CC BY
0
TYnHYC^A МАКАЛА
DOI: 10.24412/2707-6180-2023-65-102-106 УДК 613.98(574.13) МРНТИ 76.29.59
АЦТ0БЕ КАЛАСЫНДАГЫ 60 ЖАСТАН АСЦАН Ж¥МЫС 1СТЕЙТ1Н ЖЭНЕ Ж¥МЫС 1СТЕМЕЙТ1Н ЗЕЙНЕТКЕРЛЕРДЩ 0М1Р CYPY САПАСЫНЫЦ
К0РСЕТК1Ш1
М.И. ЯКУПОВА, Р.К. НАЗАРБАЕВА
Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан медицина университетi, Актебе, Казахстан
Якупова М.И. - https://orcid.org/0009-0004-3020-7771 Назарбаева Р.К. - https://orcid.org/0000-0003-0993-9447
Citation/
библиографиялыщ сттеме/ библиографическая ссылка:
Yakupova MI. Nazarbaeva RK. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;65(2):102-106
Якупова МИ, Назарбаева РК. А^тебе каласындаFы 60 жастан ас^ан жумыс iстейтiн жэне жумыс ктемейтш зейнеткерлердщ емiр суру сапасынын, керсеткiшi. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;65(2):102-106
Назарбаева РК, Якупова МИ. Показатель качества жизни у работающих и неработающих пенсионеров старше 60-ти лет города Актобе. West Kazakhstan Medical Journal.2023; 65(2):102-106
Life Quality Indicator of Working and Non-working Pensioners over 60 years old in Aktobe
M.I.Yakupova, R.K. Nazarbaeva
Marat Ospanov West Kazakhstan Medical University, Aktobe, Kazakhstan
Purpose: to assess elderly people health and life in Aktobe, Kazakhstan. Methods. A parallel cross-sectional study was conducted to assess elderly people life quality living in Aktobe. According to statistical data, the sample size is 148 people. The quality of life was assessed using the European EuroQol 5D questionnaire (EQ-5D) and the visual analog scale (EQ-VAS).
Results. We divided the elderly participants into 2 groups depending on employment. The first group consisted of working pensioners (78 people), the second group - non-working pensioners (70 people). It was found that 21.6% of the sample are in full health (profile «11111»). Of these, working respondents (93.75%) are significantly higher than non-working respondents (6.25%).
Conclusion. Based on the results obtained, we came to the conclusion that the parameters of the life quality indicators of working elderly people are higher than those of non-working pensioners. In addition, the decrease in indicators is associated with age, physical activity.
Keywords: working pensioners, non-working pensioners, old age, quality of life, health status, physical health
Актебе каласывдаFы 60 жастан аскан жумыс ктейтш жэне жумыс ктемейтш зейнеткерлердщ eMip суру сапасыныц керсеткiшi
М.И. Якупова, Р.К. Назарбаева
Марат Оспанов атындагы Батыс ^азакстан медицина университета, Актебе, ^азакстан
Зерттеу максаты: Актебе каласында туратын егде жастагы адамдардьщ денсаулык жагдайы мен eMip CYPУ сапасын багалау.
Эдктерк Актебе каласында туратын егде жастагы адамдардыц eMip сапасын багалау бойынша бipмезеттiк-кeлденец зерттеу ЖYpгiзiлдi. Статистикалык м^меттер бойынша алынган ipiктеме мeлшеpi 148 адам. вмip сапасы Еуропалык EuroQol 5D (EQ-5D) сауалнамасы жэне визуалды аналогтык шкаласы (EQ-VAS) аркылы багаланды.
Нэтижелер: Бiз егде жастагы зерттеуге катысушыларды жумыспен камту бойынша 2 тоща белдж. Бipiншi топты жумыс ктейтш зейнеткерлер (78 адам), екiншi топты - жумыс iстемейтiн зейнеткеpлеpдi (70 адам) курады. 1ржтеменщ 21,6%-ы толык денсаулык жагдайында екенi аныкталды («11111» профит). Оныц iшiнде жумыс ктейтш респонденттер (93,75%) жумыс iстемейтiндеpге Караганда (6,25%) айтарлыктай жогары.
