CC BY
5
ТДУ 372.874
DOI10.51844-2077-4990-2023-3-103-108
АХАМИЯТИФАНХОИТАХАССУСИ Мирзабоев Зикрилло Зиёдуллоевич, н.и.п, ДАР ТАЙЁРКАРДАНИМУАЛЛИМИ дотсенти кафедраи нацшакашй, геометрияи ОЯНДАИСАНЪАТИТАСВИРИ тасвири ва методикаи таълими МДТ "ДДХ ба
номи акад. Б.Гафуров'' (Тоцикистон, Хуцанд) ЗНАЧЕНИЕ ПРОФИЛЬНЫХ Мирзабоев Зикрилло Зиёдуллоевич, к.п.н, ПРЕДМЕТОВ В ПОДГОТОВКЕ доцент кафедры черчения, начертательной БУДУЩЕГО УЧИТЕЛЯ геометрии и методики преподавания ГОУ «ХГУ ИЗОБРАЗИЕЛЬНОГО ИСКУССТВА имени акад.Б. Гафурова (Таджикистан, Худжанд) THE VALUE OF SPECIALIZED МиъаЬоеу Zikrillo Ziyodullocvich, candidate of DICIPLINES IN THE PREPARATION pedagogical sciences, assistant professor of
OF A FUTURE technology and methods of teaching department of TEACHER OF FINE ARTS SEI "KSU named after acad. B. Gafurov (Tajikistan,
Khujand)'ХЕ-тэИ: zikrillo.mirzoboеv@mai1.ru Вожа^ои калиди: санъати тасвири, рассом, тарбия, педагог, метод, тахайюли эцодй, инкишоф, шуур, осорхона, экскурсия, идроки зебоипарасти, цобилият, махорати касби
Дар мацола масъалаи мавцеи масъалаи мавцеи фащои тахассуси барои дар сатхи матлуб омода намудани омузгорони ояндаи санъати тасвири. Барраси шудааст, зикр шудааст, ки барои баланд бардоштани самаранокии таълими расмкаши, наццоши ва композитсия дар блоки фащои касби дар барномаи таълими ташкили эцодиёти мустацилонаи донишцуён яке аз вазифахои мух,им мебошад, ки бо санаду далещои цидди тасдиц шудааст. Масъалаи ташаккули махорати эцодии омузгорони ояндаи санъати тасвири тавассути фащои тахассуси яке аз самтхои мухимтарини ислохоти муассисахои тахсилоти оли махсуб меёбад ва равишхои татбици ощо нишон дода шудааст. Муаллиф ахамияти дарсхои тахассусиро, ки ба талабагон асосхои тасвирро омузонида фаъолияти эцодии ощоро хамацониба такомул медщад, ба фахмидан ва эхсос кардани зебоии табиат ва санъат ёри мерасонад ва муносибати эстетикии талабагонро нисбат ба ходисоти мухити атроф ташаккул медщад, баёндоштааст. Масъалаи тайёр намудани мухатассисони баланихтисос яке аз самтхои мухимтарини ислохоти муассисахои тахсилоти миёнаи умуми махсуб меёбад, ки бо далещо нишон дода шудааст. Нацшахои таълимии факултетхо ва кафедрахое, ки педагогхои сохаи санъати тасвири ва накшакаши барои муассисахои тахсилоти миёнаи умуми тайёр мекунанд, сохтори блоки фанхои касби ва методикаи таълими фащоро тахлил карда шудааст. Дар самаранок ташкил кардани дарсхои тахассуси услубхои гуногун истифода бурда шудааст. Роххои ташаккули фаъолияти эцодии шахсияти омузгори санъати тасвири, инчунин тацрибаи халли амалии ин мушкилот дар донишгоххоипедагоги барраси гардидааст.
