Научная статья на тему 'ҚАДИМГИ ЎЗБЕКИСТОН ҲУДУДИДА ҲУҚУҚИЙ ДАВЛАТЧИЛИК ҒОЯЛАРИНИНГ АМАЛГА ОШИШИ'

ҚАДИМГИ ЎЗБЕКИСТОН ҲУДУДИДА ҲУҚУҚИЙ ДАВЛАТЧИЛИК ҒОЯЛАРИНИНГ АМАЛГА ОШИШИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

278
39
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Давлат / давлатчилик / дунёвий давлат / цивилизация / фуқаролик / фуқаролик жамияти / ҳуқуқ / ҳуқуқий давлатчилик тўғрисидаги ғоялар / тараққиёт / виждон эркинлиги / ватанпарварлик / State / statehood / secular state / civilization / citizenship / civil society / law / ideas of legal statehood / development / freedom of conscience / patriotism

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Акмал Зиядиллаевич Исмайилов

Мустақилликнинг илк йилларида инсонпарвар демократик ҳуқуқий давлат барпо этиш сари юз тутган Ўзбекистон, энг аввало, фуқароларнинг ўз-ўзига, давлатига ишончини қайтариши, ҳокимиятдан, давлат ва жамоат ишларидан бегоналашувини бартараф этиши, ўз ҳатти-ҳаракатлари учун шахсий ижтимоий масъулиятни ошириши лозим бўлди. Шуларни инобатга олиб, ушбу мақолада ҳозирги Ўзбекистон Республикаси ҳудудида давлат ва давлатчиликнинг келиб чиқиши тўғрисида айрим фикрлар берилади. Ундан ташқари мутафаккирларнинг, қолаверса бугунки кундаги дунё олимларининг республикамиз ҳудудида ҳуқуқий давлатчилик ғояларининг шаклланиши тўғрисида фикрларини таҳлил қилишга ҳаракат қилинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPLEMENTATION OF THE IDEA OF LEGAL STATEHOOD IN THE TERRITORY OF ANCIENT UZBEKISTAN

In the first years of independence, Uzbekistan, which was striving to build a humane democratic state governed by the rule of law, first of all had to restore the confidence of citizens in themselves, the state, eliminate alienation from government, state and public affairs, increase personal social responsibility for their actions. With this in mind, this article provides some ideas on the origin of the state and statehood in the territory of the present-day Republic of Uzbekistan. In addition, we tried to analyze the views of thinkers, as well as scientists of today's world on the formation of the idea of the rule of law in the territory of our republic.

Текст научной работы на тему «ҚАДИМГИ ЎЗБЕКИСТОН ҲУДУДИДА ҲУҚУҚИЙ ДАВЛАТЧИЛИК ҒОЯЛАРИНИНГ АМАЛГА ОШИШИ»

ЦАДИМГИ УЗБЕКИСТОН ^УДУДИДА ^УЦУЦИЙ ДАВЛАТЧИЛИК ГОЯЛАРИНИНГ АМАЛГА ОШИШИ

Акмал Зиядиллаевич Исмайилов

Тошкент вилояти Чирчиц давлат педагогика института катта уцитувчиси

АННОТАЦИЯ

Мустацилликнинг илк йилларида инсонпарвар демократик хуцуций давлат барпо этиш сари юз тутган Узбекистон, энг аввало, фуцароларнинг уз-узига, давлатига ишончини цайтариши, хокимиятдан, давлат ва жамоат ишларидан бегоналашувини бартараф этиши, уз хатти-харакатлари учун шахсий ижтимоий масъулиятни ошириши лозим булди. Шуларни инобатга олиб, ушбу мацолада хозирги Узбекистон Республикаси худудида давлат ва давлатчиликнинг келиб чициши туFрисида айрим фикрлар берилади. Ундан ташцари мутафаккирларнинг, цолаверса бугунки кундаги дунё олимларининг республикамиз худудида хуцуций давлатчилик FOяларининг шаклланиши туFрисида фикрларини тахлил цилишга харакат цилинди.