Е^орытыиды: Алынган нэтижелер бойынша бiз жумыс ктейтш егде жастагы адамдардыц eмip суру сапасыныц керсетшштершщ паpаметpлеpi жумыс ктемейтш зейнеткерлермен салыстырганда жогары деген корытындыга келдiк. Сонымен катар, кepсеткiштеpдiц тeмендеуi жасына, физикалык кызметке байланысты.
е
Received/ Accepted/ ISSN 2707-6180 (Print)
Якупова М.И. Келп туст/ Басылымга к,абылданды/ © 2021 The Authors
e-mail: be_thebest@mail.ru Поступила: Принята к публикации: Published by Marat Ospanov West Kazakhstan
28.04.2023 02.06.2023 Medical University
Ак,твбе каласындагы 60 жастан аск,ан жумыс icmeümiH жэне жумыс ктемейтт ...
Негiзгi свздер: жумыс ктейтт зейнеткерлер, жумыс iстемейтiн зейнеткерлер, егде жас, вмiр сапасы, денсаулъщ жагдайы, физикалыц денсаулыц
Показатель качества жизни у работающих и неработающих пенсионеров старше 60-ти лет города Актобе
М.И. Якупова, Р.К. Назарбаева
Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Цель. Оценка состояния здоровья и качества жизни пожилых людей, проживающих в городе Актобе.
Методы. Одномоментное поперечное исследование было проведено для оценки качества жизни пожилых людей, проживающих в г. Актобе. По статистическим данным,объем выборки составляет 148 человек. Качество жизни оценивали с помощью европейского опросника Еш^о1 5D (EQ-5D) и визуальной аналоговой шкалы ^Л^).
Результаты. Мы разделили пожилых участников исследования на 2 группы в зависимости от занятости. Первую группу составили работающие пенсионеры (78 человек), вторую группу - неработающие пенсионеры (70 человек). Было обнаружено, что 21,6% выборки находятся в полном состоянии здоровья (профиль «11111»). Из них работающих респондентов (93,75%) значительно больше, чем неработающих (6,25%).
Выводы. По полученным результатам, мы пришли к выводу, что параметры показателей качества жизни работающих пожилых людей выше, чем у неработающих пенсионеров. Кроме того, снижение показателей связано с возрастом, физической активностью..
Ключевые слова: работающие пенсионеры, неработающие пенсионеры, пожилой возраст, качество жизни, состояние здоровья, физическое здоровье
Шркпе
Хальщтьщ картаюы демографияга мумк1нд1ктер мен проблемаларды тудырады. Пшрталаста дамыган бай когамдар улкен проблемаларга тап болады деген сешм жш басым болады, кейб1реулер демографиялык езгер1стер нэтижеанде ыктимал дагдарыстарга тап болады дейд1. Бул езгер1стщ еш элемент бар: ем1р суру узактыгыныц туракты есу1 жэне бала туудыц б1р ретпк темендеу1. Осыган байланысты кэршк пен кар-таю психологиясынын эртурл1 аспектшерш зерттеу еркениетп елдерде халыктыц демографиялык карта-юы одан эр1 ескен сайын езекп бола тусуде [1, 2].
Халыктыц картаюы узак мерз1мд1 демографиялык езгер1стердщ, халыктыц кебею сипатындагы, туу мен елш-жтмдеп жэне олардыц ара-катынасындагы ез-гер1стердщ, сондай-ак шшара кешьконныц нэтижеа болып табылады.
Картаюдыц заманауи теорияларына сэйкес, карта-юга кешу адамныц дамуыныц прогрессивп тенденци-ялары баяулайтын кезецмен байланысты, содан кешн регрессия басталады, адам дене белсендшпнщ баска децгешне физикалык жэне психикалык бешмделед1 [3].
0м1р сапасы жумыспен камту, кэсштж сураныс, эл-аукат, экологиялык жагдай, демалыс орындары, мэдени мекемелердщ болуы мен кол жеттмдшп си-якты объективп факторлардан гана емес, сонымен катар ем1рге, жумыска, коршаган ортага, езш-ез1 жу-зеге асыру мумк1нд1ктерше канагаттану сиякты терец субъективп факторлардан туратын адам ем1ршщ шарттары мен сипаттамаларыныц жиынтыгын багала-уды камтиды [4].
