Научная статья на тему 'АБДУЛҚОДИР ЖИЙЛОНИЙ: ҲАЁТИ, ФАОЛИЯТИ, ШОГИРДЛАРИ, АВЛОДЛАРИ'

АБДУЛҚОДИР ЖИЙЛОНИЙ: ҲАЁТИ, ФАОЛИЯТИ, ШОГИРДЛАРИ, АВЛОДЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
350
70
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Жийлоний / қодирия / тариқат / авлод / силсила / шогирд / ДЖилани / кадирия / тарикат / авлод / силсила / наставник

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Қушшақов Ихтиёр Исроилович

Абдулқодир Жийлоний қодирия тариқатининг асосчиси бўлиб, ўз даврида машҳур бўлган. Унинг кўплаб асарлари бизгача етиб келган. Шунингдек, у асос солган қодирия тариқати намояндалари кейинги даврларда ҳам, айниқса мазкур тариқат фаолияти билан боғлиқ тарихий воқеаларни ўрганилиши муҳим саналади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

АБДУЛКАДИР ДЖИЛАНИЙ: ЖИЗНЬ, ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ, СТУДЕНТЫ, ПОКОЛЕНИЯ

Абдул Кадир Джилани был основателем секты Кадирия и был известен в свое время. Многие его работы сохранились. Также важно, чтобы представители секты Кадирия, которую он основал, изучали исторические события будущего, особенно в связи с деятельностью этой секты.

Текст научной работы на тему «АБДУЛҚОДИР ЖИЙЛОНИЙ: ҲАЁТИ, ФАОЛИЯТИ, ШОГИРДЛАРИ, АВЛОДЛАРИ»

SCIENCE

PROBLEMS.UZ

Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари. -2020. -№ 1(1).

ISSN: 2181-1342 (Online)

https://scienceproblems.uz

Тарих фанлари

АБДУЛКРДИР ЖИЙЛОНИЙ: ХДЁТИ, ФАОЛИЯТИ, ШОГИРДЛАРИ, АВЛОДЛАРИ

^ушшаков Ихтиёр Исроилович

Имом Бухорий халкаро илмий-тадкик;от маркази илмий ходими

АБДУЛКАДИР ДЖИЛАНИЙ: ЖИЗНЬ, ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ, СТУДЕНТЫ, ПОКОЛЕНИЯ

Ихтияр Кушшаков Исроилович

Международный научно-исследовательского центр Имама Бухари, исследователь

ABDULQADIR JIYLANIY: LIFE, ACTIVITY, STUDENTS, GENERATIONS Ihtiyar Qushshaqov Isroilovich

Imam Bukhari International Scientific-Research Center, Researcher

Ицтибос келтириш учун /For citation/Для цитирования:

Кушшаков И.И. Абдул^одир Жийлоний: х,аёти, фаолияти, шогирдлари, авлодлари // Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари. - 2020. - № 1(1). - Б. 33-40. https://doi.org/10.47390/A1342112020N4

Аннотация: Абдулцодир Жийлоний цодирия тарщатининг асосчиси булиб, уз даврида маш^ур булган. Унинг куплаб асарлари бизгача етиб келган. Шунингдек, у асос солган цодирия тарщати намояндалари кейинги даврларда щм, айницса мазкур тарицат фаолияти билан боглиц тарихий воцеаларни урганилиши мууим саналади.

Калит сузлар: Жийлоний, цодирия, тарицат, авлод, силсила, шогирд

Аннотация: Абдул Кадир Джилани был основателем секты Кадирия и был известен в свое время. Многие его работы сохранились. Также важно, чтобы представители секты Кадирия, которую он основал, изучали исторические события будущего, особенно в связи с деятельностью этой секты.

Ключевые слова: ДЖилани, кадирия, тарикат, авлод, силсила, наставник

Abstract: Abdulkadir Jilani was the founder of the Qadiriya sect and was famous in his time. Many of his works have come down to us. It is also important that the representatives of the Qadiriya sect, which he founded, study historical events in the future, especially in connection with the activities of this sect.