Калит сузлар: Давлат, давлатчилик, дунёвий давлат, цивилизация, фуцаролик, фуцаролик жамияти, хуцуц, хуцуций давлатчилик туFрисидаги FOялар, тарацциёт, виждон эркинлиги, ватанпарварлик.

IMPLEMENTATION OF THE IDEA OF LEGAL STATEHOOD IN THE TERRITORY OF ANCIENT UZBEKISTAN

Akmal Ziyadillaevich Ismayilov

Senior teacher of Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

In the first years of independence, Uzbekistan, which was striving to build a humane democratic state governed by the rule of law, first of all had to restore the confidence of citizens in themselves, the state, eliminate alienation from government, state and public affairs, increase personal social responsibility for their actions. With this in mind, this article provides some ideas on the origin of the state and statehood in the territory of the present-day Republic of Uzbekistan. In addition, we tried to analyze the views of thinkers, as well as scientists of today's world on the formation of the idea of the rule of law in the territory of our republic.

Keywords: State, statehood, secular state, civilization, citizenship, civil society, law, ideas of legal statehood, development, freedom of conscience, patriotism.

КИРИШ

Барчамизга маълумки, хар кандай давлат фукаролари эътикодига кура диндорлар ва диндор булмаганлардан иборат булади. Бирор бир инсон (фукаро)нинг диндор-мусулмон ёки иудаист, насроний ёки буддист, бефарк ёки дахрий булганлиги учун айбдор эмасдир. Чунки унда гудаклигидан бошлаб ижтимоий мухит ва ундаги муносабатларнинг изи колган булади. Шунинг учун хам, жумладан Узбекистон Республикасида, динга нисбатан виждон эркинлиги хукуки кафолатланган [1]. Аммо дин никоби остида кишилар уртасида адоват KузFатиш таъкикланади. Демак, давлатимиз яъни Узбекистон Республикаси айни вактда дунёвийдир. "Дунёвийлик" сузи арабчадан "хаётий", "ёруFлик", "рушнолик", "бахт" маъноларини беради. Хакикатдан хам диний камситиш, чеклашлар булган жойда узга диндагиларга нисбатан хакикий, тулаконли рушнолик курсатилмайди. Шунинг учун хам Амир Темур энг OFир давларда куп жойда, жумладан Европада жахолат, инквизиция хукм сурган даврларда узга диндаги диндорларга нисбатан хам хурматлаш сиёсатини олиб борган. Ушбу хакда "К,айси мамлакатни забт этган ёки кушиб олган булсам, уша ернинг обру -эътиборли кишиларини азиз тутдим; сайидлари, уламолари, фузало ва мушойихига таъзим бажо келтирдим ва хурматладим, уларга суюрFOл, вазифалар бериб, маошларини белгиладим, уша вилоятнинг улуFларини OFа-инимларимдек, ёшлари ва болаларини булса уз фарзандларимдек курдим" [2], деган эди.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

"Дунёвийлик" сузи кадимги мутаффакирлар томонидан хам айтилган булса-да, "дунёвий давлат" масаласи янги даврда Европада хукукларнинг илохийлиги урнига табиийлиги-табиий, хаётий хукуклар илгари сурилган даврда "жахолат", "зулмат", "адоват" ва "инквизиция"га нисбатан шаклланди. "Светский" сузи рус тилидан "ёруFлик" ва "рушнолик" маъноларини беради. У "невежество", "темнота" сузларига нисбатан ишлатилган. "Темнота" сузи русчадан "короетулик", "нодонлик", "жахолат" ва "мавхумлик" маъноларини беради.

Дунёвий давлат барча фукароларнинг давлати экан, у маълум маънода демократикдир.Чунки унда барчанинг, купчиликнинг манфаатлари ифодаланади ва кафолатланади. Фукаролар мамлакат ахолисининг купчилигидир. Шунинг учун хам демократик, хукукий давлат дунёвийдир. Хукукий давлатчилик ва фукаролик жамияти барпо этишда тенгликдан келиб чикиш, унга таяниш ва уларни кафолатлаш биринчи уринга чикади. Дунёвий давлатчиликда эса динга нисбатан муносабат - виждон эркинлиги хукуки биринчи уринга чикади. Виждон

