CC BY
7УДК 512(071.2)
8-СЫНЫП АЛГЕБРА САБАЦТАРЫНДАГЫ ПРОБЛЕМАЛЫЦ ОЦЫТУ
ЭД1СТЕМЕС1
ШЫНЫБАЕВА НАЗЫМ МЫРЗАБЕЩЫЗЫ
Абай атындагы ^азак улттык педагогикалык университетшщ магистранты, Алматы,
^азакстан
Математика, физика жэне информатиканы окыту кафедрасыныц профессоры, т.г.д, Абай атындагы ^азак ¥лттык Педагогикалык Университет^ Алматы, ^азакстан
Аннотация: Бул мацалада 8-сынып алгебра сабацтарында проблемалыц оцыту технологияларын цолдану жэне оныц тшмдшт царастырылган. Мугал1мдер педагогикалыц цызмет1 барысында эртYрлi циындыцтарга тап болады: оцушылардыц сабацца деген белсендтттц твмендт, олардыц оцу децгеш мен нацты мYмкiндiктерiнiц арасындагы алшацтыц, сабацта тез шаршау.Осы жагдайга байланысты эр мугалiмде сурац туындайды:Бул мэселеш цандай жагдайда шешуге болады?Эр мугалiмнiц цазiргi тацдагы басты мацсаты оцушыларга бшм берт цана цоймай, олардыг тулга реттде дамуына, шыгармашылыц цабшеттщ цалыптасуына жагдай жасау. Осы мэселеш шешу мацсатында бул мацалада проблемалыц оцыту технологиясын сабац барысында цолдану царастырылды.
Ктт свздер: проблемалыц оцыту, проблемалыц ахуал, математика, алгебра, квадрат ушмуше, квадрат тецдеулер
Проблемалык окыту - окушыга багытталган педагогика, онда окушылар оку материалында табылган ашык мэселеш шешу тэжiрибесi аркылы пэндi мецгередь Проблемалык окыту процес белгш бiр шешiмi бар мэселелердi шешуге багытталмайды, бiрак баска кажетп дагдылар мен атрибуттарды дамытуга мYмкiндiк береди Буган бшм алу, топтык ынтымактастык пен карым-катынасты жаксарту кiредi.
Бiлiм беру процесшщ бул жаца парадигмасын М.И. Махмутов непздеген болатын. Оныц пiкiрiнше, проблемалык окыту - дидактика мен педагогикалык практиканыц казiргi даму децгей (бYгiнгi тацда оны инновациялык деп атайды). Ол кептеген педагогтардыц, психологтардыц, тэжiрибелi устаздардыц iзденiстерiн шыцдаган инновациялык бшм беру Yлгiсiн замандастарыныц пiкiрiне усынып, ез заманынан озып шыкты. Екiншi жагынан, проблемалык окыту окытудыц дербес тYрiне айналган жок. Бул ойды дэлелдеу Yшiн ол Yш дэлел келтсрд^ бiрiншi проблемалык окытуды дэстYрлi - репродуктивтi окытумен уштастыра отырып, окушыны дамытудыц тиiмдi куралы деп есептедь Екiншi аргумент - проблемалык окыту кептеген нускалар болуы мYмкiн бiлiм беру мэселелерiн шешу нэтижелерш багалаудыц кYPделi мэселесi. Yшiншi дэлел, проблемалык окыту теориялык ойлауды дамытуга багытталган, ягни дидактика саласы - окыту теориясына жатады. Бiрак бшм беру мэселелерi шетте калады. Бiрак мэселенi шешу принципi окытудыц кез келген тYрiнде жаксы жумыс ютей алатындыктан, автор оны контекспк бшм беру принциптершщ катарына коскан [1].
Осы проблемалык окытудыц непзп максаты - окушылардыц интеллектiсi мен шыгармашыльщ кабiлеттерiн дамыту; тиянакты бiлiмдi калыптастыру; сабактыц эмоционалды тYPде мотивациясын арттыру; белсендi тулга тэрбиелеу[2].
