CC BY
20ХАБАРЛАР - ХРОНИКА
ЭвЖ: 902/904 (574) https://doi.org/10.52967/akz2020.2.8.114.122
2018-2019 ЖЫЛДАРЫ «АРХЕОЛОГИЯЛЬЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЗЕРТХАНАСЫНЬЩ» АТЦАРГАН Ж¥МЫСТАРЫНА ШОЛУ
© 2020 ж. Е. Ш. Ацымбек, М. С. ШаFырбаев
Макалада Э. Х. Маргулан атындагы Археология институтыньщ курамында ашылган «Археологиялык технология зертханасыньщ» 2018-2019 жылдары аткарган жумыстарына шолу жасалынады. Зертхананы 1970 жылдардыц басында М. К. Кддырбаев уйымдастырып, алгашында археозоология, керамика жэне палео-метал багыттары бойынша зерттеулер жYргiзген. 1983-1990 жылдары зертхананы С. М. Акынжанов баскарып, бурынгы зерттеу багыттары садталган. 1990 ж. бастап зертхана басшылыгына Ж. Курманкулов келiп, зерттеу багыттары жаратылыста-ну гылыми-талдау эдiстерi жэне археологиялык материалдарды калына келтiру деп еш багытка топтастырылады. 2018 ж. бастап зертхана жумысы кайта колга алы-нып, бурынгы археозоология жэне керамикалык зерттеулермен катар тас жэне суйек буйымдардыц трасологиясын зерттеу багыттары енпзглда. Макалада осы аталган бeлiмдердщ гылыми кызметкерлерiнiн сонгы екi жыл квлемiнде аткарган жумыстары, гылыми зерттеу нэтижелерi жэне гылыми iс-сапарлары свз болады.
ТYЙiн свздер: археология, «Археологиялык технология зертханасы», археозоология, керамика, трасология, гылыми ю-сапар
Юргспе
Археология гылымы дала-лык казба жумыстарынан гана турмайтыны белгшь Муныц астары зертханалык, камералдык, ютапхана мен архивтш децгейдеп курдел1 зерттеулерге уласады. Казба жумыстарындатабылганжэд1герлерд1 одан эр1 гылыми тургыда свйлету ушш осы аталган к¥рылымдар б1р арнада тогысуы кажет. Оныц шшде б1рнеше курдел1 багыттардан туратын зертханалык зерттеулерд1 ерекше атап втуге болады. Археологиялык барлау жэне казба жумыстарынан табылган жэд1герлер мен алынган улгшер зертханалык зерттеулермен уштасканда гана вз нэтижесш берш, дурыс эр1 накты тужырымдар жасауга алып келетш анык. Бугшде Э. Х. Маргулан атындагы Археология институтыныц курылымында «Архео-
логиялык технология зертханасы» кайта курылып, отандык археология гылымыныц б1р арнасы ретшде дамып келедь
Зертхана тарихы Ел1м1зде «Археологиялык технология зертханасыныц» тарихы 1970 жылдардан басталады. 1963 жы-лы 17 мамырда КСРО FА Твр-алкасыныц «Археологияга жара-тылыстану жэне техникалык гылымдарды енпзу» туралы № 394 Каулысына байланысты 19711972 жылдары сол кездеп КазКСР FА Ш. Ш. Уэлиханов атындагы Тарих, археология жэне этнография институтыныц курамында алгаш рет зертхана ашу жумыстары журпзшген болатын. Зертхана атауы «Археологиялык технология» деп аталып, алгашкы мецгеруш1с1 болып белгш археолог, галым
М. К. Кадырбаев тагайындалады [КР БFМ FК АИ архиву 1-щ., 1-т., 27-iс, 46-п.]. М. К. Кадырбаев археологияльщ зертхананыц щ^рамын жасащтау Yшiн, сол кездеп гылыми потенциалдыц кYшiн пайдалануга тырысщан. Бiрщатар зерттеушшердщ тэжiрибе жинап, жетшуш
щамтамасыз ету мащсатында Мэскеу, Ленинград щалаларына гылыми ю-сапарлар ^йымдастырган. Зертхана щ^рамында алгашщыда зоолог Л. А. Макарова - жануар сYЙектерi бойынша, Т. М. Тепловодская - керамика бойынша, физик Э. Ф. Кузнецова - метал бойынша жэне т.б. кептеген галымдар щызмет атщарады [Кузнецова, 1998, с. 9-10]. М. К. Кадырбаев 1982 ж. мезгiлсiз емiрден етуiне байланысты, 1983 ж. «Археологиялыщ технология» зерт-ханасы мецгерушюшщ мiндетiн уащытша атщарушы болып С. М. Ащынжанов тагайындалады. С. М. Ащынжанов зертхананыц толыщщанды мецгерушю болып 1984 ж. тагайындалган [КР БFМ FК АИ архив^ 1-щ., 1-т., 27-iс, 46-п.].