эркинлиги хукуки негизида эса тенглик ётади. Демак, виждон эркинлиги хукуки халк хокимиятининг динга нисбатан муносабатининг куриниши хисобланади. Дунёвий давлатчилик хукукий давлатчиликнинг бир томони ва характерли хусусиятидир. Агар ушбу тенгликнинг бир куриниши - виждон эркинлиги хукукини таъминлашдан воз кечилса ёки бирон бир динга ёхуд дахрийликка ортикча имтиёзлар берилса, ундай давлат хукукий була олмайди. Чунки у бундай характерда фукаролик жамиятини, яъни фукароларнинг хукукларини тула таъминлаш йулидан бора олмайди.

Янги даврда дахрийлик-атеизм кучайди. "Дин халк учун афюндир" шиори остида динга нисбатан салбий муносабат жамиятни тубдан узгартириш билан боFланди. Коммунистик, жумладан атеизм мафкураси асосида урнатилган совет давлати атеистик-дахрийлик давлати эди. Собик СССР Конституциясининг 52-моддасида "... атеистик пропаганда олиб бориш хукуки" кафолатланган эди. Унинг кучи билан куплаб диндорлар, мадрасаларда тахсил олганлар катаFOн килиндилар. Уларнинг объектив холатдаги хукуклари тан олинмади. Динлардаги салбий томонлар билан биргаликда ижобий томонлар хам улоктирилди. Холбуки, динлар кишилик тарихида куплаб цивилизациялар-христиан, ислом ва буддавийлик мамлакатларини келтириб чикариб улкан омилларга айланди.

Хрзирги кунда хам ундаги ижобий, диний кадриятлар ёшларимизни иймонли килиб тарбиялашда уз вазифасини утамокда. Демак, динда салбий томонлар хам, ижобий томонлар хам мавжуддир. Шунинг учун уни, бошка хар кандай мафкуралар сингари давлат даражасига бус-бутунлигича чикариб булмайди. Ёки аксинча, дахрийлик карашларини хам бус-бутунича давлат мафкурасига чикариб булмайди. Ундай холатда мафкуралардаги ижобий томонлар билан биргаликда салбий томонлари хам давлатлашиб кетади ва узининг салбий окибатларини келтириб чикаради. Шунинг учун хам дунёвий давлатчиликда купчиликнинг, халкнинг, башариятнинг манфаатларини ифодалайдиган ижобий ахамиятли катор мафкуралардаги FOялар, маданий кадриятлар кабул килинади ва улардан давлат даражасида фойдаланилади. Бу холат Узбекистон Республикаси Конституциясининг 12 -модасида кафолатланган. Чунки шахслар ва халк оммаси маданий кадриятларни турли йуллар - иктисодий, техник, бадиий, диний ва бошка фикрлашлар оркали яратиши мумкин. Демак, дунёвий давлат хаётий ижобий манфаатларни ифодалайди ва унга хизмат килади. Шунинг учун хам бизнинг давлатимиз хукукий давлат сифатида динга икки томонлама муносабатда булади: диний кадриятларни эъзозлайди ва диний адоват, фанатизм ва экстремизмни коралайди.

НАТИЖАЛАР

Илмий изланишларимиз натижасида шунга амин булдикки, Узбекистоннинг демократик хукукий давлат барпо этиш борасидаги конституциявий йули узининг тарихий илдизларига эга экан. Лекин, Узбекистонда том маънодаги хукукий давлат тузуш FOяси мустакиллик шароитидагина юзага келди ва сиёсий реаллик касб этди десак янглишмаймиз. 1991 йил 31 августда Давлат мустакиллигининг эълон килиниши натижасида узбек халкининг уз такдирини узи белгилаш хукуки руёбга чикди. Тинч, парламент йули билан ушалган бу эзгу орзу "Узбекистон Республикасининг Давлат мустакиллиги асослари туFрисида"ги конституциявий К,онун билан мустахкамланди ва умумхалк референдумида тасдикланди.

