CC BY
33
ТКБ 373.7 ТДУ 74.56
ХАМКОРИИ ПЕДАГОГИ ХАМЧУН ВОСИТАИ ТАШАККУЛИ ФАЪОЛНОКИИ ЭЦОДИИ ОМУЗГОРОНИ МУАССИСАХОИ ТАХСИЛОТИ МИЁНАИ УМУМИ
ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ КАК ФАКТОР ФОРМИРОВАНИЯ ТВОРЧЕСКОЙ АКТИВНОСТИ УЧИТЕЛЕЙ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ
PEDAGOGICAL INTERA CTION AS A FACTOR TOWARDSFORMATION OF CREATIVE ACTIVITY OF TEACHERS OF GENERAL EDUCATION INSTITUTIONS
Наврузов Эхссон Мамурович, унвонцуи кафедраи умумидонишгоуии педагогикаи умумии МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Наврузов Эхсон Мамурович, соискатель общеуниверситетской кафедры общей педагогики ГОУ "ХГУ имени акад.Б. Гафурова" (Таджикистан,Худжанд)
Navruzov Ekhson Mamurovich, claimant for candidate degree of the all-university department of general pedagogy under the SEI "KhSU named after acad. B. Gafurov" (Tajikistan, Khujand),E-mail: n.ehson@mail.ru
Вожщои калиди: фаъолнокии эцоди, раванди таълим, технологиями муосири таълим, муассисауои таълими, омузгор, хонанда, фаъолияти педагоги,ташаккул, шахсият
Мацола ба омузиш ва баррасии масъалаи уамкории педагоги уамчун воситаи ташаккули фаъолнокии эцодии омузгорони муассисауои таусилоти миёнаи умуми бахшида шудааст. Дар иртибот ба масъалаи мавриди назар муаллиф таъкид менамояд, ки уадафи асосии инкишофи фаъолнокии эцоди ва касбии омузгорони муассисауои таусилоти миёна тавассути воситауои педагоги ба вуцуд овардани шароитуои заруриро барои истифодаи технологияуои муосири педагоги дар раванди таълим тацозо менамояд. Бо ин мацсад муаллиф чанд вазифауое, ки дар татбици самти мазкур мууиманд, мушаххас намуда, чорабиниуое, ки барои уалли уадафуои барномаи мацсаднок мууиманд, аз цумла семинар-тренингуо ва дарсуои мауорати касби мавриди барраси царор дода шудаанд. Ба андешаи муаллиф, пешбини намудани чунин чорабиниуо барои уалли муваффацонаи масъалаи ташаккули фаъолнокии эцодиву касбии омузгорони муассисауои таусилоти миёнаи умуми тавассути воситауои педагоги мусоидат менамояд.
Ключевые слова: творческая активность, процесс обучения, современные технологии образования, образовательные учреждения, учитель,учащийся, педагогическая деятельность, формирование, личность
Статья посвящена изучению и анализу особенностей педагогического взаимодействия как фактора формирования творческой активности учителей общеобразовательных учреждений и обращения педагогического коллектива к переходу и реализации новых технологий. В статье подчеркивается, что целью формирования профессиональной творческой активности учителей средних общеобразовательных учреждений средствами педагогического взаимодействия является создание условий для формирования готовности педагогов к работе при использовании современных педагогических технологий общего образования. В связи с чем, автором были сформулированы задачи, решаемые при реализации данного направления, а также рассмотрены учебные мероприятия, в частности, семинар-тренинги и мастер-классы, необходимые для достижения поставленных целей, согласно программе. Такая система работы, по мнению автора, позволяет решить задачу эффективного формирования профессиональной творческой активности учителей средних общеобразовательных учреждений средствами педагогического взаимодействия.
