Научная статья на тему '«Ахборот хавфсизлиги» курсини ўқитишда талабалар мотивациясини ривожлантириш'

«Ахборот хавфсизлиги» курсини ўқитишда талабалар мотивациясини ривожлантириш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
163
53
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
билим / мотив / мотивация / ижобий мотивация / талабалар мотивациясининг даражалари / ахборот хавфсизлиги / индукция / дедукция / таҳлил / синтез / педагогик технология / знание / мотив / мотивация / положительная мотивация / уровни мотивации студентов / информационная безопасность / индукция / дедукция / анализ / синтез / педагогическая технология

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ахраров Бахтиёр Сагдуллаевич

Мақолада «Ахборот хавфсизлиги» курсини ўқитишда талабалар мотивациясини ривожлантириш масалалари ёритилган. Талабаларнинг касбий онгларини шакллантириш ва ўқитиш мотивациясини ривожлантиришга йўналтирилган чоралар кўриб чиқилган. Тадқиқот натижаларидан иқтисодиёт йўналишдаги олий таълим муассасалари таълим фаолияти доирасида фойдаланиш мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗВИТИЕ МОТИВАЦИИ СТУДЕНТОВ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ КУРСА «ИНФОРМАЦИОННАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ»

В статье рассматриваются вопросы развития мотивации обучения студентов по курсу «Информационная безопасность». Рассмотрены меры, направленные на повышение мотивации обучения и формирование профессионального сознания студентов. Результаты исследования могут быть использованы в рамках образовательной деятельности ВУЗов с экономическим направлением.

Текст научной работы на тему ««Ахборот хавфсизлиги» курсини ўқитишда талабалар мотивациясини ривожлантириш»

Ахраров Бахтиёр Сагдуллаевич,

Узбекистан Республикаси Давлат солик, кумитасининг Солик, академияси «Информацион технологиялар» кафедраси катта укитувчиси

«АХБОРОТХАВФСИЗЛИГИ»КУРСИНИ УКИТИШДА ТАЛАБАЛАР МОТИВАЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

АХРАРОВ Б.С. «АХБОРОТ ХАВФСИЗЛИГИ» КУРСИНИ УЦИТИШДА ТАЛАБАЛАР МОТИВАЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Маколада «Ахборот хавфсизлиги» курсини укитишда талабалар мотивациясини ривожлан-тириш масалалари ёритилган. Талабаларнинг касбий онгларини шакллантириш ва укитиш мотивациясини ривожлантиришга йуналтирилган чоралар куриб чикилган. Тадкикот натижа-ларидан иктисодиёт йуналишдаги олий таълим муассасалари таълим фаолияти доирасида фой-даланиш мумкин.

Таянч суз ва иборалар: билим, мотив, мотивация, ижобий мотивация, талабалар мотивация-сининг даражалари, ахборот хавфсизлиги, индукция, дедукция, тах,лил, синтез, педагогик технология.

АХРАРОВ Б.С. РАЗВИТИЕ МОТИВАЦИИ СТУДЕНТОВ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ КУРСА «ИНФОРМАЦИОННАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ»

В статье рассматриваются вопросы развития мотивации обучения студентов по курсу «Информационная безопасность». Рассмотрены меры, направленные на повышение мотивации обучения и формирование профессионального сознания студентов. Результаты исследования могут быть использованы в рамках образовательной деятельности ВУЗов с экономическим направлением.

Ключевые слова и понятия: знание, мотив, мотивация, положительная мотивация, уровни мотивации студентов, информационная безопасность, индукция, дедукция, анализ, синтез, педагогическая технология.

AKHRAROV B.S. THE DEVELOPMENT OF STUDENTS MOTIVATION IN TEACHING THE COURSE «INFORMATION SECURITY»

There is discussed in the article development of students learning motivation in the course of «Information security». Considered measures aimed to enhancing learning motivation and formation of professional consciousness of students. The results of the study can be used in the educational activities of universities with the Economics direction.

Keywords: knowledge, motive, motivation, positive motivation, levels of students motivation, information security, induction, deduction, analysis, synthesis, educational technology.

г

Ч.

