CC BY
4Редактор алган 21.07.2020 ж.
ЕТАМБ 76.75.29
ОЭЖ 614.29
ТУРК1СТАН ОБЛЫСЫНДА ЕЦБЕККЕ ^АБ1ЛЕТТ1 ЖАСЫНАН АСЦАН Т¥РГЫНДАРДЫЦ ЭЛЕУМЕТТ1К - МЕДИЦИНАЛЬЩ ЖАГДАЙЫН ГЫЛЫМИ Т¥РГЫДАН БАГАЛАУДЫЦ НЭТИЖЕЛЕР1
Ж.А. Ермаханова
^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-турш-университет!, Турюстан к., ^азакстан
Макалада Туршстан облысындагы кала жэне ауылдык егде жэне карт жастагы тургындардыц ем1р суру сапасы керсетшштерш MOSSF-36 8 баганалы сауалнамасы аркылы 791 респонденттердщ гылыми тургыда непздеу аркылы зерттеу нэтижелер1 келпршген.
Зерттеу максаты: ецбекке кабшетп жасынан аскан тургындардыц физикалык жэне психикалык кызметтершщ керсетшштерш багалау.
Зерттеу материалдары: Туршстан облыстык БМСК уйымдарында аймактык дэрп-ерлерге пркелген ецбекке кабшетп жастан аскан наукастардын ем1р суру сапасын (9СС) зерттеу емхана жэне жергшкп ауруханалар децгешнде журпзвдг
Зерттеу нэтижелерг деш сау респонденттерге караганда созылмалы аурулармен сыркаттанатындарыныц ем1р суру сапасыныц орташа керсетк1ш1 темен екеш байкалады. 9м1р суру сапасыныц ец темен керсетк1штер1 - ауырсыну (А), физикалык кызмеп (ФК) рольдж кызмеп (РК) жэне элеуметпк кызмеп (ЭК) Физикалык кызмеп денсаулык керсетшшшщ физикалык жуктемелерд1 орындау: журу, баспалдакпен кетер1лу, езш ез1 куту жэне т.б.кызметтерд1 орындауына эсер ететшш керсетп.
Кррытынды: зерттеу нэтижеанде созылмалы аурулармен сыркаттанатын тургындардыц ем1р суру сапасыныц керсетшштерш эаресе, физикалык кызмет керсетшштер1 темен мэнге ие болдындыгы тужырымдалды.
Кiлттiк сездер: егде жэне карт жастагы тургындар, ем1р суру сапасы, MOSSF-36 сауалнама, Турк1стан облысы.
RESULTS OF SCIENTIFIC ASSESSMENT OF THE SOCIO-MEDICAL CONDITION OF THE DISABLED POPULATION IN THE TURKESTAN REGION
Zh. Yermahanova
International Kazakh-Turkish University named after H.A. Yasavi, Turkestan city, Kazakhstan
In article results of research of indicators of quality of life of elderly and senile age towns and villages in the Turkestan region through scientific substantiation of the 791 respondents through the survey MOSSF-36.
The purpose of the study: assess the physical and mental functions of the population older than working age.
Research materials: the study of the quality of life of patients older than working age assigned to regional doctors in the organizations of primary health care in the Turkestan region was conducted at the level of polyclinics and local hospitals.
Research results: the average quality of life of patients with chronic diseases is lower than that of healthy respondents. The minimum quality of life indicators are pain (B), physical activity (FD), role-playing activity (RD), and social activity (SD). Physical activity has shown that the health indicator affects the performance of physical activities: walking, climbing stairs, self-service, etc.
Conclusion: as a result of the study, it was formulated that indicators of the quality of life of the population suffering from chronic diseases, in particular, have a low value indicators of physical services.
Keywords: elderly and elderly residents, quality of life, MOSSF-36 questionnaire, Turkestan region.
РЕЗУЛЬТАТЫ НАУЧНОЙ ОЦЕНКИ СОЦИАЛЬНО -МЕДИЦИНСКОГО СОСТОЯНИЯ НАСЕЛЕНИЯ НЕТРУДОСПОСОБНОГО ВОЗРАСТА В ТУРКЕСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ
Ермаханова Ж.А.