1990 жылы 22 ащпанда КазКСР FА Тарих, археология жэне этнография институтыныц Fылыми кецешнде «Археологиялыщ технология» зертханасыныц мец-герушiсi болып Ж. К^рманщ^лов сайланады. Сол кезецде зертхана ез iшiнде жаратылыстану гылыми-талдау эд1стер1 жэне археологияльщ материалдар реставрациясы деген ею белiм ж^мыс жасаган. Зертханалыщ зерттеулердщ нэтижелерi ете мацызды гылыми мащалалар болып жарыщща шыщщаны белгiлi. Сонымен щатар, 1992 ж. С. М. Ащынжанов, Л. А. Макарова жэне Т. Н. Нурумовтыц бiрiккен авторлыгындагы «К истории скотоводства и охоты в Казахстане
(по остеологическому материаллу из археологических памятников энеолита и бронзы)» ецбектерi [Ахинжанов и др., 1992], 1992 ж. «Культура древних скотоводов и металлургов Сарыарки (по материалам Северной Бетпакдалы)» туралы М. К. Кадырбаев пен Ж. К¥рманщ^ловтыц ецбектерi
[Кадырбаев, Курманкулов, 1992] жэне 1994 ж. «Древняя металлургия и гончарство Центрального Казахстана» туралы Э. Ф. Кузнецова мен Т. М. Тепловодскаяныц ецбек-терi [Кузнецова, Тепловодская, 1994] жарыщ кердь вкiнiшке орай, 1990 жылдары Казащстан экономикасындагы т^ращсыздыщ Институт щ^рылымына да ез эсерш тигiзбей щоймады. Fылыми зерттеулер аясы тарылумен щатар, зертхана ж^мысы да ез децгешнде ж^мыс жасаудан щалып щойды.
«Археологиялыщ технология зертханасыныц» бYгiнгi жагдайы
Соцгы жылдары Э. Х. Марг^-лан атындагы Археология институты гылым кещстшнде iлгерiлеушiлiкке щол жеткiзiп, тощтап щалган зертхананыц ж^мысын щайта жандандыру мэселесi кетерiлдi. Нэтижесiнде, Э. Х. Марг^лан атындагы Археология институтыныц директоры, т.г.д., КР ¥FА академигi Б. Э. Байтанаевтыц тiкелей бастамасымен Институттыц Fылыми кецесiнiц 2018 ж. 29 сэуiрдегi шешiмi бойынша зертхана б^рынгы атауы бойынша «Археологиялыщ технология зертханасы» болып щайта щ^рылды. Осы жылдан бастап б^рынгы зертханалыщ ж^мыс белмелерi щайта жендеуге тYсiп, жаца техникалыщ жабдыщтар алуга мYмкiндiк жасалды. БYгiнде б^рынгы атауы щайта щалпына келтiрiлген «Археологиялыщ технология зерт-
ханасы» ортагасырлык внд1р1сш зерттеуш1 Е. Ш. Акымбектщ басшылыгымен вз жумысын кайта жалгастырып келедь
Каз1рп тацда зертхана курамында Б. У. Байшашов, М. С. Шагырбаев жэне ресейлш зерттеушшер П. А. Косинцев пен Д. О. Гимранов остеологиялык материалдармен жумыс жасайтын -археозоология бвл1м1, А. Е. Ержанова, Г. Б. Саргизова тас жэне суйек куралдардыц типологиялык жэне морфологиялык курылымымен
айналысатын - трасология бвл1м1, Е. Ш. Акымбек, Ж. С. Калиева, Е. В. Дубягина керамикалык буйымдардыц морфологиясы,
жасалу техникасы мен технологиясы, химиялык курамы мен минералдык косылыстарын, керамика вцщрю1 мен жасалу удерютерш зерттейтш - ежелг1 жэне ортагасырлъщ керамиканы зерттеу бвл1мдер1 гылыми зерттеулерге уласып, б1ркатар нэтижелерге кол жетюзш отыр. Алдагы уакытта зертхана курамында метал буйымдарды калпына келт1ретш - реставрация бвл1мш юке косу жоспарда бар (сур. 1).
