Научная статья на тему 'ҚАБЗИЯТНИНГ БОЛАЛАР АНТРОПОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА ТАЪСИРИ'

ҚАБЗИЯТНИНГ БОЛАЛАР АНТРОПОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
133
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
эндоген ва экзоген омиллар / қабзият / антропометрик кўрсаткич / жисмоний ривожланиш. / anthropometric indicator / physical development / endogenous and exogenous factors / constipation.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — N. Isaqova

Фарғона вилоятида яшовчи 18 ёшгача бўлган болаларнинг антропометрик параметрлари ёш, жинс ва худудлар бўйича ўрганилди. Олинган маълумотлардан фойдаланиб, болаларнинг антропометрик кўрсаткичлари таҳлил қилинди. Болаларда учрайдиган турли хил йўғон ичак касалликлари оқибатида келиб чиқадиган қабзият болаларнинг аннтропометрик кўрсаткичларига салбий таъсир кўрсатиши аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF CONSTIPATION ON ANTHROPOMETRIC INDICATORS OF CHILDREN

Anthropometric parameters of children under 18 years old living in the Fergana region were studied by age, gender and region. Based on the data obtained, the anthropometric parameters of children were analyzed. It was found that constipation caused by various diseases of the large intestine, common in children, has a negative impact on the anthropometric parameters of children.

Текст научной работы на тему «ҚАБЗИЯТНИНГ БОЛАЛАР АНТРОПОМЕТРИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЦАБЗИЯТНИНГ БОЛАЛАР АНТРОПОМЕТРИК КУРСАТКИЧЛАРИГА ТАЪСИРИ

Исакова Насиба Рахматжоновна

Фаргона жамоат саломатлиги тиббиёт институти https://doi.org/10.5281/zenodo.7443219

Аннотация. Фаргона вилоятида яшовчи 18 ёшгача булган болаларнинг антропометрик параметрлари ёш, жинс ва худудлар буйича урганилди. Олинган маълумотлардан фойдаланиб, болаларнинг антропометрик курсаткичлари та^лил цилинди. Болаларда учрайдиган турли хил йугон ичак касалликлари оцибатида келиб чицадиган цабзият болаларнинг аннтропометрик курсаткичларига салбий таъсир курсатиши аницланди.

Калит сузлар: эндоген ва экзоген омиллар, цабзият, антропометрик курсаткич, жисмоний ривожланиш.

ВЛИЯНИЕ ЗАПОРОВ НА АНТРОПОМЕТРИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ ДЕТЕЙ

Аннотация. Изучены антропометрические параметры детей до 18 лет, проживающих в Ферганской области, по возрасту, полу и региону. На основании полученных данных проанализированы антропометрические параметры детей. Было обнаружено, что запор, вызванный различными заболеваниями толстой кишки, часто встречающимися у детей, оказывает негативное влияние на антропометрические показатели детей.

Ключевые слова: эндогенные и экзогенные факторы, запор, антропометрический показатель, физическое развитие.

INFLUENCE OF CONSTIPATION ON ANTHROPOMETRIC INDICATORS OF

CHILDREN

Abstract. Anthropometric parameters of children under 18 years old living in the Fergana region were studied by age, gender and region. Based on the data obtained, the anthropometric parameters of children were analyzed. It was found that constipation caused by various diseases of the large intestine, common in children, has a negative impact on the anthropometric parameters of children.

Keywords: anthropometric indicator, physical development, endogenous and exogenous factors, constipation.

КИРИШ

Жисмоний ривожланиш атроф-мух,ит омиллари таъсири остида генотипик маълумотлар фенотипик намоён булганда онтогенезнинг маълум боскичларида тананинг усиши ва ривожланиш жараёнларини акс эттиради. Антропометрия маълумотларидан нафакат тиббиётда балки, криминалистикада жиноятчиларни тафсифлаш ва аниклашда х,ам фойдаланилади. Олинган маълумотлар организмнинг айрим булаклари (бош, буйин, кукрак кафаси, корин ва чанок кисмлари, кул ва оёклар)га таккосланиб, усиши ёки узгариши кузатиб борилади.