Keywords: Jilani, qadiriya, tariqat, avlod, silsila

DOI: 10.47390/A1342112020N4

Абдулкодир Жийлоний хаёти ва фаолияти тугрисида хорижий мутахассис олимлар томонидан, умуман тасаввуф таълимотлари, тарикатлар тарихи уларнинг ривожланиш географияси ва мохияти хусусида катор тадкикотлар эълон килинган.

Хусусан, Мухаммад Доро Шукух, Усмон Турар [7] каби олимлар томонидан олиб борилган монографик тадкикотлар тасаввуф таълимотининг ирфоний, диний-фалсафий мохиятига каратилган булиб, маълум даражада мавзу доирасидаги кодирия таълимотининг генезиси каби муаммоларни очиб беришда мухимдир.

Мустакил Давлатлар Хамдустлиги мамлакатларида С.Н. Григорян, И.П. Петрушевский, А.И. Нарынбаев, П.С. Таранов каби олимлар томонидан олиб борилган тадкикотлар Жийлоний илмий меросининг тасаввуф таълимотида тутган урнини очиб беришда тарихий ахамият касб этади.

Юртимиз олимлари томонидан И. Муминов [5], М. Хайруллаев, И. Остонакуловлар [3], Г. Юнусова [10] томонидан илмий тадкикот ишлари олиб борилганлигини куришимиз мумкин.

Абдулкодир Жийлоний - кодирия тарикатининг асосчиси, насл-насаблари ун авлод оркали Мухаммад алайхис-саломнинг кизлари Фотимаи Захро ва унинг угиллари Имом Хасан ва Имом Хусайнга бориб уланади.

Абдулкодир Жийлоний 471/1078 йилда Эроннинг Жилон (Гилон) вилоятида таваллуд топган.

Алишер Навоийнинг "Насойим - ул мухаббат" [4: - Б. 134] асарида Саййид Абдулкодир Жийлонийни Гилон вилоятининг «Баштиз» деган жойида тугилганлар деб маълумот беради. Табаристон деган жойда (Эрон) Гийлон (Жилон), Гилон ёки Гил деган ном билан маълум булган жой булган. "Жил" -Дажлага якин худуд булиб, Багдоддан бир кунлик йул экан. "Жил" дегани Мадянга якин экан. Мазкур икки жойни Гили, Гийлоний ва Жийлоний деб айтишар экан. Купчилик Хазрат Абдулкодир Жийлонийни икки мавзега тегишли дейдилар. Навоий "Равзат-ун наводир" китобига иктибос килиб ёзадики, бу хатодир. У киши бу мавзеларда киска муддат яшаганлар. У киши аслан Гилон

вилоятидaндир. С^йид Aбдyлкодир Гийлонийнинг илм олишлaри бобидa турли мaнбaлaр турли xил мaълyмотлaр беради [4: - Б. 79-80]. Шyлaрдaн кенгрок, aник, бaтaфсилрок мaълyмотлaр Ислом комуси [4: - Б. 27] дa кyйидaгичa берилгaн: Aбдyлкодир 488/1095 йил 18 ёшидa БaFдодгa боради Ba илм олишгa киришaди.

Бyнгa кaдaр илк тaълимни мaктaбдa Ун ёшга етгaнидa олгaн. Бу ердa сaрф Ba нaхв (грaммaтикa) дaрслaрини aт-Тaбризий (вaф. 1109)дaн олaди. Бир кaнчa шaйxдaрдaн хв^^ия Ba шофиия фикх (хукук) илмлaрини Ургaнaди. X,иббaтyллох &л - Myборaк Ba A6y Шср aд-Бaннодaн хaдислaр твхсилини олaди.