влiм-жiтiм децгейiнiц твмендеуiмен жэне 6MÍp CYPy узактыгыныц улгаюымен егде жастагы ересек-тердiц Yлесi айтарлыктай ecTi. Картаю процесi непзь нен туу децгей вте твмен децгейге жеткен жэне eMip CYPy узактыгы айтарлыктай вскен, дамыган елдер квш бастап тур. Еуропада соцгы еш онжылдыкта 65 жастан аскан егде жастагы адамдар саны айтарлыктай вcтi. Болжам нускасына сэйкес, 2050 жылга карай дамыган елдердеп халыктыц жалпы санындагы егде жастагы адамдардыц Yлеci 32%-га, ал дамушы елдерде - 11%-га дейiн вcyi мYмкiн. Осындай вciммен бYкiл элемдегi Yкiметтер картаюды калай жаксартуга жэне егде жастагы адамдарга тэyелciздiгiн сактауга жэне когамга белcендi катысуга квмектесуге алацдайды, сонымен катар, бул егде жастагы адамдардыц вмiр CYPУ сапасын (КЖ) арттырады. [5, 6]
Б¥¥-ныц халык саны саласындагы корыныц (ЮН-ФПА) багалауы бойынша, Казакстандагы демографиялык жагдай ел халкыныц жас курылымындагы егде жастагы адамдардыц Yлеciнiц улгаюымен сипаттала-ды. 2019 жылдыц басында 60 жастан аскан халыктыц Yлеci ел халкыныц жалпы саныныц 11,3%-ын, 65 жастан аскан халыктыц 7,3%-ын курады. Бул ретте, ел вцiрлерiнiц жартысында картайган ултка тэн 7 пайы-здык шегi айтарлыктай ецcерiлдi. Казакстанда, эртур-л1 елдердегiдей, халыктыц жалпы санындагы егде адамдар Yлеciнiц всу Yрдici байкалады [7].
Квптеген елдердеп, соныц iшiнде Казакстандагы казiргi элеуметпк-демографиялык жагдайы - егде жастагы зейнеткерлердщ проблемаларына академи-ялык кызыгушылыкты кYшейтедi, олардыц квпшiлiгi ецбек кызметiн жалгастыруды квздейдi. Бiркатар ше-
телдж жэне отандьщ зерттеулерге сэйкес, егде жастагы адамдар айтарлыктай енбек ресурстарын усынады [8].
Соцгы онжылдыктарда жетiлу мен кэршк кезещ-не деген кезкарас когамда да, мемлекеттiк саясат дец-гейiнде де, гылыми когамдастыкта да езгере бастады. Зейнетке шыгу -бул емiрдiц жаца кезецi жэне кез-кел-ген жагдайда бейiмделудi кажет ететш ете мацызды окига. Бiреу оцай бейiмделедi, бiреу киынырак, бiрак кез келген адам ез ершмен зейнетке шыкса да бел-гiлi бiр дэрежеде стресстi сезiнедi. Бул ретте, жумы-сын жалгастыратын зейнеткерлiк жастагы адамдар аз куйзетске ушырайды, денсаулыгын жаксы сактайды жэне эдетте узак емiр CYредi деп болжайды [9].
Зейнетке шыгу емiр салты мен стилiндегi кепте-ген езгерiстердi бiлдiредi. Бул адамныц бiр элеуметтiк релден екiншiсiне ауысуы. Экономикалык реформа-лардыц жеткiлiксiз элеуметтiк багыты, зейнеткерлiк жастагы адамдардыц есш келе жаткан элеуметпк апа-тиясы мен депрессиясы оларды экстремалды жагдайга кояды [10].
Жумыспен камту адам емiрiнiц мацызды курамдас белiгi болып табылады, эсiресе зейнеткерлш жаста, жумыс жумысшыныц денсаулыгына терю эсер етуi мYмкiн. Сонымен катар, адамныц туракты элеуметтiк жэне ецбек белсендшп егде жастагы адамныц емiр CYPУ тонусын, жалпы эл-аукатын жэне емiр CYPУ сапасын арттыруга ыкпал етуi мYмкiн [11].
