CC BY
1544
Труды БГТУ, 2022, серия 6, № 2, с. 44-49
УДК 331.108.3-054.72(437)
В. У. Коваль
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
АДМЕТНАСЦ1 САЦЫЯЛЬНА-КУЛЬТУРНАЙ АДАПТАЦЫ1 БЕЛАРУСК1Х СТУДЭНТАУ У М1ЖВАЕННАЙ ЧЭХАСЛАВАК11
У даследаванш анал1зуецца уплыу палпычных i эканам1чных фактарау на працэсы пахалапчнай i сацыяльна-культурнай адаптацьп беларускiх студэнтау у Чэхаславакii. Прааналiзаваны уплыу акадэмiчнага асяроддзя на адаптацыйныя працэсы i камушкацыйныя здольнасцi студэнтау. Беларускя грамадск1я арганiзацыi у Празе ладзш лгтаратурныя вечарыны беларускiх клаакау, як1я спрыялi фармiраванню нацыянальнай вдэнтычнасщ дыяспары. Найбольш значнай для паспяховай сацыяльна-культурнай адаптацыi студэнтау была дзейнасць таварыства «Незалежнасць» i Культурнага таварыства iM^ Ф. Скарыны у Празе. Вiзiты вучоных, педагогау, шсьменшкау з метраполп садзейначалi культурнай i акадэмiчнай адаптацыi беларуск1х студэнтау. Вынiкi даследавання даюць падставы сцвярджаць, што беларусшя студэнты у мiжваеннай Чэхаславакii не вылучалюя добра сфармiраванай культурнай щэнты-фжацыяй, што прывяло да праблемнай адаптацыi у сацыяльным i адукацыйным асяроддзi. Канфлiкты памiж палiтычнымi групоУкамi дыяспары i сусветны эканамiчны крызю аказалi негатыуны уплыу на развщцё беларуск1х студэнцк1х арганiзацый i iх культурную дзейнасць.
Ключавыя словы: беларусшя студэнты, беларуская дыяспара, сацыяльна-культурная адаптацыя, Чэхаславак1я, нацыянальная вдэнтычнасць.
Для цытавання: Коваль В. У. Адметнасцi сацыяльна-культурнай адаптацыi беларускiх студэнтау у мiжваеннай Чэхаславакii // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2022. № 2 (263). С. 44-49.
V. U. Koval
Belarusian State Technological University
PECULIARITIES OF SOCIOCULTURAL ADAPTATION OF THE BELARUSIAN STUDENTS IN THE INTERWAR CZECHOSLOVAKIA
The present study examined how the psychological and sociocultural adaptation of the Belarusian students in Czechoslovakia varied over the political and economic factors. It analyzes such question as the process of adaptation to the conditions of the university environment and communicative skills of the students. This article reviews the development of the national identity among the Belarusians abroad after the organization of the literary performances in Prague by the Belarusian civil associations. The society «Independence» and the Belarusian cultural society named after F. Skaryna in Prague have become the most important for the sociocultural adaptation of the students. The visits of the Belarusian scientists, professors and writers contributed to the cultural and academic adaptation of the Belarusian students. The results of the study had shown that most of the Belarusian students in the interwar Czechoslovakia do not possess the common cultural identity, what indicates a problem of adaptation at the social and educational environment. The conflicts between different political groups in the diaspora and the world economic crisis have had a negative impact on the development of the Belarusian student organizations and their cultural activity.
Keywords: Belarusian students, Belarusian diaspora, sociocultural adaptation, Czechoslovakia, national identity.
For citation: Koval V. U. Peculiarities of sociocultural adaptation of the Belarusian students in the interwar Czechoslovakia. Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2022, no. 2 (263), pp. 44-49 (In Belarusian).
Уводзшы. У сучасных пахолага-педагапч-ных навуковых публшацыях шырока прадстау-лена праблема сацыяльнай, акадэм1чнай адапта-цыи замежных студэнтау. У даследаванш на аснове актуальнай пшхалапчнай метадалапчнай базы разглядаюцца асабл1васщ адаптацыйных
працэсау беларусау у м1жваеннай Чэхасла-ваки, прадстаулена рэтраспектыва праблемы, вылучаны фактары, яюя аказвал1 уплыу на сацыяльна-культурную адаптацыю асоб.