Маълумки, инсон танасининг мухим курсаткичларидан бири бу унинг жисмоний ривожланиши булиб, бу курсаткич согликни яхлит ва куп киррали бахолашнинг асоси булган морфологик ва функционал параметрларни урганади. Ёшга боглик морфологиянинг энг долзарб масалаларидан бири бу, турли ёшдаги болалар ва усмирларнинг усиши ва тана вазнини урганишдир. Антропометрия - одам организми

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

аъзоларининг хдмма белгилари (узунлиги, эни, калинлиги, шакли, ранги ва х,. к.) узгариб туришини микдорий томондан тавсифлаб беради.

Муаллифларнинг таькидлашича, тогли худудларда яшовчи ахолининг жисмоний ривожланиш курсаткичлари бошка худудлардаги ах,олига нисбатан бир канча фаркланишга эга. Турли ёш даврларида антропометрик курсаткичлар куп омилли жараён сифатида иклимий-географик омилларга сезиларли даражада богликлиги х,ам эътироф этилган. Шунга мувофик, болалар ва успиринларнинг жисмоний ривожланишига таъсир курсатадиган атроф-мухит омиллари хар бир организмнинг хдёт тарзи, саломатлик холатидан келиб чиккан х,олда индивудуал тарзда ва худудлар кесимида урганишни такозо этади. Паст тогли худудда яшовчи 7-12 ёшдаги яъни кичик мактаб ёшидаги болаларнинг антропометрик курсаткичлари жинсга, ёшга ва ташки мухитга богликлаб урганилганда тана вазни угил болаларда 1,5 баравар, кизларда 1,9 баравар ортади ва угил болаларнинг энг интенсив усиши 9 ва 11 ёшда, кизларда эса 11 ва 12 ёшларда кузатилади. Пенза ва Пенза вилоятида яшовчи 16-21 ёшдаги шахсларни антропометрик ва соматотипологик хусусиятлари урганилганда, уларнинг минтакавий хусусиятлари бошка минтакаларга караганда гавда узунлиги (0,5-2,5% гача) вазни (1-10% гача), кукрак кафаси кенглиги ва унинг айланаси (2-8 %гача) камрок эканлиги аникланди.

Маълумки, болаларнинг жисмоний ривожланишига иклим, турар жой рузгор хусусиятлари, кун тартиби, овкатланиш характери, бошдан кечирилган касалликлар сезиларли таъсир курсатади. Афанасиевская Ю.С. олиб борган изланишларига кура, Краснодар ва Краснодар вилоятида яшовчи 16-21 ёшдаги ах,олини антропометрик ва соматотипологик хусусиятларда бошка худудларга нисбатан фаркланиш борлиги аникланган. Муаллифларнинг курсатишларича, болалар жисмоний ривожланиш даражасига, шунингдек наслий омиллар, конституция типи, моддалар алмашинуви интенсивлиги, организм эндокрин фони, кон ферментлари ва овкат хдзм килиш безлари суюкликлари фаоллиги х,ам таъсир килади. 2013-йилда Орлова М.И. томонидан хомиланинг антропометрик курсаткичларига таъсир этувчи омиллар урганиб, боланинг ривожланиш курсаткичлари тугилгандан 1 ёшгача булган даврда динамикада кузатган. Бунда худудлар кесимида ташки мух,ит омилларининг таъсири, боланинг овкатланиш тартиби, табиий ва сунъий овкатланишидан келиб чиккан х,олда узининг хулосаларини берган. Жисмоний ривожланишнинг замонавий минтакавий стандартларидан фойдаланган х,олда эндоген ва экзоген омилларнинг таъсирини урганиш натижасида болалар популяциясининг профилактик текширувларини оптималлаштириш мумкин. Бунинг натижасида болалар ва усмирларнинг жисмоний ривожланишини минтакавий стандартларини ишлаб чикиш методологиясини такомиллаштиришга эришилади.

Тиббиёт манбаларининг курсатишича, охирги йилларда тиш-жаг тизими аномалиялари ва деформациялари сони купайди, бу айникса кукрак ёшида сунъий озиклантиришда булган болаларда яккол кузатилган. Сунъий ва табиий озикланишда булган болалар тиш-жаг тизими ва тишлов параметрлари узгаришлари хусусиятларини киёсий тавсифлаш, гудаклик ёшида турли озикланишда булган болалар боши ва юзи антропометрик параметрлари меъёрий усишини аниклаш максадида компьютер дастурларини ишлаб чикиш ва амалиётга жорий этиш, болалар популяцияси жисмоний ривожланиши меъёр ва стандартларини тузиш болалар х,аёт фаолиятига куплаб ташки омиллар таъсирини курсатиб берувчи объектив антрополог-

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

экологик мониторинг яратиш касаллик асоратларни камайтириш, профилактик чора-тадбирлар механизмини такомиллаштириш мухим ахамият касб этади.