Key words: creative activity, learning process, modern education technologies, educational institutions, teacher, student, pedagogical activity, formation, personality
The article dwells on the study and analysis beset with features of pedagogical interaction as a factor towards formation of creative activity of teachers of educational institutions and appeal of teaching staff to transition and implementation of new technologies. The author lays an emphasis upon the idea that the
purpose offormation of professional creative activity of teachers of secondary educational institutions by means ofpedagogical interaction is to create conditions for formation of teachers' readiness to work in the context of implementation of modern pedagogical technologies of general education. In this connection, the author formulates the tasks to be solved in implementation of this direction, and also considered educational activities, in particular, training seminars and master classes necessary to achieve the set results of the target program. Such a system of work, according to the author allows to solve the problem dealing with effective formation of professional creative activity of teachers of secondary educational institutions by means of pedagogical interaction.
Дар замони муосир мохияти раванди таълимро на танхо ташаккули донишу малака бо ма^сади инкишофи минбаъдаи а^ида ва гояхои донишчуён, балки омузонидани усулхо ва воситахои муста^илона ба даст овардани донишхои нав ташкил мекунад. Омодагии омузгорони муассисахои таълимй ба фаъолияти эчодй ва му^овимат ба чараёни босуръати маълумоти бешумор- яке аз самтхои баланд бардоштани сифати тахсилот махсуб меёбад. Шахсияти омузгори замони муосири муассисахои тахсилоти умумй метавонад дар халли масъалахои асосии мактабу маориф, ки дар ^онуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи маориф" [4] пешбинй шудаанд, нак;ши мухим дошта бошад. Неруи эчодии омузгори асил бояд на танхо дар кушиши ба вучуд овардани як тамоюли нав, балки , пеш аз хама, дар инкишоф ва тахаввули махорати педагогии хеш вобаста ба талаботи замон зохир мегардад.
Имрузхо омузгори муассисахои таълимй аксар ва^т зимни татбщи усулхои муайяни таълим дар курсхои гуногун бо истифода аз китобхои дарсии мухталиф бо мушкилоти зиёд ру ба ру мешавад. Вай метавонад аз фановари мухталифи таълим, ки ба махсусиятхои маданияти касбиаш комилан мувофщ аст, истифода намояд[9,с.161]. Зиёда аз ин, фановарихо мазкур бояд бо назардошти инкишофи шахсияти омузгорони муассисахои таълимй ва дарки имкониятхои татбщи онхо тахия гарданд.
Дар назария ва амалияи таълим, дар шароите, ки фаъолияти эчодй омузиши маводи назариро дар назар дорад, як вазъияти муайяне ба вучуд омадааст. Омузгороне, ки омузиши проблемавиро чонибдорй мекунанд, дар баробари масъалахои назарй масъалахои амалиро низ матрах менамоянд, вале маъмулан далелхои худро дар заминаи таълими фанхои назарй собит менамоянд[2].
Дар баробари ин, дар асархои илмии давраи муосир ба масъалаи инкишофи фаъолнокии эчодии омузгори оянда эътибори чиддй дода нашудааст.То ин дам фаъолияти эчодии омузгорони муассисахои таълимй дар заминаи низоми анъанавй ба назар гирифта мешуд. Масъалаи педагогии ташаккули фаъолнокии эчодии омузгорони оянда, ки бо фаъолияти тах^и^оти машгуланд, дар шароити имрузаи инкишофи чомеа хеле мухим арзёбй мегардад.
Ба масъалаи тах^щи фаъолияти эчодиии омузгорони муассисахои таълимй асархои илмии олимони-педагог, ба монанди А.М. Матюшкин, Л.С. Беляева, Я.И. Пономарев, А.В. Петровский, М.Г. Ярошевский, В. С. Кагерманян, В. К. Маригодов, А.А. Слободянюк, М.Г. Гарунов, А.Я.Савелев, М.Лутфуллозода[6], Ф.Шарифзода, И.Х.Каримова ва дигарон бахшида шудаанд. Дар сохаи педагогика асархои зиёди илмие мавчуданд, ки ба масъалаи тарбияи кудакон ва насли наврас дар заминаи усулхои мушаххаси ташкили таълиму тарбия ихтисос доранд. Дар тах^и^отхои мазкур, асосан, тачрибаи муассисахои тахсилоти хамагонй ва омузишгоххои касбй баррасй шудааст, тачрибаи мактабхои олй бошад, дар сатхи зарурй мавриди омузиш к;арор дода нашудааст.