Асиоуиая частка. Заходняя пстарыягра-ф1чная традыцыя разглядае сацыяльна-псь
халапчную адаптацыю студэнтау як частку крос-культурных працэсау. Спецыялiсты падкрэслiваюць, што паспяховая штэграцыя асобы у прымаючым грамадстве характары-зуецца адчуваннем камфорту ва ушвери-тэцкiм асяроддзi, эмацыйнай устойлiвасцю, шзюм узроунем канфлiктнасцi, эфектыунай камунiкацыяй [1, с. 65-71]. Сацыльна-куль-турная адаптацыя - гэта здольнасць студэнтау прымаць каштоунасщ замежнай культуры, пераймаць новыя нормы i правiлы паводзiн. Пшхолап вылучаюць пяць асноуных фак-тарау, якiя характарызуюць сацыльна-куль-турную адаптацыю студэнтау-замежшкау: культурная дыстанцыя (рознiца памiж куль-турнымi каштоунасцямi прымаючага грамад-ства i метраполii), сацыяльная камушкацыя (колькасць i частотнасць кантактау), сацы-яльны рэсурс (сацыяльная падтрымка шшых студэнтау), сацыяльныя стрэсары (дыскры-мшацыя, якую адчувае асоба) i матэрыяльны статус [2, с. 824]. Неабходна падкрэслщь, што паспяховая iнтэграцыя беларусюх студэнтау у чэшскую культуру была непасрэдна звя-заная з акадэмiчнай адаптацыяй да працесу навучання.
Большасць беларусюх студэнтау у Чэхасла-вакii - гэта жыхары Заходняй Беларусi, якая з 1921 г. да 1939 г. была часткай Другой Рэ-чы Паспаттай. Несправядлiвая польская паль тыка у дачыненнi нацыянальных меншасцей прымушала беларускую моладзь здабываць адукацыю за мяжой, каб пасля вярнуцца на Бацькаушчыну. Беларусы набывалi адукацыю у асноуным у Карлавым унiверсiтэце щ Чэш-скiм вышэйшым тэхнiчным вучылшчы, дзе адукацыйны працэс ажыццяуляуся выключна на чэшскай мове. Студэнты вымушаныя былi развiваць сваю камунiкацыйную кампетэнт-насць, каб пераадолець моуны бар'ер i пашы-рыць асабiстыя сацыяльныя кантакты. Моуныя здольнасцi садзейнiчалi акадэмiчнай адаптацыi асоб. Некаторыя студэнты былi вымушаныя год вывучаць чэшскую мову, каб паспяхова засво-iць вучэбную праграму унiверсiтэта.
Студэнты тэхнiчных факультэтау прасцей адчувалi сябе у працэсе вучэбнай камушкацьп з педагогамi, а прадстаушкам гуманiтарных спецыяльнасцей даводзiлася руплiва вучыць мову прымаючага грамадства. Акадэмiчная паспяховасць адыгрывала важную ролю для беларускiх студэнтау, як гэта адзначаецца у матэрыяле газеты «Сын Беларуса»: «Аб сту-дэнтах нашых можна сказаць, што для шх цяпер - самы гарачы час, асаблiва для тэхнiкау: трэба да канца заняткау здаць абавязковыя "залт". Таму усе рупна вучацца» [3, с. 4].
Нягледзячы на перыяд сесii, беларусы Чэха-славакii паспявалi прымаць удзел у культурных i грамадскiх мерапрыемствах дыяспары, што было таксама важна для iх штодзённасцi, iх эмацыйнага камфорту.
Станоучы уплыу на развiццё беларускiх студэнцюх суполак i актывiзацыю грамадскай актыунасщ аказвала чэшская дзяржауная палiтыка пад назвай «Руская акцыя дапамогi», якая праводзшася з 1921 г. Беларуская моладзь мела магчымасць атрымаць матэрыяльную i маральную падтрымку, бо праграма была наю-раваная на эм^рантау з былой Расiйскай iмперыi: стваралюя фонды дапамогi, выдавалiся стыпендыi, хворым студэнтам аказвалася медыцынская дапамога.
