CC BY
0
DOI: 10.24412/2707-6180-2023-65-79-85 yfl,K 616.24-036.12:303.621.35(574.13) МРНТИ 76.29.35
АЦТ0БЕ ЦАЛАСЫHДАFЫ 0КПЕНЩ СОЗЫЛМАЛЫ ОБСТРУКТИВТ1 АУРУЫНЬЩ (0СОА) ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЬЩ АНАМНЕЗ1Н САУАЛНАМА
К0МЕГ1МЕН ЗЕРТТЕУ
А.Т. КАМАЛБЕК, Р.К. НАЗАРБАЕВА, Н.У. АЛЕКЕНОВА
Марат Оспанов атындагы Батыс К^азакстан медицина университет^ Актебе, Кдзакстан
Камалбек А.Т. - https://orcid.org/0009-0002-3281-1177 Назарбаева Р.К. - https://orcid.org/0000-0003-0993-9447 Алекенова Н.У. - https://orcid.org/0000-0001-5751-1678
Citation/
библиографиялыщ сттеме/ библиографическая ссылка:
Kamalbek AT. Nazarbaeva RK. Alekenova NU. Epidemiological history of chronic obstructive pulmonary disease (COPD) survey in Aktobe. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;65(2):79-85
Камалбек АТ, Назарбаева РК, Алекенова НУ. Актебе rçаласындаFы екпешн, созылмалы обструктивт ауруынын (6СОА) эпидемиологиялык анамнезiн сауалнама кемегiмен зерттеу. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;65(2):79-85
Камалбек АТ., Назарбаева РК., Алекенова НУ. Исследование эпидемиологического анамнеза
хронической обструктивной болезни легких (хобл) в городе Актобе с помощью анкетирования. West Kazakhstan Medical Journal.2023; 65(2):79-85
Epidemiological History of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) Survey in Aktobe
A.T. Kamalbek, R.K. Nazarbaeva, N.U. Alekenova
Marat Ospanov West Kazakhstan Medical University, Aktobe, Kazakhstan
Purpose: to study chronic obstructive pulmonary disease (COPD) epidemiological history using a survey depending on the city area of residents.
Methods. The survey was conducted among patients registered with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) in Aktobe clinics to analyze their epidemiological history (n=121). The questionnaire is consisting of 11 questions, which allowed to collect all the valuable information in terms of research indicators.
Results. According to the results of the survey, it was found that 70% of patients registered with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) do not smoke, and 20% of patients work in industry.
Conclusion. As a result of the analysis of the epidemiological history of COPD among patients in Aktobe polyclinics, it was found that the disease is not associated only with smoking or working in industry.
Keywords: chronic obstructive pulmonary disease (COPD), smoking, risk factor, industrial zone, epidemiological history
Актебе к;аласывдаFы екпенщ созылмалы обструктивт ауруынын (вСОА) эпидемиологиялык анамнезш сауалнама кемепмен зерттеу
А.Т. Камалбек, Р.К. Назарбаева, Н.У. Алекенова
Марат Оспанов атындагы Батыс ^аза;стан медицина университета, Актебе, ^аза;стан
Зерттеу максаты: А;тебе ;аласыньщ тургындарыныц туратын аймагына байланысты екпенщ созылмалы обструктивт ауруыныц (9СОА) эпидемиологиялы; анамнезш сауалнама кемепмен зерттеу. Эдктерь А;тебе каласыныц емханаларында екпенщ созылмалы обструктивт ауруымен (9СОА) тгркелген наукастар арасында эпидемиологиялык; анамнезш талдау мак;сатында сауалнама ЖYргiзiлдi (n=121). Сауалнама зерттеу керсетгаш^ тургысынан барлы; ;¥нды авдаратты жинауга MYMкiндiк беретш 11 сура; бойынша эзiрлендi.
Нэтижелерь Сауалнама нэтижесi бойынша, екпенщ созылмалы обструктивт ауруымен (9СОА) тiркелген нау;астар арасында 70 % шылым шекпейтш, 20 % ендiрiсте жумыс жасайтындыжгары ан^1;талд^1.
Е^орытынды. Дорыта келе, А;тебе ;аласын^1ц емханаларында екпенщ созылмалы обструктивт ауруымен (9СОА) тiркелген нау;астар арасында 9СОА эпидемиологиялы; анамнезiн талдау нэтижесшде, наувзстардыц ауруын тек шылым шегумен немесе ендiрiсте жумыс жасауымен тана байланыстырмайтыны аныщталды.
Негiзгi свздер: екпенщ созылмалы обструктивтг ауруы (вСОА), шылым шегу, цаут факторы, ендгргстгк аймац, эпидемиологияльщ анамнез
О
Камалбек А.Т.
e-mail: aru.zhan08@mail.ru
ReceiceC/
Keaiu mycmi/ Наступила: 06.00.2З0З
AccecteC/ Басылымга цабылданды/ Принята к публикации: 2З.00.2З0З
ISSN 2707-6180 (Print) © 2021 The Authors Published by Marat Ospanov West Kazakhstan Medical University
Исследование эпидемиологического анамнеза хронической обструктивной болезни легких (ХОБЛ) в городе Актобе с помощью анкетирования
А.Т. Камалбек, Р.К. Назарбаева, Н.У Алекенова
Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Цель. Исследование эпидемиологического анамнеза хронической обструктивной болезни легких (ХОБЛ) в зависимости от зоны проживания жителей города Актобе с помощью анкетирования.