29 _j

Билим олиш жараёнига цизицишни шакллантириш ва ривожлантириш бугунги кунда уз долзарблиги ва ацамиятини йуцотмаган, тарихан таълим муассасаларида доимо учрай-диган муаммодир.

Маълумки, муайян педагог-укитувчи маш-Fулотларидан сунг талабаларнинг билим дара-жалари хар доим хам бир хил булавермайди. Бунга сабаб талабаларнинг укитувчи томони-дан тушунтирилган машFулот материалларини турлича кабул килиб, англашлари натижасида турлича узлаштириш курсаткичларига эга булишларидир. Педагог ва психологлар куза-тишлари ва тадкикотлари укув фаолияти нати-жалари куп холларда ушбу фаолиятга ундовчи мотивларга боFликлигини курсатмокда1. Муайян фанни укитишда укитиш самарадор-лиги куп жихатдан талабаларнинг билим олишга булган кизикишларини ошириш, уларни мустакил билим олишга йуналтира билиш, умуман талабаларнинг мотивациясини ривожлантиришга боFлик. Бирок талабалар мотивациясини ривожлантиришдан аввал, хар бир талаба, гурухнинг имкониятлари, мотива-циясининг реал даражаси ва истикболларини билиш зарур.

Мотив - маълум эхтиёжларни кондириш учун асос буладиган кишининг ички фаолият мазмуни.

Дейл Карнеги фикрича, «Дунёда одамларни ниманидир килишга ундашнинг факат битта усули мавжуд - инсонда буни килиш хохиши-нинг шаклланишига ундаш»2.

Мотивация - шахсни фаол хатти-харакат-ларга ундовчи сабаблар, асослар туплами булиб, у айни замонда киши хулкини психо-физиологик бошкаришнинг динамик жараё-нини хам билдиради ва фаолиятининг йуна-лиши, фаоллиги, уЙFунлиги ва турFунлигини белгилайди3. Мотивация - укув фаолияти тар-кибининг мухим узвий боFлик кисмидир. Билим олувчи шахс учун мотивациянинг шакл-лантирилиши унинг уз фаолиятидан «коникиш»

1 Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. - СПб.: «Питер», 2002 (Серия «Мастера психологии»). -С. 266.

2 Дейл Карнеги. Путь к счастью. - М.: «Внешторгиздат», 1991. -С. 6.

3 Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х. Педагогик техноло-

гияларга оид атамаларнинг изохли луFати. - Т.: «Фан ва

технология», 2012. -С. 19.

х,осил килиш ва юкори узлаштириш курсаткичларига эришиш учун замин яратади.

Талабанинг укиш, билим олишга иштиёки машFулотлар кизикарли ва узига жалб кила-диган даражада олиб борилсагина ортади ва шундагина у укийди. Укиш-билиш фаолиятини ташкил этиш учун унга мотивация зарур.

Профессионал кадрлар тайёрловчи олий таълим тизимида узининг булажак касбий фаолияти учун зарур булган билимларга булган эх,тиёжлар, уз касбининг обруси, афзалликла-рини англаган талабагина фаол булиб, унда укув фаолияти мотивацияси шаклланади, уз олдига максадларни куя олиш ва уларга эришиш мах,орати ривожланади.

Олий таълим тизимида талабалар мотивацияси турли даражаларга ажратилиши мумкин. Масалан, Т.И. Ильина4, А.Г. Асриян5 ушбу дара-жаларни 3 турга ажратганлар. Ушбу даража-ларни куриб чикайлик.

Мотивациянинг биринчи даражаси. Маса-лалар ечиш, машкларни бажариш, рефератлар тайёрлаш талабани кизиктирмайди. Бундай вазифаларни бажаришдан талаба узини олиб кочади, кам вакт ва мех,нат сарфлаб, керакли балл туплаш учун бериладиган оддий матери-аллар, содда вазифалар унинг диккатини тор-тади. Шахсий касбий ах,амиятга эга булган сифатлар унда суст намоён булади ва х,ар доим х,ам бундай талабанинг касбий ах,амиятини аниклаш мураккаб булади, укиш мотиви «шуни килиш зарур» фикри билан англанади. Бундай вазиятда талаба укув жараёнининг укишдан ташкари жих,атларига купрок эътибор каратади ва шунчаки расмиятчилик учун балл туплашга мойил булади.