Ключевые слова: изобразительное искусство, художник, образование, педагог, метод, творческое воображение, развитие, сознание, музей, экскурсия, восприятие красоты, умение, возрождение, педагог, культура, профессиональное мастерство
В статье рассматриваются вопросы подготовки будущих учителей изобразительного искусства как конкурентоспособных кадров на уровне мирового спроса, повышения эффективности обучения рисунку, живописи и композиции в блоке профессиональных предметов учебной программы, организации самостоятельного творчества студентов, что является одной из важных задач. Освещается вопрос развития творческих способностей будущих учителей изобразительного искусства через профильные предметы, что представляет собой важнейшее направление реформирования высших учебных заведений, показаны подходы к их реализации. Автор разъяснил важность специализированных занятий, которые обучают учащихся основам живописи и совершенствуют их творческую активность, помогают понять и почувствовать красоту природы и искусства, формируют эстетическое отношение учащихся к экологическим явлениям. Вопрос подготовки высококвалифицированных специалистов считается одним из важнейших направлений реформирования общеобразовательных учреждений, о чем свидетельствуют факты. Проанализированы учебные планы факультетов и кафедр, подготовленные педагогами в области изобразительного искусства и дизайна для общеобразовательных учреждений, структура блока профессиональных предметов и методика преподавания предметов. В эффективной организации специализированных занятий использовались различные методы. Обсуждаются пути формирования творческой активности
личности учителя рисования, а также опыт практического решения этой проблемы в педагогических вузах.
Key words: visual arts, artist, education, teacher, method, creative imagination, development, consciousness, museum, excursion, perception of beauty, skill, professional skills
The article deals with the study to increase the effectiveness of teaching drawing, painting and composition in the block of professional subjects of the curriculum, organizing independent creativity of students is one of the important tasks, which is confirmed by serious documents and evidence in order to prepare future teachers of fine arts as competitive personnel at the level of world demand, The issue of developing the creative abilities of future teachers of fine arts through specialized subjects as one of the most important areas of reforming higher educational institutions is considered, approaches to their implementation are shown. The author explained the importance of specialized classes that teach students the basics of painting and improve their creative activity, help to understand and feel the beauty of nature and art, form students ' aesthetic attitude to environmental phenomena. The issue of training highly qualified specialists is considered one of the most important areas of reforming educational institutions, as evidenced by the facts. The curricula of faculties and departments prepared by teachers in the field of fine arts and design for educational institutions, the structure of the block of professional subjects and the methodology of teaching subjects are analyzed. In the effective organization of specialized classes, various methods were used. The ways of forming the creative activity of the personality of a drawing teacher are discussed, as well as the experience of practical solution of this problem in pedagogical universities.
Низоми самарабахши маориф яке аз омилхои асосии таъмини рушди устувор ва пешрафти ицтисодиёт ва чомеаи хамаи кишвархо, аз он чумла, Чумхурии Точикистон мебошад. Рушди чомеаи муосир мушкилоти наверо ба миён меорад ва устувории низоми миллии маорифро мавриди санчиш царор медиханд. Мархалаи хозираи тарацциёти низоми маълумоти олй дар ч,умхурии мо нисбат ба мазмуни таълим ва баланд бардоштани самаранокии методикаи он талаботи сифатан навро ба миён мегузорад.
Солхои охир консепсияхои нави таълим дар муассисахои олии тахсилот моделхои нави омодакунии мутахассисонро дар сохаи маълумоти олии бадей-педагогй арзи вучуд карданд, ки ба технологияхои навин, тачдиди назар ба мундарича ва мазмуни барномахои нави таълимй вобастаанд. Имруз яке аз омилхои мухим дарки масоили ташаккули махорати эчодии омузгорони ояндаи санъати тасвирй ва нацшакашй ба хисоб меравад. Аз ин лихоз, фарохам овардани шароит ва имкониятхои дидактикии омузгорони ояндаи санъати тасвирй чихати таъмин ва такмили технологияи махорати касбию педагогй, рушди эчодкорй, азхудкунии фаъолияти навоваронаи репродуктивй, пурмахсулй ва эчодкорй яке аз масъалахои мубрам махсуб меёбад.