Ба хамин тарик,, дар тачрибаи омодагии омузгорони муассисахои имрузаи маълумоти миёна ихтилофот байни мухтавои маълумоти ибтидой ва таъмин нагардидани шароити таълим барои ташаккули фаъолияти эчодии омузгорон дар муассисахои маълумоти миёна ба назар мерасад. Ва имруз яке аз масъалахои мухим - тарбияи омузгорони дорои малакахои тахия ва ташкили чорабинихои таълимй ва истифодаи фановарихои инноватсионй дар раванди таълим махсуб меёбад.
Омузиш ва баррасии адабиёти илмй собит менамояд, ки тах^щоти олимони сохаи педагогикаи точик оид ба масъалахои омода кардани омузгорон ба фаъолияти тах^и^оти ва эчодй бояд вазифахои зеринро фаро гирад:
- ташаккули салохиятхои тах^щотии омузгорони оянда дар низоми мактаби олй;
- ворид намудани мафхуми фарханги пажухишии омузгор хамчун махаки фаъолияти инноватсионй ва педагогии омузгори оянда;
- иттилоотонии фаъолияти тах^щотии донишчуён дар низоми маълумоти олии касбй;
- мохияти шахсияти омузгор-муха;;и; ва махсусиятхои шаклхои фаъолият.
Яке аз воситахои муосири муайянсозии мухтавои таълим- тахияи амсилахои фаъолияти касбии омузгор дар раванди таълим, ба ибораи дигар ташаккули амсилаи инноватсионй дар заминаи омодагии касбии омузгорон махсуб меёбад. Амсилаи мазкур ба заминаи консептуалии маълумоти олии касбй асос ёфта, масъалахои зеринро халлу фасл менамояд:
- коркарди мачмуи маш;у супоришхои махсус барои хосил намудани малакахои зарурй;
- муайян намудани на;ши онхо дар мухтавои таълим;
- ворид намудани тагйирот ба на;ша ва барномахои корй;
- халли вазифахои гайриму;аррарй дар чараёни фаъолияти таълимй.
Амсилаи нави коргохи эчодй - амсилаи ба гояхои инсондустй асосёфтаи таълиму тарбия мебошад, ки барои тахкими худшиносй ва худмуайянсозй мусоидат менамояд.
Барои омузгорони оянда коргохи (лабораторияи) эчодй-мактаби мухим ва арзишманд мебошад, ки афзалияти асосии он дар таъмин намудани донишхои ибтидой ва тарбияи хислатхои равонй, аз ;абили суботкорй, дарки мухимияти ба даст овардани натичахои назаррас, ;обилияти пешбурди фаъолияти хеш, ба даст овардани донишхои нав ва истифодаи самараноки онхо зохир мегардад. Мусаллам аст, ки аз сатху савияи донишу малакахои омузгорони оянда, ки дар раванди таълим хосил мешаванд, неруи минбаъдаи эчодй ва самаранокии фаъолияти онхо вобаста аст. Бо ташкили коргохи инноватсионй, омузгор метавонад масъалахои назарй ва амалиро муваффа;она хал намуда, усулхои зарурии тах;и;оти илмиро бо ма;сади омузиши да;и; ва хамачонибаи зухурот ва объектхои мухталиф истифода намояд ва ба хулосахои мухими илмй сохиб шавад.
Мушохидахо нишон медиханд, ки чомеаи педагогии муассисахои таълимй аз усулхои тахлил ва арзёбии ;обилияти эчодии омузгор бархурдор нестанд. Аз ин ру, чуноне, ки тачрибахо нишон медиханд, аксар ва;т зимни арзёбии махорати касбии омузгорони эчодкор чомеаи педагогии мактабхо ва ма;омотхои назорати сохаи маориф, на ба тачрибаи илмй ва хулосахои манти;й , балки ба мушохида ва хиссиёти худ такя мекунанд, ки ;обили ;абул нест[7, с.192].