Kyниялaри A6y Myхaммaддир. Нaсaбдa Aдaвий Хдсвний эрмишлaр. Онa томонидaн Шaйx A6y Aбдyллох Сaвмaъийгa нaбирa бyлyрлaр. Ba онaлaри Уммyлxaйр Aмaтyлжaббор Фотимa бинти A6y Aбдyллох Дебдурки, чун фaрзaндим Aбдyлкодир мyтaвaддид булди, хaргиз Рaмaзон ойидa сут ичмaди. Тaвaдлyдлaри турт юз етмиш бирдa эди Ba вaфотлaри беш юз олтмиш бирдa вокеъ булди. Aдaр дебдyрлaрки, кичик эрдим, ёзиFa чикиб эрдим Ba бир уйнинг KyйрyFин тутуб эрдим, хиросaт учун. Ул уй мaнгa бокиб дедики [бунинг учун ярaтилмaдинг Ba aмр этилмадинг]. КУркдум Ba кaйтдим. Ba келиб уй томиFa чиктим, хожилaрни курдумки, Aрaфотдa туруб эрдилaр. Онaм кошиFa келдим Ba дедимки, мени Тенгри ишигa кил Ba ижозaт берки, БaFдодкa борaй Ba илме кaсб килaй Ba солихлaрни зиёрaт килaй. Мендин бу доия сaбaбин сурди, aйттим. Эрсa, йиFлaди. Ba купти Ba сaксaн олтун келтурди. Ba дедики, мента отa меросидин бу колибдур. Яримин ^рдошим учун куйди Ba яримин менинг тyнyмFa тикди Ba мaнгa сaфaр изни килди. Ba мaнгa aхд бердики, бaрчa aхволдa ростлик кил Ba менинг видоъимFa чикди. Ba дедики, бор, эй фaрзaнд, Тенгри учун сендин кесилдим Ba киёмaткaчa сени кyрмaгyмдyр. ... Лир турт юз сaксaн сaккиздa БaFдодкa еттилaр, вaжд билa тaхсилFa мaшFyл бyлдилaр. Aввaд Куръон кироaти Ba фикх Ba хaдис Ba улуми динияни тaкмил килдилaр. Ba aксaр улумни ул aкобир KOшидaки, ул зaмондa мyтaaййин эрдилaр, билиб aбнойи зaмонFa фойик бyлдилaр. Ba беш юз йигирмa бирдa мвждис тутуб, xaлойик нaсихaтy вaъзиFa мaшFyл бyлдилaр. Aдaрдa зохир кaромaти Ba aхволи мaкомот холи куп экaндyр. [Имом Ёфиий р. т.нинг тaриxидa келтирилaди: Шaйx Aбдyлкодир р. a. кaромaтлaри хaддaн тaшкaри куп эди. Мен билган yлyF имомлaрдaн бири шyндaй деди: унинг кaромотлaри тaвотyр ёки унта якин дaрaжaдa. Ba бaрчaгa мaълyмки, жaхон шaйxлaрининг бошкa бирортaсигa бyндaй кaромотлaр зохир бyлмaгaн [11: - Б. 399].

Aбдyлкодир Жийлоний Aбyлвaфо Дди ибн Укaйл, Aбyлxaттоб Мвхфуз ибн Aхмaд aд-Kaдyзaний, Aбyл Х,усвйн Myхaммaд ибн an-Козий Aбy Яъло, Aбy Сaъaд ^^убор^ ибн Дди aл-Maxзyмий таби устозлвридвн фикх илми, xилоф илми, усул илмидвн твхсил олвди.

Абу Голиб Мухаммад ибн ал-Х,асан ал-Ба;олоний, Абу Саъад Мухаммад ибн Абдулкарим, Абулганоим Мухаммад ибн Али ибн Маймун, Абу Бакр Ахмад ибн ал-Музаффар ат-Таххор Абу Мухаммад Жаъфар ибн Мухаммадал-Кодирий, Абул;осим Али ибн Ахмад ал-Кархий, Абу Усмон Исмоил ибн Мухаммад ал-Исбахоний ва Абу Толиб Абдул;одир хадис илмидан хамда Абу Закариё Яхё ибн Али Табризий, Хдммод ибн Муслим Даббосийлардан тари;ат илми ва унинг одоблари борасида сабо; олган[12: - Б. 6].

