CC BY
5https://doi.org/10.32921/2225-9929-2021-2-42-52-62 ЭОЖ: 615.2.03; 614; 614.2 FTAXP: 76.31.29; 76.25.25
Тел макала
Казацстанда глаукомамен ауыратын науцастардьщ eMip CYPy сапасын багалау (Балхаш цаласы мысалында)
Маханова С.Ш.1, Секенова Р.К.
2
1 Балхаш наласыныц №2 емханасыныц дэ^гер офтальмологы, Астана медициналы; yHueepcumemiHÍq Ногамды; денсаулы; жэне менеджмент кафедрасыныц магистранты, Бал;аш, Наза;стан, E-mail: s.makhanova@inbox.ru
2 Ногамды; денсаулы; жэне менеджмент кафедрасыныц доцентi, Астана медициналы; университетi, Нур-Султан, Наза;стан. E-mail: Traushank@mail.ru
2
TY^HAeMe
Зерттеудщ мацсаты: Балхаш наласы мысалында ^азанстанда глаукомамен ауыратын наунастардыц вмiр CYPУ сапасын талдап багалау.
ддiстерi. Зерттеу жумыстары Караганды облысы Балнаш цаласыньщ №2 емханасыныщ базасында 2019-2020 жылдар аралыгында ЖYргiзiлдi. Зерттеуге жалпы саны - 46 ер адам жэне 74 эйел натысты. Н,атысушылардыц орташа жасы >64 жасты нурады. Глаукомамен ауыратын наунастардыц вмiр CYPУ сапасын анынтау Yшiн бiз взiмiз нурастырган сауалнаманы жэне NEI VFQ-25 сауалнамасын нолдандыРеспонденттер шартты тYрде Yш топна бвлiнiп нарастырылды: 1-шi топ - тек консервативтi ем набылдайтындар; 2ш топ - консервативтi еммен носа лазерлiк коррекция жасагандар; 3-шi топ алдыцгы ею ем тYрiне носа ота жасатнандар.
Нэтижеы Салыстыру топтарында тек консервативтi ем набылдайтын наунастар арасында басналардыц квмегне тэуелд^к (23,7) жэне рвлдiкниындынтар (23,9) кврсеткiштерiнih| магыналары элеуметтiкнызмет (81,6) кврсетюште^нен элденайда твмен болды. Осы топта физикалын жэне психикалын компонеттермен носа, квру нызметiнiц кврсеткiштерi бойынша алшантын 4 есеге дешн екен анынталды.
Цорытынды. Зерттеу нэтижелерi глаукомамен ауыратын наунастарда банылау топтагылармен салыстырганда вмiр CYPУ сапасы барлын шкала кврсеткiштерi бойынша элденайда твмен екен анынталды. Консервативтi ем алатын наунастардыц вмiр суру сапасыныц твменде^не глаукома емiнде нолданылатын препараттарды туранты набылдаумен байланысты жайсыздынтар жэне кейбiр дэр^к препараттарда айнын байналатын олардыц носалны жайсыз эсерлерi айтарлынтай ынпал ететiнi анынталды.
Туйн свздер: глаукома, вмiр CYPУ сапасы, NEI VFQ-25 сауалнамасы, Цазанстан.
Corresponding author: Saltanat Makhanova, Ophthalmologist of the city polyclinic No. 2, undergraduate student of the Department of Public Health and Management, Astana Medical University, Nur-Sultan, Kazakhstan. Postal code: Z10K8Y7
Address: Kazakhstan, Nur-Sultan city, Nur-Sultan, Beibitshilik str., 49 a Phone: +7 705 537 66 10 Email: s.makhanova@inbox.ru
J Health Dev 2021; 2 (42): 52-62 Recieved: 18-04-2021 Accepted: 23-05-2021
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License
Юрюпе
Глаукома бYкiл элемдеп сокырлыктыц ец кеп таралган себептерЫщ бiрi жэне глаукомамен аурушацдык есiп келедi [1-3]. Глаукома мэселес офтальмологиядагы ец езектi мэселелердщ бiрi болып кала бередi. Осы ауруды дэрiлiк, лазерлiк жэне хирургиялык емдеудегi айтарлыктай жетiстiктерге карамастан, глаукома нэтижеанде сокырлык пен керу кабтетшщ темендеуi туракты TYPде жогары болып, индустрияланган елдердегi ересек тургындардыц 2-5% курады.
ДYHиежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц мэлiметтерi бойынша, элем тургындары арасында глаукомамен ауыратындар саны 100 млн асады [4]. ДYHие ЖYзi бойынша глаукомамен аурушацдыктыц 40 жэне одан жогары жастагы тургындарда стандартталган таралуы шамамен 3,5% курайды [2,5].
2011 жылдыц сэуiр айында ^азакстанда «Саламатты ^азакстан» мемлекеттiк багдарламасы аясында глаукомага скрининг басталды. Оныц нэтижесiнде 24750 наукаста глаукома аныкталды. Багдарламаныц шецберЫде глаукома скрининпнщ тиiмдiлiгi орта есеппен 0,26% курады. Скринингтi енгiзу глаукоманыц аныкталу децгешн 68% арттыруга MYмкiндiк бердi. Статистикалык мэлiметтердi талдау нэтижелерi диспансерлiк бакылау жумысын KYшейту кажетплИн аныктады [6].
Денсаулыкпен байланысты емiр CYPУ сапасы адамныц езшщ физикалык, психологиялык жэне элеуметтiк жайлылшын езi багалауына MYMкiндiк бередi. Физикалык, психологиялык жэне элеуметш жайлылык тургысынан офтальмологиялык аурулармен ауырган наукастардыц емiр CYPУ сапасын зерттеу мацыздылшы жогары [7-9].
Сонымен, глаукоманыц ^азакстанда таралуы, оны емдеудiц жолдары, алдын алу тургысынан аукымды
шаралар ЖYргiзiлгенiне карамастан, глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын багалау такырыбы толык зерттелмегендiгi кецт аудартады [10,11].
Офтальмологиялык аурулармен ауырган наукастардыц емiр CYPУ сапасын зерттеу Yшiн арнайы сауалнамалар колданылады. Глаукомамен ауырган наукастардыц емiр CYPУ сапасын зерттеуде экономикалык зерделеу кажеттiлiгi жылдар еткен сайын арта TYсуде [12]. Наукастардыц емiр CYPУ сапасын зерттеу оларга медициналык кызмет керсету сапасын жаксартуга жэне колда бар экономикалык ресурстарды MYMкiндiгiнше тиiмдi пайдалануга жол керсетерi сезсiз. Наукастардыц емiр CYPУ сапасын багалау нэтижелерi емдеудiц негурлым тиiмдi тэсiлдерiн тацдауга жэне сыркатты емдеуге жумсалатын каржыны Yнемдеуге MYMкiндiк бередi [13,14].
Кейiнгi жылдары жалпы офтальмологиялык аурулармен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын зерттеуге арналган iзденiс жумыстары болганымен, глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасы керсеткiштерiн багалауга арналган арнайы зерттеу жумыстары мардымсыз.
Келтiрiлген фактiлер глаукоманыц баска да кез ауруларымен катар мацыздылшын айкындайды. ^алыптаскан жагдай мэселенi жан-жакты эрi «наукастыц кезiмен» зерттеудi кажет етедк Бул багытта наукастардыц емiр CYPУ сапасын жэне онымен тшыз байланыскан шарттарды субъективтi багалау керсеткiштерiн зерделеу мацызды.
Зерттеудщ максаты - Балкаш каласы мысалында ^азакстанда глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын талдап багалау.