Аз ин ну;таи назар, бо ма;сади дуруст арзёбй намудани ;обилият ва эчодкории омузгорон, бояд тавсияхои илмиву амалй оид ба бахогузории фаъолияти педагогии омузгор тахия карда шаванд, ки барои коркарди механизми инкишофи неруи эчодии омузгор хеле мухиманд. Бинобар ин, имруз масъалаи ташкили курсхои махсуси омузишй ва практикумхо барои директорони мактабхо бо ма;сади омузонидани усулхо ва равишхои арзёбии ташаккули фаъолияти омузгорони мактабхо ба миён меояд. Ба андешаи мо, усули инноватсионии раванди таълим метавонад ба хайси омили мухими баландбардории сифати донишу малакахои педагогй баромад кунад. Раванди таълими мактабхо наметавонад ба ягон догма ва ;олаби шахшуда асос ёбад, зеро он чараёни доимо инкишофёбанда ва гуногунчабхаест, ки натичахои он наметавонад дар чахорчубаи муайян махдуд бошанд ва тавассути хисоботхои "хушк" тавсиф ёбанд. Бинобар ин, таъмин намудани шароитхои зарурй барои такмили раванди таълиму тарбия ва истифодаи часуронаи технологияхои муосир аз масъалахои мухими сохаи педагогика махсуб меёбад.
Ба андешаи мо, ба сатхи омодагии чомеаи педагогй дар самти гузариш ба раванди татби;и фановарихои нави таълим омилхои зерин метавонанд таъсироти муайян расонанд:
1. Омилхои мусбат: Омода будани маъмурият ва аъзоёни чомеаи педагогй ба тахлил ва арзёбии во;еии вазъи раванди таълим ва пешниходи тавсияхо оид ба гузаронидани тагйирот дар мухити таълимй. К^обилияти хамкорй кардан дар як гурух зимни халли вазифахои халталаб ва пешбарии рохбари кордон. Низоми самараноки маълумоти иловагй. Мавчудияти анаъана ва навоварй дар низоми тахсилоти вариативй. Мавчудияти тачрибаи иштироки педагогон дар озмунхои мухталифи махорати касбй; иштироки бештари омузгорон дар муаррифй ва пахн кардани тачрибаи педагогй . Талаботи волидайн ба маълумоти фундаменталии босифат. Мавчудияти коркардхои самараноки инноватсионй.Ташкил ва баргузории семинархои илмиву-методй. Ташкили "хайати бонуфуз" аз шумори омузгорони чомеаи педагогй бо ма;сади татби;и равиши "донишомузй " хамчун ма;сади асосии раванди таълим.
2. Омилхои манфй:
- чонибдории ;исми зиёди омузгорони чомеаи педагогй аз истифодаи усулхои анъанавии таълим дар халли вазифахои нави раванди таълим ва ;абул накардани мухимияти ворид намудани дигаргунихо дар мухити таълим;
- сербории омузгорон, ;исми зиёди омузгорон зиёда аз 1,5 вохиди корй сарборй доранд;
- кам будани микдори мутахассисони чавон, ки кушиши комёб шудан ба натичауои назаррас доранд, зиёд будани микдори омузгорони синну солашон калон;
- иштироки нокифояи омузгорон дар фаъолияти тадкикотй;
- сатуи пасти иштироки омузгорон дар озмунуои педагогй, паун кардани тачрибаи пешкадами педагогй, дар рушду такомули мауорати касбй;
- чонибдорй накардани навгониуо аз тарафи кисми зиёди омузгорони чомеаи педагогй, шаклпарастии мауз дар фаъолияти педагогии онуо, дуруст дарк накардани муутавои навгониуои татбикшаванда;
- номутаносибии омодагии омузгорон барои татбици технологияуо ва ичрои барномауо ; Бояд гуфт, ки дар рафти татбици технологияуои муосири педагогй омузгорон асосан бо мушкилоти зиёде, ки бо масъалауои методй алокаманд аст, дучор мешаванд, аз чумла:
- омода набудани педагогон ба ташкили раванди таълим дар мактабуо мутобик ба талаботуои технологияуои муосири педагогй;
- мавчуд набудани тачрибаи кофй дар коркарди кисматуои барномаи асосии раванди таълим(барномаи таълимй, барномауои фануои алоуидаи таълимй, курсуо, фаъолияти берун аз синфй);
- паст будани сатуи таъминоти методй вобаста ба масоили комёб шудан ба натичауои дилхоу ва арзёбии онуо;
- татбики усулуои анъанавии тадриси фануо, ки солуои зиёд мавриди истифода карор дорад. Хдмин тавр, уадафи асосии инкишофи фаъолнокии эчодй ва касбии омузгорони муассисауои таусилоти миёна тавассути воситауои педагогй ба вучуд овардани шароитуои заруриро барои истифодаи технологияуои муосири педагогй дар раванди таълим такозо менамояд.