Казакстанда жумыс iстейтiн зейнеткерлердiц Yлесi 2019 жылдыц басында 10,5 % курады. Дамыган елдер-мен салыстырганда бул мулдем дурыс емес, ейткенi Казакстанда зейнеткерлiк жастагы адам орташа есеп-пен 10 жыл, ал дамыган елдерде шамамен 20 жыл емiр CYредi. Сонымен катар, денсаулык сактау децгейi эл-декайда жаксы. Карт адамдар, эрине, республиканыц халык шаруашылыгыныц барлык салаларында эртYр-лi дэрежеде ецбек етедi [12].
вмiр суру узактыгыныц улгаюы жэне картаюы экономикага кысым жасаумен катар, когамныц эл-а-укатын арттыруга, егде жастагы адамдардыц кажет-тiлiктерiн канагаттандыруга жэне олардыц элеуеп мен кабiлеттерiн пайдалануга мYмкiндiк берд^ Карт адамдарга камкорлык тYрiндегi колдау кажет, эсiресе олардыц автономия децгей темен болса [13].
Калыптаскан демографиялык жагдай мемлекет пен когамныц алдына егде жастагы азаматтардыц емiр CYPУ жагдайларын сактаудагы негiзгi кажеттiлiктерiн камтамасыз етуге гана емес, сонымен катар олардыц когамныц саяси жэне элеуметпк салаларына белсендi катысуы Yшiн жагдай жасауга багытталган жаца мак-саттар мен мiндеттер кояды [14, 15].
Казiргi уакытта ецбек кызметiн жалгастыргысы ке-летiн зейнеткерл1к жастагы адамдар ецбек нарыгында айкын немесе жасырын кемсiтушiлiкке байланысты айтарлыктай киындыктарга тап болады. Шетеддегi колданыстагы тэжiрибелердi талдау осы салада эзiр-лемелер журпзшетш бiрнеше аспектiлердi белiп кер-сетуге мYмкiндiк бередi: зацнамалык базаны дамыту; егде жастагы адамдарга арналган бшм беру багдарла-маларын куру; егде жастагы жумысшыларды жумыска
тарту Yшiн жумыс берушiлердiц уэждемесiн кYшейту; жумыс сагаттарыныц санын бiртiндеп азайту, жумыс ютейпн зейнеткерлер Yшiн арнайы ецбек жагдайларын жасау багдарламаларын колдану. Сонымен катар, шетелдiк тэж1рибе абсолют емес мэселенiц тYпкiлiк-тi шешiмi оныц аякталуынан элi алыс [16].
Ецбек жагдайлары мен денсаулык арасындагы ка-рым-катынасты тYсiнудi кейiнгi емiрде терецдету ете мацызды, ейткенi казiргi егде жастагы адамдардыц кепшiлiгiнде туракты кэаби белсендiлiктiц салыстыр-малы тYPде жогары дэрежесi бар, олардыц едэуiр бель гi ересек емiрiнiц барлык жагдайларында болмаса да, сол жумыста жумыс iстейдi [17].
«Казакстан-2050» Стратегиясын iске асыру Yшiн Yкiмет Казахстан Республикасыныц 2030 жылга дей-шп элеуметтiк даму тужырымдамасын кабылдады, оныц максаты адами капиталдыц сапасы мен бэсекеге кабшеттшпн арттыру Yшiн жагдайлар жасау болып табылады. Бул ретте непзп багыттар, табыстарды коргау, колжетiмдi медициналык кемек, белсендi узак емiр CYPУ жэне кедергiсiз емiр CYPУ ортасы мэселелерi бойынша айкындалган. [«Казакстан-2050» Стратегия-сы]
ЮНФПА усынысы бойынша, елдщ дамуы белсен-дi узак емiр CYPУ саласындагы саясат егде жастагы адамдардыц емiр CYPУ сапасын, дербестш мен тэу-елсiздiгiн арттыруга, халыктыц салауатты емiр CYPУ узактыгын улгайтуга, денсаулыгын сактау мен ныгай-туга, ага урпак азаматтарыныц элеуметтiк жэне пси-хологиялык эл-аукатын жаксартуга, егде жастагы адамдардыц когам емiрiнiц тYрлi салаларына, элеу-меттiк-экономикалык салаларга катысу мумшндж-терiн кецейтуге багытталуы тшс [1, 7].