Мотивациянинг иккинчи даражаси. Талаба укув предметидаги мавзулар мох,ияти, улардаги ах,амиятга молик, кизикарли жих,ат-ларини ажрата билади. Узини кизиктирган машFулотларда фаол иштирок этади, мустакил

4 Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. - СПб.: «Питер», 2002, (Серия «Мастера психологии»), -С. 432.

5 Асриян А.Г. Мотивация студентов негосударственных вузов. // Сибирский педагогический журнал, 2009, №13. -С. 356.

paвишдa мaкcaд вa caвoллapни тyFpи кУЯ билaди x1aмдa тaлaб дapaжacидaги билим вa кyникмaлapни эгaллaшгa x.apa^ килaди. Укув жapaёнидaги фaoлиятидaн ^никиш х^ил килaди, муcтaкил тaълим тoпшиpиклapини уз вaктидa бaжapишгa интилaди. Ушбу дapaжa учун нaфaкaт шaxcий мoтивлapни pивoжлaнти-pиш, бaлки укув фaoлиятининг ижтимoий ax1aмиятини aнглaш xapaктepлидиp.

Mотивaциянинг учинчи даражаси. Ушбу дapaжaгa тaaллукли тaлaбaдa билим oлишгa интилиш, уз-узини pивoжлaнтиpиш, шaxcий cифaтлapи, шу жумлaдaн кacбий ax1aмиятгa эгa бyлгaн жиx1aтлapни pивoжлaнтиpиш яккoл нaмoён бyлaди. Булapнинг бapчacи укув фao-лияти учун кудpaтли мoтив бyлaди. Тaлaбa узининг кeлгуcи кacбий фaoлияти учун зapуp бyлгaн билим вa кyникмaлapни чу^ э^л-лaшгa x.apa^ килaди, уз уcтидa тинмaй ишлaши x1aмдa илмий-ижoдий излaниш aco-cидa тaйёpлaгaн муа^кил иш тoпшиpиклapи, вa peфepaтлapининг узи^ xoc пpoфeccиoнaл жиx1aтлapи билaн бoшкa тaлaбaлapдaн aжpa-либ туpaди.

«Аxбopoт xaвфcизлиги» куpcи укитилиши-нинг caмapaли тaшкил этилишидa тaлaбaлap-нинг мoтивaцияcини вa бу бopaдaги тaйёpгap-лик дapaжaлapини aниклaш мaкcaдидa ижти-мoий cУpoвлap aнкeтa acocидa yткaзилди. Сypoвдa Сoлик aкaдeмияcи «Сoликлap вa голика тopтиш» фaкультeтидa «Инфopмaтикa вa axбopoт тexнoлoгиялapи» фaни бyйичa мaшFулoтлapдa тeгишли билим, мaлaкa вa кyникмa эгaллaгaн 163 нaфap тaлaбa иштиpoк этди. Сypoв нaтижaлapи 1-жaдвaлдa ^лти-pилгaн.

Сypoв нaтижaлapигa кypa, тaлaбaлapнинг 84,1 фoизи yзлapининг кeлгуcи кacбий фaoли-яти учун зapуp бyлгaн билим вa кyникмaлapни чукуp эгaллaшгa x.apa^ килиши мaълум бyлгaн.

Дeмaк, cУpoв нaтижaлapи тaлaбaлapнинг axбopoт xaвфcизлиги мacaлaлapи бyйичa билимлapини oшиpишгa бyлгaн кизикишлapи юкopилиги, «Аxбopoт xaвфcизлиги» куpcи тaш-кил этилиши нaкaдap дoлзapб вaзифa э^нли-гини кypcaтди. Шу билaн биpгa, axбopoт xaвф-cизлигини yзлaштиpишдa, yзбeк тилидa ёзилгaн укув кУллaнмaлap вa Интepнeт pecуpcлapи яpaтилиши, тaлaбaлapгa pуc вa xopижий тил-

лapни чукуppoк Уpгaтилиши муaммoлapини х^л килиш зapуpлиги мaълум булиб кoлди.