Сусветны эканамiчны крызю, якi рас-пачауся у 1929 г., негатыуна пауплывау на развщцё студэнцкага руху у Чэхаславакii. Большасць дапамогавых фондау i праграм была згорнута, значна паменшылася матэрыяльная падтрымка студэнцкай моладзь
Фармiраванне студэнцюх арганiзацый у Чэхаславакii адбывалася паралельна з чарговым этапам развiцця беларускай дзяржаунасщ, таму нацыястваральныя працэсы непасрэдна звя-заныя са станауленнем беларускай щэнтыч-насцi дыяспары. Дыскрымiнацыйная палпыка польскiх улад у Заходняй Беларус прымушала студэнтау праяуляць сваю пал^ычную актыу-насць, беларусы на мiжнародным узроУнi агуч-валi факты несправядлiвага стаулення да нацыянальных меншасцей у Другой Рэчы Пас-палгай.
Развiццё беларускай iдэнтычнасцi у ка-лектаунай самасвядомасцi дыяспары у 1920-я - 1930-я гг. стымулявала кансалща-цыю. Культурныя мерапрыемствы у асяроддзi замежжа аб'ядноувалi асоб, там стваралюя нацыянальныя мiфы, фармiравалася калек-тыуная памяць i нацыянальная шдэнты-чнасць. Нягледзячы на супрацьлеглыя, часам палярныя, палiтычныя перакананнi, белару-скiя студэнты паз^ыуна ацэньвалi ролю класiкау - Яню Купалы i Якуба Коласа. Варта падкрэслщь, што у розных крашах свету адзначалiся чарговыя юбiлеi паэтау i гадавiны iх творчай дзейнасщ. Вершы i паэмы Я. Купалы i Я. Коласа дапамагалi палiтычным апанентам знайсцi агульныя аспекты у раз-вiццi нацыянальнай культуры.
Аналiз беларускiх арганiзацый у Чэхасла-вакii дазваляе зрабiць выснову, што выклю-чны уплыу на сацыяльна-культурныя адап-тацыйныя працэсы аказвалi таварыства «Неза-лежнасць», Аб'яднанне беларусюх студэнц-кытаварыства iмя Ф. Скарыны у Празе.
Apгaнiзaцыi вылyчaлicя cвaiмi шыpoкiмi мiжнapoднымi кaнтaктaмi i aктыyнaй гpaмaдcкaй paбoтaй, пpaвoдзiлi тацыяталь-ныя вeчapыны i лaдзiлi юбiлei.
Пpaдcтayнiкi бeлapycкaй дыяcпapы y та-чaткy 1920-х гг. cyp'ëзнa кaнфлiктaвaлi пaмiж caбoй нa пaлiтычнaй глeбe, што cтaлa npbi-чынaй лiквiдaцыi тaвapыcтвa «Heзaлeжнacць». Чacткa члeнay былoй apгaнiзaцыi aб'яднaлacя y Бeлapycкae кyльтypнae тaвapыcтвa iмя Ф. CKa-pыны, якoe былo cтвopaнa y Пpaзe 5 чэpвeня 1926 г., пpы гэтым ягo зacнaвaльнiкaмi y acнoУным cтaлi cтyдэнты (кaля 50 чaлaвeк) [4, c. 7]. У cтaтyцe apгaнiзaцыi пaдкpэcлiвaлacя, штo яe acнoУныя Kipy^i дзeйнacцi -кyльтypнaя i acвeтнiцкaя пpaцa.