Материалдары мен эд1стер1
Зерттеу жумыстары Караганды облысы Балкаш каласындагы «№2 Емхана» коммуналдык мемлекеттiк мекеме (КММ) базасында 2019-2020 жылдар аралшында ЖYргiзiлдi. Зерттеуге жалпы саны - 46 ер адам жэне 74 эйел катысты. ^атысушылардыц жасы 40-тан 89 жаска дейiн болды.
Зерттеуге ^атыс^ан респонденттерд1ц сипаттамасы
Зерттеу ЖYргiзiлген жалпы контингенту Yштен eKi бвлiгi 60 жастан 79 жаска дешнп аралыктагы наукастар болды (кесте 1).
1 кесте - Респонденттердщ жас ерекшелктерi бойынша улес салмагы
№ Наукастардьщ жасы Наукастардыу саны
1 40-49 9
2 50-59 18
3 60-69 36
4 70-79 43
5 80-89 14
Аурудыц даму сатылары бойынша респонденттердщ твртiншi (29,2%) сатылары байкалды (1 сурет). басым бвлiгiндe аурудыц дамуыныц бiрiншi (37,5%) жэне
1 сурет - Глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша ресnонденттердiц жалпы улестк кeрсеткiштерi
Зерттеуге катысушылардыц басым белИ консервативт ем ретiнде тиммал (64 наукас немесе 53,3%) жэне азарга (37 наукас немесе 30,8%-ы) тамшыларын колданатындьны белгiлi болды.
Сауалнамалардыц сипаттамасы
Глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын аныктау Yшiн 6Î3 езiмiз курастырган сауалнаманы жэне сауалнаманы да, NEI VFQ-25 сауалнамасы ЖYргiзiлдi.
Автор курастырган жалпы сауалнама 36 сурактан турды, оныц жауаптары тутастай алганда физикалык жэне элеуметпк белсендiлiктi, жалпы денсаулык жагдайын субъективт багалау жэне адамныц эмоциялык куйш багалаудан турады. Сауалнамадагы емiр CYPУ сапасы параметрлерiн Yш TYрге белдк: физикалык компоненттер (кимыл-козгалыс, тэуелдiлiк, релдк киындыктар); психологиялык компоненттер (психикалык денсаулык, элеуметпк кызмет керсету, жалпы денсаулык жагдайы); керу компоненттерi (перифериялык керу, TYC ажырату, алыстан керу, жакыннан керу, керудi багалау, кездiц ауыруы).
Офтальмологиялык тургыдан ец аукымды сауалнама NEI-VFQ (National Eye Institute Visual Function Questionnaire) болып табылады. Бул сауалнаманы еткен гасырдыц 90-жылдарыныц ортасында АКД1-тыц ¥лттык кез институтыныц галымдары курастырган. NEI-VFQ 13 TYрлi керсетюш бойынша QOL KYЙiн багалайтын 51
Нэтижелерi
Балкаш каласында глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын багалау бойынша ЖYргiзiлген зерттеулердiц нэтижесше сэйкес алынган мэлiметтер 2 кестеде керсеттген. Кесте мэлiметтерi барлык респонденттерге ортак, жалпы керсеткiштердi орташа магыналары мен статистикалык ауыткулары бойынша
0мiр CYPУ сапасы керсеткiштерiнiц орташа магыналары айтарлыктай айырмашылыктагы магыналарда болады. Сауалнама нэтижелерi бойынша респонденттерден алынган мэлiметтердiц орташа магыналарына сэйкес оларды уш топка шартты TYPде белуге болады. Негурлым жагымсыз керсеткiштерге мыналарды жаткызуга болады: баскалардыц кемегiне тэуелдiлiк; релдк киындыктар; психикалык денсаулык; жалпы денсаулык жагдайы; автокелiк ЖYргiзу. Булардыц Ынде баскалардыц кемегiне тэуелдiлiк (29,9) керсетишл негурлым жагымсыз тургыдан багаланады. Сонымен катар, наукастар тарапынан жайсыз тургыдан багаланатын релдiк киындыктар (31,8) жэне психикалык денсаулык (40,4) керсетишп^ де адамныц психикалык ершдИн шектейтiндiгiмен байланысты негурлым жагымсыз аталуда.
Жалпы денсаулык жагдайы (41,7) жэне автокелiк ЖYргiзу (42,5) керсеташтерЫщ жагымсыз тургыдан багалануы
сурактан турады. Кептеген сурактарга жауап наукастардан айтарлыктай KYШ-жiгердi талап ететiндiктен, кейшнен сауалнаманыц кыскартылган нускалары эзiрленген, соныц iшiнде 25 жэне 39 сурактардан туратын нускалары усынылды. H¡азiргi уакытта осы сауалнаманы наукастардыц жасына байланысты ЖYргiзiп, олардыц арасында макулярлык дегенерация, эр TYрлi этиологиялы ретинит, глаукома, катаракта жэне баска да сыркат TYрлерiнен емделушiлердi зерттеуде Yлкен тэжiрибе жинакталган.
Сауалнама нэтижелерiнiц дурыстыгына эсер ететЫ факторлар ескерiлдi: сурыптаудыц репрезентативттИ; сауалнамадагы сурактардыц тужырымы мен ретплИ; сауалнаманыц орны, уакыты жэне жагдайлык сипаты; сауалнамалардыц жасырындыгын сактау; сауалнама ЖYргiзу кезiнде респонденттiц психикалык жэне физикалык жагдайы; сауалнаманыц кэсiби тэжiрибесi. Элеуметтiк сауалнамага катысу ерiктi TYPде еттi, сауалнамадан алынган барлык жауаптар катац TYPде купия сакталынды жэне тек статистикалык акпарат TYрiнде жарияланды.
Алынган материалдар Microsoft Office Excel 2010 кемепмен еццелдi. Алынган деректердi талдау Yшiн элеуметтiк гылымдарга арналган статистикалык пакет (SPSS) пайдаланылды.
Зерттеу автор С. Маханованыц магистерлiк диссертациялык жумысыныц аясында ЖYргiзiлдi.
керсетедi. Багалау керсеткiштерi мыналар: жалпы денсаулык жагдайы; жалпы керу кабiлетiн багалау; кездщ ауыруы; жакыннан керу кызметi; кашыктан керу кызметi; элеуметтiк кызмет; психикалык денсаулык; релдк киындыктар; баскалардыц кемепне тэуелдiлiк; автокелiк ЖYргiзу; TYC ажырату (ТА); перифериялык керу.
глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасына бул керсеташтердщ мацыздылыгын керсетедi.
0мiр CYPУ сапасын багалау керсеткiштерiнiц орташа магыналары респонденттер багалауында аралык ортага кашыктан керу кызмет (47,9); кездiц ауыруы (52,2); жалпы керу кабтетн багалау (58,3) жэне жакыннан керу кызмет (59,2) мэлiметтерiн шыгарады. Бул керсетиштердщ барлыгы да организмнiц керу кызметнщ жагдайын керсетедi жэне наукастармен негурлым сезiмтал кабылданады.
Элеуметтiк кызмет, tyc ажырату (ТА) жэне перифериялык керу магыналары (тиесiнше 74,7; 72,1; 72,3) глаукомамен ауыратын наукастардыц багалауында карсы езгерiс тенденциясында сипатталады.
Глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын багалау Yшiн VFQ сауалнамасыныц шкалалары бойынша керсеткiштердi емдеудiц TYрiне жэне тэстдерЫе сэйкес багалау бiздiц зерттеулерiмiздiц мЫдеттершщ 6îpî.