«Археологиялык технология зертханасыныц» максаты - жара-тылыстану гылымдарыныц эдю-тер1 аркылы кешецщ гылыми зерттеулер журпзу болып табылады. Аткаруга тшсп непзп мшдеттерк археологиялык зерттеулердеп жаца эдютерд1 мецгеру; зерттеу эдютерш жетшд1ру (нысандарды кужаттау эдютерш жуйелеу, зертханалык жумыстарга улгшер алу жэне эртурл1 гылыми талдаулардыц дурыс колданылуыныц жуйесш жасау); зертхана жумысына окытушылар мен студенттерд1 тартып, жас мамандарды дайындау; кешецщ
зерттеу нэтижелерш гылыми айналымга енпзу; археологиялык зерттеулерге жацадан юрюш келе жаткан жас зерттеушшерд1 курдел1 гылыми зерттеулерге араластыру.
Археозоологиялыщ зерттеулер
«Археологиялык технология-лар» зертханасыныц курамын-дагы археозоология бвл1м1 отандык жэне ресейлш Б. У. Байшашов, П. А. Косинцев, Д. О. Гимранов, М. С. Шагырбаев секшд1 белгш зоолог жэне археозоолог галым-дардыц араласуымен б1ркатар ежелп дэу1рден ортагасырларга дешнп ескертюштерден табылган жануар суйектерше талдау жасады. Атап айтканда, тас дэу1рше тэн Деркул турагы, кола дэу1ршщ Серштас II конысы, Жезд1 ескертюш1, антикалык кезецмен мерз1мделетш Бэбш Мола, Ш1р1к Рабат, 1цкэр кала, Кабыл кала, ортагасырлык Актвбе, Кастек, Шецгелд1, Шу вщршдеп тврткулдер тобы, Бурнооктябрьск (Жылкышытвбе), ежелп Сауран (Каратвбе), Акыртас кешеш, Абылайкит гибадатханасы жэне т.б. ескертюштердщ остеологиялык материалдары талданып, гылыми айналымга енш отыр.
Зерттеу жумыстары жануар суйектерш жануар тур-лерше бвлуден бастап, кацка эле-менттер1, патологиялык взге-рютер1, жануарлардыц квне миг-рациялык ареалы, суйектердщ морфометриялык влшемдер^ сойылу кезецдер1 секшд1 курдел1 талдауларга уласады. Нэтижес1нде, Казакстан территориясындагы тас дэу1ршен бастап кешнп ортагасырларга дешнп жануарлар фаунасы мен мал шаруашылыгы жэне ацшылыктыц ерекшелштер1 туралы тыц мэль меттерге кол жетюзш отырмыз.
Сур. 1. Археологияльщ технология зертханасыныц ужымы. Солдан оцга царай, б1р1нш1 цатарда: Е. Ш. Ацымбек; ек1нш1 цатарда: А. Е. Ержанова, Г. Б. Саргизова, Е. В. Дубягина, М. С. Шагырбаев, в. Доспембетов, Н. Нургали
Fig. 1. Archaeological Technology Laboratory Team. From left to right, on the front row Y. Sh. Akymbek; on the second row: A. E. Yerzhanova, G. B. Sargizova, E. V. Dubyagina, M. S. Shagirbayev, U. Dospembetov, N. Nurgali
Трасологиялыц зерттеулер
Зертхана щ^рамындагы трасология 6eniMi щазба жрмыстары барысында табылган тас жэне CYЙек щ^ралдардын морфологиялыщ щ^рамына, жасалу тэсшше техни-калыщ-типологиялыщ сараптама жасаумен айналысып, бiрщатар тас, щола жэне темiр дэуiрiмен мерзiмделетiн ескертюштердщ мате-риалдарына талдау жYргiзiп келедi.