«Сау картаю» - бул сау адамныц картаюына караганда элдекайда кец угым. Егде жастагы денсау-лыкты сактау жэне калпына келтiру мэселелерiнен баска, ол егде жастагы адамдардыц жалпы эл-аукатын камтамасыз ететш шараларды камтиды. Багдарлама-ны табысты iске асыру Yшiн елдер эр тYрлi салаларда, ец алдымен, денсаулык сактау, саясат, экономика жэне элеуметпк даму салаларында ^ш салуы кажет [17].
Зерттеу максаты: Актебе каласында туратын егде жастагы адамдардыц денсаулык жагдайы мен емiр CYPУ сапасын багалау.
Эдiстерi
Зерттеу гылыми макалалар мен шолулардан акпа-рат жинаудан басталды. Осы такырып аясында гылыми мэлiметтер базасынан соцгы 10 жыл iшiнде кеп-теген шетелдiк жэне орыс тiлдi басылымдарга толык емес жYЙелiк шолу жасалды. Талдау бойынша эде-би шолулар, акпараттык хаттар, сондай-ак кыскаша мазмундама алынып тасталды.
Екiншi кезецде Казакстанныц Актебе каласында туратын егде жастагы адамдардыц денсаулык жагдайы мен емiр CYPУ сапасын зерттеу максатында келденец зерттеу жYргiзiлдi. Статистикалык кагидаттар бойынша iрiктеме мелшерi Актебе каласында туратын егде жастагы адамдардыц iрiктеме мелшерiн ескере оты-
Ак,твбе каласындагы 60 жастан аск,ан жумыс ктейтт жэне жумыс ктемейтт
рып, 148 адам алынды. IpiKTeMe мeлшерi кателжтщ 5%, сешм аралыгын 95%, ыктималдылыгын 50% жэне 20% ескере отырып алынды.
Косылу критерийлерi - 65 жастан аскан егде жастагы эйелдер мен ерлер; алып тастау критерий-лерi - ауыф ауруы бар егде жастагы адамдар.
Катысушылардын кажетп саны емханаларга жэне отбасылык дэрiгерге бекiтiлген халык тiзiмiнен, сон-дай-ак жумыс мекемелерiнде жумыс ютейпн жумыс-шылар тiзiмiнен алынды. Катысушылар катысуга келiсiм бергеннен кейiн жэне олармен кездесулер сактык шараларын сактай отырып eткiзiлдi. Зерттеуге катысушыларга алдын ала кыска нускаулыкпен таны-стырылды: зерттеудiн максаты мен мэлiметтерi тYсiн-дiрiлiп, келiсiм формалары жиналды.
EuroQol 5D (EQ-5D) eмiр сапасы туралы Еуропа-лык сауалнамасы колданылды. Сауалнама адамнын физикалык жэне психикалык денсаулыгыныц сапасы туралы бес сурактан турады. Сонымен катар, визуалды аналогтык шкала (EQ-VAS) атты денсаулык жагдайын елшейтш пайыздык шкаладан куралган. Эр сурактар-дын жауаптары 1-ден 5-ке дешнп баллмен есептеледi. Ен тeменгi балл денсаулык сапасынын жогаргы дэре-жеа болып есептеледi. Сауалнама сенiмдiлiгiн бага-лау Yшiн Кронбах альфасы есептелд^ Топтык зерттеу Yшiн > 0,7 мэш канагаттанарлык болды. Деректердi жинау респонденттердiн тiкелей сауалнамасы непзш-де сауалнама эдгамен жYргiзiлдi.
Алынган нэтижелердi ендеу сипаттамалык стати-стиканы жэне статистиканын параметрлiк емес эдь стерш колдана отырып, Windows Yшiн SPSS Statistics 11.0 багдарламалар пакетiн колдану аркылы жYзе-ге асырылады. Калыпты Yлестiрiмнiн болмауына байланысты айырмашылыктардын маныздылыгы Манн-Уитни критерийiнiн U кeмегiмен аныкталды. Iрiктеменiн сапалык сипаттамаларын багалау Yшiн Пирсоннын келiсiм критерийi (хи-квадрат) колданылды. Маныздылыктын сыни денгейi жэне статистика-лык гипотезаларды тексеру p<0,05 кезiнде кабылдан-ды.