Бо ин максад чанд вазифауое, ки дар татбики самти мазкур мууиманд, мушаххас карда шуданд:
- мураттаб намудани маълумот оид ба омилуои баланд бардоштани сифати маълумоти асосй, татбики муносибати салоуиятнок, инкишофи шахсияти хонандагон, уифз ва нигоудории саломатии онуо ва инкишофи кобилияту малака, фаъолияти таълимй ва уавасмандй ба таусил;
- шиносой бо фановариуои муосири таълим, аз чумла технологияуои иттилоотй;
- ташаккули малакауои лоиуасозй ва тауияи накшаи раванди таълим дар мактабуо бо назардошти технологияуои муосир;
- мусоидат ба инкишофи малакауои таулил ва арзёбии мавкеи педагогии худ, ташаккули салоуиятуои асосии касбй, хислатуои барои пешбурди фаъолияти педагогй мууим;
Х,амин тарик, вазифаи мууимтарини ташаккули фаъолнокии эчодии омузгорони муассисауои таусилоти миёнаи умумй тавассути таъсироти педагогй таъмини шароити мусоид барои омодагии омузгорон барои ба хонандагон додани донишу маълумотуои зарурй, тибки талаботи чоришавии технологиями инноватсионии таълим маусуб меёбад. Бо максади расидан ба уадафуои барномаи максаднок баргузории чорабиниуои зерин мууим арзёбй мегардад:
- семинар-тренингуо оид ба усулуои интерактивии таълиму тарбия, ки иштирокчиёни онуо бо усулуои пешкадами таълиму тарбия, методикаи истифодаи технологияуои нави педагогй шинос мешаванд;
- дарсуои мауорати касбй, ки максади асосии онуо шинос намудани омузгоронро бо усулуои чолиби таълими фануо, равишуои педагогие, ки дар тадриси тамоми фануо метавонанд самаранок истифода шаванд, мебошад. Ба андешаи мо, пешбинй намудани чунин чорабиниуо барои уалли масъалаи ташаккули хдмкории фаъолноки эчодиву касбии омузгорони муассисауои таусилоти миёнаи умумй тавассути воситауои педагогй мусоидат менамояд.
Хдмин тавр, маълум гардид, ки натичауои нави бадастомада хусусияти равонй дошта, аз омузгорон на тануо мауорати истифодаи технологияуои муосири таълими фануо, балки истифодаи самараноки воситауои педагогиро такозо менамояд. Барои дар сатуи зарурй ичро намудани талаботуои стандартуои давлатии таусилот бояд ба муносибати салоуиятнок ба таълиму тарбия эътибори чиддй дод, ки кобилияти ташкили фаъолияти педагогиро дар мадди аввал мегузорад. Хонанда бояд максади гузошташударо ба хубй дарк кунад, донишу тачрибаи наве, ки ба даст овардааст дуруст арзёбй намояд, самаранокии амалуои худро назорат кунад. Ин гуна муносибат барои ба фаъолияти таълим бахшидани хусусияти таукикотй мусоидат менамояд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Амонашвили, Ш.А. Воспитательная и образовательная функция оценки учения школьников: Экспериментально-педагогическое исследование/Ш.А.Амонашвили.-М.:Педагогика,1984.-298 с.