Оид ба такмили асосхои методологй ва илмию методии рушди махорати касбй ва педагогии омузгорони оянда дар шароити муосир, тахияи моделхои системавии таълими интегративии касбй ва баходихии объективй натичахо дар марказхои пешбари илмии чахон ва муассисахои тахсилоти олии касбй, аз чумла Донишгохи Принстон (ИМА), Донишгохи омузгории Белфилд (Олмон), Маслихати миллй оид ба технологияи педагогй (Англия), Институти миллии тайёр кардан ва тадцицоти муаллимони техникй (Хдндустон), Донишгохи муцаррарии Шэнси (Чин), Академияи маорифи Русия, Украина, Кдзоцистон, Узбекистан, Точикистон ва гайра дар марказхои илмй тадцицотхои судманд анчом дода истодаанд.
Б.Неменский ;айд мекунад, ки: "Санъат хдмчун фархднг муносибат ба тамоми зухуроти хдётро фаро мегирад ва ба воситаи он махдки ахло;й-зебоипарастй, хиссй-арзишии чомеа зухур менамояд"[4,с.82].
"Сарчашмаи доимии корх,ои тарбиявй - дунёи санъат мебошад", - таъкид мекунад мух,а;;и; И.П.Подласий [6,с.170].
Санъати тасвирй дар хама давру замон инъикоскунандаи фарханг ва маданияти мардум ба хисоб рафта, дар чамъият ва тарбияи зебоишиносй халц на;ши мухимеро мебозад. Яке аз вазифахои асосии омузиши санъати тасвирй инкишофи сатхи маърифат ва ба зебопарастй омода кардани талабагон мебошад. Дарси санъати тасвирй ба талабагон асосхои тасвирро меомузонад, фаъолияти эчодии онхоро хамачониба такомул медихад, ба фахмидан ва эхсос кардани зебоии табиат ва санъат кумак мекунад, муносибати эстетикии бачахоро нисбат ба ходисоти мухити атроф ташаккул медихад [1, с.10].
Аз руйи муаммохои гуногуни тайёрии касбй-педагогии омузгорони санъати тасвирй аз олимони Точ,икистон О.А.Исломов, М.Дадобоева, МДодирова, М. Ашуров, З.З.Мирзобоев, Ш.Бобоева тадцицот анчом додаанд, ки оид ба эчодкорй дар таълим, рушди неруи касбии педагогхо, масъалахои салохият, камолоти касбии педагогй, назария ва самтхои амалии ташаккул ва рушди малакахои истифодаи воситахои нармафзори педагогй таваччух зохир карда шудааст.
Дар замони муосир, ки дигаргунихои куллй дар чомеаи мо, махсусан дар сохаи тахсилоти олии педагогй ба вучуд омада истодаанд, ба масъалаи тайёр кардан, бозомузй ва такмили ихтисоси муаллимони оянда, масъалаи омодасозии кадрхое ба миён меояд, ки дар чомеа ва хаёт мавцеи худро пайдо карда, дар фазои бисёрфархангй равияи мустацилро интихоб карда тавонанд. Асри рушди зехнй эътироф гардидани асри XXI маънои онро дорад, ки тарбияи чавонон дар заминаи илмию методй, фановарихои муосири омузишй дар таълим яке аз масъалахои мубрами замони муосир ба шумор меравад. Солхои охир дар бобати тайёр кардани рассом-педагогхои оянда, баланд бардоштани сифат ва самараи дониш ва махорати кадрхои касбй корхои мушаххас анчом ёфта истодаанд. Махсусан, ба ташаккули сифатхои мустацилй, эчодкорй, фаъолнокии мутахассисони сохибмаълумот диццати хоса дода мешавад. Хамзамон, як цатор сабаби дигареро метавон дод, ки дар дигаргунихои таълими санъати тасвирй таъсир мерасонанд, онхо омили замон ва вацт, яъне низоми ислохот, ки роххои рушди дурнаморо инъикос мекунанд, дарбар мегиранд. Мактабхои рассомие, ки дар услуби муосир сохта ва ба истифода дода шудаанд, тацозо менамояд, ки манфиатхои хуцуции онхоро химоя намоем. Муаммое пайдо мешавад, ки ба стандартхои давлатй, асноди меъёрй-хуцуцй, нацшаи таълим, дастурхои таълимй дар асоси талаботи замон илова ва дигаргунихо ворид намоем.