Замонавий тиббиётнинг энг мухим муаммоларидан бири умуртка погонасини анатомо-морфологик тузилиши урганишдир. 16-20 ёшдаги аёлларнинг кадди-коматининг антропометрик ва вертеброметрик характеристикаси хамда умуртка погонасининг шаклини урганган. Сунгги ун йилликда, айникса, экологик жихатдан нокулай кишлок хужалиги ва саноат минтакаларида жисмоний ривожланиш курсаткичларининг ёмонлашуви тенденцияси кузатилди.

Турли ёш гурухларида жисмоний ривожланиш холатини бахолаш антропометрик курсаткичлардан фойдаланиш, буй ва тана огирлигини улчаш билан чегараланишган, аммо йугон ичак касалликларида кузатиладиган колостазнинг болалар антропометрик курсаткичларига таъсирини тулаконли мажмуавий урганиш буйича маълумотлар етарлича ёритилмаган. Шу сабабли турли минтакалар, шу жумладан мамлакатимиз болалари жисмоний ривожланиши, жинсий етилиши стандартларини тузиш тиббиёт учун катта ахамиятга эга. Ишлаб чикилаётган стандартлар акселерация жараёни ва бола соматик ривожланишига боглик холда тез-тез янгилаб туришни талаб килади. Антропометрия борасида бир канча илмий изланишлар олиб борилган, лекин айнан йугон ичак касалликларида жуда куп кузатиладиган кабзиятнинг болаларнинг антропометрик курсаткичларига таъсири бугунги кунда тиббиётнинг долзарб муаммоларидан биридир. Ушбу узгаришларни аниклаш ва бахолаш, уларни тизимлаш бугунги усиб келаётган ёш авлоднинг саломатлик холати ва ривожланишида мухим ахамият касб этади.

МАТЕРИАЛ ВА ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ

Фаргона вилоятининг Фаргона шахридаги 1 -сонли мактаб, Фаргона туманидаги 21-сонли мактаб , Багдод туманидаги 40-сонли мактаб, Бувайда туманидаги 9-сонли мактаблар укувчилар антропометрик курсаткичларини 926 та укувчида урганилди. Болаларнинг буйи метрли буй улчагич ёрдамида тик холда улчанди. Тана массаси тарози билан улчанди. Долган барча улчовлар сантиметрли тасма билан улчанди.

ОЛИНГАН НАТИЖАЛАР ВА ХУЛОСА

Тадкикот 3 боскичда олиб борилди. 1-боскичда болаларнинг буй узунлиги ва тана вазнига асосланиб, уларнинг тана масса индекси аникланди. Натижалар норма билан солиштирилди. 2-боскичда ёш ва жинсига нисбатан нормадан четланишга эга булган 18 ёшгача болалар динамикада кузатиб борилди. Хамда уларнинг буй узунлиги, тана массаси, бош айланаси, кукрак айланаси, бел айланаси, чап ва унг елка узунлиги, чап ва унг билак-тирсак узунлиги, чап ва унг кул узунлиги, чап ва унг панжа хдмда бармоклар узунлиги, чап ва унг оёк узунлиги, чап ва унг сон хамда болдир айланаси улчанди. Болаларнинг антропометрик курсаткичларини узида мужассам этган саломатлик харитаси "Худудлар кесимида ахолини саломатлигини белгиловчи антропометрик курсаткичларни урганиш харитаси" ишлаб чикилиб, унга юкоридаги курсаткичлар кайд этилди. Урганилган болаларнинг антропометрик улчовлари шу мактабнинг тиббиёт пунктларида шифокор ва тиббиёт хамшираси иштирокида угказилди. Динамикада кузатиб борилаётган 200 нафар болаларнинг олинган антропометрик курсаткичлари натижалари куйидагича тахлил килинди. Жумладан, Багдод тумани 40-сонли мактабда болаларнинг улчанган антропометрик курсаткичлари тахлил килинганда 1 -синф