2. Богданова, Е.Ф., Сарсекеева Ж.Е. Сущность понятия «творческий потенциал»: философский, психологический и педагогический аспекты //www.rusnauka.com/17_PMN_2014/Pedagogica/3_171714.doc.htm
3. Гордеева Г.Г. Педагогические факторы подготовки студентов к профессионально-педагогической деятельности: Дисс. канд. пед. наук.-Челябинск, 1983.-233с.
4. Конуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи маориф". Душанбе: "Шар;и озод"-(22.07.2013,№1004)
5. Иваненко, А.В. Качество творческой личности и психолого-педагогические условия развития учителя // International Journal of Humanities and Natural Sciences - №3, 2018.
6. Лутфуллоев, М. Исти;лолияти Точикистон ва маорифи навин/М.Лутфуллоев.-Душанбе: Сахбо, 2006 - 220 с.
7. Сластенин, В.А. Педагогика: инновационная деятельность / В.А. Сластенин, Л.С. Подымова. - Магистр, 1997. - 223 с.
8. Стратегияи миллии рушди маорифи Ч,умхурии Точикистон то соли 2020 (Карори ^укумати Ч,умхурии Точикистон аз 30 июни 2011с. №334) 102 с.
9. Штофф, В.А. Моделирование и философия/В.А.Штоф.-М.:Знание,1986.-С.264.
10.Щербакова, Т. Н. Творчество в деятельности современного педагога // Актуальные вопросы современной педагогики: материалы IV междунар. науч. конф. (г. Уфа, ноябрь 2013 г.). - Уфа: Лето, 2013. - С. 21-25.
REFERENCES:
1. Amonashvili, Sh.A. Upbringing and Educational Function of Assessment of Teaching of Schoolchildren: Experimental and Pedagogical Research. / Sh.A. Amonashvili. -M.: Pedagogy, 1984. - 298 p.
2. Bogdanova Ye.F., Sarsekeeva Zh.E. The Essence of the Concept of "Creativity": Philosophical, Psychological and Pedagogical Aspects //www.rusnauka.com/ 17_PMN_2014/ Pedagogica/3_171714.doc.htm
3. Gordeeva, G.G. Pedagogical Factors of Preparing Students for Professional Pedagogical Activity: candidate dissertation in pedagogy/G.G.Gordeeva.-Chelyabinsk,1983.-233 p.
4. Konuni, Kumkurii Tojikiston "Gift of Borai Maorif"'. - Dushanbe: The Freedom of Orient, - (Date of appeal: 22.07.2013, No. 1004)
5. Ivanenko, A.V.The Quality of Creative Personality and Psychological and Pedagogical Conditions for Development of the Teacher/ Ivanenko,A.V.//International Journal of Humanities and Natural Sciences - №3, 2018.
6. Lutfulloev, M. Independence of Tajikistan and New Education/M.Lutfulloev. -Dushanbe: Sakhbo, 2006. - 220 p.
7. Slastenin, V.A.Pedagogy: Innovative Activity/V.A.Slastenin,L.S.Podymova.-Master,1997.-223 p.
8. National Strategy of Development of Education of Tajikistan Republic up to 2020 (Decree of Tajikistan Republic Government from June 30, 2011. No. 334). - 102 p.
9. Shtoff, V.A. Modeling and Philosophy/V.A.Damask.-M.: Knowledge, 1986. - P. 264.
10.Shcherbakova, T.N. Creativity in Activities of a Modern Teacher/T.N.Shcherbakova//Actual
Problems of Modern Pedagogy: materials of the IV-th international. Scientific conference (Ufa, November 2013). - Ufa: Summer, 2013. - P. 21 - 25.