Методы. Проведен опрос среди больных, состоящих на учете с хронической обструктивной болезнью легких (ХОБЛ) в поликлиниках г. Актобе для анализа их эпидемиологического анамнеза (п=121). Анкета была разработана из 11-ти вопросов, что позволило собрать всю ценную информацию с точки зрения показателей исследования.
Результаты. По результатам анкетирования установлено, что 70% больных, состоящих на учете с хронической обструктивной болезнью легких (ХОБЛ), не курят, а 20% работают на производстве.
Выводы. В результате анализа эпидемиологического анамнеза ХОБЛ среди больных, состоящих на учете с хронической обструктивной болезнью легких (ХОБЛ) в поликлиниках г.Актобе, установлено, что заболевание больных не связано только с курением или работой в индустрии..
Ключевые слова: хроническая обструктивная болезнь легких (ХОБЛ), курение, фактор риска, промышленная зона, эпидемиологический анамнез
Шркпе
вкпенщ созылмалы обструктивп ауруы (ЭСОА) - уакытша ецбекке жарамсыздьщтьщ есуше, мYгедек-тж пен мерзiмiнен б^рын елiмнщ есуше айтарлыктай Yлес косатын когамдык денсаулык сактаудын непзп проблемаларыныц бiрi. БYкiл элемде вкпенщ созылмалы обструктивп ауруы (вСОА) басты назарда, ейт-кенi онын таралуы, ауруы жэне елiм-жiтiмi Денсаулык сактау жYЙелерi Yшiн Yлкен проблемалар тугызады [1].
вкпенщ созылмалы обструктивл ауруы (вСОА) -айтарлыктай сыркаттанушылык пен елiмге экелетiн кен таралган респираторлык ауру.
ДYниежYзiлiк денсаулык сактау ^йымынын (ДДС¥) мэлiметтерi бойынша, 2020 жылга карай екпенщ созылмалы обструктивтi ауруы (вСОА) елiмнiн негiзгi себептерiнiн бiрiне айналды жэне елiмнiн барлык се-бептерi арасында 3-шi орынга шыгуы мYмкiн.
Жаhандык аукымда екпенiн созылмалы ауруы (вКД) проблемасы толык диагноз койылмаган куй-де калып отыр. Таралуына карамастан, екпенiн созылмалы обструктивп ауруынын (вСОА) диагнозы койылмайды жэне кептеген наукастарда ауру клини-калык тYрiне дамыганга дейiн диагноз койылмайды. Жакында жYргiзiлген iргелi гылыми жэне клиникалык зерттеулер диагнозды жаксарту, ауруды тYрлендiретiн терапияны максат ету жэне ерте араласудан пайда ала-тын пациенттердi аныктау Yмiтiмен вСОА-дагы ерте физиологиялык жэне патобиологиялык езгерiстерге назар аударды. Сощы 20-жылда екпенiн созылмалы обструктивл ауруын (вСОА) емдеудiн кол жетiмдi эдiстерi жана ауызша жэне ингаляциялык препарат-тардын, сондай-ак жана хирургиялык жэне брон-хоскопиялык процедуралардын пайда болуымен ай-тарлыктай кенейд^ вкпенiн созылмалы обструктивтi ауруы (вСОА) - дуние жYзiнде елiмнiн Yшiншi себебi
болып табылады, ал 2019 жылы 3,23 миллион адам кайтыс болды [2].
9кпенщ созылмалы обструктивп ауруы (9СОА) егде жастагы адамдарда жиi кездеседi жэне eMip са-пасына, аурушаддык пен eлiмге катты эсер етедi. Диагноз эдетте тыныс алу жолдарыныд бiтелуiнiн болуын растайтын симптомдар мен спирометрия нэтижелерь не негiзделген. Дегенмен, б^л жагдайда жиi диагноз койылмайды. 9СОА ерте картаюмен жэне оныд диа-гностикасы мен емделуiнiн болмауын iшiнара тYсiн-дiретiн баска да аурулармен байланысты. 9СОА бел-гiлерiн женiлдетуде тшмдшп дэлелденген бiрнеше фармакологиялык жэне фармакологиялык емес ара-ласулар бар. 9кпенщ созылмалы обструктивтi ауруы (9СОА) наукастарын емдеуде дэрi-дэрмектердi д^рыс жеткiзу жэне жанама эсерлердi азайту да ете мадызды
[3].
Аурудыд жаhандык ауыртпалыгы негiзiнде зерт-теу жYргiзiлдi (BOLD жобасы), зерттеу бойынша eкпенiн созылмалы обструктивп ауруы 40 жастан аскан адамдарда кеп таралады [4, 5]. Оныд iшiнде, Ка-закстандык зерттеушшердщ деректерi бойынша, eлiм - жтм - 60%-ды к¥райды, ал 40% - ы халыктыд муге-декпп болып табылады [6, 7].