Тaлaбaлap мoтивaцияcини pивoжлaнти-pишдa пeдaгoг-yкитувчининг шммуни^тив х,улки, тoвуш ox^m, бax1oлaш вa xулoca чи^-pиш билaн бoFлик фикpлapининг илмий acoc-лaнгaнлиги, тaлaбaлap билaн мулoкoт килиш мaдaнияти, улap билaн дoимo yзapo aлoкaдa булиши, мимикacи, xaтти-x1apaкaтлapи жудa кaттa ax1aмиятгa эгa. Пeдaгoг-yкитувчи куйи-дaгилapни тaъминлaши кepaк:

• тaлaбaлap мoтивaцияcини pивoжлaнти-pиш мaкcaдидa улapнинг oнги, x1иccиётлapигa ижoбий тaъcиp yткaзa билиш вa тaфaккуpлa-pини pивoжлaнтиpиш;

• укув жapaёнидa тушунтиpилгaн билим-лapни тaлaбaлap тулик идpoк этишлapи, улap-нинг мox1иятини aнглaшлapи вa муcтax1кaмлaш-лapигa эpишиш;

• тaлaбaлapнинг мaъpузa вa aмaлий мaшFу-лoтлapдa фaoл бyлишлapи учун вaктдaн paциo-нaл фoйдaлaнгaн x1oлдa илFop пeдaгoгик тexнo-лoгиялap вa уcуллapни кУллaш.

Мacaлaн, «Аxбopoт xaвфcизлиги» куpcи бyйичa мaъpузaлapни yткaзишдa тaлaбaлap эътибopлapи куйидaгилapгa йyнaлтиpилиши ^pa^

- ypгaнилaётгaн oбъeкт, жapaён, дacтуpий тaъминoт, axбopoт тexнoлoгияcининг xуcуcият-лapи, тaмoйиллapи, имкoниятлapини тушуниб eтишгa. Мacaлaн, «Антивиpуc дacтуpлapи, улap-нинг xуcуcиятлapи» мaвзуcидaги мaъpузaдa aнтивиpуc дacтуpлapи кaндaй килиб виpуc-лapни aниклaшлapини ёки axбopoтлapнинг мaxфийлигини тaъминлaшдa кpиптoгpaфик aлгopитмлap тушунтиpилишидa бу жудa муx1имдиp;

- мaълумoтлap, дaлиллapни умумлaштиpиш вa xулocaлap чикapишгa. Мacaлaн, axбopoтгa бyлaдигaн тax1дидлapнинг энг куп тapкaлгaн туpлapи opacидaн кaйcилapи xaвфли экaнлиги ёки axбopoтлapни x1имoялaшдa cтeгaнoгpaфик уcул билaн кpиптoгpaфик уcуллapдaн кaйcи биpини кУллaш x1aкидa xулocaлap чикapиш;

- yтилгaн мaъpузa мaвзуcини муcтax1кaмлaш мaкcaдидa туpли xилдaги интepaктив уcуллapни (мacaлaн, cинквeйн, интeллeктуaл тoпшиpик, экcпpecc-тecт, «кУшнинггa caвoл бep», «тушун-чaни тoп» кaбилapни) кУллaгaн x1oлдa улapнинг фaoлликлapини oшиpиш.

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM / COВPЕMЕHHOЕ OБPAЗOВAHИЕ 2018, 4

г

Ч.

1-жадвал. Ижтимоий суров натижалари.