Проблемалык окытудыц казiргi теориясында проблемалык жагдаяттардыц ею тYрi ажыратылады: психологиялык жэне педагогикалык. Бiрiншiсi окушылардыц iс-эрекетiне катысты болса, екiншiсi оку процесiн уйымдастыруды бiлдiредi.
Педагогикалык-проблемалык жагдай бiлiм объектiсiнiц жацалыгын, мацыздылыгын жэне баска да ерекшелш касиеттерiн атап керсететiн белсендi эрекеттер, мрашмнщ сурактары аркылы курылады.
ШУАКАЕВ МАРАТ КАПАШЕВИЧ
Психологиялык-проблемалык жагдайды куру жеке тYPде жYргiзiледi. Тым киын да, жецш де емес танымдык тапсырма балаларга проблемалык жагдай тугызбайды.
Проблемалык жагдаяттар оку процесшщ барлык кезецдершде жасалуы мумкш: тYсiндiру, бекiту, бакылау кезiнде.
Бiлiм беру мэселес екi негiзгi форманыц бiрi ретiнде берiледi:
1) сабактыц такырыбы ретiнде;
2) сабактыц такырыбымен сэйкес келмейтiн мэселе ретiнде, оныц жауабы жаца бiлiм болады. Окушылар алдына оку мэселесiн кою сабактыц такырыбын eздерi тужырымдауына кeмектеседi немесе такырыпка уксас емес зерттеуге катысты сурак тугызады [3].
Проблемалык окыту технологиясымен жYргiзiлетiн сабактыц кезецдерi:
1. Проблемалык ахуал туындату.
2. Проблема кою.
3. Проблемадагы сипатталган ахуалды зерттеу.
4. ^ойылган проблеманы шешу:
а) проблеманы талдау жэне оны шешудщ тиiмдi жолын табу,
3) проблеманы шешуге кажеттi мэлiметтердi жинактау,
б) проблеманы шешу жоспарын куру.
5. Проблеманы шешу жэне оныц дурыстыгын непздеу.
6. Проблеманыц шешу жолын жэне нэтижесш зерттеу.
7. Проблеманы шешу нэтижесшде мецгерген жаца бiлiмдi практикада колдану.
8. ^ойылган проблеманы кецейту жэне жалпылау мYмкiндiктерiн карастыру.
9. Проблеманыц шешiмiн зерттеу жене баска тиiмдi шешу жолдарын iздеу.
10. ЖYргiзiлген жумысты корытындылау.
8-сыныптагы проблемалык сабактарга жаца математикалык бшм мен дагдыларды енгiзу мысалдарын карастырайык. [4]
1-такырып. Толымсыз квадрат тецдеу Окушыларга тактада квадрат тецдеулер бершедг
а) -4x2 +1 = 0 э) -5x2 - 3x + 2 = 0 б ) 1,7x2 - x = 0
в) -2x2 = 0 г) -0,8x2 - 9,2x = 0 f) x2 - 25 = 0 д) 1,7x2 -x +1,8 = 0 ж) -0,1x2 +10 = 0 з) 7x2 = 0
Окушылар осы тецдеулердi топтастырып, нелiктен булай жасаFандарын тYсiндiредi. Бул тецдеулер калай аталады? (Екiншi дэрежелi тецдеулер)
ax2 + bx + c = 0 тYрiндегi тецдеулердi жазып, оларFа аныктама бередi.
Сурац (мэселе): МундаFы барлык тецдеулер толык па? (Жок) ^андай жаFдайларда квадрат тецдеулердi толык емес деп санауFа болады? (эр топка сипаттама беру)
Бiздiц алдымызда кандай мшдет тур?
Тапсырма. Толымсыз квадрат тецдеулердi шешу бойынша бiлiмдерiн жYЙелеу
2-такырып. Квадрат ушмушен1 кебейтк1штерге ж1ктеу
1-кезец: Дайындык кезецi. Тапсырма: бeлшектi кыскарту:
ч x2 - 4x ч x2-16 x2 - 8x +16
а) —;- э) —- б)-
x2 -16 x2 - 8x +16 (x - 4)(x + 3)
Окушылар бул бeлшектердi бiраз шатасудан кейiн бiрден кыскарта алмайды, балалар буFан дейiн квадраттардыц айырмасын жэне айырманыц квадратын кeбейтiп, шешуге юрюкенде осындай жаFдайларFа тап болFанын есiне алады; Содан кейiн тапсырма тексершп, бурын зерттелген материал корытындыланады.