А. Е. Ержанова Казащстаннын орталыщ аймагындагы щоныстардан табылган щ^ралдардын мыс бал-щытумен байланыстылыгы, аталган аймащтагы ескерткiштерден табылган щ^рал тYрлерiнiц ^щсастыгы барын, бiращ эр аймащтын тас минералдарынын eзгешелiгiне бай-
ланысты eзiндiк ерекшелiктерi болатынын аныщтауга щол жеткiзiп отыр.
Г. Б. Саргизова Талдысай що-нысынан 1994-2019 жж. щазба барысында алынган CYЙек жэне мYЙiзден жасалган, кeлемi 284 дм3 болатын материалдарга трасологиялыщ сараптама жYргiздi. Онын шшде енделген iздерi сащталган щ^ралдар саны 495 дана екендт аныщталып отыр. Кдоалдар арасында iрi щара малдын сирагынан жасалган коньки жэне жылщы ауыздыгынын бeлшектерi табылган. СYЙектен жасалган щ^ралдарды зерттеу барысында, Талдысай щонысынан табылган CYЙектен жэне мYЙiзден жасалган
куралдар баска кола дэу1рше жата-тын ескертюштердщ артефактшерше уксас екендт байкалады. Орталык Казакстан жершдеп Атасу шагын ауданындагы Мыржык, Ак Мустафа, Акмая коныстарынан табылган езпштер (тупик) секшд1 Талдысай езпштер1 де жылкыныц твменп сол жэне оц жактарынан дайындалган [Кадырбаев, Курманкулов, 1992, с.246].Алсираксуйектендайындалган коньки типологиялык жагынан Кент конысынан табылган конькимен сэйкес келед1 [Варфоломеев и др., 2017, с. 137].
Керамикалыщ зерттеулер
«Археологиялык технология зертханасыныц» курамындагы
ежелп жэне ортагасырлык кера-миканы зерттеу бвл1м1 кыш буйымдардыц минералдык курамын, морфологиясын, ежелп дэу1рге тэн керамикалык буйымдарда кездесетш врнектердщ техникалык жэне технологиялык жасалу эдютерш, керамика жасу юшщ аймактык даму удерютерш зерттеумен айналысып келедь Орта гасырлардагы квзе внд1рюшдеп сырлы керамикалардыц пайда болуы, дамуы мен барысы да зерттелшш жатыр. Казакстанныц оцтуспк жэне оцтустш-шыгыс вщрлершдеп ортагасырлык ескерт-юштерден табылган сырлы кера-микалардыц сырыныц химиялык курамын аныктау бойынша жаратылыстану гылымдарыныц эдютер1мен зерттеулер журпзшш, квзе внд1рюше катысты кызыкты мэл1меттер алынды. Зертхананыц жумысы Орталык Казакстанныц кола жэне тем1р дэу1р1мен мерз1мделетш ескертюштершен табылган кыш буйымдарга, сонымен катар Шу-Талас вщрлершщ орта гасырларга жататын ескертюштершен жиналган
керамикаларына пэнаралык зерт-теулер аркылы талдау жасаумен квршю тауып отыр.
Fылыми гс-сапарлар жайында
«Археологиялык техно-
логиялар» зертханасыныц курылу карсацында отандык археология гылымында арнайы керамиканы, тас жэд1герлерд1 жэне остеологиялык материалдарды зерттейтш
жас мамандардыц жоктыгы ескершп, Институт курамындагы б1ркатар жас зерттеушшерд1 осы салаларга багыттау мэселес алга койылды. Нэтижесшде Инс-титуттыц юш1 гылыми кызметкер1 М. С. Шагырбаевка остеологиялык материалдармен айналысу, архео-зоология багыты бойынша маманда-ну усынылган болатын. Осы мэселеш шешудщ алгашкы кадамдарыныц б1р1 ретшде оны 2019 ж. желтоксан айында Э. Х. Маргулан атындагы Археология институтыныц бас-шылыгы Ресей Федерациясы, Екатеринбург каласында орналаскан Ресей Fылым академиясы Орал бвл1мшщ Эс1мд1ктер мен жану-арлар экологиясы институты «Палеоэкология» лабораториясына гылыми ю-сапарга ж1берд1 [Ша-гырбаев, 2019]. Fылыми ю-сапардыц максаты жануар турлерше карай арнайы эталондар корымен танысу, археозоологиялык зерттеудщ то-лык жуйесш (цикл) мецгеру, жануар турлерш аныктаудагы басты киындыктардыц б1р1 - суйек материалдардыц взгерю удерю-тер1мен танысу жэне остеологиялык материалдарды сактау мен арнайы электронды база куру мэселелерш игеру болып табылады. Мундай тэж1рибел1к гылыми ю-сапарларды алдагы уакытта да уйымдастыру жоспарымызда бар. Жогарыда аталган
пaлeoзooлoгтapмeн бipлeсe ж^мыс жaсay нeгiзiндe M. С. ШaFыpбaeв oндaFaн eскepткiштepдiц осгео-логиялы; мaтepиaлдapын тaлдayдaн eткiзiп, aлFaш;ы зepттey нэтижeлepiн Fылыми aйнaлымFa eнгiзiп Yлгepдi.