Международный казахско-турецкий университет имени Х.А. Ясави, Туркестан, Казахстан
В статье приводятся результаты исследования показателей качества жизни населения пожилого и старческого возраста города и села в Туркестанской области путем научного обоснования 791 респондентов посредством опроса MOSSF-36.
Цель исследования: оценка показателей физических и психических функций населения старше трудоспособного возраста.
Материалы исследования: исследование качества жизни больных старше трудоспособного возраста, прикрепленных к региональным врачам в организациях ПМСП Туркестанской области, проведено на уровне поликлиник и местных больниц.
Результаты исследования: наблюдается низкий средний показатель качества жизни больных хроническими заболеваниями, чем здоровых респондентов. Минимальные показатели качества жизни-боль (Б), физическая деятельность (ФД), ролевая деятельность (РД) и социальная деятельность (СД). Физическая деятельность показала, что показатель здоровья влияет на выполнение физических нагрузок: ходьба, подъем по лестнице, самообслуживание и др.
Заключение: в результате исследования было сформулировано, что показатели качества жизни населения, страдающего хроническими заболеваниями, в особенности, имеют низкое значение показатели физических услуг.
Ключевые слова: пожилые и пожилые жители, качество жизни, анкета MOSSF-36, Туркестанская область.
Зерттеудщ езектШН
Елiмiздщ егде жастагы тургындарыньщ eмiр CYPУ сапасын (ЭСС) калыптастыруда медициналык кемекп олардыц жастык, жыныстык, элеуметпк, каржылык, психологиялык жагдайларын есепке ала отырып, жYзеге асыру кажеттш ерекше орын алады [1]. Егде жастагы тургындарды емдеуде, олардыц организмшде жYретiн патологияларды емдеу стандарттары жасалуы кажет [2,3].
Эмiр CYPУ сапасын зерттеу корытындысы денсаулыкпен немесе аурумен байланысты адамныц субъективтi кезкарасын кeрсететiн жаца эдiсi болып табылады жэне денсаулыкты зерттеудщ мацызды косымша зерттеу эдютершщ бiрi болып табылады [1,4].
^аз1рп тацда медициналык тэж1рибеде сауалнамалармен зерттеу жYргiзу кещнен колданылады. Сыркаттан зардап шеккен наукасты аныктауга, патологияныц эр тYрлi белгiлерi бар пациенттщ жагдайына сипаттама беруге жол ашады [5-7].
ЭртYрлi элеуметтiк-жастык топтардыц арасында eмiр CYPУ сапасын аныктау максатында жYргiзiлген зерттеулер [8], бул денсаулык категориясыныц бiркатар ерекшелiктерiн аныктайды. Сондай-ак, карттык жастыц улгаюына байланысты eмiр CYPУ сапасыныц бiрыцFай езгеру багыттарын калыптастыруга мYмкiндiк бердi [9-11].
Сондыктан бiз жYргiзген ТYркiстан облысындаFы кала жэне ауылдык егде жэне карт жастаFы т¥рFындардыц eмiр CYPУ сапасы керсетюштерш MOSSF-36 сауалнамасы аркылы Fылыми зерттеулер казiргi тацда eте eзектi болып табылады.
Зерттеу максат
Ецбекке кабшетп жасынан аскан т¥рFындардыц физикалык жэне психикалык кызметтерiнiц кeрсеткiштерiн баFалау.