Дар баробари ин, навсозии мазмуни таълими бадей дар мактабхои олии омузгорй, баланд бардоштани самаранокии он омузиши тачрибаи касбии педагогии кишвархои пешрафтаро тацозо мекунад. Дар мактабхои рассоме, ки ба талаботи стандартхои чахонй чавобгу мебошанд, раванди таълим дар асоси Стандартхои давлатии таълим, дар асоси нацшаи таълимй ва барномахои таълимй, ки бо назардошти рушди истицболи оянда тахия шудаанд, ба рох монда шудааст. Яке аз масъалахои мухиме, ки имруз дар назди муассисаи тахсилоти олй царор дорад, омода намудани кадрхои чавобгу ба талаботи муосир ва рацобатпазир дар бозори мехнат мебошад. Барои ин муаллими маълумоти олй, ки бевосита ин мутахассисро тайёр мекунад, бояд кадри рацобатпазир бошад.
Вазифаи ба воя расондани хонандагони аз чихати бадей салохиятнок дар мактабхои маълумоти умумй ва мактабхои махсуси рассомие, ки намунахои санъати чахонй ва миллиро идрок ва бахо дода метавонанд, цисмхои тарбиявию ташкилии чараёни тайёр кардани муаллими санъати тасвириро муайян мекунад.
Намудхои дарс, асосан, ба таъмин намудани фаъолнокии тафаккури шогирдон дар дарсхои санъати тасвирй равона карда шуда, хонандагонро бо роху усулхои гуногуни таълим шинос менамояд [2, с.4].
Имруз хангоми тахлили нацшахои таълимии факултет ва кафедрахое, ки омузгорони санъати тасвирй ва нацшакашй барои муассисахои тахсилоти миёнаи умумй тайёр мекунанд, сохтори фанхои тахассусй ва методикаи таълими фанхоро тахлил кардан зарур аст. Хангоми такмил додани чараёни таълим ба назар гирифтан лозим аст, ки фанхои дар нацшахои мавчудаи таълимй мавчуда ба таври гайримувозинатй тартиб дода шудаанд:
Якум, ба фанни санъати тасвирй соатхои кифоя чудо карда нашудааст.
Дуюм, супоришхои инфиродй ва мустацилона аз фанхои нацшакашй ва геометрияи тасвирй вацти зиёдро талаб карда, вацти додашуда ба талаботи стандарт чавоб дода наметавонад. Ин имкон намедихад, ки донишчуён худ мустацилона эчод кунанд.
Сеюм, барои кори инфиродй дар тайёр кардани мутахассисони санъати тасвирй дар тамоми чахон ба зергуруххои академй тацсим карда таълим медиханд. Шумораи талабагони ин зергурух 5—8 нафарро ташкил медиханд. Холо дар шуъбахое, ки мутахассисони ояндаи санъати тасвирии мамлакатамонро тайёр мекунанд, як гурухи академй аз 20 то 28 нафар донишчу иборат аст.