2 кесте - Глаукомамен ауыратын наукастардыц eMip суру сапасын багалау KepcemKiwmepiHiii магыналары
Багалау керсетк1штер1 Орташа магыналар Статистикалык ауытку
Жалпы денсаулык жагдайы 41,7 24,7
Жалпы керу кабтетн багалау 58,3 21,9
Кездщ ауыруы 52,2 15,7
Жакыннан керу кызмет1 59,2 31,9
^ашыктан керу кызмет1 47,9 28,3
Элеуметт1к кызмет 74,7 33,6
Психикалык денсаулык 40,4 22,7
Релдк киындыктар 31,8 37,9
Баскалардыц кемег1не тэуелд1л1к 29,9 36,9
Автокелк ЖYргiзу 42,5 17,4
Тус ажырату (ТА) 72,1 40,9
Перифериялык керу 72,3 37,1
Респонденттердщ eMip CYpy сапасын емдеудщ TYpiHe жэне тэсiлдepiнe сэйкес багалау нэтижeлepi 3 кестеде бертген. Жалпы денсаулык жагдайы шрсеташтерЫщ жалпы керу кабтетш багалау магыналарынан айырмашылыгын анык
байкауга болады: консepвативтi емде оц нэтижeлi ауытку болса, операциялык пен лазepлiк емдеу дэpiмeн бipгe ЖYpгiзiлгeндe тepiс магыналы eзгepeдi.
3 кесте - Глаукомамен ауыратын науцастардыц eMip суру сапасын емдеудщ турне жэне macrndepiHe сэйкес багалау кepcemкiшmepi
VFQ сауалнамасыныц шкалалары Д о+д л+д О+д, л+д
Орт. гарсетюш Стат. Ауытку Орт. KepCe™m Стат. ауытку Орт. гарсетюш Стат. ауытку Орт. KepCe™m Стат. ауытку
1 2 3 4 5 6 7 8
Жалпы денсаулык жагдайы 39,5 21,4 47,3 29,2 45,0 41,0 41,6 38,1
Жалпы кepу кабтетЫ багалау 62,9 15,9 48,6 29,5 56,0 32,8 20,0 20,0
Ke^aH ауыруы 49,8 15,2 56,3 15,4 45,0 11,8 70,8 19,1
Жакыннан кepу кызмет 64,8 28,3 48,5 34,3 51,6 50,1 16,6 14,4
^ашыктан кepу кызмет 54,3 25,7 36,6 28,5 40,1 36,5 13,9 24,1
Элeумeттiк кызмет 81,6 28,4 59,6 37,6 60,0 54,7 29,2 28,8
Психикалык денсаулык 36,3 21,2 49,8 22,9 32,5 24,7 47,9 36,6
Рeлдiк киындыктар 23,9 33,9 51,8 40,5 21,3 44,1 66,7 56,7
Баскалардыц кeмeгiнe тэуeлдiлiк 23,7 33,8 48,2 37,1 20,0 44,7 63,9 55,5
Автодолш жYpгiзу 40,2 11,8 39,3 12,6 65,0 32,4 37,5 0
Тус ажырату (ТА) 80,4 35,6 58,9 44,7 20,0 44,7 41,7 52,1
Перифериялык кepу 81,3 30,7 57,2 41,3 60,0 54,7 16,7 14,4
Ескертпе: Емдеу эдютертщ цысцартуларыд - дэрлк емдеу, 0 - операция, л - лазерлк емдеу
Тек дэршш ем алатын наукастарда eмip CYPУ сапасы барлык шкала кepсeткiштepi бойынша жагымды болатындыгына карамастан бул топтыц шнде де топаралык айрмашылыктар аукымды екенш байкаймыз. Баскалардыц кeмeгiнe тэуeлдiлiк (23,7) жэне peлдiк киындыктар (23,9) кepсeткiштepiнiц магыналары элeумeттiк кызмет (81,6) кepсeткiштepiнeн элдекайда тeмeн.
Глаукомамен ауыратын наукастардыц eмip CYPУ
сапасын емдеудщ TYpiнe жэне тэсiлдepiнe сэйкес багалау шрсеташп^ емделудщ KYPдeлiлiгi адамдардыц eмip CYPУ сапасына айтарлыктай эсер eтeтiндiгiн шрсетедк 0мip CYPУ сапасы кepсeткiштepiн физикалык компонeнттepi бойынша багалау кызыгушылык тудырады. Физикалык компонент кepсeткiштepi бойынша бедщ зepттeулepiмiздiц нэтижeлepi 2 суретте шрсеттген.
BD
70 6 5 S6.7 63;9
дари! к опер+дэр лазер+дар о-л+дзр'
■ РЦ ■ БКТ ИАЖ
2 сурет - Глаукомамен ауыратын наукастардыц eMip суру сапасын физикалыц компоненттер кepcemкiшmepi бойынша
багалау нэmижeлepi
0мip CYPУ сапасы кepсeткiштepiнiц физикалык компонeнттepi Ынен бiз peлдiк киындыктар (РК;), баскалардыц кeмeгiнe тэуeлдiлiк (БКТ) жэне автогалк ЖYpгiзу (АЖ) шкалаларыныц мэлiмeттepiн талдау уш^н алдык. 2 сурет мэлiмeттepiнeн кepугe болатындай, физикалык компоненттер шрсеташп^ емдеудщ TYpi мен тэсiлдepiнe байланысты айкын TYPдe айырмашылыктар кepсeтeдi. Дэршш ем алатын наукастарга караганда лазерлк eмдeудi дэpiлiк емдеумен катар алатын жэне отамен катар дэртк ем алатын топтарда, сонымен катар, дэртш eмдi отемен де, лазермен де катар алатын топта наукастардыц eмip CYPУ сапасындагы жалпы тенденцияны физикалык компонент
шрсеташп^ дэлeлдeйдi. Бул жерде гацт аударатыны, автокeлiк ЖYpгiзу кepсeткiшiнiц респонденттер жауабында айтарлыктай ауыткуы, бул кepсeткiш дэpiлiк ем алатын жэне дэршш eмдi операциялык ем-шарамен бipгe алатын наукастарда орташа магынада болса, лазepлi eмдi дэpiлiк еммен бipгe кабылдаган наукастарда айтарлыктай тeмeн нэтижеде ^ркеледк
Психологиялык компонент кepсeткiштepi бойынша бiздiц зepттeулepiмiздiц нэтижeлepi 3 суретте шрсеттген.
3 сурет - Глаукомамен ауыратын наукастардыц eMip суру сапасын психологиялык компоненттер кврсеткiштерi
бойынша багалау нэтижелерi
0Mip CYpy сапасы керсетюштерЫ багалаганда оныц керу компоненттерш ауыткушылыгы бойынша багалау кызыгушылык тудырады. 0Mip CYpy сапасыныц керу компонент керсетюшт^ бойынша бiздiц зерттеулер1мЬдщ
нэтижелеpi 4 суретте кеpсетiлген. 0мip CYPУ сапасыныц керу компоненттеpi бipшама аукымды, солардыц iшiнен бiз негурлым акпаратты сипаттамага ие перифериялык керу, TYC ажырату жэне кашыктан керу кызмет аныкталды.