Cвoй пepшы apгaнiзaцыйны вoпыт cтвa-paльнiкi нoвaгa aб'яднaння aтpымaлi яшчэ y тaвapыcтвe «Heзaлeжнacць», якoe пepшaпaчaт-кoвa лiчылacя кyльтypнa-acвeтнiцкiм гypткoм. Члeны «Heзaлeжнacцi» 30 cнeжня 1924 г. apгaнiзaвaлi i пpaвялi мyзычнa-лiтapaтypнyю вeчapынy, пpыcвeчaнyю твopчacцi В. Душш-Mapцiнкeвiчa, пpa якую зacтaлacя iнфapмaцыя нa cтapoнкax вiлeнcкaй пpэcы [5, c. 4]. У га-зeтным мaтэpыялe пaдкpэcлiвaycя aдмeтны нacтpoй ^Б^утных, якi здымay yнyтpaны эмaцыйны кaнфлiктны cтaн эмiгpaнтay, вызвaляy aд вocтpaгa пaчyцця нacтaльгii y пpымaючым гpaмaдcтвe, пpымay зaлiшнюю тpывoжнacць. Фaктычнa гэтa былa aднa з rap-шых yдaлыx бeлapycкix лiтapaтypнa-мacтaцкix вeчapын у Пpaзe. Bepшы Я. Kyпaлы y выта-нaннi члeнay мyзычнa-дpaмaтычнaгa TypTOa пaдкpэcлiвaлi мeлaгyчнacць poднaй мoвы y iншaкyльтypным acяpoддзi.
Дзяpжayныя opгaны Чэxacлaвaкii бeз зa-тpымкi y 1926 г. зapэгicтpaвaлi cтaтyт Aб'яд-тання бeлapycкix cтyдэнцкix apгaнiзaцый (AБCA) [6, c. 3]. У дaкyмeнцe тад^э^-iвaлacя, штo aб'ядaннe бeлapycкix cтyдэнтay нe бyдзe aжыццяyляць aнiякaй дзeйнacцi cyпpaць aфiцыйныx чэшcкix yлaд. Рaбoтa ycix apгaнiзaцый зaмeжнiкay пiльнa aдcoчвaлacя Miнicтэpcтвaм зaмeжныx cпpay ЧCР. У Apxiвe гopaдa Пpaгa зaxoyвaюццa cтaтyты бoльшacцi эмiгpaнцкix cyпoлaк, якiя aтpымaлi дaзвoл нa aфiцыйнyю дзeйнacць у Чэxa-cлaвaкii. Aдным з aбaвязкoвыx пyнктay шмaтлiкix cтaтyтay 6ыу «жтал^ычны xapaK-тap дзeйнacцi apгaнiзaцый».
Iнфapмaцыя пpa бeлapycкiя мacтaцкa-кyльтypныя ypaHbiCTac^ y Пpaзe публь кaвaлacя та cтapoнкax бeлapycкaмoyныx пepыядычныx выдaнняy, яюя cтaлi нa cy-чacны мoмaнт acнoУнымi гicтapычнымi кpынiцaмi пa ricTOpbii дыяcпapы. Haпpыклaд,
вiлeнcкaя гaзeтa «^яля^^я нiвa» (№ 2 зa 5 cтyдзeня 1927 г.) paзмяcцiлa мaтэpыял пpa ypaчыcтyю aкaдэмiю y romp 20-гoддзя ль тapaтypнaй твopчacцi Якyбa Koлaca, якaя aдбывaлacя y Пpaзe 21 cнeжня 1926 г. y та-мяшкaннi «Cтyдэнцкaй xara». Apгaнiзaцыяй мepaпpыeмcтвa зaймaлacя Бeлapycкae куль-тypнae тaвapыcтвa iмя Ф. Cкapыны. Ha юбь лeйнaй aкaдэмii гyчaлi ypbiyri твopaУ Я. Ko-лaca, та вeчapынe тaкcaмa былi пpaдcтay-лeны нaвyкoвыя pэфepaты пpa твopчacць кга ciкa. У гaзeтным мaтэpыялe пaдкpэcлiвaлacя: «Пpыcyтныx былo дyжa мнoгa, яюя з энту-зыязмaм yxвaлiлi ra^a^ aд Cкapынiнcкaгa Т-вa дapaгoмy юбiляpy Я. Koлacy нa пaмяць пpывiтaньнe - aдpэc. Aкaдэмiя пaкiнyлa та ycix дyжa cымпaтычнae Уpaжaньнe, як cьвятa выключнa кyльтypнae» [7, c. 5]. У apтыкyлe пaзнaчaнa, што та юбiлeйнaй вeчapынe былo шмaт бeлapycкix cтyдэнтay, якiя мaглi aтpы-мaць тaм caцыяльнyю i мapaльнyю пaдтpымкy.