Уз даврининг улуг олимларидан таълим олиб, ислом дини асослари ва тасаввуф таълимотини пухта эгаллайди. Багдод шахрида мадраса ;урдириб, 33 йил толиби илмларга сабо; беради. Гавсул Аъзам розияллоху анху уз таълим даргохларида ун уч (тафсир, хадис, фи;х, одоб-ахло;, усул илми, грамматика, лугат, ;ироат каби) исломий фанлардан билим берган. Ва пешин намозидан кейин Куръон тиловат ;илар эдилар" [4: - Б. 18].

Абдул;одир Жийлоний тари;ат силсиласида шайх Маъруф Кархий ор;али хазрати Али (к.в)га бориб уланади.

Яъни, Абдул;одир Жийлоний устози Абу Саъид Муборак Махдумий, у кишининг устози Саййид Али ибн Мухаммад Юсуф Курайший, у кишининг устози Саййид Фарах Тарсусий, у кишининг устози Саййид Абулфазл Абдулваххоб ибн Абдулазиз Яманий, у кишининг устози Саййид Абу Бакр Шиблий, у кишининг устози Шайх Жунайд Багдодий, у кишининг устози Саййид Сиррий Са;атий ва Саййид Кархий, у кишининг устози Давуд Атоий, у кишининг устози Саййид Хдбиб Ажамий, у кишининг устози Саййид Хдсан Басрий силсилани хазрати Али Разияллоху анхудан, ул зот эса Пайгамбаримиз Мухаммад алайхис-саломдан ;абул ;илиб олганлар [2: - Б. 27].

Куриб утганимиздек, тари;ат силсиласи Х,азрати Али Разияллоху анхуга улангани маълум булди. Энди эса ;уйида Абдул;одир Жийлонийдан кейин давом этган силсилани келтириб утсак.

Абдул;одир Жийлоний унинг шогирди Саййид Абдулваххоб, унинг шогирди Саййид Насруллох, унинг шогирди Саййид Суфи, унинг шогирди Саййид Суфи, унинг шогирди Саййид Ахмад, унинг шогирди Саййид Амир Али Хдмадоний, унинг шогирди Саййид Масъуд, унинг шогирди Саййид Шох, унинг шогирди Саййид Мухаммд Шамсиддин, унинг шогирди Мухаммад Гавс, унинг шогирди Саййид Абдул;одир, унинг шогирди Саййид Раззо;, унинг шогирди Шайх Саййид, унинг шогирди Саййид Абдул;одир, унинг шогирди Саййид Шамсиддин Мухаммад, унинг шогирди Саййид Шамсиддин, унинг шогирди Саййид Х,омид Шох Ганжбахший, унинг шогирди Саййид Солих Шох, унинг шогирди Саййид Абдул;одир, унинг шогирди Саййид Мухаммад Ба;о, унинг

шогирди Саййид Сунбаътуллох, Саййид Али Гухар, унинг шогирди Шайх Абдулкарим Маданийлар [2: - Б. 26] силсилани давом эттирганлар.

Тарихий манбаларда Шайх Абдулкодир "Х,азрати кутби Раббоний", 'Тавсу-с самадоний", "Махбуби субхоний" шайх Абу Мухаммад Саййид Абдулкодир касаний ал-Х,усайний Жийлоний", деб таништирилади. Муаллифлар уни "Мухйиддин", "Гавсу-л-Аъзам", "Гавсу-с-сакалайн", "Шайхи Машрик", "Султону-л-авлиё" ва бошка лакаб хамда унвонлар билан тилга олади, илмий адабиётларда эса Абдулкодир Жийлоний (ёки Жийлоний) деб курсатилади. Гавсу-л-Аъзам шахси ва сулуки Ирок, Туркия, Х,индистон, Эрон, Марокаш, Сурия ва бошка Шарк мамлакатларида кенг шухрат топган.