Нэтижелер
Жалпы, зерттеуге зейнетке шыкканнан кейiнгi егде жастагы адамдар (жумыс ютейпн жэне жумыс ютемейпн зейнеткерлер) катысты. Iрiктеме кeлемi - 148 респондент, онын швде 66,2%-ы эйелдер (98 пациент) жэне 33,8%-ы ерлер (50 пациент). Зеттеу барысында ек1 жыныстын Yлесiнде айтарлыктай ай-ырмашылык бар. Респонденттердiн орташа жасы 71,1±6,8 жасты, диапазоны 62-88 жасты курады. (су-рет 1, 1-кесте)
Егде жастагы зерттеуге катысушыларды бiз жу-мыспен камту бойынша 2 топка бeлдiк. Бiрiншi топты 65-82 жас аралыгындагы жумыс ютейпн зейнеткерлер болса, екiншi топты жумыс ютемейпн зейнеткерлер -65-88 жас аралыгын курады.
^ктеменщ 21,6%-ы толык денсаулык жагдайын-да екенi аныкталды («11111» профил^. Онын iшiнде жумыс ютейтш респонденттер (93,75%) жумыс юте-мейтiндерге караганда (6,25%) айтарлыктай жогары.
Денсаулыкка катысты кандай да б1р проблемалар туралы хабарлаган респонденттердщ улеа жасына карай артады. Салыстырмалы деректер кесте туршде усынылган (2-кесте).
Сауалнаманыц ешнш1 бел1м1 - визуалды аналогтык шкала (EQ-VAS) немесе «денсаулык термометр!» колданылды. Онда респондент езшщ денсаулык жагдайын белгшейдг Шкала 0-ден 100-ге дешнп 20 см пк градуирленген сызгыш тур1нде усынылган, мунда 100%-респонденттщ денсаулык жагдайыныц ец жаксысы болып есептелед1.
Денсаулык жагдай шкаласы бойынша пайыздык керсетшш 3 топка бел1нд1: 1-ш1 топ 10%-дан 50%-га дешн, 2-ш1 топ 55%-дан 75%-га дешн, 3-ш1 топ 80%-дан 100%-га дешн. 1-ш1 топты белгшегендер саны бойынша жумыс ютейпндер 0, жумыс ютемейпндер 6 адамды курады. 2-ш1 топта жумыс ютейпндер 26, жумыс ютемейпндер 47 адам болса, 3-ш1 топта жумыс ютейпндер 52, жумыс ютемейпндер 17 адамды курады. Осы 100 баллдык визуалды аналогтык шкала бойынша медианалык балл 72,4 болды. Ал стандарт-ты ауытку 11,4; 95% сешмдшк интервалах 72,1-ден 72,7-ге дешн ецсер1лд1. Салыстырмалы деректер 2-ш1 суретте керсетшген.
Зерттеуд талкылау
Сауалнамага сэйкес, денсаулык жагдайына ка-нагаттанатын жумыс ютейпн егде жастагы адамдар кеп болды. Жумыс ютейпн зейнеткерлерде «уткыр-лык», «езше купм жасау», «эдеттеп кундел1кп ю-эре-кеттер», «ауырсыну/ыцгайсыздык», «мазасыздык/де-прессия» шкалаларында езш-ез1 багалаудыц жогары децгей аныкталды. Олардыц жауаптары ецбек кыз-метшде езш-ез1 жузеге асырумен байланысты келе-шекке оц кезкарасты керсетедг Багалау кезшде ста-тистикалык мацызды айырмашылыктар да аныкталды Жумыс ютейпндер, жумыс ютемейпндермен салыстырганда, орта есеппен денсаулык жагдайы бойынша жогары балл жиналды. Бшм беру топта-ры арасында жынысы мен жасын ескере отырып, денсаулыкты багалауда статистикалык мацызды ай-ырмашылыктар жок. Сонымен катар, сауалнамага катыскан егде жастагы адамдардыц 70%-ы жумыс ютемейпндердщ 32% -ына караганда денсаулыгын канагаттанарлык деп санайды.
^орытынды
Осылайша, алынган нэтижелер, б1з жумыс ютейпн егде жастагы адамдардыц ем1р суру сапасыныц кер-сетшштершщ параметрлер1 жумыс ютемейпн зейнет-керлермен салыстырганда жогары деген корытындыга келдж. Сонымен катар, керсетшштердщ темендеу1 ем1р сапасы жасына байланысты, ец алдымен, физикалык кызметпен байланысты.