4 сурет - Глаукомамен ауыратын науцастардыц eMip суру сапасын керу компоненттеpi кepсеткiштеpi бойынша
багалау нэтижелеpi
Мундай наукастардыц емip CYPУ сапасын физикалык жэне психологиялык компоненттер кеpсеткiштеpi бойынша багалау нэтижелеpiмен салыстырганда керу компоненттеpi мэлiметтеpi бipкалыпты жэне бipкелкi ауыткуымен еpекшеленедi. Дэршш ем алатын наукастарга Караганда лазерлк емдеyдi дэpiлiк емдеумен катар алатын жэне хирургиялык отамен катар дэртк ем алатын топтарда, жэне де дэршш емдi отамен де, лазермен де катар алатын топта наукастардыц емip CYPУ сапасындагы езгеpiстеp белго ортак тужырымды корытындылайды. Ол тужырым емдеу тэсiлi KYPделенген сайын емip CYPУ сапасыныц керу компоненттеpi мэлiметтеpi нашарлай беpетiндiгi. Перифериялык керу мэлiметтеpi бойынша алшактык терт есеге дейш болуы осы тужырымга дэлел. Сол сиякты, кашыктан керу кызметi мэлiметтеpi де дэpiлiк емдеумен салыстырганда лазерлк емдеyдi дэpiлiк емдеумен бipге алатындармен салыстырганда 4 есе артык екен аныкталды.
NEI VFQ-25 офтальмологиялык сауалнамасы негiзiнде бip кезiнде глаукомасы бар наукастар мен екi кезiнде глаукомасы бар наукастардыц емip CYPУ сапасы керсетюштерЫ багалау нэтижелеpi 4 кестеде керсеттген.
Екi кезiнде глаукомасы бар наукастардыц емip CYPУ сапасыныц керсетюшп^ бip кезiнде глаукомасы бар наукастарга караганда нашар, эсipесе келесi керсетюштерде айырмашылыктар байкалады: жалпы денсаулык жагдайы (ЖДЖ), жалпы керу кабiлетiн багалау (ЖКБ), жакыннан керу кызметi (ЖКК), кашыктан керу кызметi (ККК), элеуметпк кызмет (ЭК) жэне перифериялык керу (ПК). Зерттеу нэтижелеpi салыстырмалы ею зерттеу топтары бойынша багаланды. Бул керсеттген керсетюштердщ орташа
магыналары бip кезiнде глаукомасы бар наукастарда ею кезiнде глаукомасы бар наукастармен салыстырганда айтарлыктай децгейде жогары екендiгiн керсетедк Бip кезiнде глаукомасы бар наукастар керсетюштершде баскалардыц кемегiне тэyелдiлiк (26,1) жэне релдк киындыктар (28,5) мэлiметтеpi негурлым кеpi магыналы болса, перифериялык керу (74,7) жэне TYC ажырату (72,1) керсетюшп^ оц магыналы болып айтарлыктай алшактыкта аныкталады.
Бip жэне ею кез закымданган глаукома TYpлеpiнде негiзгi емip CYPУ сапасы керсетюштерш салыстырдык. Мундай салыстырмалы талдау нэтижелеpi 5 суретте беpiлген.
4 кесте - NEI VFQ-25 офтальмологиялык сауалнамасы негiзiнде 6ip №3iHde глаукомасы бар наукастар мен eKi кезнде глаукомасы бар наукастардыц eMip CYpy сапасы керсетюште^н багалау нвтижелер
VFQ сауалнамасыныц шкалалары Ею кез1нде глаукомасы бар наукастар Б1р кез1нде глаукомасы бар наукастар
орташа статист. ауытку орташа статист.
керсетюш керсетюш ауытку.
Жалпы денсаулык жагдайы (ЖДЖ) 31,7 19,4 44,4 25,4
Жалпы керу каб1лет1н багалау( ЖКБ) 53,8 16,7 59,6 23,1
Кезд1ц ауыруы (КА) 51,4 16,7 51,7 15,4
Жакыннан керу кызмет (ЖК^) 48,4 29,8 62,6 31,6
^ашыктан керу кызмет (^К^) 36,5 23,8 51,1 28,7
Элеуметт1к кызмет (Э^) 68,2 29,8 76,6 34,6
Психикалык денсаулык (ПД) 48,5 23,6 37,5 21,9
Релд1к киындыктар(Р^) 44,2 38,1 28,5 37,5
Баскалардыц кемег1не тэуелд1л1к (БКТ) 42,9 33,2 26,1 36,6
Автокелк журпзу (АЖ) 42,7 15,4 40,1 14,5
Тус ажырату (ТА) 72,1 36,9 72,1 42,1
Перифериялык керу (ПК) 63,4 34,1 74,7 37,6
5 сурет - Бip кeзiндe глаукомасы бар наукастар мен eкi кeзiндe глаукомасы бар наукастардыц eMip CYPУ сапасы
керсетюштерш багалау нвтижeлepi
NEI VFQ-25 офтальмологиялык сауалнамасы шынайы нэтижелерге кол жетшуге жаксы 1^мкшдк
непзшде 6ip кезЫде глаукомасы бар наукастар мен ею тугызады. Осы максатта 6i3 ЖYргiзген зерттеу жумыстарыныц
квзiнде глаукомасы бар наукастардыц емiр CYPУ сапасы мэлiметтерi 6 суретте берiлген. керсетюштерш компоненттер бойынша жiктей багалау
■ ен ке-зде ■ S ip кезде ■ орташэ
6 сурет - Бip кезшде глаукомасы бар наукастар мен eкi кезшде глаукомасы бар наукастардыц eмip CYPУ сапасы кepсeткiштepiн
компоненттер бойынша жктей багалау нвтижeлepi
Глаукомамен ауыратын наукастардыц ^р жэне ею кезЫде де глаукомасы бар) емiр CYPУ сапасын психологиялык компоненттер мен керу компонент!^ керсеташп^ бойынша багалау нэтижелерi езiндiк ерекшелкт сипатта аныкталады. Мундай наукастардыц емiр CYPУ сапасын физикалык жэне психологиялык компоненттер керсеташп^
бойынша багалау нэтижелерiмен салыстырганда керу компоненттерi мэлiметтерi бiр децгейлес жэне оц нэтижелi ауыткуымен ерекшеленедi. 6 сурет мэлiметтерiнен керуге болатындай, керу компоненттерi керсеткiштерi (перифериялык керу, TYC ажырату) магыналары психологиялык компоненттер керсетюштершен (релдiк
киындыктар, баскалардыц кемепне тэуелдтк) айтарлыктай дэрежеде жагымды магыналарда.
Негiзiнен ашыкбурышты глаукомамен ауыратын наукастардыц Yлес салмагы басым (96,7%), олар айтарлыктай децгейде кебiрек болды. Сауалнамага катыскан наукастардыц арасында 26 адамда ею кезшщ глаукомасы аныкталды. Бул жалпы келемнщ 21,7% курайды. Бул багыттагы бiздЩ зерттеулерiмiздЩ нэтижелерi 8 кестеде берiлген.
Ашык бурышты глаукома сыркатын Балкаш тэрiздi облыстык багыныстагы шагын калалар шегiнде непзшен
консервативтi емдеу (46,7%) шараларымен ЖYргiзiлетiнiн байкайдык (5 кесте). Сонымен катар, сауалнамага катыскан респонденттер арасында дэршш емдi отамен де, лазермен де катар алатын (33,4%) наукастардыц Yлес салмагы басым. Респонденттердщ Yлес салмагыныц мундай ара катынаста болуы жалпы наукастардыц емiр CYPУ сапасы керсетюштерше ыкпалды эсер ететiндiгiн байкатады. 0мiр CYPУ сапасы керсетюштерЫЩ физикалык, психологиялык жэне керу компоненттершщ езгеруi тенденциясы емдеуудщ TYрiне жэне тэсiлiне ткелей байланысты ауыткитынын ескеруiмiз кажет.