К,онунда Узбекистон ССРнинг Мустакиллик Декларацияси ва Узбекистон Республикасининг Давлат мустакиллиги туFрисидаги Баёнотга асосланиб, Узбекистон Республикасининг халки суверендир ва у Республикада давлат хокимиятининг бирдан-бир сохибидир, деб эълон килинди. К,онуннинг 2-моддасида халк хокимияти хам бевосита, хам вакиллик органлари тизими оркали амалга оширилиши айтиб утилган. 3-моддада таъкидланишича, "Узбекистон Республикаси тула давлат хокимиятига эга, узининг миллий - давлат ва маъмурий-худудий тузулишини, хокимият ва бошкарув органлари тизимини мустакил белгилайди" [3].

Президентимиз "Мустакил тараккиёт йилларида, - дейди Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев, - Конституциямиз юртимизда хукукий демократик давлат, кучли фукаролик жамияти, эркин бозор муносабатлари ва хусусий мулк устуворлигига асосланган иктисодиётни куриш, халкимиз учун тинч, обод ва фаровон хаёт барпо этиш, Узбекистоннинг халкаро майдонда муносиб урин эгаллашида мустахкам пойдевор булиб хизмат килмокда" [4]. Айникса, Президентимиз томонидан ишлаб чикилган ва фаол амалиётга тадбик этилаётган "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси" халкимиз хаёт даражасини юксалтиришнинг аник механизмлари белгилаб берилганлиги мамлакатимизда фукаролик жамиятининг янги боскичи сифатида эътироф этилмокда. Улар куйидаги йуналишлардан иборатдир:

- Биринчи йуналишда давлат ва жамият курилиши тизимини такомиллаштиришнинг устувор йуналишлари алохида белгилаб берилади ;

- Иккинчи йуналиш конун устуворлигини таъминлаш ва суд-хукук тизимини янада ислох килишнинг устувор йуналишларидан иборат;

- Учинчи йуналиш иктисодиётни ривожлантириш ва либераллаштиришнинг устувор йуналишларини узида ифода этади;

- Туртинчи йуналишда ижтимоий сохани ривожлантиришнинг устувор йуналишлари уз ифодасини топган;

- Бешинчи йуналиш хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний баFрикенгликни таъминлаш, чукур уйланган, узаро манфаатли ва амалий ташки сиёсат сохасидаги устувор вазифалар билан боFлик булиб, бунда дунё калкиб турган, турли минтакаларда уруш давом этаётган, кон тукилаётган бир шароитда миллий хавфсизликни таъминлашга жиддий эътибор бериш энг мухим вазифалардан бири сифатида белгиланган [5].

МУХОКАМА

Бугунги кунда фукаролик жамияти ва демократик хукукий давлатни барпо этиш FOяси Узбекистонда ана шу стратегиялар асосида изчил ва OFишмай амалга ошириб келинмокда. Буларнинг хаммаси ривожланган, маданий жихатдан етук адолатли фукаролик тузумининг таркибини ташкил этади, конунийлик ва хукук -тартиботнинг, каттик интизомнинг, ички уюшкоклик ва масъулиятнинг асоси булиб хизмат килади.

Узбекистон Республикасида инсонпарвар демократик хукукий давлат, давлатнинг асоси, умумэътироф этилган нормалари Конституция моддаларининг аник ва лунда таърифларида уз аксини топди. Асосий К,онун узининг бутун мазмуни билан демократик хукукий давлат куриш йулларини очиб берди. Унда инсон хукуклари озодлик, баркарорлик ва тараккиёт мажмуи уз ифодасини топган.

Шуни таъкидлаб утиш лозимки, мустакилликнинг илк йилларида инсонпарвар демократик хукукий давлат барпо этиш сари юз тутган Узбекистон, энг аввало, фукароларнинг уз-узига, давлатига ишончини кайтариши, хокимиятдан, давлат ва жамоат ишларидан бегоналашувини бартараф этиши, уз хатти-харакатлари учун шахсий ижтимоий масъулиятни ошириши лозим булди[6]. Бунинг учун шахсни тамомила озодликка чикариш, эрк ва хукукларини хукукий демократик жихатдан таъминлаш шарт эди. Шахс рухиятидаги ишончсизлик, куркув ва хавфсирашни, ижтимоий рухиятда утмишдан мерос иллат ва колокликни бартараф этиш лозим эди. Одамларнинг давлатга, унинг инсонпарвар демократик сиёсатига ишончини тула-тукис тиклаш маънавий-ахлокий зарурият эди.