Материкпк Кытайдан 40 жастан аскан тулгалар-дыд ^лттык репрезентативтi Yлгiсi болды. Бастапкы нэтиже, екпе функциясыныд созылмалы обструктивл ауруы (GOLD бастама) бойынша 2017 жылгы жаИан-дык бастамасына сэйкес аныкталган 9СОА болды.
40 жэне одан жогары жастагы ересектердщ ^лгтык репрезентативтi iрi Yлгiсiнде 2014-2015 жж. Кытай-дагы 9кпенiд созылмалы обструктивп ауруы (9СОА) жалпы таралу дедгейi 13,6%-ды к¥рады, б^л аурудыд денсаулык сактаудагы ед басты проблемасына ай-налганын кeрсетедi. 9кпенiд созылмалы обструктивл ауруы (9СОА) таралуы географиялык аймактарга байланысты eзгердi, ед жогары таралуы Кытайдыд
Ак,твбе к,аласындагы вкпенщ созылмалы o6cmpyKmuBmi ауруынын, (ОСОА) эпидемиологиялык
ощустж-батысында (20,2%, 95% Сешм аралыгы 14,7-25,8) жэне ец T6MeHÍ орталык Кытайда (10,2%, 8,2 -12). 2). вкпенщ созылмалы обструктивп ауруы (9СОА) бар ересектер арасында 56,4% (95% CeHiM аралыгы 53,7-59,2) жещл агымы бойынша (GOLD I сатысы), 36,3% (34,3-38,3) орташа агымы бойынша (GOLD II сатысы), 6,5% (5,5-7,4) ауыр ауру агымы бойынша (GOLD III сатысы) жэне 0,9% (0,6-1,1) ете ауыр ауру агымы бойынша (GOLD IV кезец) болды. 2014 жылдыц 29 желтоксаны мен 2015 жылдыц 31 желтоксаны аралыгында зерттеуге 66 752 ересек адам катысты. 9СОА-ныц болжанган стандартталган та-ралуы 13,6% (95% Cенiм аралыгы 12,0-15,2) к¥рады. 9СОА таралуы ерлер мен эйелдер арасында айтар-лыктай езгердi (19,0%, 95% Сешм аралыгы 16,9-21,2 карсы 8,1%, 6,8-9,3; p<0,0001), негiзiнен ерлер мен эйелдер арасындагы темек1 шегу мэртебесiнiц (казiр-ri темеш шегушшер 58,2%, 4,0% карсы) айтарлыктай айырмашылыгына байланысты болды. 9кпенiц созылмалы обструктивп ауруыныц (9СОА) алдын алуга жэне емдеуге багытталган стратегиялар шугыл кажет [8].
Жапандык екпенiц созылмалы обструктивп ауруы (9СОА) жагдайларыныц терттен Yштен астамы Табы-сы темен жэне орташа елдерде орын алатындыктан, б^л созылмалы аурумен кYресу осы жагдайларда денсаулык сактау жYЙелерi Yшiн мацызды жэне барган сайын кYPделi мэселе болып табылады. БYкiл халык Yшiн максатты кYш-жiгер жэне денсаулык сактау жYЙесiн реформалау болмаган жагдайда, олардыц кепшiлiгi жеткiлiксiз ресурстармен камтылган бол-са, екпенiц созылмалы обструктивтi ауруы жаИандык ауыртпалыгын айтарлыктай темендетуге кол жетшзу киын мiндет болып калуы мYмкiн [9].
40 жастан аскан ересектердегi екпенiц созылмалы обструктивтi ауруы халыктыц 10%-дан астамына Yл-кен жеке мэселеге байланысты, отбасылык жэне эле-уметпк ауыртпалык бойынша эсер етедi. Темеш шегу оныц негiзгi себеп болып табылады, бiрак жалгыз емес, кейбiр наукастарда кауiптi арттыратын генети-калык бейiмдiлiк болуы мYмкiн. Б^л аурудыц парадиг-масы Испанияда соцгы жылдары орын алган эйелдер саныныц артуына байланысты езгеруде. Б^л жагдай-дыц кептеген физиопатологиялык механизмдерi жак-сы белгiлi, бiрак оныц тудыратын психологиялык ез-герiстерi, екпенiц созылмалы обструктивп ауруыныц (9СОА) туыстары мен камкоршыларына эсерi, осы наукастарда байкалатын кYнделiктi емiрiнiц шектелуi жэне денсаулык сактау жYЙесiне экелетiн экономика-лык жэне элеуметпк ауыртпалыктары онша танымал емес. Мацызды мэселеге диагностиканыц жогары децгеш жатады - б^л негiзiнен стационарлар мен ме-дициналык орталыктарда жYЙелi тYPде спирометрия алудыц киындыгына байланысты. Осы себепке байланысты Fundación de Ciencias de la Salud жэне Испа-нияныц респираторлык ауруларды зерттеудiц ¥лттык желiлiк орталыгы (CIBERES) Испаниядагы 9СОА туралы пiкiрлерiн алу Yшiн 9кпенiц созылмалы обструктивп ауруы (9СОА) бойынша сарапшыларды,
пациенттердi жэне олардын ^йымдарын, клиникалык психологтарды, Денсаулык сактау экономикасы бойынша сарапшыларды, медбикелер мен журналистердi жинады. Олар сондай-ак Испаниянын респиратор-лык ауруларды зерттеудiн ¥лттык желiлiк орталыгы (CIBERES) кемегiмен вСОА-нын гылыми библиоме-триясын талкылады жэне аурудын болашагы туралы ойлады [10].
