "Франкофония Франциянинг буюк давлат макомига даъвосини кучайтиради ва Европа Иттифоки доирасида уз ахамиятини саклаб колади. Франциянинг Франкофония сиёсатини амалга ошириш оркали эришадиган асосий натижалари, биринчи навбатда, "француз дунёси"нинг геосиёсий "базасини" кенгайтиришдадир. Унинг асосий марказлари бугунги кунда Европа франкофонлари (французлар, валонлар, франко-швейцариялар), америкалик франкофонлари (француз канадаликлар) ва африка франкофонлари (собик Франция мустамлакаларининг бир катор ахолиси) хисобланади"[2].

1970 йилда асос солинган мазкур лойиха Франциянинг ахборот-мафкуравий макондаги устунлигини таъминлади. Шундай килиб, Франкофония глобал ахборот, маданий-мафкуравий ва сиёсий лойиха куринишида, бошка воситалар катори Франция ташки сиёсатининг куллаб-кувватловчи куч сифатида мухим роль уйнади ва уйнамокда. Журавлевага кура, Франкофония ташки ахборот сиёсатининг хакикий таргиботчиси сифатида "Англия-Америка дунёсига мафкуравий карама-каршилик вазифасини бажаради. У узини маданий хилма-хилликни химоя килиш ва универсал "куп кутбли маданий ватан" яратишга каратилган энг муваффакиятли лойихалардан бири сифатида эълон килишга муваффак булди. 2) Франкофония хам Франция давлатининг, хам

November, 2023

55

нодавлат ташкилотлари кенг тармогининг мухим ва самарали фаолиятига айланди"[2].

Франция ахборот сиёсатида киберхавфсизлик масалалари хам барча ривожланган мамлакатлар сингари асосий уринда турувчи воситалардан биридир. Франциянинг миллий ракамли хавфсизлик стратегиясида "Х,ар кандай молиявий муассасалар, шунингдек, жисмоний шахслар учун хавфсиз кибермакон"[3] яратишга устувор ахамият берилган булиб, ички хавфсизликни таъминлашга каратилган "ракамли автономия стратегияси"га утиш зарурати белгилаб куйилган. "Ракамли автономия" интернетнинг турли хавф-хатарларидан холи булиш имконини беради. Бирок, "ракамли автономия стратегияси" Францияда киберхавфсизликни таъминлашга каратилган ягона лойиха эмас. "2011 йилда Молия вазирлигига килинган киберхужумларга муносабат сифатида Франция узининг биринчи ихтисослашган стратегияси -"Ахборот тизимларининг мудофааси ва хавфсизлиги тизими"ни ишга туширди. Шунингдек, хукумат томонидан мамлакатнинг кибермудофаа салохиятини саклаб колиш Бешинчи Республиканинг стратегик автономияси ва халкаро нуфузини саклаб колиш билан бевосита боглик деган гояни ишлаб чикилди"[4]. Юкорида келтирилган хужжатларнинг узига хос томони шундаки, ишлаб чикилган миллий кибермудофаа тизими интернет оркали амалга ошириладиган киберхужумлар таъсир доирасидан ташкарида булиши билан алохида ахамият касб этади.

ХУЛОСА

Ахборот сиёсатининг Франция тажрибасини кузатиш ва тахлил килиш жараёнида мазкур сиёсатнинг куйидаги мухим жихатлари алохида кайд этиш эхтиёжи тугилмокда:

Биринчидан, тараккий этган мамлакатлар тажрибасидан шу маълум булмокдаки, миллий ривожланиш йули ва стратегиясини ишлаб чикишда ахборот омилининг имкониятларидан тугри ва окилона фойдаланиш кутилган ижобий натижаларга эришиш имконини беради;

Иккинчидан, мамлакатда "ракамли стратегия"ни ишлаб чикиш ва унинг конунчилик асосларини мустахкамлаш, амалга ошириш давлатни ахборот сиёсатининг энг мухим устувор вазифаларидан биридир. Мазкур стратегия шахс, жамият ва давлатнинг глобал интернет тармоги оркали уюштириладиган киберхужумларидан химоя килувчи самарали воситадир;

Учинчидан, халкаро тажрибага кура, барча давлат ва нодавлат муассасалари хамда ахборот субъектлари уртасида

November, 2023

56

аник ва режали хамкорликнинг йулга куйилиши жамиятда ахборот тахдидларининг барча куринишларига карши тура оладиган тизимни яратиш, шакллантириш учун мухим восита булиб хизмат килади;

Туртинчидан, фукароларга ахборот хизматлари курсатувчи субъектларнинг иктисодий, сиёсий, хукукий имкониятларини мустахкамлаш, кенгайтириш оркали миллий ахборот контентини жахон стандартларига мослигини таъминлаш. Ахборот сиёсатини миллий давлатчилик анъаналари учун хизмат киладиган замонавий моделларини яратиш, давлатнинг ички ва ташки сиёсатини фукаролар томонидан куллаб-кувватланишига каратилган миллий дастурларни ишлаб чикиш давлатнинг баркарорлиги кафолатидир;

Бешинчидан, мамлакатнинг "ракамли суверенитети"ни мустахкамлашга каратилган илмий изланишларни молиялаштириш, киберхавфсизликни таъминлашнинг назарий-методологик асосларини ривожлантиришнинг халкаро тажрибасини урганиш, миллий хусусиятларга мос жихатларини узлаштириш оркали кибермаконда мустахкам ва кудратли давлат булиб колишнинг асосий йулларидан биридир.

REFERENCES

1. Судоргин О. А. Современная информационная политика государства: мировой опыт и российская практика//диссертация на соискание ученой степени доктора политических наук. Москва, 2011. С-147.

2. Журавлёва Нина Николаевна. Информационная политика государства по продвижению национальной культуры за рубежом (на примере России и Франции). Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата политических наук. Санкт-Петербург 2008. С-22.

3. French National Digital Security Strategy. URL: https: //www.ssi.gouv. fr/uploads/2015/10/strategie_nationale_securite_numerique_en. pdf.

4. https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/analytics/frantsiya kiberrespublika-na-marshe.

November, 2023 Multidisciplinary Scientific Journal

57

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.