Чахорум, бахши перспективии фанни геометрияи тасвирй дар модули фанхои умумикасбй бояд хамчун манбаи мусаввирй ва композитсия дар тайёр кардани муаллими санъати тасвирй ва манбаи ёрирасон барои амиц азхудкунй хизмат кунад. Агар геометрияи тасвирй барои
ташаккули тасаввуроти фазоии талабагон кумак кунад, перспективаро ба таври амалй хамчун сохтани шаклхои перспективй, дурнамои хаттй ва хавоиро дар фаъолияти тасвирй омузондан лозим аст. Хамчунин ин фанхо бояд дар тахтаи синф амалй нишон дода шаванд, на бо истифода аз барномахои гуногуни технологияи компютерй, чадвал, сиркул ва дигар асбобхои таълимй. Яке аз олимони шинохтаи точик Саидмахмад Олов чунин мешуморанд: "Перспектива грамматикаи санъати тасвирй ба хисоб меравад. Дар амалиёти мухандисй ин намуди тасвирсозй хеле васеъ истифода бурда мешавад" [3, с.140].
Дар санъати тасвирй огози истифодаи перспективаро ба давраи Эхё мансуб медонанд. Рассом ва мутафаккири олмонй Албрехт Дюрер аввалин шуда зарурати истифодаи перспективаро дар тасвир асоснок ва дастгохашро ихтироъ кардааст [4, с.6].
Панчум, супоришхои барномахое, ки аз фанхои сикли расмкашй ва асосхои санъати тасвирй иборатанд, хамдигарро такрор намуда, хонандаро аз эчодкорй дур мекунанд. Раванди таълими фанхои умумикасбй дар тайёрии касбии муаллимони ояндаи санъати тасвирй хусусиятхои ба худ хос дошта, нисбат ба дигар фанхо бештар ташаккули малакаю махоратхои амалиро талаб мекунад.
Яке аз донишмандони точик А.Р.Саидов дар китоби «Асосхои ташаккули маданияти эстетикии омузгорони оянда» оид ба тарбияи зебоипарастии омузгорони оянда чунин кайд менамояд, ки «тарбияи зебоипарастии омузгорони оянда фарогири инкишофи зебоипарастй, яъне раванди муташаккили инкишофи куввахои табиатан хоси омузгорони оянда мебошад, ки барои дарки зебоипарастй, хисси зебоишиносй, тахайюлоти эчодй, таассуроти эмотсионалй, тафаккури мантией ва талаботи рухонии омузгорони оянда равона гардидаанд» [5, с.3].
Дар раванди тайёр кардани омузгорони санъати тасвирй ахамияти фанхои умумикасбй хеле калон буда, ташаккули дониш, малака ва махорат натичаи мушохидахои имруза нишон медихад, ки ба ин раванд танхо аз як тараф, яъне дар таълими фанхо дар ин блок барои аз худ кардани дониш аз нацшакашй бештар диццат дода мешавад. Аммо муаллими ояндаи санъати тасвирй бояд на танхо мутахассиси сохаи мухандисй, балки мутахассисе бошад, ки хамчун педагог-психолог, эчодкор-методист, рассом-омузгор маълумоти ами; дошта бошад. Инчунин бояд гуфт, ки донишчуён танхо пас аз гирифтани дониши назариявй бештар дар мактабхои олй ва ба фаъолияти касбй шуруъ намудан аз руи ихтисоси худ майорат ва малака пайдо мекунанд.
Махз хамин раванд барои мутоби; шудан ба мухити касбй ва;ти нисбатан тулониро талаб мекунад ва уро мачбур месозад, ки тачрибаи чандинсола андузад. Дар рафти машгулиятхо масъалахои таъмини пайгирй ва муттасилй, ташаккул додани донишхои накшакашй, расмкашй-эчодкорй ва педагогй дар донишчуён яке аз масъалахои зарур ва халталаб аст. Ч,устучуи рохи халли ин равиш истифодаи технологияхои фардии омузишро такозо мекунад.
Ч,орй намудани ташкили муносибатхои эчодии байни педагогон ва донишчуён, таълими хамкории байни талабагон, шаклхои нави ташкилии чараёни таълим, монанди таълими коллективй, гурухй, индивидуалй дар таълими фанхои умумии касбй бо воситаи системаи таълими парадигмаи ба шахс равонакардашуда дар равияи санъати тасвирй ахамияти зиёд касб менамояд. Хднгоми чорй намудани унсурхои чунин равиш ба раванди мукаммали таълим истифодаи технологияхои таълими муштараку хамгиро ва технологияхои таълими фосилавй мувофи; аст.