Австралиядагы аурулардын таралуы туралы сонгы багалауларга кол жетшзу Денсаулык сактау кызметт^ мен тутынушылар ^йымдарына ресурстарды жоспар-лауга жэне белуге кемектеседi. «вкпенщ обструктивп ауруларынын ауыфтпалыгы» зерттеуi 2006 - 2012 жылдар аралыгында жYргiзiлдi жэне 2006 жылгы Австралиядагы халык санагы бойынша елшенген созылмалы обструктивп екпе ауруынын (вСОА) (бронхтан кешнп ауа агынынын шектелуi) таралуын багалауды камтамасыз еттi. 2016 жылгы Австралиядагы халык санагынын деректерiн пайдалана отырып, вСОА-нын барлык тYрлерiнiн жанартылган таралуы бойынша багалануы 8,30% (95% сешмдшк аралыгы = 6,59 -10,01%) к¥рады, Австралияда 40 жастан жэне одан жогары жастан аскан ересектер Yшiн женiл ентiгумен 2,52%, орташа енпгумен 0,99% жэне ауыр енпгумен 0,91% к¥райды [11].
вкпенщ созылмалы обструктивп ауруы (вСОА) егде жастагы ер адамдардын ауруы болып санала-ды. Алайда, тек АКЩ-та 7 миллионнан астам эйел екпенщ созылмалы обструктивтi ауруымен (вСОА) емiр CYредi деп есептеледi. Эйелдерде екпенщ созылмалы обструктивп ауруынын (вСОА) ауыртпалыгы-нын артуын болжайтын эдебиеттер санынын кебеюiне карамастан, дэлелдер шектеулт
ЖYЙелiк шолуда жэне мета-талдауда вкпенщ созылмалы обструктивп ауруынын (вСОА) гендерлш таралуы туралы есеп береди Жыныс бойынша белш-ген таралу багалаулары тиiстi зерттеулерден алынды. Сондай-ак наукаска катысты сипаттамалары, сонымен бiрге диагностикалык эдiске жэне баска да манызды эпидемиологиялык ковариаттарга катысты пайда-ланушы айнымалылары жиналды. Жасына, геогра-фиясына, кYнтiзбелiк уакытына, зерттеу ортасына, диагностика эдiсiне жэне аурудын ауырлыгына байланысты стратификацияланган вСОА-нын гендерлж таралуын зерттеу Yшiн кездейсок эсерлерi бар Байес мета талдауы жYргiзiлдi. 194 колайлы зерттеулердiн арасында бiрiктiрiлген таралу ерлерде 9,23% (95% сешмдшк аралыгы [БДИ]: 8,16% - 10,36%) жэне эйелдер арасында 6,16% (95% БДИ: 5,41% - 6,95%) болды. Гендерлж таралу ДYниежYзiлiк денсаулык сактау ^йымынын аурулардын жаЬандык ау^!ртпал^1гынын шш аймактарында кенiнен езгерд^ ен жогары таралу эйелдер арасында Солтуспк Америкада (8,07%-га карсы 7,30%) жэне калалык жагдайларда катысушы-лар арасында (13,03%-га карсы 8,34%) аныкталды. Мета - регрессия >40 жас жэне бронходилататорлык тестiлеу зерттеулерi бойынша таралу багалауларын-дагы гетерогендшкке ен кеп ыкпал еткенiн керсетп.
Тарихтагы ен Yлкен - вСОА-нын жаЬандык тара-
луына жYЙелi шолу жэне мета-талдау, сондай-ак ген-дерге багытталган алгашкы iрi шолу болып табыла-ды. Бул нэтижелер эйелдер денсаулыгынын мацызды мэселесi ретiнде вкпенiн созылмалы обструктивп ау-руы (9СОА) туралы хабардарльщты арттырады [12].
Эйелдер арасында созылмалы обструктивп вкпе ауруынын (9СОА) таралуы 2008 жылдан бастап ар-тып келедi, бул iшiнара бук1л элем бойынша эйелдер арасында темеш тутынудын артуына жэне биомасса-лык отындардын эсер етуiне байланысты. Бул тужы-рым бiркатар сипаттамалармен расталады. Эпидемиологиялык жэне фенотиппк кврiнiстермен катар темеш шегуге жэне баска да ауаны ластаушы заттарга бей-iмдiлiктiн дэлелдерi бар.