Зерттеу материалдары мен эдш
2017 жылы егде жэне карт жастаFы т¥рFындар арасында жYргiзiлген кeлденец обсервациялык социологиялык зерттеу жумысы стандартталFан халыкаралык SF-36 сауалнамасын колдану аркылы жYзеге асырылды. Тацдау ^п сатылы типологиялык жэне кездейсок жолмен жYргiзiлдi. Типологиялык эдюпен ОцтYCтiк ^азакстан (ТYркiстан) облысыныц 7 ауданыныц, оныц iшiнде: ТYркiстан ауданы, Ордабасы, Отырар, Тeлеби, Мактарал, ^азы^урт, Сайрам, Арыс, Созак, Шардара, Сары^аш аудандары мен ТYркiстан жэне Кентау каласы турFындары камтылды. ТацдалFан аудандарда отбасылык жэне аудандык орталык емхана элеуметпк сауалнама жYргiзу Yшiн базалык орталык ретiнде карастырылды. Тацдау санын есептеу Epi-info (version 2.2.2.182, Epi Data Association, Odense, Denmark) акпараттык есептеу баFдарламасы аркылы есептелдi, зерттелушшер жасы мен жынысы бойынша репрезентативт болып табылады. Респонденттердi зерттеуге косу критерийлерг 60 жас жэне одан аскан жастаFы кала мен ауылда eмiр CYретiн ерлер мен эйелдер. Респонденттердi зерттеуден шыFару критерийлер: 60 жаска дейiнгi турFындар
жэне ез epKÍMeH сауалнамадан бас тарткан тургындар. Сауалнаманы бастаудыц алдында респонденттерге зерттеу максаты, мiндетi жэне сауалнама эдютер^ сонымен катар, алынатын нэтижелерiтYсiндiрiлдi. Сухбатты жYргiзу алдында респонденттердщ жазбаша келiсiмi алынды. ЭСС багалау Yшiн SF-36 сауалнамасын элеуметтiк топтыц ерекшелштерше сай ецделд!
ЭСС багалау эдiсi. Нэтижелердi ецдеу:
Сауалнаманыц 36 белiмнен 8 бiрлiкке бiрiктiрiлген: физикалык кызмет, рольдiк жумыс, ауырсынуы, жалпы денсаулык, емiршецдiк, элеуметтiк кызмет, эмоциялык жагдай жэне психикалык денсаулык керсеткiштерi. Эр 61рл1ктщ керсеткiшi 0 жэне 100 аралыгында багаланады, егер 100 балл жинаса толыкканды денi сау болып есептеледi, эр бiрлiк негiзгi ею керсеткiштi тYзедi: адамныц рухани жэне физикалык элеуеть
Еылыми зерттеу жумысы ^ожа Ахмет Ясауи атындагы Хальщаральщ ^азак-ТYрiк Университетшщ гранттык каржыландырылатын гылыми-зерттеу жобаларыныц аясында «Ощуспк ^азакстан облысыныц ецбекке кабiлеттi жасынан аскан халыкка бiрiншiлiк медициналык-санитарлык кемектi (БМСК) оцтайландыру» атты жоба 23.06.2015 жылы № 15/1164 немiрiмен тiркелiп, 01.04.2015 ж. - 01.04.2017 ж. аралыгында Ощуспк ^азакстан (ТYркiстан) облысыныц аудандары мен калаларыныц жергiлiктi амбулаториялык-емханалык мекемелершде жYргiзiлдi.
Еылыми зерттеу жумысын жYргiзу Yшiн этикалык руксатнама ^.А. Ясауи атындагы Халыкаралык казак-тYрiк университетiнiц этикалык комитетшен алынды (29.10.2015 ж. № 9а хаттама). Зерттеу жYргiзiлген барлык респонденттерден зерттеуге катысу Yшiн акпараттандырылган келiсiм алынды. Барлык деректер базага кодталган тYрiнде енгiзiлдi.
Зерттеу нысаны ретiнде егде жэне карт жастагы респонденттердi БД¥ (1982 ж.) критерш бойынша 60 жас - егде жаска етудiц шекарасы, 65 жас - егде жас индикаторы, 60-74 жас-егде жас, 75-89 жас - карттык жас, 90 жасынан аскан шак - узак емiр сYPушiлер ретiнде жiктеп алынды.
Зерттеудiц ецбекке кабшетп жасынан аскан тургындар Yшiн облыстыц калалык, аудандык емдеу мекемелершщ емхана, ауруханаларында тексерiлуге жэне емделуге келген 60 жасынан аскан тургындарга алдын ала арнайы эзiрленген элеуметпк сауалнамалар жYргiзiлдi. Осы сауалнамалар аркылы гылыми тужырымдама жасауга мYмкiндiк берд!