Мовароуннахрда "Гавсу-л-Аъзам" дейилганда, олимлардан тортиб оддий халк хам билади ва хурмат билан хотирлайди. "Рисолаи кодирия", "Тухфату- л-кодирия", "Манокиби кодирия", "Нафахоту-л-унс", "Насойиму-л-мухаббат", "Тазкираи гавсия" [3: - Б. 26] ва бошка китобларда Шайх Абдулкодир Гилоний тугрисида маълумотлар берилган булсада унинг хаёти ва фаолияти хамда тарикатдаги силсила давомийлиги борасидаги карашлари тугрисида бугунги кунга кадар маълумотлар тулик очиб берилмаганлигини куришимиз мумкин.

Кодирия сулукининг шиори дунёдан фориг булиб, охират ишига машгул булиш эмас, балки машгуллик билан форигланишдир. Инсон моддий ноз-неъмат яратиши керак, бусиз хаёт тухтаб колади. Аммо инсон узи яратган мол-дунёга мехр куймаслиги, яъни дунё хирсидан форигланган холда дунё ишига машгул булиши керак. Бахоуддин Накшбанд хазратлари хам "Дил ба ёру даст ба кор" шиорини таргиб килишда хазрат Гавсул Аъзам сулукига суянгандир [6: - Б. 92]. Шу боис хам бу сулук барча мусулмон давлатларида мамнуният билан кабул этилади ва Абдулкодир Жийлонийнинг номи юксак мартабаларга кутарилиб, унинг тасаввуф талимотидаги урнини хам намоён килади.

Рушдий накл ва ривоятлар оркали Шайхнинг агиографик маънавий портретини намоён килади. Жумладан, Гавсу-л-Аъзамнинг хулкдари баёнига эътибор берайлик: "Ул зот очик юзли, ширин сузли, сахийкалб эдилар. Ахд-паймонга содикликда, дустларига вафодорликда беназир эдилар. Ожиз-нотавонларга шафкат кургазиб, карияларни иззат-хурмат килар, кичикларга улардан аввал салом берар эдилар. Таом есалар (Иброхим пайгамбар каби) мехмонсиз таом емас эдилар. Асхобларидан бирор киши сухбат ёки зиёфатга келмай колса, сураб-суриштиришни канда килмас эдилар. Асхобларнинг сухбатида хеч кимнинг сузини кесиб чикмас, уз илмларини намойиш этмас эдилар. Бемор куришга вактларини кизганмас эдилар. Айни махалда агниё ва ахли давлатларга тавозе килмас, улар таомини емас, каттик гаплар билан насихатлар килар эдилар.

Рушдийга кура, "Ул хазрат "Увайсий"дир, яъни Х,азрати Рисолатпанох Мухаммад Мустафонинг рухониятларидан тарбият топган эдилар" Шу боис хам рисолада Абдул;одир Гилоний авлиёлар султони - Худо дустларининг фазилат бобидаги энг пеш;адами булиб камол топганлиги таъкидланган.

Рушдий таърифига кура, Абдул;одир узо; ва;т риёзат чекиб, шариат, тари;ат, маърифат ва хаки;ат бос;ичларини устозлар кумагида босиб утиб, жисми хам рухи Аллох маърифати билан тулиб, комил валий булиб етишган. Фиросат ва башорат илмида хам комилликка эришиб, кароматлари зохир, дуолари ижобат була бошлаган. Минглаб мурид, мухлислари орасида уламолар, султонлар, бой-бадавлат савдогарлар, дарвишлар, зохидлар, обидлар куп булиб, улар турли миллатга мансуб эди.