Сауалнамага сэйкес б1з темендепдей корытынды жасай аламыз:
- сауалнаманыц барлык шкалалары бойынша «Еш1^о1 5D (EQ-5D)» жумыс ютемейпндердщ жэне егде жастагы жэне кэршк жастагы созылма-лы аурулармен ауыратындардыц ем1р суру сапасы-
ныц керсеткiштерi темендедi.
- Созылмалы патологиясы бар адамдарда Yш шкала бойынша емiр сапасы темен: «уткырлык», «езш-езi кYту», «ауырсыну/ыцгайсыздык».
- жогары материалдык байлыгы бар егде жастагы жэне карт адамдар емiр сапасыныц жогары кер-сеткiштерiне ие.
Егде жастагы жэне карт жастагы адамдардыц емiр CYPУ сапасы олардыц денсаулык жагдайына, ец алдымен созылмалы патологияныц болуына жэне полиморбидтiлiк децгейiне тжелей байланысты, сон-дыктан егде жаста созылмалы ауруларды барабар ем-деу, олардыц ершушщ уактылы алдын алу, оцалту ша-раларыныц кешенi мацызды болып табылады.
Зерттеудщ алынган нэтижелер^ сондай-ак гылыми эдебиеттердегi колда бар деректер адамдарды зейнетке шыгуга дайындау бойынша арнайы жумы-сты уйымдастыру кажеттiлiгiн растайды. Сондыктан, егде жастагы адамдар мен карт адамдардыц емiр CYPУ сапасын арттыру Yшiн зейнеткерлердiц белсендi жумыспен камтылуын камтамасыз ету, олардыц денса-улыгын жеке багалау негiзiнде жэне емiр сапасыныц керсеткiштерiн ескере отырып, оларды элеуметтiк колдау жэне медициналык камтамасыз етудi уйымдастыру мэселелерiн камтитын медициналык-элеумет-тiк багдарламалардыц тиiмдiлiгiн эзiрлеу жэне бага-лау кажет.
Список литературы:
1. Marlena Krawczyk-Suszek, Andrzej Kleinrok. Health-Related Quality of Life (HRQoL) of People over 65 Years of Age. Int J Environ Res Public Health. 2022Jan;19(2):625. doi: 10.3390/ijerph19020625
2. Дробот ЕР, Пилипчак ЮВ. Качество жизни и социальные риски пенсионеров. Калуга. Калужский государственный университет им. К.Э. Циолковского; 2020.26:р.101-107.
Drobot ER, Pilipchak JuV. «Kachestvo zhizni i social'nye riski pensionerov». Kaluga Kaluzhskij gosudarstvennyj universitet im. KJe. Ciolkovskogo. 2020;26:101-107.(In Russ.)
3) Краснова ОВ. Социальная психология старения Лидерс. Москва. Академия; 2021:288р.
Krasnova OV. Social'naja psihologija starenija. Liders. Moskov. Akademija. 2021:288. (In Russ.)
4) Цапко МС. Качество жизни российского пенсионера. Вестник РГГУ. Серия «Философия. Социология. Искусствоведение». 2017;7-15.
Capko MS. «Kachestvo zhizni rossijskogo pensionera».Vestnik RGGU. Serija «Filosofija. Sociologija. Iskusstvovedenie». 2017:7-15. (In Russ.).
5) Мелехин АИ. Качество жизни в пожилом и старческом возрасте: проблемные вопросы Современная зарубежная психология. 2016;1:53-63.
Melehin AI. Kachestvo zhizni v pozhilom i starcheskom vozraste: problemnye voprosy. Sovremennaja zarubezhnaja psihologija. 2016;1:53-63. (In Russ.).
6) Gyu Ri Kim, Gopalakrishnan Netuveli, David Blane et al. Psychometric properties and confirmatory factor analysis of the CASP-19, a measure of quality of life in early old age: the HAPIEE study. Aging Ment Health. 2015;19(7):595-609.doi: 10.1080/13607863.2014.938605
7) Архангельский ВН, Денисенко МБ, Елизаров ВВ и др. Анализ положения в области народонаселения в Республике Казахстан. Отчет разработан при технической поддержке Фонда ООН в области народонаселения (ЮНФПА) в Казахстане. 2019 г. Arhangel'skij VN, Denisenko MB, Elizarov VV, Zhusupov BS, Moldakulova G. M. Analiz polozhenija v oblasti narodonaselenija v Respublike Kazahstan. Otchet razrabotan pri tehnicheskoj podderzhke Fonda OON v oblasti narodonaselenija JuNFPA) v Kazahstane. 2019.(In Russ.).