БМСК уйымдарында аймактык дэрiгерлерге тсркелген ецбекке кабiлеттi жастан аскан наукастардыц емiр CYPУ сапасын (ЭСС) зерттеу емхана жэне жергшкп ауруханалар децгешнде жYргiзiлдi.
Эмiр CYPУ сапасыныц керсетюштерш багалау сауалнамасына кездейсок тацдау эдiсiмен ерiктi 791 ецбекке кабiлеттi жасынан аскан респондент катысты, олардыц шшде кала тургындары -328-41,5%, ауыл тургындары-463-58,5%, ерлер-336-42,5%, эйелдер-455-57,5%, жасына карай БД¥ жiктемесi бойынша: 60-74 жастагы -651-82%, 75-90 жастагы респонденттер - 140-18% адамды курады (кесте 1).
Кесте 1 - pecnondenmmepdí турзылыцты мекет, жастыц жэне жыныстыц ерекшелiктерiне царай
белу.
Респонденттердщ мекен жайы жэне Респонденттердщ % жалпы санына
жастык-жыныстык ерекшел1ктер1 саны шакканда
бойынша таралуы
Мекен К^ала 328 41,5
жайы Ауыл 463 58,5
Барлыгы 791 100,0
Жынысы Эйел 455 57,5
Ер 336 42,5
Барлыгы 791 100,0
жасы, 60-74 651 82
жылмен 75-89 140 18
есептегенде 90 жэне одан жогары - -
Барлыгы 791 100,0
Егде жэне карт жастагы тургындардыц жасы улгайган сайын eмiр CYPУ сапасы кeрсеткiштерiшц тeмендеуi байкалады. SF-36 8 баганалы сауалнамасыныц нэтижесiнде eмiр CYPУ сапасыныц орташа мэнi 26,7 (релдш кызмет баганасы) дан 61 аралыгында ауыткыды (психикалык денсаулык баганасы).
Зерттеу нэтижелер1
Сауалнама нэтижесiнде егде жэне карт жастагы тургындарда eмiр CYPУ сапасыныц нэтижелершщ негiзгi ерекшелiгi - ^рсетс^'т^щ барлык параметрлершщ жас улгайган сайын тeмендеуi. Егде жас тобындагы ерлерге караганада («ВР» - 57,4%) эйелдердщ («ВР» - 43,2%) ауырсыну ^рсете^^^ децгей (р<0,05) тeмен, ал, эйелдерде рольдш кызмет етуi «ЯР» - 29,5%, жалпы денсаулык - «^Н» - 49,2%, eмiршецдiк - «УТ» - 53,5%, психикалык денсаулык кeрсеткiштерi - «МН» - 61,8%, ерлерге караганда(«ЯР» - 22,8%; «СН» - 43,5%; «УТ» - 50,5%; «МН» - 60%) жогары мэнге ие болды. Сонымен катар, 60-74 жастагы респонденттерде элеуметтiк белсендiлiк критерийлерi («SF» - 48,6%), эмоциялык кeрсеткiштер («ЯЕ» - 32,5%), психикалык денсаулык ^рсетк^ («МН» - 61,5%) карттык жастагы респондентгердщ аты аталган кeрсеткiштерiнен («SF» - 42,1%, «ЯЕ» - 22,2% , «МН» - 59,8%) айтарлыктай жогары болып шыкты (кесте 2).
Кесте 2 - Ецбекке цабшеттг жастан жогары адамдардыц жастыц жэне жыныстыц ерекшелгктергне царай вмгр CYPУ сапасын багалау нэтижелерг.