Абдул;одир Жийлоний хаёти ва фаолияти давомида куплаб асарлар ёзганлиги маълум. Бу борада унинг, "Ал-Гунятун ли толиби тари;ил ха;" ("Х,а; йулини истовчи учун бой ва мукаммал манба"), "Футух ал-гойб", "ал-Фатх ар-раббоний", "Сир ал-асрор", "ал-далаи ал-Кодирия", "ал-Х,ади;от ал-мустафавия", "ал-Х,ужжату ал-байзо", "ар-Рисалату ал-гавсия", "Умдату ас-солихин фий таржимати гуняти ас-солихин", "ал-Фуйузот ар-раббония фий ал-маъсари ва ал-аврод ал-;одирия" ва "Башаир ал-хайрот" [12: - Б. 7] каби асарларни ёзганлиги унинг сермахсул ижодидан хабар бериб турибди.

Абдул;одир Жийлонийнинг авлодлари ха;ида суз кетганда унинг 42 фарзанди булганлиги ва уларнинг 11 нафари оталари тари;атига кириб уз даврининг етук кишилари эканлиги айтилади.

Ибн Нажжор узининг тарих асарида Абдул;одир Жийлонийнинг угли Абдураззо; ибн Шайх Абдул;одир Жийлоний (Жилий)дан ривоят ;илиб, отаси Абдул;одир Жийлонийнинг 49 нафар фарзанди борлиги улардан 27 нафари угил, 22 нафари ;из [1: - Б. 12] фарзандлари булганлиги келтирилади.

Кодирия сулуки бутун шар; мусулмон дуёсида, хусусан Фаргона водийсида хам кенг ёйилган. Мавлоно Х,азиний бир газалида: Сулуким - "Кодирия", рахбаримдир пири пироним, Сахарлар зарби "Оллоху"ни энди одат ;илмасам булмас, -деб ёзади. Бир мураббасида эса: Гавсул Аъзам-авлиёлар сарвари, Ул Мухаммад умматининг гамхури, Масиходек жон багишлар гуфтори.

Айни кунларда юртимизнинг куплаб шахарларида, хусусан, Ку;он, Маргилон, Тошкент, Ургут шахарларида Абдул;одир Жийлонийнинг авлодлари яшаб келишмо;да. Махаллий ахоли уларни доим хурмат ;илади. Бу хурматнинг илдизлари уларнинг боболари Саййид Абдул;одир Жийлонийдир [4: - Б. 8].

Абдулкодир Жийлоний 561/1165 йил рабиу-л-охир ойининг ун еттинчисида 90 ёшида Багдод шахрида вафот этган. Багдод шахрида унга атаб катта макбара курилган булиб, у зиёратгох бир маскан саналади.

Юртимизнинг купгина жойларида Абдулкодир Жийлоний номи билан аталувчи бир катор (Самарканд, Бухоро, Кукон, Маргилон каби шахарларда) зиёратгохлар хам мавжуд. Бу тугрисида маълумотлар берувчи куплаб манбалар булсада, аммо унинг хаёти ва фаолияти, айникса, хозирги кунда Самарканд вилояти Ургут тумани Гус кишлогида жойлашган машхур 'Тавс ул-Аъзам" номи билан аталувчи зиёратгох хакида маълумотлар берувчи огзаки маълумотлар билан чекланиш холатларига дуч келинганлиги сабабидан булса керак, мазкур зиёратгох хакида етарли маълумотлар умумлаштирилмаган холатни учратиш мумкин.

Келгусида тарихий манбалар синчиклаб урганилса, мазкур зиёратгох ва у билан боглик булган тарихий вокеалар, шунингдек Абдулкодир Жийлоний номи аталувчи зиёратгохларнинг батафсил тарихлари тадкик этиб борилса максадга мувофик буларди.

Адабиётлар руйхати / Список литературы / References:

1. Абдушшахид Азхарий. Абдулкодир Жийлоний, Мавкиъу далил ал-ийман. -Миср.: 2012.

2. Мехмонхожа ибн Мавлавий Эшонхожа. Тухфат ал-муъминин маъа имдат ас-соликин. -Т.: О.А. Порцева. 1320/1902.

