Научная статья на тему '17-18 ЁШЛИ ПАРАГОЛБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТ КЎРСАТИКЧЛАРИНИ ОШИРИШ'

17-18 ЁШЛИ ПАРАГОЛБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТ КЎРСАТИКЧЛАРИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
20
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КЎЗ НОЗОЛОГИЯСИ / ПАРАГОЛБОЛ / ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАР / СТАТИСТИК ХАРАКТЕРИСТИКАЛАР / МАХСУС МАШқЛАР МАЖМУАСИ / СТАТИСТИК ИШОНЧЛИЛИК / ЭГИЛУВЧАНЛИК

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Акбаров А., Амриева Д.Р.

Мақола махсус машқлар мажмуасидан фойдаланиб 17-18 ёшли нозологияси бўйича В1 ва В2 гуруҳларга мансуб бўлган кўзи ожиз ўқувчиларнинг асосий жисмоний сифатларидан қўл кучи ва эгилувчанлик кўрсатикчларини ошириш бўйича назорат ва тажриба гуруҳларида педагогик тажриба бошланишида ўтказилган синов тестларида қайд этилган натижалар, уларнинг асосий статистик характеристикалари ҳамда ушбу характеристикаларнинг таҳлили натижаларига ва уларнинг муҳокамасига бағишланган.The article is devoted to the results recorded in the control tests in the control and experimental groups, conducted at the beginning of the pedagogical experiment to increase the strength of the hand and flexibility from among the main physical qualities with the help of a set of special exercises for students aged 17-18 with visual impairments with nosology B1 and B2 groups, their main statistical characteristics, as well as the results of the analysis of these characteristics and their discussion.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «17-18 ЁШЛИ ПАРАГОЛБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТ КЎРСАТИКЧЛАРИНИ ОШИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Физика-математика фанлари номзоди, профессор в.б А. АКБАРОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университета, Чирчик шахри, Узбекистон

Услубчи

Д.Р. АМРИЕВА2

2Термиз олимпия ва паралимпия спорт турларига тайёрлаш маркази Термиз шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

akbarov54.@mail.ru

17-18 ЕШЛИ ПАРАГОЛБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТ КУРСАТИКЧЛАРИНИ ОШИРИШ

Аннотация

Annotation

Статья посвящена результатам, фиксиро-ваным в контрольных тестах в контрольной и экспериментальной группах, проведенных в начале педагогического эксперимента по повышению сил кисти рук и гибкости из числа основных физических качеств с помощью комплекса специальных упражнений учеников 17-18 лет с ограниченными возможностями по зрению с нозологией В1 и В2 групп, их основным статистическим характеристикам, а также результатам анализа этих характеристик и их обсуждению.

Ключевые слова: нозология по зрению, параголбол, физические качества, статистические характеристики, комплекс специальных упражнений, статистическая достоверность, гибкость.

Мавзунинг долзарблиги. Узбекистон Респуб-ликасининг барча худудларида жисмоний тарбия ва спорт билан ахолининг кенг катламларини жалб килиш ва шу йул билан инсонларнинг энг катта ва улуг бойлиги хисобланмиш саломатлиги кадриятла-риги ижобий муносабатни шакллантириш, айникса имконияти чекланган инсонларнинг спорт билан шугулланишларига эътибор давлат сиёсати даражаси-га кутарилган ва спорт машгулотларига иложи борича фаол шугулланиш учун имкониятлар ва шароитлар яратишга катта эътибор каратиб келинмокда. Ушбу фикримизнинг ёркин далили сифатида Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 18 майдаги «Паралимпия харакатини ривожлантиришга доир ку-шимча чора-тадбирлар тугрисида»ги ПК-5114-сон ва 2022 йил 6 июндаги «Паралимпиячиларнинг матонат мактаби фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПК-270-сон ва карорларини хамда уларда белгиланган вазифаларни келтириб утишнинг узи кифоя. Ушбу карорлардаги вазифалардан келиб чиккан холда мамлакатимизнинг худудларида па-распортни ривожлантириш, бундай спортчиларнинг жисмоний ривожланиш ва жисмоний тайёргарлик даражаларини ошириш, бунинг самарали ва илмий асосланган усул ва воситаларни ишлаб чикиш ва уларни тобора такомиллаштириб бориш, уларнинг кенгкамровли иштирокидаги турли мусобакаларни мунтазам утказиб бориш зарурати танланган мавзу-нинг долзарблигининг далолатидир.

