CC BY
13ЭОЖ 902.904
ХАБАРЛАР ХРОНИКА
https://do¡.org/10.52967/akz2020.1.7.121.126
АКЫНЖАНОВ ОЦУЛАРЫ - 2019 © 2020 ж. Э. Д. ^асенова, М. С. ШаFырбаев
2019 ж. 17 казан Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтында белгiлi археолог С.М. Акынжановтын 80 жылдынына арналган жас галымдардьщ халыкаралык конференциясы болып етл. Тындалган баяндамалар Казакстаннын тас дэуiрi, кола дэуiрi, ерте темiр жэне ортагас^1рлардагы езектi мэселелерiне арналган. Жалпы конференция барысында «Сырдариянын теменгi агысында орналаскан ортагас^1рлык огыз калаларындагы жана зерттеулерге кыскаша шолу» жэне «Кене дэуiрдеri мал шаруашылыгы мен аншылыктын манызы (остеологиялык материалдар непзщде)» атты баяндамалар жас археологтар арасында Yлкен пiкiрталаска ^ласты. Конференцияга Эл-Фараби атындагы Казак ¥лттык университетi, Абай атындагы Кдзак ¥лттык педагогика университетi, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия ¥лттык университет^ Коркыт Ата атындагы Кызылорда мемлекетпк университетi, Курган мемлекеттiк университетi (Курган к., РФ), Кемерово мемлекетпк университет (Кемерово к., РФ), Казак Бас Сэулет Кдоылыс Академиясынын студенттерi жэне «Ежелп Тараз ескертшштерЬ) тарихи-мэдени корык-музеш, «Ес1к» мемлекеттiк тарихи-мэдени корык музейi, «Археологиялык экспертиза» ЖШС жэне Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтынын жас Fалым-iзденушiлерi катысып, гылыми зерттеу ж^мыстарын жарияланымFа ^сынды.
Тушн сездер: археология, Э.Х. МарF¥лан, С.М. Акынжанов, институт, корык, музей, конференция, жас Fалымдар, шеберлiк сабаFы, остеология
Сержан М^сатай^лы
Акынжанов ^зак жылдар бойы ОнтYCтiк Казакстан кешенд1 археологиялык экспедициясына жетек-шiлiк ете отырып, Отырар каласынын археологиялык зерттелуше Yлесiн коскан белгiлi археолог. Fалым 1982 жылдан 1986 жылFа дешн ШыFыс КазакстандаFы ШYлбi археологиялык экспедициясына же-текшiлiк жасаумен катар, 1982 жылдан 1991 жылFа дешн Орталык КазакстандаFы кен аукымды архео-логиялык экспедициясына жетек-шшк еттi.
Сержан М^сатащлы 1984 жылдан бастап «Археологиялык
технологиялар» лабораториясынын менгеруiшiсi кызметiн аткарFан [Савельева, 2019, с. 37]. БYгiнде аталFан лаборатория араFа уакыт салып, кайта калпына келтiрiлуде. Э.Х. МарF¥лан атындаFы Археология институтынын бастамасымен 1993 ж. т^^ыш рет «Акынжанов окулары» ^йымдастырылып, аталFан конференция жас археологтар Yшiн Fылыми т^жырымдарын жариялап, тэжiрибе алмасатын езiнше бiр ой талкысынын аланына айналFаны белгiлi [Байпаков, 2017, с. 179].