Macтaцкa-лiтapaтypныя вeчapыны дaпa-мaгaлi мoлaдзi cпpaвiццa з пaчyццëм нacтaль-rii, cтyдэнты aтpымoУвaлi мaгчымacць та-шыpыць cвae caцыяльныя кaнтaкты, a ciïya^rn пacпяxoвaй кaмyнiкaцыi cпpыялa ix iнтэгpaцыi y iншaкyльтypнae гpaмaдcтвa. Бeлapycкae тaвapыcтвa iмя Ф. Cкapыны iмкнyлacя пpaвoдзiць y Пpaзe лiтapaтypныя вeчapыны pэгyляpнa. Пacля юбiлeю Я. Koлaca тaвapыcтвaм былo apгaнiзaвaнa тэмaтычнae мepaпpыeмcтвa, пpыcвeчaнae твopчacцi M. Бaгдaнoвiчa. 28 мaя 1927 г. y Пpaзe aдбы-лacя вeчapынa з тагоды 10-гoддзя з дня cмepцi пaэтa [8, c. 3]. Рэгyляpныя cycтpэчы нa кyльтypныx вeчapынax дaпaмaгaлi эмiгpaнтaм cтвapыць cвoй caцыяльны acяpoдaк, пaшыpaлi знaëмcтвы cяpoд зeмлякoy.
Бeлapycкae кyльтypнae тaвapыcтвa iмя Ф. Cкapыны выдaвaлa cвoй чacoпic у Пpaзe гад нaзвaй «Icкpы C^pb!^!» [9, c. 182]. Эмiгpaнтaм былo нaдзвычaй cклaдaнa pыxтaвaць дa дpyкy cвaю пpэcy, 6o acнoyнaй пpaблeмaй для дыяcпapы 6ыу нeдaxoп мaтэpыяльныx cpoдкay. ^жны нyмap бeлa-pycкaгa зaмeжнaгa пepыядычнaгa выдaння ycпpымaycя caпpaУднaй пaдзeяй, 6o aкaзвay нeпacpэдны уплыу нa фapмipaвaннe дыя-cпapaльнaй iдэнтычнacцi. Biлeнcкi бeлapycкi лiтapaтypнa-нaвyкoвы чacoпic «Kaлocьce» axapaктapызaвay выxaд 5-гa нyмapa чacoпica «Icкpы ^aphi^i» нacтyпным чынaм: «Bыгляд чacoпicy пaвaжны, pэпpэзэнтaцыйны, фapмaт вялiкi, зьмecт бaгaты i poзнacтaйны» [9, c. 182]. Aдмeтнacцю пaдpыxтoУкi дa дpyкy ^pbrn-дычнaгa выдaння cтaлa фiнaнcaвaя пaдтpымкa бeлapycкix мeцэнaтay.
У асабютым фондзе В. М. Русака з калекцыи Нацыянальнага арх1ва Рэспублiкi Беларусь су-стракаецца шфармацыя, што № 3-5 часопiса «1скры Скарыны» у 1934-1935 гг. былi вы-дадзены на сродк гэтага чалавека [10]. Справа у тым, што Васiль Русак быу адным з нешмат-лiкiх беларусау у Празе, яю змог арганiзаваць свой уласны прыбытковы бiзнес. Гэты чалавек меу музычныя i лггаратурныя здольнасщ, сам пiсау вершы i добра спявау, вылучауся пра-фесiйна пастауленым оперным голасам. В. М. Русак з гонарам у сваёй аутабiяграфii падкрэствау факт сваёй першай публкацыи вершау у беларускiм студэнцюм часошсе «Перевясла» i фiнансаванне выдання «1скры Скарыны», дзе былi апублiкаваны яго матэрыялы пад псеУданiмамi.