Осылайша, 9СОА Америка Курама Штаттарын-дагы (АКШ) эйелдер влiмiнiн басты себебi болды. Клиникалык кврiнiстер мазасыздык пен депрессияга, дурыс тамактанбауга (гипотрофия), вкпенiн усак жа-сушалы емес катерлi iсiгiне (эаресе аденокарцино-мага) жэне остеопорозга айкын бейiмдiлiгi бар про-грессивтi енпгумен сипатталады. 9мiр суру сапасы да айтарлыктай эсер етедi. Бул айырмашылыктарды тYсiндiру Yшiн усынылган теориялар эстрогендердщ рвлiне, вкпедегi газ алмасуынын бузылуына жэне те-мек1 шегу эдеттерше катысты. Бул айырмашылыктар тиiстi терапевпк шараларды (темек1 шегудi токтату, вкпеш калпына келгiру, узак мерзiмдi оттеп терапи-ясы) талап етсе де, 9СОА бар эйелдердi емдеудегi ке-дергiлер еркектерге караганда диагноздын жеткшказ болуын, спирометриялык сынактардын аз болуын жэне медициналык кенестердi камтиды.
Когамдык денсаулык сактаудын осы манызды мэселесше тап бола отырып, бiз вз бiлiмiмiздi эпидемиологиялык взгерiстерге жанартып, бейiмдеуiмiз керек [13].
Казакстанда тыныс алу органдарынын аурулары (ТАО) аурушандыктын жалпы курылымында 30% -дан астамын курайды. Олар кан айналымы жYЙесi ау-руларынын кврсеткiштерiнен 2-3 есе жогары.
9кпенiн созылмалы обструктивп ауруы (9СОА) -денсаулык сактаудын манызды мэселеа болып табы-лады жэне аурудын алдын алуы мен емдеуше жауап бередi. Сондыктан да, непзп кауiп факторларымен кYресу Yшiн шугыл шаралар колданылса, 9СОА-нын алдын алуга болады: темек1 шегу жэне ауанын ласта-нуы, т.б. Аурулардын алдын алу Алгашкы медици-налык-санитарлык квмектiн (МСАК) басым мiндетi болып табылады, инфекциялык жэне созылмалы ин-фекциялык емес аурулардын алдын алуын камтиды, сонымен катар жеке, топтык жэне популяциялык ау-руларда жYзеге асырылады [14].
9кпенщ созылмалы обструктивтi ауруы (9СОА) мемлекетпк денгейде де, жеке пэндш денгейде де эле-уметтiк манызды мэселе болып табылады жэне 9СОА халыктын денсаулыгына елеулi кауiп твндiредi.
Осылайша, эпидемиология мэселелерi, аурудын экономикалык мэнi, алдын алу, бiрiншiлiк жэне ешн-шiлiк, денсаулык сактауды уйымдастырушылардын, пульмонологтардын, экономисттердiн жэне баска да
мамандардьщ зерттеу пэш болуы керек.
Ресми сташстиканьщ деректерi бойынша, казакстанда 9СОА ауруымен сыркаттанушылык 100 мьщ ересек адамга шакканда 360-500 шепнде сакта-лады, дегенмен ДД¥ сарапшыларынын болжамды багалауы бойынша бул керсетшш шын мэнiнде 7 - 9 есе жогары болуы мумшн. 2013 жылы Казакстанда екпенiн созылмалы обструктивп ауруымен (0СОА) сыркаттанушылык 100 мын тургынга шакканда 64,4, 2014 жылы - 73,5, еткен жылмен салыстырганда 9,1-ге артык. внiрлер бойынша халыктын екпенщ созылмалы обструктивп ауруы (0СОА) аурушандыгынын ен жогары керсетк^ ОнтYCтiк Казакстан облысында -100 мын тургынга шакканда 145,5, Актебе облысында 0СОА сыркаттанушылыгынын ен темен керсетк^ -100 мын тургынга шакканда 19,4 керсетк^ аныктал-ды. 2013-2015 жылдары аралыгында Украина, Ка-закстан жэне Эзiрбайжан галымдары CORE (Chronic Obstructive REspiratory diseases in CIS countries) зерт-теуш жYргiздi, онын максаты ТМД елдершде 9СО-А-нын эр елге тэн нYктелiк таралуын багалау болды. CORE зерттеуше барлыгы 2842 ересек катысушы (Украинада - 964, Казакстанда - 945 жэне Эзiрбай-жанда - 933) катысты. Зерттелушшердщ кепшiлiгi Ym елде де - эйел адамдар. Катысушылардын орташа жасы усынылган барлык елдерде 40 жастан сэл жогары болды. Спирометрия кемепмен зерттеу барысын-да багаланган бул аурудын таралуы барлык катысушы елдердщ екiлдерi арасында бурын аныкталган багала-улармен салыстырганда айтарлыктай жогары болды: Украинада - 1000 — га шакканда 31,9, Казакстанда -1000 — га шакканда 66,7 жэне Эзiрбайжанда - 1000 — га шакканда 37,5 болды. Зерттеушшер 40 жастан аскан популяцияны белек зерттеп, уксас зандылыкты тапты. Спирометрия кемегiмен багаланган екпенщ созылмалы обструктивп ауруларынын таралуы Украинада 1000 адамга шакканда 47,3, Казакстанда 1000 адамга шакканда 114,1 жэне Эзiрбайжанда 1000 адамга шакканда 60,1 болды. Зерттеу деректерше сэй-кес, бурын диагноз койылган созылмалы обструктивп екпе ауруынын таралуы Казакстан мен Эзiрбайжан-дагы жас топтармен салыстырганда >65 жас тобында байкалды: тиiсiнше 1000-га шакканда 73,5 жэне 38,5 болды. Алайда, Украинада ен кеп таралуы 40-64 жас тобында байкалды: 1000 адамга шакканда 14,8 [15].