Дар асархои рассом ва муаллими машхури охири асри ХХ Б.Неменский фикрхои хеле чолиб мавчуданд. Неменский менависад: «Усули ассотсиатсияи васеъ, имкон ва зарурати эчодкорй тафсири мухтаво... бояд дар назар дорад, ки хама гуна тафсири дарки бадеии шахсиятро дар бар мегирад» [7, с.115].
Дар асоси омузиш ва тахлили фаъолияти илмй, эчодй ва педагогии омузгорони муосир дар низоми тахсилоти олии педагогй тадцицоти мацсаднок доир ба такмили мухтавои тайёрии касбй, технология ва усулхои таълим ба рох мондан зарур аст.
Мушохидахо нишон медиханд, ки имруз барои тайёр кардани рассом-педагогхои баландихтисос дар таълими фанхои касбй масъалахои зеринро хал кардан зарур аст.
-такмили минбаъдаи тайёрии касбии рассомон-муаллимони имруза, такмили махорати касбии онхо оид ба санъати тасвирй (расмкашй, композитсия);
- барои донишчуён мутахассисони оянда донишхои назариявй ва махорати амалии санъати тасвириро дар блоги илмхои касбй: расмкашй, композитсия аз семестри дуюми бахши якум вобаста ба амалияи доимй дар хамкорй бо муассисахои тахсилоти миёнаи умумии мактабхои маориф;
- тaшaккyл вa инкиюф дcдaни мaxcpaти paccoмии тaлaбaгcн 6c мя^яди бcз xaм тaкмил дcдaни мaзмyни тaълими aмaлй-эч,oдии pacccм-cмyзгcpcни cяндa aз pyйи pacмкaшй, кcмпcзитcия дap тaчpибacмyзии caxpcй;
- мyaйян нaмyдaни ч^бях^ дидaктикии китoбxoи дapcй вa вaccити тaълимй-мeтcдй, ки 6a cифaтxoи мaxcpaти эч,одии дoнишч,yëн мyвcфикaт мeнaмcянд. Дcниш вa мaлaкaxoи дap cинфxcнa aз фaнxcи кacбии pacмкaшй, m^aram^ нянк^й вa кoмпoзитcия xccилнaмyдapc дap cиcтeмaи тaълими кacбй дap тaчpибacмyзии тaълимй тятби; мeнaмoянд. Бинcбap тaъкиди pacccми мcxиpи pyc А.А.Плacтoв "Kcpбapй aз pyйи этюдxo мaктaби cлии инкиюфи мaxcpaт acr" [б].
Имpyз тaкмили тaйëpии кacбии pacccмcн-мyaллимcни cяндa дap низcми тaxcилoти cлй дcниши бaлaнди нaзapиявй вa мaxcpaти aмaлии фaнxcи кacбй, aз чумля pacмкaшй вa кcмпcзитcияpc тaкcзc мeкyнaд. Taъpиxи caнъaти тacвиpй, мeтoдикaи тaълими caнъaти тacвиpй, ки фaнxoи нaзapиявй мeбcшaнд, 6a бaxши фaнxoи тaxaccycй дcxил кapдa шyдaaнд вa зaxиpaxcи мyкaммaли элeктpcнии тaълимй тaxия шyдaacт.
Ин 4,c aз paccoми мaшxypи aнглиcи acpи XVIII 4,cmya Feйнcлдc (1723—1792) икт^^ cвapдaн бaмaвpид мeбyд. У дap нут;и xyд дap нaзди дoнишч,yëни Акaдeмияи фaнxcи юхй тaъкид кapдa буд: «Myвaффa;ияти фaъcлияти бaдeии шyмo кcмилaн 6a кушишу Faйpaти шyмo вcбacтa acт, вaлe кyшишe, ки мaн 6a шyмc тaвcия мeдиxaм, кушиши як;л acт, нa дacт. Caнъaти мc aтcи илcxй aCT, aммc cн xyнapи cиpф мexaникй нecт... Hcдcнy Faфлaтзaдaгcн pacccми бyзypг шyдa нaмeтaвcнaд» [8, c.155].
