CC BY
1УДК 677.045
АЦЫЛДЫ ТЕКСТИЛЬ - МАТАЛАР ЭЛЕМ1НДЕГ1 ЖАЦА РЕВОЛЮЦИЯ
ДОШИБЕКОВА АЙЖАН БАГДАТОВНА
Алматы Технологиялык Университетшщ Дизайн, текстиль жэне киiм технологиялары факультетшщ профессор ассистент^ PhD
ЕРЛАЩЫЗЫ АЯУЛЫМ, ЖАНКАЕВА ИСЛАМА НАРИМАНОВНА
Дизайн кафедрасыньщ студенттер^ Алматы технологиялык университетi,
Алматы, ^азакстан
Аннотация: Жаца гасыр - жаца революция. Тоцыма жэне текстиль элемгндегг соцгы жацалыцтарыныц б1р1 бул - смарт текстиль. Смарт текстиль эртYрлi салада шр1кт1рыген, оныц iшiнде сэн, спорт, электроника жэне медицинадагы перспективтер мен цолданбаларын зерттейди
Ацылды тоцыма дэстYрлi талшыцтарды заманауи технологиямен Yйлестiредi, бул маталардыц сыртцы жагдайларга бешмделуте мYмкiндiк бередi, жайлылыц пен функционалдылыцты жацсартады. Негiзгi сипаттамалар, цолдану мысалдары, сондай-ац осы технологияныц артыцшылыцтары мен кемшiлiктерi талцыланады.
Клт свздер: тестиль материалдары, ацылды текстиль, сэн, буйым кврсеткiштерi,
кшм.
Соцгы онжылдыкта токыма элемi заманауи технологияларды енпзу аркылы айтарлыктай езгерютерге ушырады. Акылды токыма немесе смарт текстиль-бул дэстYрлi токыма талшыктары мен юрштсршген технологиялардыц ерекше Yйлесiмi. Туракты жэне функционалды материалдарга деген кызыгушылыктыц артуымен акылды токыма сэнде, медицинада, спортта жэне баска да кептеген салаларда жаца технологиялык езгерютер ашады [1].
Бул сэн трендi гана емес, сонымен катар маталарды тиiмдi пайдалануды езгертуге кабшетп нагыз революция. Заманауи технологиялар эдемi керiнiп кана коймай, сонымен катар функционалды сипаттамалары бар материалдарды жасауга мYмкiндiк бередi. Бул материал коршаган ортага бейiмделе алады, денсаулыкты талдай алады, тiптi баска курылгылармен езара эрекеттесе алады.Ол коршаган ортамен немесе езара эрекеттесуге кабiлеттi мата деп те айтуга болады. Бул тiзiмге сырткы факторлардыц эсерiнен мYлiктi езгертетш белсендi материалдар да, деректердi бакылай алатын пассивтi материалдар да юредь Акылды токыма буйымдарыныц негiзгi сипаттамалары:
• Жарыцтыц взгеруiне немесе температураныц ретiмен тYстiц взгеруi.
• Ластануга немесе суш твзiмдiлiгi.
• Терморегуляция мYмкiндiгi немесе оцтайлы дене температурасын сацтау.
• Денсаулыцты бацылауга арналган сенсорлар, мысалы, импульс немесе цандагы оттегi децгеш.
•Деректердi беру немесе эртYрлi функцияларды басцару Yшiн электрондыц цурылгылармен интеграциялау.
Ацылды тоцыма буйымдарын цолдану. Сэн жэне стиль. Акылды токыма сэн элемшде дизайнерлерге интерактивт кшм буйымдарын жасап шыгаруга мYмкiндiк береди Мысалы, кейбiр брендтер сырткы жагдайлардыц эсершен тYсiн езгертетш буйымдарды немесе карацгы уакытта керiнудi жаксарту Yшiн кiрiктiрiлген шагылыстыратын элементтерi бар киiмдердi усынады. Сонымен катар, акылды кшм, пайдаланушыныц стилiне бейiмделе алады, текстурасын жэне жасырын белшектерiн ез калауы бойынша езгерте алады [2].
Спорт жэне таза ауада. Акылды токыма непзшдеп спорттык кшм физикалык белсендiлiк туралы деректердi TYcipy кабшетшщ аркасында танымал бола бастады. Мундай eнiмдер жYрек кагысын бакылап кана коймай, булшыкет белсендшгш талдай алады. Мысалы, кiрiктiрiлген сенсорлардыц кeмегiмен спортшыныц денесшщ кYЙiн бакылайтын жэне смартфонга акпарат бередi. Бул жаттыктырушылар мен спортшыларга жаттыгуларды тиiмдi жасауына жэне жаракаттанудан аула; болуга мYмкiндiк бередi.