Респонденттер (П=791) 9м1р суру сапасы баганаларыныц кeрсеткiштерi
PF RP ВР GH УГ SF RE МН
Гендерлж курылымы Ерлер (П=336) 44,5 22,8 57,4 43,5 50,5 47,2 31,9 60
Эйелдер (П=455) 45,5 29,5 43,2 49,2 53,5 47,7 30,8 61,8
ДД¥ бойынша жастьщ категориялары Егде жас (60-74) (П=651) 45,3 26,3 47,6 47,7 52 48,6 32,5 61,5
Карттьщ жас (75-90) (П=140) 44,2 28,5 40,8 44,7 52,9 42,1 22,2 59,8
Кррьпынды Егде жэне карт жастагылар дыц орташа кeрсеткiште р1 (п=791) 44,7 27,4 44,2 46,2 54 45,5 27,3 60,7
Ауруханага жаткызылган жэне емханага тексершуге келген ецбекке кабшетп жасынан жогары адамдардыц eмiр CYPУ сапасыныц динамикасы, т^тастай алганда жасына байланысты eмiр сапасыныц нашарлауыныц жалпы зацдарына сэйкес келедь Респонденттердiц сауалнамаларыныц жауаптарын талдау барысында ецбекке кабiлеттi жасынан аскан тургындардыц физикалык жэне психикалык кызметтерiнiц кeрсеткiштерiнiц тeмендегенi байкалды.
ЖYргiзiлген MOSSF-36 8 баганалы сауалнамасыныц нэтижесшде eмiр CYPУ сапасыныц орташа мэш 26,7 (рeлдiк кызмет баганасы) дан 61 аралыгында ауыткыды (психикалык денсаулык баганасы). Ецбекке кабшетп жасынан жогары адамдардыц жастык жэне жыныстык ерекшел1ктерше карай eмiр сапасын багалау нэтижелерш салыстырганда мынадай eзгерiстер аныкталды: егде жэне карт жастагы эйелдерде т1келей критерийлер, ягни физикалык кызметi, рельдш кызметi, ауырсыну каркыны, eмiршецдiк белсендшп жэне психикалык денсаулык кeрсеткiштерi осы топтагы ерлермен салыстырганда жогары екеш аныкталды (кесте 3).
Кесте 3 - Ецбекке цабшеттг жасынан жогары адамдардыц вмгр CYPУ сапасыныц жеке цызметтер бойынша орташа кврсетюштерг (баллмен есептегенде).
SF-36 M Е
РБ (дене эрекеп) 45,06 23,24
RP (рольдк дене эрекеп) 26,7 31,69
ВР (ауырсыну) 40,8 16,5
GH (жалпы денсаулык) 45 11,36
VT (eмiр суруге кабшеттшк) 52 11,6
8Б (элеуметтiк кимыл) 47,5 16,3
ЯЕ (эмоциялык жауап) 31 35,3
МН (психологиялык денсаулык) 61 10,8
Ауруханада емделуде жаткан жэне жергшкт аймактык дэр1герлерге тiркелген 60 жэне одан жогары жастагы адамдар арасында жYргiзiлген сауалнама нэтижелерi жас улгайган сайын eмiр сапасы параметрлершщ нашарлауын кeрсеттi. Ауырсынуды багалау шкаласы жэне eмiр сапасыныц психикалык компонентше косылган шкалалар бойынша елеулi мэндi тeмендеу байкалды.
Ерлер мен эйелдер арасында eмiр CYPУ сапасын багалаудагы ец айкын айырмашылыктар ауырсыну децгешнщ шкаласы бойынша белгiленген - ауырсынудыц айтарлыктай жогары децгейiн 75-тен 89 жаска дейiнгi аралыкты камтитын жас топтарындагы эйелдер кeрсеттi. 60 жасынан 79 жаска дешнп жас тобында ерлер eздерiнiц эмоционалдык эрекетiн эйелдерге караганда айтарлыктай жогары багалады (кесте 4).
Кесте 4 - Стандарттандырылган популяциялыц кврсеткштер SF-36® ¥2 шкала бойынша (орташа айырмасы, стандартты ауытцулар, 25%, 50% и 75% процентили, минимальдг жэне максимальд1 айырмалар).