Археология Fылымы COHFЫ жылдары методогиялык эдiстердiн жана сипат алуы жэне жаратылыста-
ну гылымдарыныц зерттеу эдiстерiн кец колданыска енгiзу аркылы взшщ даму каркынын кYшейтiп келедi. Жинакталган материалдарды тал-дау эдютершщ жетiлдiрлуi жэне бай археологиялык жэдiгерлер мен казба ж^мыстарыныц негiзiнде жинакталган бiлiм вз кезепнде жас галымдардыц алдагы зерттеулерше Yлкен септiгiн тигiзерi анык. Де-генмен тэжiрибе алмасу, гылыми т^жырымдарын ортага салып, са-раптап, ой бвлюу, сонымен катар вз зерттеулершдеп т^шымды пiкiрлерi мен кемшiлiктерiн квре бiлуi мацызды. Осыган орай, Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институты арадагы бiрнеше жылдык Yзiлiстерден кейiн, аталган конфе-ренцияны гылымда соцгы жылдары калыптаскан жаца YДерiстерге сай кайта жалгастыру максатында 2019 ж. 17 казан кYнi кврнектi археолог -Сержан М^сатай^лы Акынжановтыц 80 жылдыгына арналган «Акын-жанов окулары - 2019» атты жас галымдардыц археологиялык халык-аралык конференциясын ^йым-дастырды (сур. 1). Конференция жинагына Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтыныц архив корынан С.М. Акынжановтыц б^рын еш жерде жарияланбаган жеке ю парагы, фоток¥жаттары жарияланды [КР БFМ FК АИ архивi. 1-к., 75-iс, 16-п.]. Институт басшылыгы осы бiр Yзiлген дэстYрдi жалгастыру максатында жыл сайын «Акынжанов окуларыныц» кезектi жинагына С.М. Акынжановтыц биб-лиографиялык ецбектершщ тiзiмiн, архив корындагы мэлiметтердi жария-лауды дэстYрге айналдыруды жоспар-лап отыр. Конференция барысында Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтыныц ^йымдастыруымен вткен С.М. Акынжановтыц 80 жыл-
дыгына арналган «Акынжанов окулары - 2019» халыкаралык жас галымдар археологиялык конфе-ренциясына катысушы барлык жас галымдарга арнайы сертификат табы-сталды.
Конференцияга Эл-Фа-
раби атындагы Казак ¥лттык уни-верситетi, Абай атындагы Казак ¥лттык педагогика университетi, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия ¥лттык университетi, Коркыт Ата атындагы Кызылорда мемлекеттiк университет^ Курган мемлекеттiк университетi (Курган к., РФ), Кемерово мемлекеттiк университет (Кемерово к., РФ), Казак Бас Сэулет К¥PылысАкадемиясыныцстуденттерi жэне «Ежелгi Тараз ескертюштерЬ> тарихи-мэдени корык-музеш, «Есш» мемлекетпк тарихи-мэдени корык музейi, «Археологиялык экспертиза» ЖШС жэне Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтыныц жас Fалым-iзденушiлерi катысып, гылыми зерттеу ж^мыстары ту-ралы ой бвлiсiп, вз ецбектерш жарияланымга ^сынды. Конференция жинагына Казакстанныц тас дэуiрi-нен бастап ортагасырларга дейiнгi археологиясыныц взектi мэселелерi, кола дэуiрiнiц металлургиясы, метал жэне CYЙек б^йымдардыц тарсоло-гиясы, остеологиялык материалдар негiзiнде квне жэне ортагасырлардагы ацшылык пен мал шаруашылыгыныц рвлi жэне ескерткiштердi музей-лендiру мэселелерiне катысты зерт-теулер енш отыр.
Сондай-ак, конференцияда твменде аталатын жас галымдардыц бiркатар гылыми баяндамалары кызу пiкiрталаска тYCкенiн айта кетуiмiз кажет.
Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтыныц кызметкерi С Р. Куандыктыц «Новые памятни-
Cyp. 1. Кон^еpенцимsc vcmucymu wcc scmbmdcp. M.C. ^cгиp6cеeтuц fyomocu Fig. I.Young scientists participating in the conference. Photo by M.S. Shagirbayev
ки позднего каменного века в долине р. Орь Актюбинской области» атты баяндамасы жас Fалымдардын кызынушылыиын тудырып, зерттеу ж^мыстарыныщ барысы мен кейбiр корытындылары туралы ойлары птрталаска тYCтi. С.Р. Куандыктын ^сыютан баяндамасына трасолог И.В. Горащук баяндамада кол-данылFан бiркатар терминдердiн кейiнгi зерттеулерде езгерiске тYсiп жYргенi туралы ойларын ортаFа сал-ды.