Вc;eъaн caнъaти тacвиpй дap xaмa дaвpy зaмcн инъикccкyнaндaи фapxaнг вa мaдaнияти мapдyм 6a xиccб paфтa, дap чдмъият вa тapбияи эcтeтикии xai; ня;ши мyxимepc мeбcзaд [9, c.184].
Азxyдкyнии ин фaнxc бepyн aз ayдитcpия, дap шaкли тaълими мустякил 6a ня^шя гиpифтa шyдa, бoяд 6a ин пяхлуи кcp бeштap яхямияти ч,иддй дcд. Унcypxcи xaмкopию xaмгиpcй дap лcиxaxcи мyштapaк зoxиp мeшaвaд. Хднгоми тятбики тяълими инфиpoдй cмyзгcp бcяд cyпcpишxcpc бapcи мяшк^и ямялй яз pyйи ce дapaч,a тяхия нямудя, cнxcpc дap мyндapич,aи зaxиpaxcи тяълимии элeктpcнй ч^й дихяд. Дcнишч,yëн xaнгcми шинcccй 6c мyндapич,aи Фян 6c ëpии тecтxcи мaxcyc тapxpeзишyдa caтxи мyвcфи;и aзxyдкyнии фaнpo интиxcб мeкyнaнд. Вaзифaxc 6a дapaч,axoи 6ялянд, миëнa вя пacт тя^им мeшaвaнд.
Cyпcpишxcи зиняи пcëн хяч,ми Хядди якяли дcнишepc дap 6ap мeгиpaнд, ки тиб;и cтaндapти дявлятии тaxcилcт бcяд яз xyд кapдa шявянд.
Xyлcca, бapcи дap caтx,и тaлaбcти ч^х^й хямчун кaдpxcи pa;cбaтпaзиp cмcдa нямудяни cмyзгcpcн-pacccмcни cяндa бялянд бapдcштaни caмapaнcкии тяълими pacмкaшй, нян^ый вя кcмпcзитcия дap блcки фaнxoи кacбй дap бapнcмaи тяълимй тяшкили эп^д^ти мycтaкилcнaи дcнишч,yëн якe яз вaзифaxoи мухим мeбcшaд, ки имpyз хялли xyдpc интизcpaнд.
Фapcxaм oвapдaни шapcити мyccид бapcи тaxcили д^итч^^ яънe дотяни ycтcxcнaxcи мaxcyc, ки дap cнxc фaнxcи кacбй тяълим дcдa мeшaвaнд, paвaнди тяълим яз pyйи тактях^ кcpии инфиpcдй дap acccи шявку par6a™ cнxc 6a ин ë cн caнъaт, к^битят, шявку xaвac вя xycycиятxcи фapдии cнxc, 6c иcтифcдa яз тexнoлoгияxoи инфиpcдии тяълимй 6a pcx мoндa шявяд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Алëxин, А.Д. Котдя нaчинaeтcя xyдcжник. Кн. для yчитeля/А.Д.Алëxин—M.: Пpccвeщeниe, 1993. —1б0 c.
2. ^cдиpcвa, M. В. Тявшяи мeтcдй cид бя дapcxoи ямялй яз фянни "Уcлyби тяълими caffba™ тacвиpй"/M.ВДcдиpcвa.-Xyч,aнд: Hypи мaъpифaт.-2010.-20 c.
3. Macrepa ccвeтcкcгc иcкyccтвa c пeйзaжe. -M., 1963.-9б c.
4. Mиpзaбoeв, З.З. Иcтифcдaи ycyлxcи ^ш^дям дap тacвиpи нимпaйкapaxcи гяч,ии дaвpoни ятикя дap paвaнди тяълим / З.З.Mиpзaбoeв, Н.Б. Алимбceвa// Hcмaи дoнишгox. Cилcилaи илмxcи гyмaнитapй вя ч,oмeaшинocй. - 2021. - №2 (б4).- С.184.