Пайыздык eлшемдерi PF (дене эрекеп) е н е д ) . Й Н I 8 ьл е £ BP(ауыру) GH(жалпы денсаулык) е г) у П • 1 1 ( а £ * ч ы м и к и 'Е е ем у еул т РЕ(эмоциялык жауап) МН (психологиялык денсаулык)
Mean 45,06 26,7 40,8 45 52 47,5 31 61
25% 23,5 0 22 35 45 37 0 52
50% (Me) 50 0 41 45 55 50 0 64
75% 70 50 50,5 55 60 62 66,6 72
SD 23,24 31,69 16,5 11,36 11,6 16,3 35,3 10,8
Мш- Max -100 -100 -100 -92 -80 -100 -100 -96
Респонденттердщ денсаулыгына карай eмiр CYPУ сапасын салыстырмалы багалау нэтижелерш
Респонденттердщ денсаулыгына карай eмiр CYPУ сапасын салыстырмалы багалау нэтижелершде сауалнамага катыскан 791 (100%) респонденттщ 415 -ында (52,5%) созылмалы аурулар аныкталды. Олардыц 1шшде 212 (50,85%) 1 созылмалы аурумен сыркаттаныны, 26 респонденттщ (6,15%) 5 жэне одан ^п созылмалы ауруларга шалдыккандыгы, 61 (14,67%) респонденттiц 3 созылмалы аурулармен сыркаттанатыны, 92
(22,18%) 2 созылмалы аурумен ауыратыны, 26 (6,15%) респонденттщ 4 созылмалы аурумен сыркаттанатыны аныкталды. Орташа есеппен алганда 1 катысушыга 2 созылмалы аурумен сыркаттану тиесiлi болып отыр.
Аурушацдык курылымын талдау бойынша, респонденттердщ 70,9% журек тамыр жYЙесi ауруларымен, 25,2% - тсрек - кимыл жуйесшщ ауруларымен, 20,4%- жуйке жуйесшщ ауруларымен, калган 18,6% респонденттщ - (7,8%) асказан жара ауруларымен, (4,9%) - кантты диабет, (3,9%) - созылмалы гепатитпен, (1,9%) - бронхтык демшпеа жэне (0,4%) - онкологиялык аурулармен сыркаттанатыны аныкталды.
Денi сау респонденттерге караганда созылмалы аурулармен сыркаттанатындарыныц eмiр суру сапасыныц орташа кeрсеткiшi темен екеш байкалады. Эмiр суру сапасыныц ец темен кeрсеткiштерi - Ауырсыну (А), физикалык кызметi (Ф^), рольдш кызметi (Р^) жэне элеуметтiк кызмет (ЭК). Физикалык кызметi денсаулык керсетюшшщ физикалык жYктемелердi орындау: журу, баспалдакпен кeтерiлу, eзiн eзi куту жэне т.б.кызметтердi орындауына эсер ететiнiн кeрсеттi. Алынган шкаланыц тацдамалы когортасыныц максимальдi 100 баллдыц орта мэнi 43,1 балга тец. Ец тeменгi мэнге рольдш жэне элеуметтiк кызметтерi 100 баллдан 34 жэне 35,5балл жинаган. Ал, ауырсыну шкаласы 38,2 балл, ягни, калыптыдагы кeрсеткiшiнен 18,2 баллга жогарылаганы, ауырсыну каркыныныц кeтерiлуiнен кунделшт iс эрекеттерiнiц шектелуiне себеп болганын кeрсеттi. Жалпы денсаулык (ЖД), психикалык денсаулык (ПД) жэне эмоциялык - рольдш кызметтерi бойынша айрыкша мэнге ие кeрсеткiштер аныкталмады. Эмiр суру сапасыныц кeрсеткiштерi демографиялык сипатта да егжей тегжейлi зерделендi. Нэтижелердi талдау барысында созылмалы аурулары бар тургындардыц жыныстык ерекшелiктерiне карай eмiр суру кeрсеткiштерiнде айкын айырмашылык аныкталмады. Бiрак, калалык жэне ауылдык тургындардыц eмiр суру сапасыныц кeрсеткiштерiнде физикалык, рольдш, элеуметтiк кызметтерi шкалалары бойынша айкын айырмашылык аныкталды.
^ала тургындарыныц физикалык- «PF», рольдiк - «RP» жэне элеуметпк - «SF» кызметтерiнiц кeрсеткiштерi ауыл тургындарымен салыстырганда, 5,7, 9,7 жэне 22,4 балга жогары шыкты. Сонымен катар, ауыл тургындары кала тургындарымен салыстырганда, ауырсынуды каркындырак сезетЫ («ВР» - 4,2 баллга жогары) байкалды.