Трасолог И.В. Горащуктын «Каменные и костяные орудия металлургии и металлообработки срубной культуры» атты баяндамасындаFы CYЙек б^йымдарды колдану эдiстерiнiн кейбiр кырлары ашылып, бiркатар ендеу эдiстерiн арнайы к¥рал аркылы зерттеу тэсiлдерi керсетшдь Мэселен iрi каранын жауырын CYЙегiн метал ендеу iсiнде пайдалану кола дэуiрiнде
бiршама epic алгандыгы, Tepi илеуге арналган жануар кабыргаларындагы ендеуден калган iздepдщ багыттарын зерттеудщ маныздылыгы кepceтiлдi. Сонымен катар тас к¥ралдарды кайта калпына кeлтipу, оларды эксперимен-тальды турде сынау эдicтepi айтылып, автор e3i жасаган тас куралдардын салыстырмалы турде бepiктiгi мен тишдшпне токталды.
PhD докторант Б.Б. Бесетаевтын баяндамасында Эл-Фараби атында-гы Казак ¥лттык унивepcитeтiндe еткен С.М. Акынжановтын 80-жылдыгына орайластырылган
«Археология: еткеш, бYгiнi, бо-лашагы» атты халыкаралык жас галымдардын Fылыми-эдicтeмeлiк конференциясынын корытындылары, ондаFы каpаcтыpылFан мэселелер, манызды такырыптар сез бо-лып, бipкатаp CYбeлi зepттeулepдiн нэтижeлepiн оpтаFа салды.
Коркыт Ата атындагы Кызылор-да мемлекетпк университетiнiц 3 курс студент М.И. ЖYсiпназардыц «Сырдарияныц твменп агысында орналаскан ортагасырлык огыз калаларындагы жаца зерттеулер-ге кыскаша шолу» атты баяндама-сы жас галымдар арасында бiршама пiкiрталас тудырганын айта кеткiмiз келедi. Баяндамада арнайы фото суреттер мен сызбалар аркылы сипатталган ортагасырлык Жанкет каласыныц iшкi к¥рылысы кешенi, фортификациялык жагдайы жэне мэдени кабатыныц терецдiгiне ка-тысты бiркатар сурактар койы-лып, нэтижесiнде каланыц страти-графиялык кабатыныц элi толык зерттелш бiтпегенi жвнiнде жаца мэлiметтер алды. Ескерткiштен табылган кошкар культiмен байла-нысты соцгы зерттеу нэтижелерi бойынша суреттерi алгаш рет жас галымдардыц назарына усынылды.
Эл Фараби атындагы Казак ¥лттык университетi, Археология, этнология жэне музеоло-гия кафедрасыныц окытушысы А.Е. Ергабыловтыц «Шшкп-Тар-багатай археологиялык экспе-дициясыныц 2017-2018 жылдары Айнабулак корымында жYргiзген зерттеу жумыстары» атты баяндама-сында профессор Э.Т. Твлеубаевтыц жетекшiлiгiмен Шыгыс Казакстан облысы, Зайсан ауданынан табылган энеолитпк ескерткiшке жYргiзiлген зерттеу жумыстарыныц кейбiр корытындылары свз болды.