2-кезец: Жаца такырыпты тYсiндiру. Бeлшектер тактаFа жазылады.
5x2 + x . -x2 - 5x - 4 2x2 - 3x - 2
а)-5- э) —- б) —--
3 -10x + 13x x2 + 8x +16 2x - 5x - 3
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
(Осы жерден сурац(мэселе) туындайды)
Бул бeлшектердi калай кыскартуFа болады? Осы бeлшектердiц алымы мен бeлiмiн кeбейткiштерге калай жштеуге болады?
Келесi кезекте окушыFа тапсырма берiледi: ax2 + bx -кeбейткiштерге жiктеудi YЙрену.
.2
c квадрат YшмYшенi сызыктык
Мугал1м аныктамалык диаграмманы бередi: ах + Ьх + с = (х — ?)(х + ?)
Келес кезекте окушыларга окулыктан жалпы формуланы табу усынылады. Онда мынадай теорема бар: ах2 + Ьх + с (а Ф 0) тYрiндегi квадрат ушмушенщ тYбiрлерi х1 жэне х2
болса, ах2 + Ьх + с = а( х — х1)(х — х2) тепе-тецдш дурыс болады.
^орытынды: ах2 + Ьх + с = а(х — х1)(х — х2) квадрат YшмYшесшщ тYбiрлершщ формуласы алынады.
Оку процесiнде проблемалык окыту эдiстерiн колдану окушыларды шаршатып жiберетiн оку материалын пассивтi кабылдауды болдырмайды, эрбiр окушыга оцтайлы жYктеменi камтамасыз етедi. Сабакта эрбiр балага дерлiк табыска жету жагдайы бар. Бул технология тиiмдi жэне денсаулыкты сактайды, eйткенi ол бiлiм сапасына оц серпiн беруге, интеллект пен шыгармашылык кабiлеттердi дамытуга, белсендi тулганы тэрбиелеуге мYмкiндiк бередi. Проблемалык окыту заман талабына жауап бередi: iздену аркылы Yйрету, окыту аркылы зерттеу. Бул - шыгармашылык тулганы калыптастырудыц бiрден-бiр жолы, ягни бiздiц педагогикалык кызметiмiздiц тYпкi мiндетiн орындау.
Жогарыда айтылгандарды негiзге ала отырып, математика сабагында проблемалык окыту эдiсiн колдану орынды, eйткенi ол окушыныц ашылуына, шыгармашылык элеуетiн жаксырак пайдалануга, мектеп окушыларыныц жеке дамуына колайлы жагдай тугызуга, олардыц ой-eрiсiн дамытуга кемектеседь
Атакты психолог С.Л. Рубинштейн, «ойлау эдетте мэселе немесе сурактан басталады...» деген. Сондыктан математиканы окыту процесшде проблемалык окытуга мацызды орын беру керек.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Махмутов М.И. Избранные труды: В 7 т./ М.И.Махмутов // - Казань: Магариф - Вакыт. -2016. - 423 с.
2. Лукина И.В. Методическая разработка на тему: "Применения в условиях ФГОС технологии проблемного обучения на уроках геометрии"/ И.В.Лукина// nsportal.ru. - 2019.
3. Гончарова М.А. Проблемное обучение на уроках математики/ М.А.Гончарова, Решетникова Р.Н.// СШЕКЬЕКШКА. - 2013.
4. Эбшкасымова А.Е. Алгебра. Жалпы бшм беретш мектептщ 8-сыныбына арналган окулык/ А.Е.Эбшкасымова, Т.П.Кучер, З.Э.Жумагулова, В.Е.Корчевский// Алматы: Мектеп. -2018. - 200 б.