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

укувчилардан 7та угил болаларда ва 5та киз болаларда; 2-синф укувчилардан 5та угил болаларда ва 6та киз болаларда; 3-синф укувчилардан 3та угил болаларда ва 4та киз болаларда; 4-синф укувчилардан 2та угил болаларда ва 4та киз болаларда; 5-синф укувчилардан 8та угил болаларда ва 6та киз болаларда; 6-синф укувчилардан 4та угил болаларда ва 7та киз болаларда; 7-синф укувчилардан 5та угил болаларда ва 3та киз болаларда;; 8-синф укувчилардан 8та угил болаларда ва 9та киз болаларда; 9-синф укувчилардан 6та угил болаларда ва 6та киз болаларда; 10-синф укувчилардан 4та угил болаларда ва 5та киз болаларда 11-синф укувчиларидан 5та угил болаларда ва 7 та киз болаларда нормадан четланиш х,олатлари кузатилди.

ХУЛОСА

Жами урганилган болаларнинг 12,09% ида ( жумладан 5,93% угил болалар ва 6,16% киз болалар) антропометрик курсаткичлари нормадан паст эканлиги аникланди. Антропометрик курсаткичлари нормадан паст булиш сабаби урганилганда, уларнинг 37,05% ида (шундан 24,01% и киз болалар ва 13,04% угил болалар) кабзиядан азият чекиши аникланди. Болаларда учрайдиган турли хил йугон ичак касалликлари (колит, Гришпрунг касаллиги, дисбактериоз, долихосигма ва бошка касалликлар) окибатида келиб чикадиган кабзият болаларнинг аннтропометрик курсаткичларига салбий таъсир курсатиши аникланди.

REFERENCES

1. Антонова А.А. Сравнительная характеристика физического развития детей // А.А. Антонова, С.Н. Ченцова, В.Г. Сердюков // Астрахан. мед. журнал. 2012. - № 4. - С. 26

- 29

2. Антропология - медицине. Под ред. Т.И. Алексеевой - МГУ, 1989.

3. Gladkaya VS, Gritsinskaya VL. The characterization of the physical development of adolescent girls of the indigenous and alien population of the Republic of Khakassia. Mother and Baby in Kuzbass. 2015; 3: 27-30.

4. Gritsinskaya VL. The characterization of the physical development and nutrition of schoolchildren of urban and rural population of the Krasnoyarsk territory. Pediatric Nutrition. 2012; 10(5): 8-11.

5. Мирбабаева С.А. Возрастные особенности роста антропометрических параметров тела у детей 7-12 лет жизни в условиях низкогорья//Автореф. дисс. канд.мед.наук Уфа -2004

6. Антропометрические и соматотипологические особенности лиц юношеского возраста в Пензенском регионе //Автореф. дисс. канд.мед.наук. Волгоград-2008.

7. Афанасиевская Ю.С. Характеристика соматотипов юношей и девушек Краснодарского края/О.В.Калмин, Ю.С.Афанасиевская, А.В.Самотуга// Материалы докладов Х Конгресса международной ассоциации морфологов. Морфология. 2010. Т.137, №4.С.86.

8. Орлова М.И. Динамика показателей длины и массы тела детей первого года жизни, находящихся на естественном вскармливании по рекомен-дациям Национальной программы оптимизации вскармливания детей первого года жизни в РФ/Кузмичев Ю.Г,Орлова М.И.//«Врач-аспи-рант».-2012 .-№5.3(54).-С.459-466.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

9. Ядгарова Г.С., Норова М.Б., Тешаев Ш.Ж., Каюмов Х.О., Суюнова М.Х. Табиий ва сунъий озиклантирилган олти ёшли соглом болалар юзи ва пастки жаг бурчаги морфометрик параметрлари // Узбекистон тиббиёт журнали, 2014, №6. -Б. 102-105 (14.00.00. № 8)

10. Baranov AA, Kuchma VR, Sukhareva LM, Rapoport IK. The value of the health of adolescents in shaping their harmonious development. Hygiene and sanitation. 2015; 94(6): 58-62.

11. Астанакулова С.А. Возрастные особенности роста антропометрических параметров у детей младшего школьного возраста. // Автореф. дисс. канд.мед.наук. Ташкент. - 2003.

12. Гелашвили О.А., Хисамов Р.Р., Шальнева И.Р. Физическое развитие детей и подростков // Современные проблемы науки и образования. - 2018. - № 3.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.