Э.Х. Маргулан атындагы Археология институтыныц кiшi гылыми кызметкерi М.С. Шагирбаевтыц «Квне дэуiрдегi мал шаруашылыгы мен ацшылыктыц мацызы (остеология-лык материалдар непзвде)» атты макаласы конференцияга катысушылар арасында Yлкен
кызыгушылык тудырып, 6ip^aTap ага буын археологтардыц тарапынан да сурактар койылды. Мэселен автор баяндамасында пайдаланган Бэбш мола каласынан табылган жануар асыктарыныц бетiндегi тYрлi сызыкты ернектер мен асыктардыц тесiлiп жэне жылтыратылып енделуi туралы ойларына карсы пiкiрлер де айтыл-ды. Оныц iшiнде асыктардыц тесiгiне карап, жэне кейбiр жерлеу орында-рында тесiгi бар асыктардыц мэйитщ бас жагынан табылуына карап мойынга та^^ан тумар болуы мумкш деген пiкiрiне карсы, бiркатар жерлеу гурыптарында асыктардыц мэйитщ аяк тусынан жэне бел тусынан да та-былатынын, асыктарды тек мойынга гана емес, ецбек куралы ретiнде бел-ге де тагып жYруi мумкш екендт туралы ойлар ортага салынды. Со-нымен катар асыктардыц бетшдеп ернектердщ тотемдiк, балгерлiк максатта жэне ойын тYрлерiне карай орындалу мYмкiндiктерi туралы пiкiрлер де керiнiс тапты. Жалпы аталган баяндамага катысты оннан астам сурактар мен пiкiрлер айтылып, бул такырыптыц археология жэне этнология гылымында элi кунге дешн езектi екендiгiн айкындай тYCтi.
Шеберлж сабагы. Конференция аясында экспериментальды археологияга байланысты И.В. Гора-щук арнайы шеберлш сабагын еткiздi. Шеберлш сабагында тас куралдардыц шикiзатын дурыс тацдау, тасты жацкалау эдiстерi, курал жасаудагы колданылатын тастыц тYрлерi, оныц салмагы мен келемiнiц мацыздылыгы туралы мэселелер козгалды. И.В. Го-ращук езi тас куралдарды бiр-бiрiне согу аркылы тас жацкаларды алып, одан кене заманныц Yлгiсiне сай арнайы курал жасап керсеттi. И.В. Горащуктыц эдiсiне сэйкес бiркатар жас галымдарда тас курал
жасау эдстерше сай тэжiрибе алма-сты. Шеберлiк сабаFанын сонында жас Fалымдардын тас куралдардын ендеу жумыстарына баFа берiлiп, Yздiктерi аныкталды.
Корытынды. Тарихымыз-ды таныту жэне тYсiндiруде езiнiн жанашылдыFымен жэне материалдык базасынын молдыFымен археология Fылымы манызды орын ала-тыны белгiлi. Б^л мэселе Елбасы Н.Э. Назарбаевтын «¥лы Даланын жетi кыры» атты макаласында да анык керсетшген. Жас Fалымдардын жыл бойы жYргiзген зерттеулерiн ез
ортасында ой талкысына салып, елек-тен вткiзуде аталган конференцияныц алатын орны зор. Осыган сэйкес Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институтыньщ басшылыгы, жас галымдар кецес жэне конференцияны ^йымдастыру алкасы жас галымдарга арналган халыкаралык «Акынжанов окуылары» атты конференцияны жYЙелi турде, Yздiксiз вткiзудi жэне катысушылардыц географиялык кещстшн отандык жас галымдармен шектемей, алыс-жакын шет елдiк жас археологтармен толыктыруды жо-спарлап отыр.
ЭДЕБИЕТ
1. Савельева Т.В. Ахинжанов Сержан Мусатаевич: к 80-летию со дня рождения // Казакстан археологиясы. 2019. № 3 (5). С. 37-46.
2. Байпаков К.М. Сержан Ахинжанов - выдающийся археолог и востоковед Казахстана // Археологическое наследие Центрального Казахстана: изучение и сохранение: сб. науч. ст., посвящ. 70-летию организации Центрально-Казахстанской археологической экспедиции Академии наук Казахстана. Алматы: НИЦИА «Бегазы-Тасмола». Т. 1. С. 174-180.
3. Ахинжанов С.М. Личное дело // Архив ИА КН МОН РК. Ф. 1, д. 75, 27 л.