5 кесте - NEI VFQ - 25 офтальмологиялык сауалнамасы негiзiнде ашык, бурышты глаукома мен жабык бурышты глаукома тYрлерiнiц сатылары бойынша зерттеуге катысушылардын контингентi
№ Диагноз Глаукоманыц даму сатылары Барлыгы
1 2 3 4
1 Ашыкбурышты глаукома 43 (д) 3 (л+д) 1 (е) 12 (д) 4 (о+д) 1 (л+д) 10 (д) 3 (о+д) 18 (д) 19 (о+д) 2 (л+д) 116
2 Жабыкбурышты глаукома 1 (о+д) - 2 (о+д) 1 (л+д) 4
барлыгы 48 17 15 40 120
Ескертпе: Емдеу едютернщ цысцартулары: д - дерлк емдеу, o - операциялык емдеу, л - лаззерлк емдеу, е - емделусз
Наукастардыц ашык бурышты глаукома мен жабык бурышты глаукома TYрлерiнЩ сатылары бойынша белiнуi бiркелкi емес. Наукастардыц ашык бурышты глаукома диагнозымен тiркелгендерi айкын басымдылыкка ие, бул дегенiмiз Балкаш сиякты шагын каланыц езiнде глаукомамен ауыргандар мэлiметтерi жалпы элемдiк децгейдеп дэлелдi (90%-ын) керсеткiштермен Yйлесiм табатындыгын керсетедi.
Глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша емдеудщ TYрi мен тэсiлдерiне байланысты наукастардыц Yлесi де жалпы зерттеу корытындыларына эсерiн тигiзетiнi белгiлi, сондыктан бiз олардыц жалпы жиынтыктагы Yлес салмактарына кецт белдiк. Емдеудщ TYрiн жэне тэстдерЫ жiктегенде, бiз наукастардыц тек дэртк емдеу, дэрiлiк емдеумен катар операциялык ем алу, лазерлiк емдеудщ дэртк емдеумен бiрге ЖYргiзiлуi жэне ем алмайтындар сиякты зерттеу топтарына белдiк. Бул мiндет бойынша алынган мэлiметтер 7 суретте керсетiлген.
Глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша респонденттердщ емдеу TYрлерi мен тэсiлдерiне сэйкес
Yлестiк кврсеткiштерi нэтижелерi дэрiлiк емдеу алатын (барльны 83 наукас) наукастардыц квлемi айтарлыктай жогары екендiгiн кврсетедк Бул кврсеткiштер Балкаш тэрiздi монокаланьщ медициналык квмек кврсету саласындагы MYмкiншiлiктерiмен сэйкес келедi. Yлестiк арасалмак бойынша еюншл орында - дэрiлiк емдеумен катар операциялык ем алу процедурасын алган наукастар орналаскан. Квптеген жагдайда глаукоманы емдеу барысында операциялык ем-шара колданылатыны белгiлi болгандыктан, мундай наукастар квлемЫЩ респонденттер арасында квп болуы TYсiнiктi жагдай.
4саты I 33,3% +1,5% 23,4%
Зсаты ■ 35,0% 57,3% 44,9%
2саты ■ 4-3,3% 62,6% 53,3%
1саты ^Я 51,5% 70,6% 64,2%
щж 20,0% адда вода ео,о% юо.сж 120,0® 140,0% вдох 1ео,овд 200,0® ■ ЯДЖ 1ЖКЦ ■ ккк
7 сурет - Глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша респонденттердщемдеу тYрлерi мен тэсiлдерiне сэйкес жалпы денсаулык жагдайы, жалпы керу кабтетш багалау жэне кашыктан керу кызметi магыналары бойынша талдау нэтижелерi
Кврсеткiштердi жалпы салыстырганда, глаукоманыц твртЫшл жэне Y^i^on сатыларымен ауыратын наукастарда, жалпы, вмiр CYPУ сапасыныц кврсетюшп^ бiрiншi сатыдагы глаукомасы бар наукастарга караганда негурлым нашар, айырмашылыктар непзЫен келесi кврсеткiштерде ерекше байкалады: жакыннан квру кызметi (ЖК^), кашыктан квру
кызмет (К;КК;)^с ажырату (ТА) жэне перифериялык квру (ПК) (6 кесте).
6 кесте - NEI VFQ - 25 офтальмологиялыц сауалнамасы негiзiнде глаукома ауруыныц даму сатыларына сэйкес вмiр суру сапасын зерттеу нэтижелерi
№ Диагноз Глаукоманьщ даму сатылары Барлыгы
1 2 3 4
1 Ашыкбурышты глаукома 43 (д) 3 (л+д) 1 (е) 12 (д) 4 (о+д) 1 (л+д) 10 (д) 3 (о+д) 18 (д) 19 (о+д) 2 (л+д) 116
2 Жабыкбурышты глаукома 1 (о+д) - 2 (о+д) 1 (л+д) 4
Барлыгы 48 17 15 40 120
Ескертпе: Емдеу эдютертщ цысцартулары: д - двртж емдеу, o - операцияльщ емдеу, л - лазерлiк емдеу, е - емделуш.
Жогарыдагы кесте мэлiметreрiнен керуге болатындай, емiр CYPУ сапасыныц жалпы денсаулык жагдайы, жалпы керу кабтетЫ багалау, жакыннан керу кызмет жэне кашыктан керу кызмет керсеткiштерi бiр магыналы тенденцияда езгеред^ мундагы езгерiстер глаукома ауруыныц даму сатылары негурлым ауырлаган сайын согурлым нашарлау тенденциясында ауыткиды.
NEI VFQ-25 офтальмологиялык сауалнамасы негiзiнде глаукома ауруыныц даму сатыларына сэйкес емiр CYPУ сапасын зерттеу нэтижелерi талдаганда, физикалык компоненттердiц керсеткiштерi керу компоненттерi керсетюштерЫен керi тенденцияда ауыткитыны. Керсеткiштердiц мундай ауыткуын 8 суреттен керуге болады.
8 сурет - Глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша респонденттердiц физикалыц жэне керу компоненттерi
магыналары бойынша талдау нэтижелерi
Баска адамныц кемепне тэуелдтк жэне релдк киындыктар керсетюштерУц магыналары перифериялык керу жэне TYC ажырату сиякты керу компоненттерiнiц керсетюшп^мен салыстырганда айтарлыктай TYPде айырмашылыкта болатынын керемiз. Бул жерде айта кете™ жагдай, физикалык компоненттердiц (басканыц кемепне тэуелдтк жэне релдiк киындыктар) керсетюшт^ магыналары глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша да топ аралык айырмашылыкта аныкталады, ягни аурудыц даму сатылары ауырлаган сайын емiр CYPУ сапасы керсеткiштерi темендей TYседi. 0мiр CYPУ сапасыныц керу компоненттерi (перифериялык керу жэне TYC ажырату) глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша физикалык компоненттердiц (басканыц кемепне тэуелдтк жэне релдiк киындыктар) керсетюшт^ магыналарына карама-карсы багытта ауыткиды. Глаукома ауруыныц бiрiншi жэне еюншл даму сатылары бойынша керсеткiштер сыркаттыц тертiншi сатысындагы наукастар мэлiметтерiнiн айтарлыктай дэрежеде айырмашылыкта болады. Бул глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасына глаукома ауруыныц даму сатылары едэуiр сипатты эсер ететiндiгiн керсетедi жэне мундай ыкпалды эсер ету глаукома ауруыныц даму сатылары бойынша емiр CYPУ сапасын багалаудыц физикалык жэне керу компонент!^ магыналары тургысынан болатындыгын айкындайды.
Глаукоманы консервативтi емдеудiц наукастардыц емiр CYPУ сапасын субъективтi багалауына айтарлыктай негативтi эсер ететiндiгi статистикалык магынада керсетiлген. Глаукоманы дэрiлiк емдеу терапиясында колданылатын препараттардыц TYрлерi мен оларды пайдалану жиiлiгi мэлiметтерi 10 кестеде бертген.