Зерттеу максаты: Актебе каласынын тургында-рынын туратын аймагына байланысты екпенщ созылмалы обструктивп ауруынын (0СОА) эпидемиологиялык анамнезш сауалнама кемепмен зерттеу.
Эдiстерi
Зерттеу гылыми макалалар шолулар мен акпарат жинаудан басталды. Осы такырып аясында гылыми мэлiметтер базасынан сонгы 5-10 жыл iшiндегi кеп-теген шетелдш жэне орыс тiлдi басылымдарга толык емес жYЙелiк шолу жасалынды. Талдау бойынша эде-би шолулар, акпараттык хаттар, сондай-ак кыскаша мазмундамалар алынып тасталды.
Екiншi кезенде, Актебе каласында тургындардын
Актвбе каласындагы вкпенщ созылмалы o6cmpyKmuBmi ауруынын, (ОСОА) эпидемиологиялык
туратын аймагына байланысты екпенiн созылмалы обструктивтi ауруынын (вСОА) эпидемиологиялык анамнезiн сауалнама кемегiмен зерттеу жYргiзiлдi.
Статистикалык кагидаттар бойынша, iрiктеме мел-шерi Актебе каласында туратын екпенiн созылмалы обструктивтi ауруымен (вСОА) ауыфатын адамдар-дын iрiктеме мелшерш ескере отыфып, 30-70 жастагы адамдарды коса алганда, 121 адам алынды.
Косылу критерийлерi - екпенiн созылмалы об-структивтi ауруымен (вСОА) ауыфатын 70 жастан аскан егде жастагы эйелдер мен ерлер; алып тастау критерийлерi - жок.
Катысушылардын кажетп саны емханаларга жэне отбасылык дэрйерге бекiтiлген халык тiзiмiнен алынды. Зерттеуге катысушыларга алдын ала кыска нуска-улыкпен зерттеудiн максаты мен мшдеттер^ мэлiмет-тер тYсiндiрiлiп, таныст^грылды. Катысушылар катысуга келiсiм бергеннен кешн, олармен кездесулер сактык шараларын сактай отыфып еткiзiлдi. Содан сон келiсiм формалары жиналды.
Сонымен катар, сауалнамадагы барлык мэселелер аудиторияга тYсiнiктi жэне колайлы екендiгi аныктал-ды. Барлык сауалнама мемлекетпк жэне орыс тшнде KOлжетiмдi болды. Зерттеуге катысушыларга сауал-наманы гугл формада (онлайн форматында) еткiзiлдi. Зерттеу жумысынын дизайыны - обсервациялык (ана-литикалык).
Негiзiгi керсетшш, екпенiн созылмалы обструк-тивтi ауруынын (вСОА) эпидемиологиялык анамнезш (вСОА-нын етш, туру аймагы, шылым шегу етш, бiлiм денгейi бойынша) сипаттау болды. Алынган мэлiметтер сипаттамалык статистика кемепмен, Пир-соннын Хи-квадрат критерииiн колданумен енделдi.
Нэтижелер
Зерттеуге катысушы респонденттер Актебе каласында туратын аймагына байланысты екпенщ созылмалы обструктивп ауруынын (вСОА) керсетшштерь не сай, ШЖК «№1 калалык емханасы» МКК, ШЖК «№2 калалык емханасына» МКК пркелген халык саны бойынша iрiктелiндi.
Iрiктеме келемi - 30-70 жастагы адамдарды коса алганда, 121 респондент, онын iшiнде 47,9 %-ы эйелдер (58 пациент) жэне 52,1 %-ы ерлер (63 пациент) (сурет 1).
Зеттеу барысында еш жыныстын Yлесiнде ай-тарлыктай айыфмашылыктар бар. Респонденттердщ орташа жасы 61,66 ± 11,07 жасты, диапазоны 30-70 жастан жогары жас ерекшелiктерiн курады. (1-кесте)
Зерттеуге катыскан наукастардын бiлiм денгей-лерiне карай: орташа аякталмаган - 7%, орташа -20%, арнайы орташа - 46%, жогаргы бiлiмi бар - 28% курады жэне ендiрiсте енбек ететiндерi - 20%, жумыс iстемейтiндерi - 56% (зейнеткерлердi косканда), жумыс iстейтiндерi - 24% . Салысгармалы деректер 2-шi суретте керсетiлген. (сурет 2)
Зерттеуге катыскан наукастардын 38% шылым ше-гедi, шылым шегетiн наукастардын 50% шылым шегу етш 10-20 жыл арасында екенi керсетiлдi. (2-кесте)
53,00% 52,00% 51,00% 50,00% 49,00% 48,00% 47,00% 46,00% 45,00%
52,10%
47,90%
Эйел адам
Ер адам
(1-сурет) Респонденттердщ жынысы бойынша 6aniHyi
Кесте 1. Респонденттердщ орташа жасы жэне жынысы бойынша сипаттамасы
Керсетшштер Ер адамдар Эйеладамдар Орташажасы
Абс.