Палiтычная канфрантацыя сярод прадстау-нiкоу беларускай дыяспары аказвала нега-тыуны уплыу на адаптацыю студэнцтва. Пазь цыя стаулення да БССР, яе ролi у працэсе развiцця беларускай нацыi часам не давала магчымасщ прымiрыцца пал^ычным апа-нентам. Значнымi падзеямi для беларускай замежнай супольнасцi былi вiзiты дзеячоу навукi i культуры Савецкай Беларуси якiя у другой палове 1920-х гг. чыталi адкрытыя лекцып пра поспехi палiтыкi беларусiзацыi, наладжвалi першыя кантакты са студэнтамi у Чэхаславаки. Падобныя мерапрыемствы сты-мулявалi грамадстую актыунасць супольнасцi замежжа, аказвалi псiхатэрапеутычны уплыу на беларускае студэнцтва, стваралi для асоб пачуццё перспектывы.
У 1924 г. у Прагу быу камацдараваны ака-дэмiк Я. Карсю. Беларускi этнограф, фалькларыст i лiтаратуразнауца выступiу на сходзе студэнтау-беларусау. Газета «Сын Беларуса» размясцша матэрыял пра сустрэчу студэнцкай моладзi з Я. Карсюм, дзе падкрэошвалася адметнае стауленне выступоуцы да праблем беларускай культуры: «Гаворачы аб нашых паэтах i тсь-меннiках, праф. Карсю з асаблiвай пашанай гаварыу аб творчасцi Якуба Коласа, яю нязвы-чайна вырас» [3, с. 4]. Сустрэча пра культурнае жыццё беларускай нацыi стала працяглай i жывой, пра што сведчыць газетны матэрыял.
Вiзiт у 1927 г. першага рэктара Беларускага дзяржаунага ушверсгота У. I. Пiчэты у Прагу беларускае студэнцтва палiчыла важнай падзе-яй. У сваёй афiцыйнай справаздачы прафесар Пiчэта У. I. канстатавау, што яго даклад для беларусюх студэнтау у Празе быу на тэму «Культурнае будаунiцтва у БССР» [11, с. 234]. У час вiзiту рэктар змог наладзщь мiжнародныя сувязi з навуковымi i грамадскiмi арганiзацыямi Чэхаславакii, яго лекцыi мелi выключны поспех. У. I. Ичэта стварыу станоучы вобраз
беларускага прафесара у чэхаславацкiм наву-ковым асяроддзь Рэктар меу значныя планы у галше развiцця мiжбiблiятэчнага супрацоу-нщтва, аднак шмат якiя навуковыя i адука-цыйныя праекты так i не былi рэалiзаваны, бо у 1930 г. У. I. Ичэта быу арыштаваны.
У Прагу наюроувалюя таксама беларускiя пiсьменнiкi, паэты, журналюты. У другой палове 1920-х гг. творчая штэлтенцыя з БССР рабша даклады пра беларусiзацыю i яе вышю, а з 1935 г. камандзiраванне лiтаратарау i журна-лютау было звязанае з падпiсаннем дагавора памiж Савецкiм Саюзам i Чэхаславаюяй аб узаемнай дапамозе. Выступленнi афщыйных беларускiх делегацый аказвалi непасрэдны уплыу на грамадскую актыунасць дыяспары ^ як вынiк, на сацыяльна-культурныя адапта-цыйныя працэсы.
Беларускiя студэнты у Чэхаславакii, як правiла, сутыкалiся са значнымi фiнансавымi праблемамi, iм цяжка было заставацца фiзiчна i штэлектуальна актыунымi пры рэгулярным недахопе сродкау. Фiзiялагiчны стан асобы аказвау адметны уплыу на паспяховую iнтэгра-цыю эмiгрантау. Здаровы чалавек прасцей мог справщца з адаптацыйным стрэсам. Нерэ-гулярнае харчаванне прыводзiла да разнастай-ных захворванняу моладзi.