Глаукомамен ауыратын наукастардыц емiр CYPУ сапасын аныктау Yшiн экономикалык аспектiнi баска факторлармен кешендi TYPде карастырган дурыс. Глаукомамен ауыратын наукастардыц емдеу шараларына жумсайтын каражат келемi айтарлыктай жогары болгандыктан, бiз езiмiздiц зерттеуiмiзде шыгындар децгейiн ранплш жiктеудi мiндет еттiк. Бул зерттеулерiмiздiц нэтижелерi 9 суретте керсетiлген. Наукастардыц дэрь дэрмекке жылдык шыгыны орташа есеппен 72533 тенгенi курады. Айына орта есеппен 6044 тг. жумсайтыны аныкталды. Респонденттердiц жалпы жиынтыгын бiз шартты TYPде терт топка белдк: ец теменгi жалакы децгейiндегi шыгындар жасайтын наукастар, одан шамамен ею еседен артык шыгын жумсайтын наукастар, жылына ЖYЗ елу мыцга дешн шыгын жумсайтын наукастар жэне бул шектен артык шамада шыгын жумсайтын наукастар. Наукастардыц басым белИ (52%-ы) ЖYз мыцга дейiн шыгын жумсайтындарын керсетедi. Сонымен катар, ец теменп жалакы децгейiндегi шыгындар жасайтын наукастар (18%-ы) саны мен ЖYЗ елу мыцнан артыкшыгын жумсайтын наукастар (17%-ы) саны децгейлес. Бул жерде кецт аударатын жайт, аса жогары келемде (359 мыцга дешн шыгын керсеткен респонденттер бар) дэрьдэрмекке шыгын жумсайтын наукастардыц келемi салыстырмалы TYPде жогары болуы.
9 сурет - Глаукомамен ауыратын наукастардыц емдеу шараларына (дэр-дэрмекке) щмсайтын каражат квлемi, тг.
Тащылау
БЬдщ зерттеулерiмiзде арнайы сауалнаманы да 6ipMe3r^e пайдаланудыц eMip CYpy сапасы кврсеткiштерiн зерделеуде жэне олардыц эр TYрлi офтальмологиялык сипаттамаларындагы топтардагы айкындылшын аныктауда тиiмдiлiгiн кврсетп. Сауалнамалар квмегiмен эрбiр зерттеу топтары Yшiн сипатты вмiр CYpy сапасы параметрлершщ негурлым взгеpiстеpге бейiм TYpлеpi аныкталды. Зерттеу топтарындагы вмip CYPУ сапасы параметрлершщ психологиялык айырмашылыктары кврсеттдк
Жалпы алганда, зеpттеyлеpiмiздщ баска да тараптарында баскалардыц квмегiне тэyелдiлiк кврсетюшл статистикалык тургыдан глаукомамен ауыратын наукастардыц вмip CYPУ сапасын багалау кврсетюштершщ iшiнде квп жагдайда кеpi магынада. Бул осы кврсетюштщ психологиялык тургыдан наукас адамдарга негурлым ауыр тиетЫдИмен байланысты болса керек.
Физикалык компоненттерге жататын pвлдiк киындыктар квpсеткiшi глаукомамен ауыратын наукастардыц функционалдык кимыл-козгалыс тургысынан TYpлi колайсыздыктарды бастан вткеpетiндiктеpiн кврсетедк Психикалык денсаулык кврсетюштерУц твмен болуы кврудщ нашарлауымен адамныц психикалык квцт-^й тшыз байланыстылшымен TYсiндipiлсе керек.
Глаукомамен ауыратын наукастардыц вмip CYPУ сапасын багалау компоненттеpi квpсеткiштеpi бойынша зерттеу нэтижелеpi аурудыц сатыларына (глаукома сыркатыныц I, II, III, IV стадиялары) тэyелдi магыналарда аныкталатыны гылыми эдебиеттерде квптеп келтipiледi.
Liu M.L., Wang Y.X. [12] зеpттеyлеpi мэлiметтеpi бойынша, жалпы алганда 40 жастан аскан тургындарда 26 437 табиги популяция жагдайлары жэне жабык бурышты глаукоманыц 306 жагдайы аныкталган, олардыц арасында 113 жагдай БАБГ тудырган бинокулярлы немесе монокулярлы сокырлык болган. Кездейсок эффектiлеp Yлriсiнiц метаанализ нэтижелеpi сокырлыктыц жалпы децгеш 38,3% [95% ДИ (28,1%, 49,6%)] болатындьиын квpсетедi. Сыркатты емдеу жэне профилактикасы ЖYЙесi жаксы дамыган Пекин каласында сокырлык децгей баска аудандармен салыстырганда айтарлыктай твмен болган. вткен жылдармен салыстырганда БАБГ тудырган сокырлык децгеш Пекин каласында едэyip твмендеген. БАБГ тудырган сокырлык децгеш элi де болса жогары, бipак сыркатты емдеу жэне профилактикасы ЖYЙесi тиiмдi жэне оны дамытуга турарлык.
Ауылдык жеpлеpiнде ыктималды TYPде сокырлыкка алып келетiн глаукома сыркаты туралы халыктыц бiлiктiлiгi твмен екендИ тургындар арасында глаукома ауруы туралы насихаттауды, хабарлауды тиянакты TYPде жетiлдipyдi кажет етедi. Сонымен катар, тургындар арасында глаукома сыркатыныц дамуы каркынында этникалык топтар арасындагы айырмашылыктар аныкталады [15,16].
Аурудыц дамуыныц бipiншi сатысындагы наукастардыц Yлес салмагыныц квп болуы айтарлыктай ыкпалын тигiзетiнi белгiлi. Глаукома ауруыныц твpтiншi даму
сатысында наукастардыц жалпы денсаулык жагдайлары салыстырмалы TYPде KYPделi болатындыктан, олардыц да таралуы бойынша респонденттердiц басым белiгiн камтуы жалпы зерттеу нэтижелерiне ез ыкпалын типзетжн ескеруiмiз керек [17].
Сонымен, зерттеу нэтижелерi наукастардыц барлык топтарында глаукоманыц субъективтi багалау магыздылшы магынасына мынадай факторлар эсер ететiндiгiн керсетп:
- аурудыц сатыларыныц улгаюы;
- наукастардыц жасы;
- колданылатын антиглаукомалык препараттардыц ескi типтiлiгi;
- антиглаукомалык хирургиялык операциялардыц негурлым инвазивтi тип [18].
Глаукома сыркаты наукастардыц психикасына эсерi жагынан да мацызды. Сондыктан, емiр CYPУ сапасы керсетюштерш психологиялык компоненттерi бойынша багалау кызыгушылык тудырады. 0мiр CYPУ сапасы керсетюштерш психологиялык компоненттерi бойынша багалау глаукоманы емдеудiц TYрi мен тэсiлдерi салмакты рел аткаратынын керсетедi [12,16]. Глаукома сыркатын дэрiлiк емдеумен еткерiп жаткан наукастар керсеткiштерi бiрiктiрiлген емдеу алып жаткандармен жэне кешендi емдеу алатындармен салыстырганда статистикалык TYPде айырмашылыктарда болатынын керемiз.