A. Е. Epжaнoвa Оpтaлы; Kaзa;стaн aймaFынaн тaбылFaн тaс ;¥Paлдapдыц типологиялы; жэнe мopфoлoгиялы; ;¥Paмын сaлыстыpмaлы тYpдe зepттey, oлapдьщ ;ызмeттiк iздepiн ми^о-скоп кeмeгiмeн ;apan, микpoiздepiн сypeткe тYсipy, сипaттaмaсын жaсay мa;сaтындa, 2G19 ж. жeлтo;сaн aйындa Peсeй Фeдepaциясыньщ Сaмapa, Kaзaн ;aлaлapындa Fылыми k^ampFa жiбepiлдi.
Eжeлгi дэyip кepaмикaсын зepттeyмeн aйнaлысaтын Е. В. Дубя-гита, ;ыш б¥йымдapдьщ тexникa-тexнoлoгиялы; жaсaлy YДepiсiн, шикiзaт ;¥Paмы мeн HY^ipy тэсiлдepiн пiшiндey эдiстepi мeн opнaмeнтaциясын кepaмикaлы; этa-лoндap бaзaсымeн сaлыстыpмaлы тaлдay мa;сaтындa Peсeй
Фeдepaциясы, Сaмapa ;aлaсындa opнaлaс;aн Сaмapa мeмлeкeттiк yнивepситeтiнe Fылыми ^^amp-Fa жiбepiлдi. Fылыми тaFы-лымдaмaлы; iс-сaпap бapысындa Волга мeмлeкeттiк элeyмeттiк-гyмaнитapлы; aкaдeмиясыньщ aFa Fылыми ;ызмeткepi И. H. Вaсильeвa жэнe Сaмapa мeмлeкeттiк
yнивepситeтiнiц мэдeниeт тapиxы жэнe тeopиясы кaфeдpaсыныц довднт H. П. Сaлyгинaмeн бipлe-сш, тYpлi кepaмикaлы; кoллeкциялap этaлoндapымeн тaнысып шы;ты.
Fылыми тaFылымдaмaлы; iс-сaпap нэтижeсiндe зepтxaнa мaмaндapы apxeoлoгия Fылымындa жш ;oлдaнылaтын eжeлгi кeзe eндipiсiнiц тexнoлoгиясы жэнe тaс ;¥Paлдapдыц тpaсoлoгиясы, сoнымeн ;aтap осгеологиялы; мaтepиaлдapмeн ж^мыс жaсayдыц бip;aтap мaцызды api кYPдeлi тэсiлдepiн игepyгe ;ол жeткiзiп oтыp.
KopumuHdu
«Apxeoлoгиялы; тexнoлoгия зepтxaнaсы» eзiнiц дaмy тapиxындa тYpлi ;иыншылы;тapды бaстaн eткepгeнiмeн, бYгiндe ;aïïra жaндaнып, api ;apaй дaмy Yстiндe. БYгiндe зepтxaнaньщ бaстaп;ы мa;сaт-мiндeтi aздaп eзгepгeнiмeн, нeгiзгi eзeгi apxeoзooлoгия, тpaсoлoгия, кepaмикa сaлaлapы болып ;aлa бepeдi. ЖoFapыдa aтaп eткeнiмiздeй, кeлeшeктe мeтaлды зepттeyмeн бaйлaнысты бaFыттapды iскe ;осу жoспapдa 6ap. Эpинe, eндi Faнa ;aïïra ;¥PУДaн e^ жaт;aн зepтxaнaньщ ;¥Pылымы мeн зepттey мeтoдoлoгиясындa кeмшiлiктep болуы зaвды. Дeгeнмeн, aлдaFы жылдapы б¥л кeмшiлiктep жойылады дeп сeнeмiз.