Талкылау
ЭСС мен денсаулык жагдайын багалау Yшiн эртYрлi сауалнамаларды жYргiзу барысында адамдардыц сенiмдiлiк жэне сезiмдiк сиякты психометриялык жэне физиометриялык касиеттерiне назар аудару керек. Сешмдшк накты жэне шынайы болуы ушш eлшеу дэлдiгiн кeрсететiн багананы колданады. Сезiмдiлiк кeрсеткiшi - зерттелетiн адамныц кeцiл-кYЙiнде туындауы мYмкiн eзгерiстерге сэйкес ЭСС кeрсеткiштерiнiц ауыткуын аныктау. Валидтш - белгiленген негiзгi сипаттаманы сауалнама ^мепмен анык eлшеу болып табылады [12].
^урылымдык ерекшелiктерiне байланысты сауалнамалар (анкеталар) жеке багананыц магынасынан курылган немесе бiрнеше цифрлык сауалнамаларга жэне бiрыцFай цифрлык магыналык-индекстерге бeлiнедi.
Медицина саласында ЭСС зерттеу максатында ец жш колданылатын жалпы сауалнамаларга MOS-SF-36, Quality of Well-Being index, Child Health Questionnaire, Sickness impact Profile, EUROQOL (Euro Quality of Life Group), Nottingham Health Profile, Quality of Life index, PedsQL атты сауалнамалар жатады.
Медициналык максатта колданылатын жогарыда аталган жалпы сауалнамалар (анкеталар) сау адамдардыц да, пациенттердщ де ЭСС багалауга арналган. Жогарыда аталган сауалнамалар денсаулыктан тыс тэуелаз ересек адамдардыц арасында колданылуы мYмкiн. Соцгы аталган екi сауалнама эртYрлi жастык топтарыныц арасында eзге максатта пайдаланылуы мYмкiн [13].
Денсаулык кeрсеткiштерiн багалау Yшiн тиiмдi болып есептелетш ЭСС багалау Yшiн «Алтын стандарт» немесе 1992 жылы J.E.Ware курастырган Халыкаралык уйымдармен стандартталган сауалнама MOSSF-36 (MedicalOutcomesStudy-ShortForm) колданылады.
Бул cayaлнaмa ЭСС бaFaлayдыц дepбec ултаралык opтaлыFыныц (Сaнкт-Пeтepбypг,1998 ж.) зepттeyшiлepiнiц кaтыcyымeн к¥PacтыpылFaн.
ЭСС apнaлFaн cayaлнaмa 8 бaFaнa бoйыншa бaFaлayFa мYмкiндiк бepeтiн 36 c¥paктaн K¥PacтыpылFaн, o^irç iшiндe, дeнe эpeкeтi, poльдiк (дeнe) эpeкeт, ауыру, жалпы дeнcayлык, eмip cYpyre кaбiлeттiлiк, элeyмeттiк кимыл, эмoциялык жауап жэнe пcиxoлoгиялык дeнcayлык бар. Сараптау барьюында эр61р кepceткiш caнныц мaFынacы балл бoйыншa кepceтiлeдi (О-дeн 100-ге дeйiн):eceптey баллы жoFapылaFaн caйын ЭСС бaFaлay дэpeжeci дe жoFapы бoлaды. 3epxxey бapыcындa oны cay адамдар ара^нда да, нayкac адамдар ара^нда да, xaлыктыц дepбec (жac, жыныгс жэнe т.б. бoйыншa) тoптapындa да, шндай-ак, жeкe aдaмдapFa да кoлдaнyFa бoлaды. Халыкаралык cтaндapттaлFaн cayaлнaмa MOSSF 36 ЭСС кepceткiштepiнiц eзгepiciнiц даму бaFытын aныктayFa мYмкiндiк бepeдi [14].