ЖYргiзiлген зерттеулердiц мiндеттерiне сэйкес бiр кезiнде глаукомасы бар наукастар мен ею кезiнде глаукомасы бар наукастар арасындагы айырмашылыктарды багалау мацызды [19,20]. Мундай наукастардыц емiр CYPУ сапасын физикалык жэне психологиялык компоненттер керсетюшп^ бойынша багалау нэтижелерiмен салыстырганда керу компоненттерi мэлiметтерi бiр децгейлес жэне оц нэтижелi ауыткитындшымен ерекшеленедк
0мiр CYPУ сапасын багалау керсетюштершщ керу компоненттерiне жаткызылатын жогарыда аталган мэлiметтер глаукома сыркатыныц когамда алатын орыны мен салмагын байкатады [18,21]. Ею кезiнде глаукомасы бар наукастардыц емiр CYPУ сапасы керсеткiштерi Ынде жалпы керу кабiлетiн багалау жэне жакыннан керу кызметi керсеткiштерi жалпы денсаулык жагдайы мен кашыктан керу кызмет магыналарынан айтарлыктай жогары. Мундай тенденцияны бiр кезiнде глаукомасы бар наукастар керсетюштершен де байкауга болады. Бiр кезiнде глаукомасы бар наукастар жалпы керу кабтетш багалау жэне жакыннан керу кызмет керсеткiштерiн негурлым жогары багалайды. Ал екi кезшде глаукомасы бар наукастардыц емiр CYPУ сапасы керсеткiштерi iшiнде жалпы денсаулык жагдайы мен кашыктан керу кызмет магыналарына айтарлыктай темен.
Жалпы алганда, 6ip кезЫде глаукомасы бар наукастар мен eKi кезшде глаукомасы бар наукастардыц eMip CYpy сапасы керсетюштерЫ салыстырмалы талдаганда олардыц ауытку тенденциясы уксас eкeнiн байкауга болады, бiрак 6ip кeзiндe глаукомасы бар наукастарда бул керсетюштердщ сапасы eдэуiр жогары аныкталады.
Сокырлык мэсeлeсiн шeшiп, оныц алдын алу Yшiн eлiмiздe офтальмологиялык кемек сапасын жогарылату кажет.
Корытынды
Зерттеу нэтижeлeрi глаукомамен ауыратын наукастарда бакылау топтагылармен салыстырганда eмiр CYPУ сапасы темендегежн кeрсeтeдi. Япни тек консервативт ем алатын наукастарга караганда лазерлк коррекция мен консeрвативтi eмдi катар алатын, сондай-ак, осы ем TYрлeрiнмeн коса ота жасалган наукастардыц eмiр CYPУ сапасымен салыстырганда барлык шкала керсетюшп^ бойынша элдекайда темен екен аныкталады. Консeрвативтi емдеу алатын наукастардыц eмiр CYPУ сапасыныц
тeмeндeуiнe айтарлыктай ыкпалды болып антиглаукомалык препараттарды туракты кабылдаумен байланысты жайсыздыктар жэне кeйбiр дэрiлiк препараттарда айкын байкалатын олардыц косалкы жайсыз эсeрлeрi саналады.
Авторлар зерттеу нэтижеан жариялауда мудделер кактыгысыньщ жок eкeндiгiн мэлiмдeйдi.
Бул зерттеу жумысыныц сырткы каржыландыру кeздeрi жок.
Эдебиет
1. Цазакртан Республикасы Yкiметiнih| %аулысы. Цаза%стан Республикасыныц денсаулык, са%тау саласын дамытудыц 2020 - 2025 жылдарга арналган мемлекеттiк багдарламасын беюту туралы: 2019 жылгы 26 желто%сан, № 982. [Цараган кунi: 28 сеур 2021]. Цолжетiмдiлiк режимi: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000982.
Kaza^tan Respublikasy Ukimetinin kaulysy. Kazakstan Respublikasynyn densaulyk saktau salasyn damytudyn 2020 - 2025 zhyldarga arnalgan memlekettik bardarlamasyn bekitu turaly (Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan. On approval of the State Program for the Development of Healthcare of the Republic of Kazakhstan for 2020 - 2025) [in Kazakh]: 2019 zhylgy 26 zheltoksan, № 982. [Karagan kuni: 28 sauir 2021]. Kolzhetimdilik rezhimi: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000982.
2. Weinreb R.N., Aung T., Medeiros F.A. The pathophysiology and treatment of glaucoma: a review. Jama, 2014; 311 (18): 1901-1911. https://doi.org/10.1001/jama.2014.3192.
3. Chen C.L., Bojikian K. D, Gupta D, Wen J.C., et al. Optic nerve head perfusion in normal eyes and eyes with glaucoma using optical coherence tomography-based microangiography. Quantitative imaging in medicine and surgery, 2016; 6(2): 125. https:// doi.org/10.21037/qims.2016.03.05.
4. Воронина А.Е. Медико-социальные аспекты заболеваемости глаукомой в Оренбургской области: дис. ... к.м.н. Оренбург.- 2015. -154 с.
Voronina A.E. Mediko-sotsial'nye aspekty zabolevaemosti glaukomoi v Orenburgskoi oblosti (Medical and social aspects of the incidence of glaucoma in the Orenburg region) [in Russian]: dis.... k.m.n. Orenburg, 2015:154 р.
5. He S, Stankowska D.L., Ellis D.Z., Krishnamoorthy R.R., et al. Targets of neuroprotection in glaucoma. Journal of Ocular Pharmacology and Therapeutics, 2018; 34(1-2): 85-106. https://doi.org/10.1089/jop.2017.0041.
6. Цаза%стан Республикасы Президентiнih| Жарлыгы. Цаза%стан Республикасыныц денсаулык, са%тау саласын дамытудыц 2011 - 2015 жылдарга арналган «Саламатты Цазакртан» мемлекеттiк багдарламасын беюту туралы: 2010 жылгы 29 %арашасы, №1113. [Цараган кунi: 28 сeуiр 2021]. Цолжетiмдiлiк режимi: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1000001113.
Kazakstan Respublikasy Prezidentinin Zharlygy. Kazakstan Respublikasynyn densaulyk sa%tau salasyn damytudyn 2011 -2015 zhyldarga arnalgan «Salamatty Kazakstan» memlekettik bagdarlamasyn bekitu turaly (Decree of the President of the Republic of Kazakhstan. On approval of the State program for the development of health care of the Republic of Kazakhstan "Salamatty Kazakhstan" for 2011 - 2015) [in Kazakh]: 2010 zhylgy 29 karashasy, №1113. [Karagan kuni: 28 sauir 2021]. Kolzhetimdilik rezhimi: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1000001113.
7. Flaxman S.R., Bourne R.R., Resnikoff S., Ackland P., et al. Global causes of blindness and distance vision impairment 1990-2020: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Global Health, 2017; 5(12): e1221-e1234. https://doi.org/10.1016/ S2214-109X(17)30393-5.
8. Keel S., Xie J., Foreman J., Lee P. Y., Alwan M., et al. Prevalence of glaucoma in the Australian national eye health survey. British Journal of Ophthalmology, 2019;103 (2): 191-195. http://dx.doi.org/10.1136/bjophthalmol-2017-311786.
Slettedal J.K., Traustadottir V.D., Sandvik L., Ringvold A. The prevalence and incidence of glaucoma in Norway 2004-2018: A nationwide population-based study. PLoS One, 2020; 15(12): e0242786. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0242786.
9. Краморенко Ю.С., Исламова С.Е., Джуматаева З.А. Международный опыт и проведение скрининга на раннее выявление глаукомы в Казахстане //Казахстанский офтальмологический журнал. - 2011. - №. 1. - С. 9-13.
Kramorenko Iu.S., Islamova S.E., Dzhumataeva Z.A. Mezhdunarodnyi opyt i provedenie skrininga na rannee vyiavlenie glaukomy v Kazakhstane (International experience and screening for early detection of glaucoma in Kazakhstan) [in Russian]. Kazakhstanskii oftal'mologicheskii zhurnal, 2011; 1: 9-13.