Медицина. Медицина саласында акылды токыма буйымдарыныц элеyметi орасан зор. Мысалы, жараныц ылгалдылыгы мен температурасын бакылай алатын жэне инфекция белгiлерi туралы есеп бере алатын "акылды" тацгыштар жасауга мYмкiндiк бере алады. Сол сиякты, накты уакыт режимiнде пациенттердщ eмiрлiк мацызды керсетюштерш Yздiксiз бакылай ала отырып, дэр^ерлерге жылдам эрекет ету Yшiн кажетп акпаратты беретiн, киiлетiн курылгылар бар [3, с. 135].
Артыкшылыктары мен кемшшктерь Кептеген артыкшылыктарга карамастан, акылды токыма буйымдарын енгiзy бiркатар киындыктарга тап болады:
Артьщшыл ьщтары:
Функционалдык жэне адам денесiне жайлылык. Акылды токыма буйымдары пайдаланушыга кYнделiктi eмiрге ыцгайлы шешiмдер усына отырып, жайлылыктыц жогары децгешн камтамасыз етедi.
Инновациялык мYмкiндiктер. Технология мен токыма буйымдарын бiрiктiрy дизайнерлер мен инженерлер Yшiн жаца жолдар мен идеялар ашады, бул бiрегей eнiмдердi жасауга мYмкiндiк бередi.
Бэсекеге кабiлеттiлiк. Акылды токыма буйымдарын колданатын брендтер нарыкта ерекшелЫмен кeзге тYсiп, тутынушыларды eзiндiк ерекшелiктерi мен стилiмен кызыктыра алады.
КемшШктери
^уны. Бул текстильдi буйымдарын эзiрлеy мен eндiрyдщ багасы жогары болуына байланысты, оны тутынушыга кол жетiмдiлiгiн тeмендетyi мYмкiн.
Тозуга тeзiмдiлiк. Технологияда матаныц жалпы берiктiгiн тeмендетyi немесе жуу кезшде киындыктар тудыртуы мYмкiн [4, с.85].
Жалпы, акылды текстиль буйымдарыныц болашагы перспективтi болады. Технологияныц дамуымен жэне оныц куныныц тeмендеyiмен, смарт токыма буйымдары кYнделiктi eмiрге кeбiрек енедi деген сенiмде. Белсендi маталар нарыгы инвесторлар мен гылыми мекемелердщ кызыгушылыгыныц аркасында кецешп келедi, бул инновациялык шешiмдерге экелyi мYмкiн. Акылды маталарды колданудыц жаркын мысалдарыныц бiрi-спорттык киiм. Adidas жэне Nike сиякты eндiрyшiлер eз коллекцияларына дене температурасын реттей алатын, ылгалды ке^ретш жэне желдетyдi жаксартатын инновациялык материалдарды енгiзyде. Бул спортпен шугылдануды ыцгайлы жэне тиiмдi етедi (сурет 1).
Сурет 1 - Nike акылды текстиль топтамасы.
Дорыта келгенде, акылды токыма-бул сэн трендi гана емес, сонымен катар кшм мен текстильдi жаца багыттагы тYсiнiгiмiздi езгерте алатын накты багыт. Технологияны кYнделiктi материалдарга бiрiктiру пайдалы, ыцгайлы жэне стильдi шешiмдер жасауга шексiз мYмкiндiктер ашады. Болашакта акылды маталар тек кшмде гана емес, сонымен катар интерьерде, автомобиль жасауда жэне limi архитектурада дизайн мен функционалдылыктыц жаца багытын ашады деп ^туге болады [5, с.142].
Алдагы жылдары бiз жогары технологияларды бiрiктiрiп кана коймай, сонымен катар коршаган ортага терiс эсердi азайтуга кемектесетш экологиялык таза эдiстердi колдана отырып ендiрiлетiн технологияныц пайда болатынына сенемiз.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. "The Textile Book" - Коллин Гейл (Colin Gale).
2. "Textile Design: Principles, Advances and Applications" - Энни Марфорио
3. Кодурова, Т. И., Кузнецова, Л. М. «Инновации в текстильной промышленности». Журнал "Текстильная Промышленные Новинки", 2022 -135 с.
4. Петров, А. В. «Умный текстиль: Применение в одежде и медицине». Издательство "Научный мир", 2021 -85 с.
5. Иванов, С. А. «Будущее текстильной индустрии: Умные решения». Журнал "Инновационные технологии", 2023 -142 с.