^орытынды
Зepттey нэтижeciндe coзылмaлы aypyлapмeн cыpкaттaнaтын т¥pFындapдыц eмip cYpy caпacыныц кepceткiштepi, эcipece, физикалык кызмeт кepceткiштepi тeмeн мэнгe иe бoлды. Сoзылмaлы ауруларыныц кocapлaнyы, жac ¥ЛFaюы жэнс т¥pFылыкты мeкeн-жaйы eмip cYpy caпacыныц кepceткiштepiмeн eзapa бaйлaныcты жэнe эркай^юы eмip cYpy caпacыныц пpeдиктopы бoлып eceптeлeдi. ^рыта айтканда, e^e^e кабыст жacынaн acкaн т¥PFындap apacындa жYpeк кан айналым жYЙeci ауруларыныц бacымдыFымeн жэнс ocы аурулардыц caлдapынaн дамитын ауыр мYгeдeктiк кepceткiштepiнiц артуына байланысты, аймактыц узак мсрз1мд1 смд1к - алдын алу бaFдapлaмaлapын жэнс o^i тoп т¥pFындapыныц apacындa жи1 ушырайтын ауруларды ecкepe oтыpып, oлapдыц дeнcayлыFын ныFaйтyFa бaFыттaлFaн ic-шараларды oцтaйлaндыpy кaжeттiгi аныкталды.
Пайдаланылган эдебиеттер
1. Козинец Г.И., Высоцкий В.В., Точенов A.B. Качество жизни: проблема старения // Медицина и качество жизни. - 2006.-M 2. - C. 13-20.
2. Колесников Б.Л. О демографической ситуации в Оренбургской области //Бюллетень национального НИИ общественного здоровья. - 2007. - M 3. - С. 1 07-109.
3. Новик A.A., Ионова Т.И. Концепция исследования качества жизни в медицине. - СПб.: Элби, 1999. - 140 с.
4. Кудрина E.A., Смолин A.A. Качество жизни пациентов с церебральным инсультом, находящихся на этапе реабилитационного лечения. - Красноярск: Экология человека, 2010. - 65 с.
5. Кудрина E.A., Смолин A.A. Качество жизни пациентов с церебральным инсультом, находящихся на этапе реабилитационного лечения // Общественное здоровье и здравоохранение. - Казань, 2013. - M 1. - С. 62-65.
6. Куликова Н.Г., Камурзаева С.Ш. Медико-социальные особенности больных трудоспособного возраста с первичнойинвалидностью //Вестник Московского университета. Серия 18 «Социология и политологи». - 2007. - M 4. - С. 4-10.
7. Курушина О.В. Медицинские и социальные факторы повышения качества жизни пациентов с хронической болью: Aвтореф. ... докт. мед. наук //14.02.03. - Волгоград: ГОУ ВПО «Волгоградский государственный медицинский университет», 2011. - 24 с.
8. Кухтевич Т.Н., Добрынина В.И. Постарение населения Земли как социокультурная проблема //ВестникМосковского университета. Серия 18 «Социология и политологи». - 2006. - M 3. - С. 3-10.
9. Лазебник Л.Б., Конев Ю.В. Медико-социальная помощь пожилым группы повышенного риска // Клиническая геронтология. - 2005. - Т. 1. - С. 88-91.
10. Лазебник Л.Б., Конев Ю.В. Демографические аспекты старения населения Москвы, России и стран СНГ// Клиническая геронтология. - 2008. - M 12- С. 3-6.
11. Ware J.E., Kosinski M., Keller S.D. SF-36 Physical and Mental Health Summary Scales: A User's Manual // The Health Institute, New England Medical Center. Boston, Mass, 1994.
12. Использование формы «Оценка социального статуса пациента» в практике геронтолога/Карюхин Э.В., Шмидт В.В., Шмидт В.Р., Торчинская E.С. //Клиническая геронтология. - 2004. - Т. 1. - С. 52-56.
13. Кауров БЛ. Гендерные особенности социального портрета долгожителей. Сообщение 1 // Клиническая геронтология. - 2013. - Т19, M 7 -8. - С. 53-57.
14. Киселева E.С. Продолжительность жизни и здоровье населения старшего возраста в России // Вестник Московского университета. Серия 6 «Экономика» - 2011. - M 2. - С. 93-100.