Т.р. Савол Жавоблар ва натижалар

1. Ахборот хавфсизлиги масалаларини урганишга к,изик,асизми? Х,а - 90,5%

Йук, - 9.5%

2. Ахборот хавфсизлигига оид масалалар нима мак,садда урганилишини биласизми? Биламан - 20,6%

Тасаввур киламан - 58,7%

Билмайман - 20,7%

3. Ахборот мухофазаси деганда нимани тушунасиз? Ижобий - 42,9%

Салбий - 47,1%

4. Ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг асосини нималар ташкил этишини биласизми? Биламан - 54%

Билмайман -46%

5. Республикамизда ахборот хавфсизлигига оид хукукий-меъёрий хужжатларни биласизми? Биламан - 4,8%

К,исман биламан-12,7%

Билмайман - 82,5%

6. Узбекистонда зарар келтирувчи, вирус дастурларни яратиш, ишлатиш ёки таркатиш холати к,айд килинса, кандай жазо чоралари курилишини биласизми? Биламан - 1,6%

Кисман биламан - 31,7%

Билмайман - 66,7%

7. Компьютер вируси нима? ТуFри жавоб - 50,8%

НотуFри жавоб - 49,2%

8. Спам нима? ТуFри жавоб - 15,9%

НотуFри жавоб - 84,1%

9. Нима мак,садда ахборот хавфсизлиги масалаларини урганишни истар эдингиз? Ижобий жавоб - 84,1%

Салбий жавоб -9,5%

Хакер булиш мак,садида - 6,5%

10 Фаолиятингиз давомида компьютер тизимида руй берган хавфсизлик муаммоларини узингиз хал килганмисиз ёки мутахассисларга мурожаат килганмисиз? Х,а - 79,4%

Йук,, узим хал килганман - 20,6%

11. Информатика, ахборот технологиялари ва ахборот хавфсизлигига оид билимларни мустак,ил урганиш учун методик кулланмалар, интернет ресурслари етарли деб уйлайсизми? Етарли - 18,5%

Кисман - 21,2%

Йук, - 60,3%

12. Сиз учун мустакил билим олишда интернет ресурсларидан фойдаланиш муаммолари нимада? Муаммо йук - 31,7%

Рус ва хорижий тиллар муаммоси - 58,7%

Интернет ресурларидан фойдаланиш имконияти чекланганлиги - 9,5%

Психологик нуктаи назардан укув жараёни-нинг вазифаси билим олувчиларда тасаввур, хис ва иродани шакллантиришдан иборатдир. Маъруза санъат ва адабиёт махсули каби тала-баларга турли таъсирлар курсатиши мумкин. Бунга кайси воситалар оркали эришилади?

• Биринчи навбатда талабалар фикрларини куриладиган материалга жалб килиш. Бунда муаммони атрофлича ёритиш, назария ва ама-лиёт учун унинг ахамиятини очиб бериш, хусу-сиятларини курсатиш зарур.

• Олдиндан тузилган режа асосида принци-пиал мухим материални мос назорат савол-лари билан биргаликда танлаш, уларни аудито-рияга маълум килиш кизикиш ва фаолликни оширишда мухим ахамиятга эга.

• Тафаккурни фаоллаштириш ва кизикишни уЙFотиш воситаси муаммоли вазият яратиш-дир. Муаммоли вазият маълум ва номаълум-ларни боFлайди, амалдаги ечим олишга кизикишни орттиради. Масалан, «Операцион тизимлар ва уларда ахборот хавфсизлиги» мав-зуси буйича маърузада «кандай килиб опера-цион тизим компонентлари яхлитлигини таъ-минлаш, унга рухсатсиз мурожаатларни чеклаш мумкин?», деган савол билан муаммоли вази-ятни яратиш оркали муаммони хал килиш йуллари ва усуллари аник танланган режа асосида тушунтирилиши талабаларда кизикиш уЙFотади.

• Тафаккурни фаоллаштиришда маърузачи-нинг усталик билан бахс-мунозарага кири-шиши, мухокамали холатлар яратиши ва шуб-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 4

халарни кейинчалик бартараф этиши мух,им-дир.

• Маърузанинг кутаринки x1ис-туЙFу билан укилиши аудиторияга ижобий таъсир утказади. Укув материалига берилиб кетган маърузачи талабаларда ижобий х,исларни шакллантиради ва уларнинг фикрлаш фаолиятларини раFбат-лантиради. Ва, аксинча, материални суст, бир ох,ангда баён этиш талабаларни ранжитиши ва х,аттоки талабалар томонидан маърузанинг ах,амиятга молик кисмларини утказиб юбориш-ларига олиб келиши мумкин.