Kocымшa
«Археологиялык технология зертханасы» кызметкерлершщ 2018-2019 жылдары жариялаган ецбектершщ tí3ímí
Лцъmбeк Е.Ш. Шy-Taлaс eнipлepiндeгi opтaFaсыpлык; кaлaлapдыц сыфлы кepaмикaлapынa жYpгiзiлгeн зepттey ж¥мыстapы // A6aM aтындaFы Каз^ПУ-н1н Хaбapшысы. «Tapиx жэш сaяси-элeyмeттiк Fылымдap» сep. 2G1S. № 3 (5S). 297311 бб.
Лцымбeк Е.Ш., Шaгupбaeв М.С. Aлмaты облысыныц oнтYCтiк-бaтыс жaFындa opнaлaскaн opтaFaсыpльщ eскepткiштepгe жYpгiзiлгeн apxeoлoгиялык;
барлау жумыстары // «Ахынжанов окулары - 2019» атты KepHeKTi археолог С.М. Ахынжановтьщ 80 жылдыгына арналган жас галымдардыц халыкар. археол. конф. жинагы (Алматы к., 16-17 казан 2019). Алматы: Э.Х. Маргулан ат. Археология институты, 2019. 112-132 бб.
Байшашов Б.У. Археологиялык казбалардан жануарлар CYЙектерiн жинау, онын мацызы жэне палеонтологиялык зерттеулермен байланысы // «Далалык археологиялык зерттеулердегi жаратылыстану гылымдарыныц эдiстерi мен эдюнамасы» атты халыкар. гыл.-тэж. конф. матер. (Алматы к., 18 кыр^йек 2019 ж.). Алматы: Казак университетi, 2019. 37-39 бб.
Байшашов Б.У., Шагирбаев М.С. Кене дэуiрдегi мал шаруашылыгы мен ацшылыктыц мацызы (остеологиялык материалдар негiзiнде) // «Ахынжанов окулары - 2019» атты кернекп археолог С.М. Ахынжановтыц 80 жылдыгына арналган жас галымдардыц халыкар. археол. конф. жинагы (Алматы к., 16-17 казан 2019). Алматы: Э.Х. Маргулан ат. Археология институты, 2019. 100-107 бб.
Калиева Ж.С. Аппликация в декоре керамических сосудов раннего железного века Казахстана // Археология Казахстана. 2019. № 3 (5). С. 72-86.
Калиева Ж.С., Ермолаева А.С., Дубягина Е.В. Культурная атрибуция жилища-мастерской на поселении Талдысай на основе анализа керамики // Самарский научный вестник. 2018, т. 7 № 3 (24). С. 269-275.
Косинцев П.А. Лошади Казахских степей по данным палеозоологии и археологии // ¥лы Дала: тарих пен мэдениет. II-том. Жылкы жэне салт атты. Керме каталогы. Нур-Султан: Казакстан Республикасы ¥лттык Музеш, 2019. С. 33-44.
Косинцев П.А. Хозяйство населения Южного Зауралья в энеолите // Ботайская культура и другие энеолитические памятники Центральной Азии: матер. междунар. науч.-практ. конф. (г. Алматы, 4-6 апреля 2019 г.). Алматы: Казак университет^ 2019. С. 58-59.
Нуржанов А.А., Гимранов Д.О. Исследования костных остатков животных из археологического памятника средневековья городища Кастек // Маргулановские чтения - 2019: матер. Междунар. археол. науч.-практ. конф., посвящ. 95-летию со дня рождения выдающегося казахстанского археолога К.А. Акишева (г. Нур-Султан, 19-20 апреля 2019 г.). Нур-Султан: НИИ им. К.А. Акишева при ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2019. С. 529-537
Саргизова Г.Б. Сарыарка ескерткiштерi Э.Х. Маргуланныц зерттеулершде // «Ахынжанов окулары - 2019» атты кернекп археолог С.М. Ахынжановтыц 80 жылдыгына арналган жас галымдардыц халыкар. археол. конф. жинагы (Алматы к., 16-17 казан 2019 ж.). Алматы: Э.Х. Маргулан ат. Археология институты, 2019. 5257 бб.