Праблемай здароуя i побыту студэнтау-замежнiкау у Чэхаславаки займауся Ч^1рвон^1 Крыж. М1жнародная дабрачынная арганiзац^Iя аналiзавала стан здароуя студэнцкай моладз^ намагалася прыцягнуць увагу грамадства да неаптымiстычн^Iх вынiкау. Напрыклад, меды-ц^1нск1 агляд 1398 студэнтау у 1922 г. адлюстравау агульную сiтуац^Iю: 30 чалавек сур'ёзна хварэлi на туберкулёз, 75 мелi складаную анемiю, а 230 студэнтау - нервовыя захворваннi [12, с. 21]. Разглядаючы адаптацыйныя працэсы, таксама неабходна улiчваць псiхiчную актыунасць асоб, iх фiзiялагiчн^I камфорт, стан здароуя.
Мшютэрства замежных спрау ЧСР нама-галася дапамагаць студэнтам-замежнiкам матэ-рыяльна, кантраляваць iх побыт. Афiцына, у якасщ мерапрыемствау «рускай акцыi» ства-ралiся дапамогавыя фонды i камготы. У 1921 г. пачау сваю працу Чэшска-украiнскi камiтэт дапамогi украшсюм i беларускiм студэнтам у Празе (аргашзацыя мяняла сваю назву). Камь тэт аказвау матэрыяльную падтрымку найбольш здольным беларускiм студэнтам: прызначалiся стыпендыi, раздавалiся вопратка i прадукты, аказвалася медыцынская дапамога. Напрыклад, справаздача за 1924 г. сведчыць, што аргаш-зацыя аказвала матэрыяльную дапамогу 29 бела-русюм студэнтам Карлавага унiверсiтэта i 39 бела-русам, як1я вучылюя у Чэшск1м вышэйшым тэхнiчн^Iм вучылiшчы [12, с. 24-25]. У 1931 г.
камiтэт 6biy pэapramзaвaнbI, a MarepbianbHaa ganaMora ciygBH^By 3HanHa naMeHmbinaca na npbiHbrne Hegaxony cpogKay.
3aK.ro^HHe. npa6neMa ca^ianbHa-Kynb-TypHaM agarn-a^ii стygэнтay - agHa 3 aKTyanb-hhx тэм ncixonara-negarariHHbix gacnega-BaHHay. Hciopbia 6enapycKaM gbiacnapbi ga3-Banae pacKpb^b hobhs acneKTbi npa^cy ^apMipaBaHHa KynbTypHaM igэнтbIннacцi Ha-
^ii Ha npwKnag3e g3eHHac^ 6enapycKix ciy-gэнтay. KaH^pam^bia naMm naniibiHHbiMi rpynoyKaMi gbiacnapbi aKa3Bana HeraTbiyHbi ynnwy Ha ca^ianbHa-KynbTypHyro agarna^iro 6enapycKaM Monag3i. Bi3iTbi BynoHHx, nega-roray i nicbMeHHiKay y npary KaHcanigaBani i CTbiMynaBani gwacnapy, cnpbiani ^apMipa-BaHHro KynbTypHaM caMa6biTHac^ 6enapycay
Cnic .rnTapaTypbi
Theoretical models of culture shock and adaptation in international students in higher education / Y. Zhou [et al.] // Studies in Higher Education. 2008. Vol. 33, no. 1. P. 63-75.
2. Cross-cultural Adaptation of International College Students in the United States / Y. Wang [et al.] // Journal of International Students. 2018. Vol. 8, issue 2. P. 821-842.
3. Стygэнт. Eenapycbi y ^xii // Chh Eenapyca. 1924. № 10. C. 4.
4. A. A. KpbiBi^ae (EenapycKae) KynbTypHae TaBapbicraa fl-pa OpaH^icKa CKapbiHbi // Kpbrn^a. 1926. № 28. C. 7.
5. fl. Benap naмaцi Вiнцyкa flymHa-Map^HKeBina // EenapycKaa gona. 1925. № 12. C. 4.