• Маърузачи баён этилаётган материални к,изик,арли мисоллар, солиштирма-таккослаш-лар, тах,лиллар билан бойитиб бориши мух,им.

Маъруза таркиби куйидаги узвий кисмлар-дан иборат:

- кириш кисми - мавзу номи, асосланиши, мавзу мох,иятини очиб беришга йуналтирилган режа, таянч сузлар ва тушунчалар;

- режа бандлари буйича баён этиладиган материаллар;

- хулоса - якунлар, топшириклар, талабалар саволларига жавоблар.

Маърузани утказиш методикаси куйидаги узвий кисмларни уз ичига олади:

1. Маъруза мавзуси укув режа асосида аникланади. Эълон килинган мавзу илмий ва амалий ах,амияти нуктаи назаридан кискача асосланиб утилиши керак. Агар мавзу бир неча маърузага режалаштирилган булса, уни ало-х,ида таъкидлаб утиш зарур. Агар маъруза аввалги маърузанинг давоми булса, маърузачи утилган маъруза масалаларини эслатиб, жорий мавзу режасини аник,лаб бериши керак.

2. Маъруза мак,сади маъруза мазмунини белгилайди.

3. Маъруза материалини баён этишда мантик,ийлик тамойилига асосланилади. Ушбу тамойил маърузани ок,илона тарзда тизимли-лик ва кетма-кетлилик талабларига риоя килган х,олда ташкил этилишини таъминлайди.

4. Маъруза буйича у ёки бу илмий муам-мони х,ал килишда маърузачи илмий изланиш-нинг индуктив ва дедуктив методлари кулла-нилишини маънодор ифодалаши керак. Урганиладиган материални урганиб чик,иш ва умумлаштириш натижасидагина фикрлашнинг х,ар к,андай дедуктив тузилишига келиш мумкин. Талабалар мантикий фикрлашларини ривожлантиришда индукция ва дедукция,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

тах,лил ва синтез билан боFлик1 х,олда кул-ланилади.

5. Маъруза самарадорлиги маърузачининг талабаларни илмий билимларни унумли узлаш-тиришлари учун жалб килишга боFлик1лиги маълум. Бирок маърузачи аудитория ишини соддалаштиришга х,аракат килиб, материални тайёр х,олда такдим этиб куя колади. Шунинг учун тушунтириш-намойиш килиш билан бирга укув материалини муаммоли килиб тушунти-риш мух,им.

6. Тадкикотчи олимлар (Л.С.Виготский, Т.Рибо, П.Дж.Фредерик) катта ёшдаги одамнинг муайян фаолиятдаги катъий диккат эътибори 15-20 минут сакланиб туришини тасдиклаганлар1. Шу вактдан сунг бош мия кобиFи х,ужайраларида тормозланиш бошланар экан. Демак, шу вактдан бошлаб маъруза уз ах,амиятини йукота бошлайди. Бизнингча, купчилик педагог уки-тувчилар ушбу х,олатлар булишини яхши билсалар-да, маъруза укиш жараёнида унга ах,амият бермайдилар. Питер Дж.Фредерик «Маъруза укишнинг саккиз варианти» номли илмий маколасида маъруза машFулотларини ноанъанавий тарзда утказиш усуллари тах,лил килинган. Агар маърузада талаба фаоллиги асосан маърузани тинглаш ва материални кон-спектга тулдириш билан кифояланадиган булса, у х,олда унинг кам самарадорлиги уз-узидан равшан. Шунинг учун х,ар бир режа бандлари оралиFида 5-6 минут талабалар билан тескари алока асосида режа банди буйича кластер, экспресс-тест дастури ёки электрон кроссворд усулидаги топшириклар, шунингдек, дискурсив усулда (дискурс французча discours сузидан олинган булиб, мух,окама килмок, фикрлашмок деган маънони билдиради) узлаштирилган материални мух,окама килиш асосида утилган материални мустах,камлаш талабалар кизи-кишлари ва фаолликларини ошириш билан бирга кескинликни юмшатиш имконини беради.