10. Пахомова Д., Казимирова О., Кожамбердина М., Абенов Р. Эффективность мероприятий по профилактике глаукомы на уровне первичной медико-санитарной помощи города Караганды // Web of Scholar. - 2018. - №2(5). - С. 16-17.
Pakhomova D., Kazimirova O., Kozhamberdina M., Abenov R. Effektivnost' meropriiatii po profilaktike glaukomy na urovne pervichnoi mediko-sanitarnoi pomoshchi goroda Karagandy (The effectiveness of measures for the prevention of glaucoma at the level of primary health care in the city of Karaganda) [in Russian]. Web of Scholar, 2018; 2(5): 16-17.
11. Liu M. L., Wang Y.X. The prevalence of blindness caused by primary angle closure glaucoma in middle-aged Chinese population: a systematic review and meta-analysis. Chinese journal of ophthalmology, 2017; 53(5): 373-377. https://doi.org/10.3760/ cma.j.issn.0412-4081.2017.05.010.
12. He S., Stankowska D.L., Ellis D.Z., Krishnamoorthy R.R., Yorio, T. Targets of neuroprotection in glaucoma. Journal of Ocular Pharmacology and Therapeutics, 2018; 34(1-2): 85-106. https://doi.org/10.1089/jop.2017.0041.
13. Pelсiс G., Ljubiсiс, R., Bara^ J., Biuk, D., Rogoiс V. Glaucoma, depression and quality of life: multiple comorbidities, multiple assessments and multidisciplinary plan treatment. Psychiatria Danubina, 2017; 29(3): 351-359. https://doi.org/10.24869/ psyd.2017.351.
14. Jones L., Bryan S. R., Crabb D.P. Gradually then suddenly? Decline in vision-related quality of life as glaucoma worsens. Journal of ophthalmology, 2017: 7. Article ID1621640, https://doi.org/10.1155/2017/1621640.
15. Chun Y.S., Sung K.R., Park C.K., Kim H.K., et al. LIGHT (Life Quality of Glaucoma Patients Who Underwent Treatment) study of the Korean Glaucoma Society. Vision related quality of life according to location of visual field loss in patients with glaucoma. Acta ophthalmologica, 2019; 97(5): e772-e779. https://doi.org/10.1111/aos.14020.
16. Kim Y.S., Yi M.Y., Hong Y.J., Park K.H. The impact of visual symptoms on the quality of life of patients with early to moderate glaucoma. International ophthalmology, 2018; 38(4): 1531-1539. https://doi.org/10.1007/s10792-017-0616-1.
17. Rulli E, Quaranta L., Riva I., Poli D, et al. Visual field loss and vision-related quality of life in the Italian Primary Open Angle Glaucoma Study. Scientific reports, 2018; 8(1):1-12. https://doi.org/10.1038/s41598-017-19113-z.
18. Susanna C.N., Daga F.B., Nakanishi M., Susanna B.N., et al. Visual Function Measurements from the nGoggle are Associated with Patient-Reported Quality of Life in Glaucoma. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 2017; 58(8): 3298-3298.
19. Kuo Y.S., Liu C.J., Cheng H.C., Chen M.J., et al. Impact of socioeconomic status on vision-related quality of life in primary open-angle glaucoma. Eye, 2017; 31(10): 1480-1487. https://doi.org/10.1038/eye.2017.99.
20. Prager A.J., Hood D.C., Liebmann J.M., De Moraes C.G., Association of glaucoma-related, optical coherence tomography-measured macular damage with vision-related quality of life. JAMA ophthalmology, 2017; 135(7): 783-788. https://doi.org/10.1001/ jamaophthalmol.2017.1659.
Assessment of the Quality of Life of Glaucoma Patients In Kazakhstan (on the Example of Balkhash)
Saltanat Makhanova 1, Raushan Sekenova 2
1 Ophthalmologist of the city polyclinic No. 2, undergraduate student of the Department of Public Health and Management, Astana Medical University, Nur-Sultan, Kazakhstan. E-mail: s.makhanova@inbox.ru 2 Associate Professor of the Department of Public Health and Management, Astana Medical University, Nur-Sultan,
Kazakhstan. Email: Traushank@mail.ru
Abstract
The purpose of the study: analysis and assessment of the quality of life of glaucoma patients in Kazakhstan on the example of Balkhash.
Methods. The study was conducted on the basis of the municipal state institution (KSU) "Polyclinic No. 2" of the city of Balkhash, Karaganda region in the period from 2019 to 2020. The study involved 46 men and 74 women. The average age of the respondents was >64 years. To determine the quality of life of glaucoma patients, we conducted a questionnaire compiled by ourselves and the NEI VFQ-25 questionnaire. The respondents were conditionally divided into three groups: group 1-patients who receive only conservative treatment; group 2 - patients who underwent laser correction in parallel with conservative treatment; group 3-patients who, in addition to previous types of treatment, were operated on.
Results. Among the comparison groups, the values of indicators of dependence on the help of others (23.7) and role difficulties (23.9) and social activity (81.6) were significantly lower in patients receiving only conservative treatment. In this group, along with the physical and mental components, it was found that the gap in visual indicators is up to 4 times.
Conclusions. The results of the study show that in glaucoma patients receiving only conservative treatment, the quality of life is low compared to the control groups according to all indicators of the scales. A significant impact on the decrease in the quality of life of patients receiving conservative treatment is caused by the discomfort associated with regular use of drugs prescribed for glaucoma and their side effects.
Keywords: glaucoma, quality of life, NEI VFQ-256 questionnaire, Kazakhstan.
Оценка качества жизни больных глаукомой в Казахстане (на примере г. Балхаш)
Маханова С.Ш. 1, Секенова Р.К. 2
1 Врач-офтальмолог городской поликлиники №2, магистрант кафедры Общественного здоровья и менеджмента, Медицинский университет Астана, Нур-Султан, Казахстан. E-mail: s.makhanova@inbox.ru 2 Доцент кафедры Общественного здоровья и менеджмента, Медицинский университет Астана, Нур-Султан, Казахстан. E-mail: Traushank@mail.ru
Резюме
Цель исследования: анализ и оценка качества жизни больных глаукомой в Казахстане на примере г. Балхаш.
Методы. Исследование проводилось на базе коммунального государственного учреждения (КГУ) «Поликлиника №2» города Балхаш Карагандинской области в период с 2019 по 2020 годы. В исследовании приняли участие 46 мужчин и 74 женщины. Средний возраст респондентов составил >64 лет. Для определения качества жизни больных глаукомой был проведен опросник, составленный нами самостоятельно и опросник NEI VFQ-25. Респонденты были условно разделены на три группы: 1-я группа - пациенты, которые принимает только консервативное лечение; 2-я группа - пациенты, которые параллельно с консервативным лечением прошли лазерную коррекцию; 3-я группа - пациенты, которые помимо предыдущих видов лечения были прооперированы.
Результаты. Среди групп сравнения у больных, получающих только консервативное лечение оказались значительно ниже: значения показателей зависимости от помощи других (23,7) и ролевых трудностей (23,9) и социальной деятельности (81,6). В данной группе, наряду с физической и психической компонентами, было установлено, что разрыв по показателям зрительных составляет до 4 раз.
Выводы. Результаты исследования показывают, что у больных глаукомой, получающих только консервативное лечение качество жизни низкое по сравнению с контрольными группами по всем показателям шкал. Существенным влиянием на снижение качества жизни больных, получающих консервативное лечение, оказывают дискомфорт, связанный с регулярным приемом препаратов, назначаемых при глаукоме и их побочные побочные эффекты.
Ключевые слова: глаукома, качество жизни, опросник NEI VFQ-256, Казахстан.