6. Пpэзнgнyм. 3 ^b^b^ cтygэнтay // CanaHCKaa HiBa. 1927. № 31. C. 3.
7. npbicyTHbi. CbBaTKaBaHbHe KonacaycKara M6inero CKapwHaycKiM T-BaM y npa3e // CanaHCKaa HiBa. 1927. № 2. C. 5.
8. YpaHbiciae cBaTKaBaHHe X-bix yrogKay cмepцi naaia-^inoca^a MaKciMa EargaHoBina 6enapycKaM эмiгpaцнaн y npa3e // EenapycKaa Kpbrn^a. 1927. № 25. C. 2-3.
9. «IcKpbi CKapbiHbi» // Kanocbce. 1935. Kh. 3. C. 182.
10. HAPE. OoHg 459. Bon. 1. Cnp. 14. ApK. 12.
11. Xog3iH C. M., fflyMeHKa M. O., ^HoycKi A. A. naMa^> i cnaBa: nepmbi pэктap EenapycKara g3ap^ayHara yнiвepciтэтa - Ynag3iMip iBaHaBin nroia. MiHcK: EflY, 2011. 375 c.
12. Czechoslovak Help to the Russian and Ukrainian emigration. Prague: Ministry for Foreign Affairs, 1924. 140 p.
References
1. Zhou Y., Jindal-Snape D., Topping K., Todman J. Theoretical models of culture shock and adaptation in international students in higher education. Studies in Higher Education, 2008, vol. 33, no. 1, pp. 63-75 (In English).
2. Wang Y., Li T., Noltemeyer A., Wang A., Zhang J., Shaw K. Cross-cultural Adaptation of International College Students in the United States. Journal of International Students, 2018, vol. 8, issue 2, pp. 821-842 (In English).
3. Student. Belarusians in Czech. Syn Belarusa [The Son of Belarusian], 1924, no. 10, p. 4 (In Belarusian).
4. A. A. The Krivitsky (Belarusian) Cultural Society of Dr. Francysk Skaryna. Krynitsa [The Source], 1926, no. 28, p. 7 (In Belarusian).
5. J. D. Performance in memory of Vintsuk Dunin-Martsinkevich. Belaruskaya dolya [The Belarusian Fate], 1925, no. 12, p. 4 (In Belarusian).
6. Presidium. From the life of students. Syalyanskaya niva [The Rural Field], 1927, no. 31, p. 3 (In Belarusian).
7. Attending the meeting. Celebration of the anniversary of Yakub Kolas by Association of Skorina in Prague. Syalyanskaya niva [Rural Field], 1927, no. 2, p. 5 (In Belarusian).
8. 10th anniversary of the death of a poet and philosophe Maxim Bogdanovich. Belarusian Krynitsa [The Belarusian Source], 1926, no. 28, p. 7 (In Belarusian).
9. "Sparks of Skaryna". Kalosse [Cones], 1935, no. 3, p. 182 (In Belarusian).
10. NARB. Fund 459. I. 1. F. 14. L. 12.
11. Chodin S. M., Shumeyka M. F., Yanovsky A. A. Pamyats' i slava: Pershy rektar Belaruskaha dzyarzhaunaha universiteta - Uladzimir Ivanavich Picheta [Memory and Glory: The First Rector of
the Belarusian State University - Vladimir Ivanovich Picheta]. Minsk, BSU Publ., 2011. 375 p (In Belarusian).
12. Czechoslovak Help to the Russian and Ukrainian emigration. Prague, Ministry for Foreign Affairs Publ., 1924. 140 p (In English).
1нфармацыя пра аутара
Коваль Вольга Уладзiмiрауна - кандыдат пстарычных навук, дацэнт кафедры псторьп Беларус i палггалоги. Беларускi дзяржауны тэхналагiчны ушверсггэт (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублка Беларусь). E-mail: koval@belstu.by
Information about the author
Koval Volha Uladzimirauna - PhD (History), Assistant Professor, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., Minsk, Republic of Belarus). E-mail: koval@belstu.by
Паступгу 08.09.2022