7. Маъруза нафакат укув режаси доирасида билим бериши, балки талабаларда мустакил укиш куникмаларини х,ам шакллантириши керак. Маърузага тайёрланишда укитувчи талабалар мустакил ишларини раFбатлантирувчи

1 Соловьева А.А. Приемы поддержания внимания студентов гуманитарных специальностей при обучении математике. // Ярославский педагогический вестник, 2006 год, №2; Peter J. Frederick The Lively Lecture - 8 Variations / College Teaching, Volume: 14. 1986,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 4

г

v.

33

_J

топшириклар танлаши мух,им. Бунда масалан, мавзуга оид адабиётлар, манбалар х,авола эти-лиши, укитишнинг дискурсив, кластер, экспресс-тест дастури, электрон кроссворд усу-лида тайёрланган топшириклар талабаларнинг хусусийликдан умумийликка тамойили асосида фикрлаб, хулоса чикаришларини ривожланти-ради.

8. Маърузачи материални тушунтиришда мультимедиа такдимотларидан уринли фойда-ланиш маърузанинг мазмунли, режали уткази-лишини таъминлайди. Кези келганда мавзуга тегишли масалаларни компьютерда бевосита намойиш килиб, курсатиши амалий ва лаборатория машFулотларида шуFулланишлари учун йуналиш беради.

Ижобий мотивация укув машFулотлари муваффакиятининг асоси, х,ар бир талабанинг уз имкониятларидан тулик фойдаланишлари учун мух,им туртки, машFулотларга булган кизикишни шакллантирувчи асосий х,аракат-лантирувчи кучдир.

Юкоридаги фикрлар асосида куйидаги хуло-саларни чикариш мумкин:

1. Мотивация - талабаларнинг муваффа-киятли укишлари учун мух,им булган омиллар-дан бири.

2. Талабаларнинг ижобий мотивациясининг пасайиши укув жараёни муваффакияти ва самарадорлиги пасайишига олиб келади.

3. Курс мазмуни ва уни укитиш жараёни билан боFлик булган мотивларни ривожланти-

риш талабалар томонидан курснни муваф-факиятли узлаштиришлари учун замин яра-тади.

4. Курс давомида замонавий педагогик тех-нологиялар ва усулларни куллаш талабаларда ижобий мотивация, уларнинг мантикий ва ижодий фикрлаш кобилиятларини х,амда тафаккурини ривожлантиради.

5. Талаба олган бах,осини эмас, балки у билим ва куникмаларда эришган натижани раFбатлантириш яхши самара беради. Тала-бани нафакат курсга кизиктириш, балки унинг учун эгаллаган билим, малака ва куникмаларни келажакда куллаш имкониятларини очиб бериш зарур. Бунда муаммоли вазиятларга асосланган амалий машFулотларни ташкил этиш мумкин.

6. Укитувчи-талаба муносабатларининг самимий булиши, курс машFулотларида х,ам-корликда ва биргаликда ишлаш талабада узига булган ишонч х,иссини х,амда тортинмасдан кизиктирган саволларини бериш имкониятларини оширади.

Олиб борилган тадкикотлар х,амда талабалар учун утказилган ижтимоий суровлар тах,-лили асосида «Ахборот хавфсизлиги» курсини укитиш концепцияси, мазмуни ва методик таъ-миноти ишлаб чикилиб, улардан укув жараё-нида фойдаланилди.

Адабиётлар руйхати:

1. Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. - СПб.: «Питер», 2002.

2. Дейл Карнеги. Путь к счастью. - М.: «Внешторгиздат», 1991.

3. Абдукодиров А.А., Пардаев А.Х. Педагогик технологияларга оид атамаларнинг изошли лугати. - Т.: «Фан ва технология», 2012.

4. Асриян А.Г. Мотивация студентов негосударственных вузов. // Сибирский педагогический журнал, 2009, № 13.

Соловьева А.А. Приемы поддержания внимания студентов гуманитарных специальностей при обучении математике. // Ярославский педагогический вестник, 2006, №2.

5. Peter J. Frederick The Lively Lecture - 8 Variations. / College Teaching, Volume: 14. 1986.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.