Авторлар туралы мэлiметтер:
^асенова Эсемгул Дауренкызы - аFа Fылыми кызметкер, Э.Х. МарF¥лан атындаFы Археология институты (Алматы к., Казакстан); [email protected]
Шагырбаев Мамбет Сапарбекулы - шш1 Fылыми кызметкер, Э.Х. МарFyлан атындаFы Археология институты (Алматы к., Казакстан); [email protected]
АХИНЖАНОВСКИЕ ЧТЕНИЯ - 2019 А. Д. Касенова, М. С. Шагирбаев
17 октября 2019 г. в Институте археологии им. А.Х. Маргулана состоялась международная конференция молодых ученых, посвященная 80-летию известного археолога С.М. Акынжанова. Были заслушаны доклады, посвященные актуальным проблемам Казахстана эпохи камня, бронзы, раннего железа и Средневековья. В ходе конференции наиболее острые дискуссии развернулись по двум докладам: «Краткий обзор новых исследований в средневековых городах огузов, расположенных в нижнем течении Сырдарьи» и «Значение животноводства и охоты в древности (на основе остеологических материалов)». В конференции приняли участие студенты и молодые ученые из КазНУ им. аль-Фараби, КазНПУ им. Абая, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, Кызылординского госуниверситета им. Коркыт Ата, Курганского госуниверситета
(г. Курган, РФ), КемГУ (г. Кемерово, РФ), КазГАСА, Историко-культурного музея-заповедника «Памятники Древнего Тараза», Государственного историко-культурного музея-заповедника «Иссык», ТОО «Археологическая экспертиза» и Института археологии им. А.Х. Маргулана.
Ключевые слова: археология, А.Х. Маргулан, С.М. Акынжанов, институт, заповедник, музей, конференция, молодые ученые, мастер-класс, остеология
AKYNJANOV READINGS - 2019 A.D. Kassenova, M.S. Shagirbayev
On October 17, 2019 the A.Kh. Margulan Institute of Archeology hosted an international conference of young scientists dedicated to the 80th anniversary of the famous archaeologist S.M. Akynjanov. The heard reports are devoted to urgent problems of Kazakhstan in the Stone Age, the Bronze Age, the Early Iron and the Middle Ages. During the conference, the reports "A brief overview of new research in the medieval cities of the Oghuz located in the lower reaches of the Syrdarya" and "The importance of animal breeding and hunting in antiquity (based on osteological materials)" were heard.The conference was attended by students and young scientists from Al-Farabi Kazakh National University, Abay Kazakh National Pedagogical University, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Korkyt Ata Kyzylorda State University, Kurgan State University (Kurgan, RF), Kemerovo State University (Kemerovo, RF), Kazakh Head Academy of Architecture and Civil Engineering, Historical and Cultural Reserve-Museum, Historical and Cultural MuseumReserve "Monuments of Ancient Taraz", State Historical and Cultural Museum-Reserve "Issyk", LLP "Archaeological Expertise" and the A.Kh. Margulan Institute of Archeology.
Keywords: archaeology, A.Kh. Margulan, S.M. Akynzhanov, institute, reserve, museum, conference, young scientists, master class, osteology
REFERENCES
1. Savelyeva, T. V. 2019. In Kazakhstan Archeology, 3 (5), 37-46 (in Russian).
2. Baipakov, K. M. 2017. In Beisenov, A. Z., Loman, V G. (eds.). Arkheologicheskoe nasledie Tsentralnogo Kazakhstana (Archaeological Heritage of Central Kazakhstan), 1. Almaty: «Begazy-Tasmola» Publ, 174-180 (in Russian).
3. Akhinzhanov, S. М. In Archive A.Kh. Margulan Institute of Archeology, f. 1, d. 75, 27 s. (in Russian).
About the Authors:
Kasenova Asemgul D. Scientific researcher, A.Kh. Margulan Archeology Institute, Almaty, Kazakhstan; [email protected]
Shagirbayev Mambet S. Junior scientific researcher, A.Kh. Margulan Archeology Institute, Almaty, Kazakhstan; [email protected]
Макала туралы акпарат / Информация о статье / Information about the article. Жариялауга кабылданды / Принята к публикации / Accepted for publication: 13.11.2019.