Барчамизга маълумки, хар кандай мамлакатда хукукий давлатни барпо килиш мураккаб ва узок давом этадиган жараёндир. Бунда халкаро

тажрибалардан фойдаланиш катта ахамиятга эгадир. Тарихдан маълумки жахондаги купгина ривожланган давлатларда бу жараён узок давом этган. Хукукий давлат барпо килиш Англияда 1689 йилда Хукук хакидаги Билл кабул килиниши билан, АК,Шда 1776 йилда Мустакиллик декларациясидан, Францияда 1789 йилда инсон ва фукаролар хукуклари декларацияси кабул килинишидан бошланган булиб, XX асрнинг урталарида тугалланган[7].

Узбекистонда хукукий давлатни барпо этишда куйидаги халкаро тажрибалар:

- Англия, АКШ, Олмония, Франция ва бошка ривожланган мамлакатлардан хукукий давлат тажрибасини;

- бу давлатларда ва жамиятни бошкарувида конуннинг устуворлигини таъминлашни;

- барча фукароларнинг хукук ва эркинликларини амалга оширишни;

- давлатнинг асосий органлари сайланиши, уларнинг халк олдида хисоб беришини;

- хокимиятни булиниш принципи асосида, айникса, суд хокимиятини ташкил килиш ва амалга ошириш тажрибаларини;

- конунларни ишлаб чикиш ва хаётда куллаш тажрибаларини;

- ахолини хукукий билимли килиш ва хукукий маданиятини амалга ошириш йулларини, халк давлат хокимиятининг асосий манбаи булиб, давлат хокимияти халк манфаатларини химоя килинишини;

- фукаролик жамиятини ривожлантириш;

- суд хокимиятининг ролини ошириш;

- фукароларнинг хукук ва мажбуриятларининг бирлиги;

- давлат ва шахснинг бир-бири олдида масъуллигини урганиш керак.

Биз демократик хукукий давлат, яъни хакикий эркин фукаролар жамияти куришимиз учун юкоридаги умумбашарият давлат курилиши тажрибасидан ташкари, узимизнинг шарк давлат курилиши тажрибаларидан хам кенг фойдаланишимиз керак[8]. Миллий давлатчилик негизларини белгилаш, адолат ва хакикат FOяси ижтимоий хаётимизнинг барча сохаларини бирлаштириши керак. Давлатчилигимизнинг адолат ва хакикат FOяси, конунчиликка асосланиши керак. Фукароларнинг мехнат килиши, уй-жой, нафака ва солик, табиатни мухофаза килиш ва бошка сохаларнинг хаммаси ана шу негизга асосланиши керак.

Узбекистонда хукукий давлат куриш ва жамиятни демократлашнинг мухим шартларидан бири одамларнинг тафаккури ва иктисодий савияси билан демократик узгариш ва миллий хусусиятларнинг бир-бирига мос булишлигидир.

Буни биз кейинги вактда махаллаларнинг ишини ривожлантиришда курамиз. Узок йиллар мобайнида махаллаларда купгина хаётий масалалар - туй-маъракалар, хашарлар утказилиб, махаллаларда сиёсий иктисодий ва бошка купгина ишлар хал килиниб жамоатчилик фикри шаклланиб келди [9]. Хукукий давлат куриш учун Узбекистонда купгина ислохотлар амалга ошаётган бир пайтда махаллалар жамият учун асосий таянч булгани туфайли уларнинг роли ошмокда.

Узбекистонда демократик хукукий давлатни карор топтириш ва шакллантириш жараёнларининг кискача тахлили хукукий давлат назарияси хамда амалиёти учун муштарак булган куйидаги хулоса - умумлашмаларига асос булди:

1. Хукукий давлат демократик цивилизациянинг таркибий мохиятини белгиловчи умумбашарий кадрият булиб, у давлатнинг демократик инсонпарварлик тамойилларини тиклаш ва янада ривожлантиришга хизмат килади. Айни чоFда, хукукий давлат, шахснинг эркинлигини таъминлаш, уларни конституциявий химоя этиш куроли, бюрократизм, махаллийчиликка, махкамачиликка карши кураш воситаси, конун асосида шаклланувчи чинакам халк хокимиятчилигини амалга ошириш усулидир.