Шагирбаев М.С. Асыкты пайдалану тарихына шолу. URL: https://adyrna.kz/ post/25568 (дата обращения 03.04.2020).
ШагирбаевМ.С., УтубаевЖ.Р.Бэбш мола каласынан табылган остеологиялык материалдардыц сандык жэне морфологиялык курамы (2018 жылы табылган материалдар непзщде) // Абай ат. Каз¥ПУ-нщ Хабаршысы. «Тарих жэне саяси-элеуметлк гылымдар» сер. 2019. № 3 (62). 382-391 бб.
Шагирбаев М.С., Утубаев Ж.Р. Жануар асыктарыныц археозоологиялык зерттелуi (Бэбш мола каласыныц материалдары бойынша) // Казакстан Археоло-гиясы. 2019. № 4 (6). 79-116 бб.
Dubyagina E.V. Cultural ties reflected in the ceramic decoration tradition // «Ахынжанов окулары - 2019» атты кернекп археолог С.М. Ахынжановтыц 80 жылдыгына арналган жас галымдардыц халыкар. археол. конф. жинагы (Алматы к., 16-17 казан 2019). Алматы: Э.Х. Маргулан ат. Археология институты, 2019. С. 46-52.
Klesner C.E., MacDonald B.L., Dussubieux L., Akymbek Y., Vandiver P.B. Local production and long-distance trade of Islamic glazed ceramics in Central Asia: A compositional analyses of ceramics from Southern Kazakhstan by NAA and LA-ICP-MS // JAS: Reports. 2019. 26. P. 1-22.
ЭДЕБИЕТ
1. Ахинжанов С.М. Личное дело // Архив ИА КН МОН РК, ф. 1, оп. 1, д. 27,
154 л.
2. Кузнецова Э.Ф. Мир Касымович Кадырбаев (1932-1982 гг.) // Вопросы археологии Казахстана: сб. памяти М.К. Кадырбаева (1932-1982). Алматы; М.: <^ылым», 1998. Вып. 2. С. 9-10.
3. Ахинжанов С.М., Макарова Л.А., Нурумов Т.Н. К истории скотоводства и охоты в Казахстане (по остеологическому материалу из археологических памятников энеолита и бронзы). Алма-Ата: Гылым, 1992. 217 с.
4. Кадырбаев М.К., Курманкулов Ж. Культура древних скотоводов и металлургов Сарыарки (по материалам Северной Бетпакдалы). Алматы: Наука, 1992. 247 с.
5. Кузнецова Э.Ф., Тепловодская Т.М. Древняя металлургия и гончарство Центрального Казахстана. Алматы: Гылым, 1994. 207 с.
6. Варфоломеев В., Ломан В., Евдокимов В. Кент - город бронзового века в центре казахских степей. Материалы и исследования по археологии Казахстана. Т. XI. Астана: Казахский научно-исследовательский институт культуры, 2017. 338 с.
7. Шагырбаев М.С. Екатеринбург щаласына гылыми ю-сапар туралы // Казащстан археологиясы. 2019. № 1 (7). 161-166 бб.
Авторлар туралы мэлiметтер:
Акымбек Ералы Шардарбек^лы - PhD докторы, жетекш1 гылыми щызметкер, Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институты (Алматы щ., Казахстан); eraly_a@ mail.ru
ШаFырбаев Мэмбет Сапарбек^лы - гылыми щызметкер, Э.Х. Марг^лан атындагы Археология институты (Алматы щ., Казащстан); [email protected]
О РАБОТЕ «ЛАБОРАТОРИИ АРХЕОЛОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ»
в 2018-2019 гг.