5. Heмeнcкий, Б. Myдpocть кpaccты. О пpcблeмax эcтeтичecкcгc в^потян^. Кн. для yчитeля. Изд., 2-e, ropepa6. и дcп./Б.Heмeнcкий.-M.: Пpccвeщeниe, 1997.- 255c.
6. Heмeнcкий, Б. Myдpocть кpaccты. О пpcблeмax эcтeтичecкcгc вocпитaния. Кн. для yчитeля/Б.Heмeнcкий.-Mccквa: Пpccвeщeниe, 1987. -255 c.
7. Олов, С. Геометрияи тасвири/С.Олов, Ю.Юсупов, Ш.Тоирова.-Хучанд: Нури маърифат-2016. -174 с.
8. Подласый, И.П. Педагогика. Новый курс: Учебник для студ.пед.вузов: В 2 кн./И.П. Подласый.- М.: Гуманти.изд.центр ВЛАДОС, 1999. - Кн.2: Процесс воспитания. - 256 с.: ил.
9. Саидов, А.Р. Асосх,ои ташаккули маданияти эстетики омузгорони оянда/А.Р.Саидов //Душанбе - 2010.-64 с.
10.Сухомлинский, В.А. Этюды о коммунистическом воспитании \\ Народное образование /В.А.Сухамлинский// -1967.-154 с .
11.Холматов Ч,.М. Дастури методй аз расмкашй/Ч,.М.Холматов, А.Б.Исоев, Х.А.Чдлилова.-Хучанд: Нури маърифат, 2018.-60 с.
12.Юсов, Б. П. Восприятие искусства и возрастные особенности школьников/ Б.П.Юсов//-М., 1973.- с.65-111.
REFERENCES:
1. Alyokhin A.D. When the artist begins. Manual for teachers. — M.: Prosveshchenie, 1993. — 160 p.
2. Kadirova M.V. Methodical recommendation on practical lessons in the subject "Education style of visual arts". - Khujand: Nuri ma"rifat.-2010.-20 p.
3. Master of Soviet landscape art. - M., 1963, 96 p.
4. Mirzabaev,Z.Z.The use of advanced methods in the depiction of ancient plaster busts in the educational process/ Z.Z.Mirzaboev, N.B. Alimboeva// Scientific Notes. Humanities and Social Sciences Series. - 2021. - No. 2 (64). - P.184.
5. Nemensky B. Wisdom is beauty. Problems of aesthetic education. Manual for the teacher. 2nd edition, — M.: Prosveshchenie, 1997. — 255p.
6. Nemensky B. Wisdom is beauty. Problems of aesthetic education. Manual for the teacher. -Moscow: Prosveshchenie, 1987. -255 p.
7. Olov S, Yusupov Yu.,Toirova Sh.Deccriptive geometry.-Khujand:Light of knowledge-2016.-174 p.
8. Podlasy I.P. Pedagogy. New course: Textbook for students of pedagogical universities: In 2 books. -M.:Humanities. Publishing Center VLADOS, 1999. - Book 2: The process of education. - 256 p.
9. Saidov A.R. Basics of forming the aesthetic culture of future teachers [Text]:/A.R.Saidov //.-Dushanbe - 2010, 64 p.
10.Sukhomlinsky V.A. Etudes on communist education\\Public education [Text]:/V.A. Sukhamlinsky//: -1967.- 154 p.
11.J.M. Kholmatov, A.B. Isoev, H.A. Jalilova. Methodical guide to drawing. -Khujand: Nuri ma'rifat, 2018.-60 p.
12.Yusov, B. P. Perception of art and age characteristics of schoolchildren [Text]:/B.P.Yusov //: -M., 1973, P.65-111.