2. Жамиятни демократик ривожлантирмасдан туриб, унда яшовчи кишиларнинг чинакам эркинлигига, ижтимоий адолатга эришиб булмайди. Шу боис давлат мустакиллигига эришган Узбекистон Республикасининг хукукий давлат барпо этиш йулидан бориши унинг демократик тараккиёт йулида эканлигидан дарак берди.

3. Давлатнинг хукукий тизимига яхлитлик, ягона маслак, ягона йуналиш бахш этувчи Конституция ривожланган, маданий-маърифий жихатдан етук тузумнинг бор салохияти ва имкониятларини намоён этувчи хукук ижодкорлиги фаолиятини ривожлантириш учун юридик асос булиб хизмат килади.

4. Хукукий давлат ва фукаролик жамиятини карор топтириш ва шакллантириш узок давом этадиган мураккаб жараёндир. У эски мустабид тоталитар - бюрократик, маъмурий - буйрукбозлик тизимини бартараф этиш юзасидан янги сиёсий рахбариятнинг изчил вас обиткадам саъй-харакат килишини талаб этади.

Демократик хукукий давлат барпо этиш - дунёвий давлатчилик тараккиёти тамаддунининг объектив тенденцияси [10]. Узбекистон уз конституциявий ривожида хукукий давлат куриш ва фукаролик жамиятини шакллантириш учун шарт-шароит яратиш вазифасини демократия ва бозор муносабатлари

устунликларидан маърифий фойдаланган, уларни ижтимоий адолат хамда кадриятлар устуворлиги тамойиллари билан вобаста холда хал этмокда.

ХУЛОСА

Узбекистонда демократик давлат барпо этишнинг конституциявий хукукий асосидан ташкари тарихий-назарий илдизлари мавжуд. Фукароларнинг тенг суверенитети мужассамлигидан иборат суверен давлатгина хукукий давлат була олади. Бундай давлатни барпо этиш ижтимоий хаёт сохаларида хукукнинг хукмронлиги, давлатнинг узи ва органларнинг конун билан бевосита алокадорлиги, шахс хукуки кафолатланганлиги, давлат ва шахснинг узаро масъуллиги, конунлар, меъёрий - хукукий хужжатлар амали устидан катъий назоратга боFлик [11]. Узбекистонда бу талаблар Конституция ва конун асосида мавжуд. Айни пайтда, Узбекистон хукукий давлат сифатида, биринчидан, уз конституциявий функцияларини бажариш учун хукук ва конун хужжатларига асосланмокда. Давлатимиз, унинг рахбар амалдорлари ва органлари хукук билан узвий боFланган булиб, давлат хокимиятини конунлар негизида амалга оширилмокда. Иккинчидан, жамият ва давлатда муносабатларнинг конституциявий яхлит бир бутун тизими хукукий асосда яратилади, ва яратилмокда [12]. Натижада Узбекистон демократик хукукий давлатнинг куйидаги аломатлари мавжудлиги реал хакикатга айланганлиги хакида хулоса чикаришимиз мумкин:

- хокимиятларнинг булиниши конституциявий принципи катъий амал килмокда;

- "кучли давлатдан кучли фукаролик жамияти сари" сиёсий курилиш дастури негизида адолатли фукаролик жамияти шаклланмокда;

- муайян буFин ёхуд тузилмада хукукли ваколатларнинг тупланиб колишига тускинлик килувчи якка хокимлик ва унинг мономафкурасига карши демократик механизмлар яратилди;

- Конституция ва конуннинг устунлиги, бевосита туFридан-туFри амал килишига эришилмокда;

- давлат хокимияти суверенлиги Конституция ва конунда белгиланиб, хаётга OFишмай жорий этилмокда;

- сайлаш ва сайланиш хукуки меъёрлари асосида конун чикарувчи икки палатали парламент шакллантирилди, конунчилик иродасининг шаклланиши ва ифодаланиши устидан катъий назорат йулга куйилди;

- ички конунчилигимиз халкаро меъёр ва тамойилларга уЙFунлаштирилмокда;

- ижтимоий муомала барча субъектларининг кимларнингдир узбошимча карорларидан хукукий химояси таъминланмокда;

- хукукий демократик давлатчиликни таъминлаш андозаси ва воситаси сифатида суд хокимиятининг мустакиллиги ислохий тула таъминланиб берилмокда; [13].