8) Arstangalieva ZZh, Chernyshkova EV, Andriyanova EA. Practice of health-saving of modern working pensioners. Modern Research of Social Problems. 2015;7(51):41-51. https://cyberleninka. ru/article/n/praktiki-zdoroviesberezheniya-sovremennyh-rabotayuschih-pensionerov/viewer.
9) Прокопец ИО. Исследование проблем эмоционального состояния лиц пенсионного возраста, связанных с разными варианта -ми дальнейшего жизнеустройства. Гуманизация образования, 2016;5:34-42.
Prokopec IO. Issledovanie problem jemocional'nogo sostojanija lic pensionnogo vozrasta, svjazannyh s raznymi variantami dal'nejshego zhizneustrojstva. Gumanizacija obrazovanija.
2016;5:34-42. (In Russ.).
10) Olena Oleksiyenko, Danuta Zyczynska-Ciotek. Structural Determinants of Workforce Participation after Retirement in Poland. J Popul Ageing. 2018;11(1):83-103.
11) Ахунова ЭР. Медико-социальная характеристика и особенности качества жизни, связанного со здоровьем, работающих и неработающих пожилых людей. Общественное здоровье и здравоохранение. 2014;1(41):98-102.
Ahunova JeR. Mediko-social'naja harakteristika i osobennosti kachestva zhizni, svjazannogo so zdorov'em, rabotajushhih i nerabotajushhih pozhilyh ljudej. Obshhestvennoe zdorov'e i zdravoohranenie. 2014;1(41):98-102. (In Russ.).
12) Шерстюк ВЮ. Социально-экономические аспекты повышения занятости пенсионеров Казахстана. Economics. Law. State. 2019;4(6):50-54.
Sherstjuk V.Ju. Social'no-jekonomicheskie aspekty povyshenija zanjatosti pensionerov Kazahstana. Economics. Law. State. 2019;4(6):50-54. (In Russ.).
13) Halicka Katarzyna. Humanoids Improving the Quality of Life of Older People: The Case of Poland. Lecture Notes in Networks and Systems.2023;561:485-492. DOI 10.1007/978-3-031-18344-7_33
14) Кабашова ЕВ. Статистика демографического старения населения в странах мира. Теоретические и прикладные аспекты современной науки. 2014;6(4):156-158.
Kabashova EV. Statistika demograficheskogo starenija naselenija v stranah mira Teoreticheskie i prikladnye aspekty sovremennoj nauki. 2014;6(4):156-158. (In Russ.).
15) Смирнова ТВ. Работа в пенсионном возрасте: мотивы, факторы влияния, результаты: Вестник Саратовского государственного социально-экономического университета. 2015;2(56):128-131. Smirnova TV. Rabota v pensionnom vozraste: motivy, faktory vlijanija, rezul'taty. Vestnik Saratovskogo gosudarstvennogo social'no-jekonomicheskogo universiteta. 2015;2(56):128-131. (In Russ.).
16) Lucie Kalousova, Carlos Mendes de Leon. Increase in frailty of older workers and retirees predicted by negative psychosocial working conditions on the job. Social Science & Medicine 2015;124:275-283. doi:10.1016/j.soccimed.2014.11.055
17) Спирякина ЯГ., Орлова НВ., Багаутдинов РХ., Бонкало ТИ. Программа "Активное долголетие" как важный элемент реабилитации пожилых пациентов в первичном звене здравоохранения. Москва: ФГАОУ ВО «Российский национальный исследовательский медицинский университет имени Н. И. Пирогова» Минздрава России. 2021;50.
Spirjakina JaG, Orlova NV, Bagautdinov RH, Bonkalo TI. Programma "aktivnoe dolgoletie" kak vazhnyj jelement reabilitacii pozhilyh pacientov v pervichnom zvene zdravoohranenija. Moskva. FGAOU VO «Rossijskij nacional'nyj issledovatel'skij medicinskij universitet imeni N. I. Pirogova» Minzdrava Rossii. 2021;50. (In Russ.).