3. Остонакулов И. Мухаммад Сиддик Рушдий "Тазкирату-л-авлиё" асарининг шарк агиографик манбаларини урганишдаги ахамияти мавзусидаги тарих фанлари доктори диссертацияси. -Т.: 2011.

4. Абдулкодир Жийлоний. "Ал-Гунятун ли толиби тарикил хак". -Дару ихяу ат-турос ал-арабий.: Байрут, 1996.

5. Муминов И. Амир Темурнинг Урта Осиё тарихида тутган урни ва роли. -Т.: 1968.

6. Рушдий, Мухаммад Сиддик. Гавс ал-Аъзам. Нашрга тайёрловчи Икромиддин Остонакулов. -Т.: Халк мероси, 1992.

7. Усмон Турар. Тасаввуф тарихи. -Т.: Истиклол, 1999.

8. Навоий А. Насойимул мухаббат.Танланган асарлар туплами. 10ж. - Тошкент: Гафур Гулом, 2013.- Б.374 .

9. Ислом комуси. Сирли олам №12 . 1991. -Б. 27.

10. Юнусова Г. Кодирия таълимоти ва унинг ижтимоий-ахлокий мохияти. Фал.фан.ном. ... дис. автореф. - Тошкент, УзМУ, 2007. - 25 б. - 13 б.

Ижmuмouй-гумaнumap фaнлapнuнг дoлзapб муaммoлapu №1 (1) 2020

11. Навоий А. Насойимул мyxaббaт.Тaнлaнгaн асарлар туплши. 10ж. - Тошкент: Faфyр Fyлом, 2013.- Б.399 .

12. Абдулкодир Жийлоний. Фaтxy ар-раббоний ва ал-файз aр-роxмaн. -Дару ар-рaйëн лил-турос.: К^ира, 2OO6.

SCIENCE

PROBLEMS.UZ

Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари. -2020. -№ 1(1).

ISSN: 2181-1342 (Online)

https://scienceproblems.uz

Ицтисодиёт фанлари

СОЛЩ МУНОСАБАТЛАРИНИ ТАРТИБГА СОЛИШ ВА БЮДЖЕТ ДАРОМАДЛАРИНИ ОШИРИШДА СОЛЩ ТУЛОВ ПОТЕНЦИАЛИНИНГ РОЛИ ВА АХДМИЯТИ Ахроров Зариф Орипович

Самарканд ицтисодиёт ва сервис институти докторанти

РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ НАЛОГОВОГО ПОТЕНЦИАЛА В РЕГУЛИРОВАНИЯ НАЛОГОВЫХ ОТНОШЕНИЙ И ПОВЫШЕНИИ ДОХОДОВ БЮДЖЕТА Ахроров Зариф Орипович

докторант Самаркандского института экономики и сервиса

ROLE AND IMPORTANCE OF TAX POTENTIAL IN REGULATION TAX RELATIONS AND INCREASING BUDGET REVENUES Ahrorov Zarif Oripovich

PhD student of Samarkand Institute of Economics and Service, e-mail: z.akhroroff@gmail.com

Ицтибос келтириш учун /For citation/Для цитирования:

Ахроров З.О. Солик муносабатларини тартибга солиш ва бюджет даромадларини оширишда солик тулов потенциалининг роли ва ахдмияти // Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари. -2020. - № 1(1). - Б. 49-61. https://doi.org/10.47390/A1342112020N6

Аннотация. Мазкур мацола солиц муносабатларини тартибга солишда солиц тулов потенциалининг ауамиятини тадциц цилиш ва унинг бюджет даромадларини оширишдаги ролини асослашдан иборат. Мацолада бюджет даромадларига солиц потенциалини ицтисодий чегаралаш та^лили ва бу буйича хулоса ва таклифлар берилган. Солиц потенциалини бауолаш бюджет тизимида солиц тушумларини усишини таъминлайди.

Калит сузлар: солиц, солицца тортиш, солиц потенциали, солиц юки, солиц сигими.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.