Е. Ш. Акымбек, М. С. Шагирбаев
В статье рассматриваются некоторые итоги деятельности «Лаборатории археологических технологий», действующей в Институте археологии им. А. X. Маргулана. В начале 1970-х годов М. К. Кадырбаев организовал эту лабораторию. В ней проводились исследования по изучению керамики, палеометалла, остеологических коллекций. В 1983-1990 гг. руководил лабораторией С. М. Ахинжанов, продолжив исследования по прежним направлениям. В 1990 году Ж. Курманкулов стал заведующим лабораторией. В этот период работа была организована по двум направлениям: естественно-научные методы анализа и реставрация археологических материалов. В 2018 г. лаборатория возобновлена, наряду с предыдущими археозоологическими и керамическими исследованиями было начато изучение трасологии изделий из камня и кости. В статье описываются результаты научных исследований, а также стажировки научных сотрудников лаборатории за последние два года.
Ключевые слова: археология, «Лаборатория археологических технологий», археозоология, керамика, трасология, стажировки
OVERVIEW of the WORK of the «LABORATORY OF ARCHAEOLOGICAL TECHNOLOGIES» for 2018-2019 years
Y. Sh. Akymbek, M. S. Shagirbayev
The article considers the study of the «Laboratory of Archaeological technologies» opened in 2018-2019 as part of the A. Kh. Margulan Institute of Archeology. In the early 1970s, M. K. Kadyrbaev organized the laboratory and initially conducted research in the field of archeology, ceramics and paleometal. In 1983-1990 the laboratory was headed by S. M. Akynjanov and laboratory continued research in the previous directions. In 1990, Zh. K. Kurmankulov became the head of the laboratory and the area of research was grouped into two areas: natural science methods of analysis and restoration of archaeological materials. In 2018 the work of laboratory was renewed, together with previously organized archaeozoological and ceramic researches, studies began on the tracology of stone and bone tools. The article describes the research results of studies and scientific trips of researchers of these departments over the last two years.
Keywords: archaeology, «Laboratory of Archaeological technologies», archaeozoology, ceramics, tracology, scientific trip
REFERENCES
1. Akhinjanov, S. M. In Archive of the Institute of Archaeology, fund 1, inv. 1, dossier 27 (in Russian).
2. Kuznetsova, E. F. 1998. In Samashev, Z. (ed.). Voprosy arheologii Kazahstana (Issues of archeology of Kazakhstan), 2. Almaty: "Gylym" Publ., 8-9 (in Russian).
3. Akhinjanov, S. M., Makarova, L. A., Nurumov, T. N. 1992. Kistorii skotovodstva i ohoty v Kazahstane (po osteologicheskomu materialu iz arheologicheskih pamyatnikov eneolita i bronzy) (To the stories of cattle breeding and hunting in Kazakhstan (based on osteological material from archaeological sites of the Eneolithic and bronze)). Alma-Ata: "Gylym" Publ. (in Russian).
4. Kadyrbayev, M. K., Kurmankulov, Zh. 1992. Kultura drevnih skotovodov i metallurgov Saryarki (po materialam Severnoy Betpakdaly) (The culture of the ancient cattle breeders and metallurgists of Saryarka (based on the materials of North Betpakdala)). Almaty: "Nauka" Publ. (in Russian).
5. Kuznetsova, E. F., Teplovodskaya, T. M. 1994. Drevnayay metallurgiya i goncharstvo Tsentralnogo Kazahstana (Ancient metallurgy and pottery of Central Kazakhstan). Almaty: "Gylym" Publ. (in Russian).
6. Varfolomeev, V., Loman, V, Evdokimov, V. 2017. Kent - gorod bronzovogo veka v tsentre kazahskih stepey (Kent - city of the Bronze Age in the Center of Kazakh steppes). Astana: Kazakh scientific-research Institute of Culturu Publ. (in Russian).
7. Shagirbaev M.S. 2019. In Kazakhstan archeology, 1 (7), 161-166.
About the Authors:
Akymbek Yeraly Sh. PhD doctor, Leading Researcher, A.Kh. Margulan Archeology Institute, Almaty, Kazakhstan; [email protected]
Shagirbayev Mambet S. Researcher, A.Kh. Margulan Archeology Institute, Almaty, Kazakhstan; [email protected]
Ma^ajia Typaibi a^napaT / Hн^ормацпa o CTaTbe / Information about the article. ^apnaiayra ^aSbiigaHgbi / npHH^Ta k пу6.Iнкaцнн / Accepted for publication: 03.04.2020.