%
63
52,1%
58
47,9%%
61,66 ± 11,07
Сауалнама нэтижесiнде, соцгы 1 жылда шац-то-зац жагдайында жумыс жасаган наукастардыц 54,9% курады.
Сауалнама нэтижесшде, наукастардыц 56,2% эке-шешесiнде екпенщ созылмалы обструктивп ау-руы (9СОА) бар екеш аныкталды.
Зерттеуд талкылау
9кпенiц созылмалы обструктивтi ауруы (9СОА) элемде жэне Казакстанда езектi мэселе болып кала бередi. 9кпенiц созылмалы обструктивп ауруыныц таралуы мен елiмi эртYрлi элеуметтiк, экономикалык, экологиялык жэне баска да айьфмашыльщтарга байланысты дамыган жэне дамушы елдер арасында айтар-лыктай езгередi. Наукастардыц бiрыцFай тiзiлiмiнiц болмауына байланысты, Казакстан Республикасын-даFы екпенiц созылмалы обструктивтi ауруы (9СОА) бойынша статистикалык деректер накты емес кYЙiнде калып отыф [16].
9кпенщ созылмалы обструктивтi ауруыныц (9СОА) таралуы ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уй-ымыныц (ДД¥) аймактарына, жынысына жэне ауы-рлыFына байланысты метапропты колдану аркылы есептелдi. Гетерогендiлiк кездерiн аныктау Yшiн Мета-регрессия жэне к^ топтык талдау колданылды.
Ерлер арасында екпенщ созылмалы обструктивп ауруыныц (9СОА) жапандык таралуы эйелдерге ка-раFанда шамамен 5% жоFары. 9кпенiц созылмалы обструктивп ауруыныц (9СОА) ец кеп таралFан кезещ - 1 кезец [17].
жогары арнайы орташа орташа орташа ая^талмаган
2-сурет. Ак,тебе к^аласы бойынша зерттеуге алы^ан респонденттердщ бЫм денгей Кесте2. Ак,тебе каласы бойынша зерттеуге аль^ан респонденттердiн шылым тарту етЫ
Керсеткштер ЖиЫп, n Пайызы,%
K1азiрri уак,ытта шылым тартасыз ба?
Иэ 46 38
Жок 75 62
Барлыы 60 100
Канша уак,ыттан берi шылым тартасыз?
2 - 4 жыл 26
5 - 7 жыл 14
8 жылдан жоfары 6
Барлыы
65 35
46 38
^орытынды:
Дорыта келе, Актебе каласынын емханаларында eKneHÍH созылмалы обструктивтi ауруымен (0СОА) тiркелген наукастар арасында eKneHÍH созылмалы обструктивп ауруынын эпидемиологиялык анам-He3ÍH талдау нэтижeсiндe, наукастардын ауруын тек шылым шегумен немесе eндiрiстe жумыс жасауымен гана байланыстырмайтыны аныкталды.
Осылайша, eкпeнiн созылмалы обструктивтi ау-руы (9СОА) элемде жэне К^азакстанда езекл мэсе-ле болып кала беретш анык. Жаhандык тургыдан алганда, Yй iшiндeгi жэне сыртындагы биомасса буы-нын эсeрi жэне ауанын ластануы да ересек eмiрдeгi
манызды кауш факторлары болып табылады. Дурыс тамактанбау, инфекциялар жэне/немесе iшкi жэне сы-рткы ластаушы заттардын пассивтi эсершен туганга дeйiн жэне одан кешн eкпeнiн нашар eсуi де eкпeнiн созылмалы обструктивтi ауруына экeлуi мумшн; жэне бул кауiп факторлары кeдeйлiкпeн тыгыз байланысты. Бул факторлардын эсeрi урбанизациянын кYшeюi, ауа сапасынын нашарлауы жэне темек1 тутынудын артуы нэтижеанде табысы тeмeн жэне орташа елдердщ кeпшiлiгiндe артып отыр. Болашакта eraernH созылмалы обструктивтi ауруынын (0СОА) ауыртпалыгын азайту Yшiн осы кауш факторларын азайту eтe маны-зды...
Список литературы:
1. López-Campos JL, Tan W, Soriano JB. Global burden of COPD. Respirology. 2016 Jan;21(1):14-23. [doi: 10.1111/resp.12660] [PMID: 26494423].
2. Michael C Ferrera, Wassim W Labaki, MeiLan K Han. Review Advances in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Annu Rev Med. 2021 Jan 27;72:119-134. doi: 10.1146/annurev-med-080919-112707. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33502902/
3. Chronic obstructive pulmonary disease (COPD). World Health Organization.2023 March. https://www.who.int/ru/news-room/ fact-sheets/detail/chronic-obstructivepulmonary disease-(copd).
4. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Revised 2016. www.goldcopd.com
5. Жукова ОВ, Конышкина ТМ. Моделирование изменения показателя объема форсированного выдоха за 1-ю секунду у пациентов с хронической обструктивной болезнью легких . РМЖ. 2017;(18):1272-1274.
Zhukova OV, Konyshkina TM. Modelirovanie izmenenija pokazatelja ob#ema forsirovannogo vydoha za 1-ju sekundu u pacientov s hronicheskoj obstruktivnoj boleznju legkih. RMZh. 2017;18:p.1272-1274. (In Russ.).
6. Алекенова Н, Назарбаева Р, Кошербаева Л, Anna WtoszczakSzubzda, Konrad T. Juszkiewicz. Бремя хронической обструктивной болезни легких по Актюбинской области. Медицинский журнал Западного Казахстана. 2018; 60(4):37-41. Alekenova N, Nazarbaeva R, Kosherbaeva L. et.al. Bremja hronicheskoj obstruktivnoj bolezni legkih po Aktjubinskoj oblasti. Medicinskij zhurnal Zapadnogo Kazahstana. 2018; 60(4):37-41. (In Russ.).
7. Слажнева ТИ, Попова ТВ. Использование индекса DALY в оценке медико-демографической ситуации в Республике Казахстан. Journal of Central Asian Health Service Research. 2007;6(4):70-72. [http://journal.ksph.kz/contents/v6n4_2007.pdf]. (69,70) Slazhneva TI, Popova T V. Ispol'zovanie indeksa DALY V ocenke mediko-demograficheskoj situacii v Respublike Kazahstan. Journal of Central Asian Health Service Research 2007;6(4):70-72. [http:// journal.ksph.kz/contents/v6n4_2007.pdf]. (69,70) (In Russ.).
8. Felipe Cortopassi, Puncho Gurung, Victor Pinto-Plata. Chronic Obstructive Pulmonary Disease in Elderly Patients. Clin Geriatr Med. 2017Nov;33(4):539-552. doi: 10.1016/j.cger.2017.06.006. Epub 2017 Aug 23.
Agme6e gaAacwHgatw eKnemn, co3WAMaAW o6cmpyKmuBmi aypyttHttH, (QCOA) snugeMUOAOzuHAttK,
9. Nattori K, Kida K. Management of older adults with COPD. Nihon Rinsho. 2016;(74):5. 858-863
10. Mehdi Varmaghani, Mina Dehghani, Elham Heidari et.al. Global prevalence of chronic obstructive pulmonary disease: systematic review and meta-analysis. Meta-Analysis East Mediterr Health J.
2019 Mar 19;25(1):47-57. doi:10.26719/emhj.18.014.
11. Davies Adeloye, Peige Song, Yajie Zhu, Harry Campbell, Aziz Sheikh, Igor Rudan. Global, regional and national prevalence of, and risk factors for, chronic obstructive pulmonary disease (COPD) in 2019: a systematic review and modelling analysis. NIHR RESPIRE Global Respiratory Health Unit Meta-Analysis Lancet Respir Med. 2022 May;10(5):447-458. doi: 10.1016/S2213-2600(21)00511-7. Epub 2022 Mar 10.
12. Bouza E, Alvar A, Almagro P. et.al. Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) in Spain and the different aspects of its social impact: a multidisciplinary opinion document. Rev Esp Quimioter.
2020 Feb;33(1):49-67. doi: 10.37201/req/2064.2019. Epub 2020 Jan 14.
13. Brett G Toelle, Rosario D Ampon, Michael J Abramson et.al. Prevalence of chronic obstructive pulmonary disease with
breathlessness in Australia: weighted using the 2016 Australian census. Intern Med J. 2021 May;51(5):784-787. doi: 10.1111/ imj.15325.
14. Hong JY, Jung JY, Lee MG, Kim SK. et.al. Changes in the prevalence of COPD in Korea between 2001 and 2011 in the KNHANES data. YS4. Respiratory Medicine 2017 Apr;125:12-18. doi: 10.1016/j. rmed.2017.02.019. Epub 2017 Feb 27 . https://www.ncbi.nlm.nih. gov/pubmed/28340856.
15. Rogelio Perez-Padilla, Ana Maria B Menezes.Chronic Obstructive Pulmonary Disease in Latin America. Ann Glob Health. 2019 Jan 22;85(1):7. doi: 10.5334/aogh.2418.
16. Rogelio Perez-Padilla, Ana Maria B Menezes. Chronic Obstructive Pulmonary Disease in Latin America. Ann Glob Health. 2019 Jan 22;85(1):7. doi: 10.5334/aogh.2418.
17. Liwen Fang, Pei Gao, Heling Bao. et.al. Chronic obstructive pulmonary disease in China: a nationwide prevalence study. Lancet Respir Med. 2018 Jun;6(6):421-430. doi: 10.1016/S2213-2600(18)30103-6. Epub 2018 Apr 9.