- хукукнинг устуворлиги тамойили негизида конунларнинг хукукийлиги, яъни хукукка мослиги давлат хокимияти тизимининг хукукий ташкил этилишини таъминлаш тажрибасининг самарадорлиги;

- фукаролар хукук хамда бурч, мажбуриятларининг узвийлиги;

- давлат ва шахснинг бир-бири билан узаро масъуллиги;

- хукукий ижодкорликда тор меъёрликдан, расмий догматикликдан воз кечишга, мундарижа мазмунини умуммиллий манфаатларга тулик сафарбар этишга интилаётганлиги ва бошкалар. [14].

Айни пайтда, хукукий давлатни барпо этишнинг моддий-маънавий, юксак сиёсий-хукукий маданияти, халк иродасини изхор этишнинг демократик шаклларини фавкулотда фаоллаштириш, жамият хаётининг барча сохаларини демократик эркинлаштириш билан боFлик асос -заминлари боскичма-боскич тадрижан таъминланаётганлиги уч минг йилдан ортик миллий давлатчилигимиз тарихида илк бор бошкарувнинг Президентлик институти ташкил этилганлиги, мустакиллик туFрисидаги баёнот, суверен Узбекистоннинг Асосий К,онуни Конституция кабул килингани, фукароларни конун чикарувчилардан химоя кила олиш механизмининг яратилгани миллий демократик хукукий давлатни шакллантириш кафолати булмокда.

REFERENCES

1. "Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар туFрисида"ги Узбекистон Республикаси ^онуни. 1998 йил 1 май. parliament.gov.uz/uz/laws/adopted/95/3387/

2. Ахмедов Б. Амир Темур угитлари. Т.: "Узбекистон", 2007. 15-бет.

3. Узбекистон Республикасининг Давлат мустакиллиги асослари туFрисида. // Узбекистон Республикаси Олий Кенгаши кабул килинган конун ва карорлар (туплам). Ун иккинчи чакирик олтинчи сессия. - Т.: "Адолат", 1992. 7-10 -бетлар.

4. Мирзиёев Ш.М. К,онун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш -юрт тараккиёти ва халк фаровонлигининг гарови. Узбекистон Республикасининг сайланган Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. Халк сузи. 6.12.2016.

5. "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси туFрисида" Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. 2017 йил 7 февраль, ПФ-4947-сон. https://lex.uz/docs/3107036

6. Исмайилов, А. З., Исмайилова, Н. З. (2020). Давлатчилик шаклланишида хукукий онгнинг амал килиши: корреляцион-функционал тахлил. Academic Researchin Educational Sciences, 1(2), 416-424.

7. Nazirov, H. H., Ismayilov, A. Z., &Rasulov, A. N. (2020). The Impact of Economic Factors on the Family Crisis. Евразийский союз ученых, 6(75), 64-65.

8. Ziyadillaevich, I.A., & Bobonazarovich, G.K. (2020). THE ORIGIN OF THE STATE AND THE IMPLEMENTATION OF LEGAL STATEHOOD IDEAS ON THE TERRITORY OF UZBEKISTAN. EPRA International Journal of Multidisciplinary Research, 6(10), 520-524.

9. Холмуминов F. October 2020 Таълим тизимида методлар ва инноватцион технологиялардан фойдаланиш самарадорлиги. "Science and Education" Scientific Journal . 472-475 - бетлар.

10. Hojiyev R.B., Xolmo'minov G.B., Sharipov M.L. (2020) Raising a harmoniously developed generation is a priority of democratic reforms in uzbekistan. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 5, Part II ISSN 2056-5852.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.