Тадкикот максади махсус машкдар мажмуасидан фойдаланиб 17-18 ёшли нозологияси буйича В1 ва В2 гурухларга мансуб булган кузи ожиз укувчиларнинг асосий жисмоний сифатларидан кул кучи ва эгилув-

Макола махсус машклар мажмуасидан фойдаланиб 17-18 ёшли нозологияси буйича В1 ва В2 гурухларга мансуб булган кузи ожиз укувчиларнинг асосий жисмоний сифатларидан кул кучи ва эгилувчанлик курсатикчларини ошириш буйича назорат ва тажриба гурухларида педагогик тажриба бошланишида утказилган синов тестларида кайд этилган натижалар, уларнинг асосий статистик характеристикалари хамда ушбу характеристикаларнинг тахлили натижаларига ва уларнинг мухокамасига багишланган.

Калит сузлар: куз нозологияси, параголбол, жисмоний сифатлар, статистик характерис-тикалар, махсус машкдар мажмуаси, статистик ишончлилик, эгилувчанлик.

The article is devoted to the results recorded in the control tests in the control and experimental groups, conducted at the beginning of the pedagogical experiment to increase the strength of the hand and flexibility from among the main physical qualities with the help of a set of special exercises for students aged 17-18 with visual impairments with nosology B1 and B2 groups, their main statistical characteristics, as well as the results of the analysis of these characteristics and their discussion.

Key words: vision nosology, paragolball, physical qualities, statistical characteristics, a set of special exercises, statistical significance, flexibility.

чанлик курсатикчларини ошириш буйича тажриба бошидаги тест натижаларини кайд этиш ва уларни тахдил килиш.

Тадкикот вазифалари:

- параголбол билан шугулланувчи укувчиларнинг жисмоний сифатларини ривожлантиришнинг усул ва воситалари буйича мавжуд адабиётлар материалла-рини умумлаштириш ва тахлил килиш; параголбол билан шугулланувчи укувчиларнинг жисмоний си-фатлари курсаткичларини оширишга йуналтирилган махсус машклар мажмуасини ишлаб чикиш, педагогик тажриба бошида назорат ва тажриба гурухлари синалувчиларининг жисмоний сифатлари курсат-кичларини аниклаш, уларни тахлил килиш.

Тадкикот усуллари: сифатида адабиётлар материалларини умумлаштириш ва тахлил килиш, педагогик кузатиш, педагогик тажриба, математик статистик тахли усулларидан фойдаланилди.

Тадкикот объекти: 17-18 ёшли параголболчилар-нинг жисмоний тарбия машулотлари.

Тадкикот предмети: 17-18 ёшли параголболчи-ларнинг жисмоний ривожланиш ва жисмоний тайёр-гарлик курсаткичлари.

Педагогик тажрибани ташкил килиниши. Тадкикот бошида назорат ва тажриба гурухларининг таркиби аниклаб олинди. Жисмоний ривожланиш ва жисмоний тайёргарлик даражалари деярли бир хил булган Карши давлат университетининг 17-18 ёшли нозологияси В1 ва В2 гурухга мансуб кузи ожиз угил (5 нафар) ва киз (5 нафар) болалар - талабалардан назорат гурухи хамда Термиз давлат университетининг 17-18 ёшли нозологияси В1 ва В2 гурухга мансуб кузи ожиз угил (5 нафар) ва киз (5 нафар) болалар

со см о см

со

Ю га t

0 d w

1

№3-2023

www.fansports.uz

15

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

- талабалардан тажриба гурухи ташкил килинди. На-зорат гурухининг машгулотлари Кашкадарё вилояти Карши шахридаги 3-сонли мактабининг спорт залида олиб борилади. Назорат гурухининг машгулотлар анъанавий, яъни давлат укув меъёрий хужжатларида белгиланган амалдаги укув режа ва дастур асосида утказилади. Тажриба гурухининг машгулотлари хам шу укув режа ва дастур асосида "Рузи Чориев номидаги Сурхондарё ихтисослаштирилган санъат мактаб-интернати"нинг спорт залида утказилади. Тажриба гурухи машгулотларида биз томонимиздан ишлаб чикилган ва 17-18 ёшли параголболчиларнинг жисмоний ривожланишига ва жисмоний тайёргарлиги курсаткичларига ижобий таъсир курсатишига йуналти-рилган махсус машклар мажмуасидан фойдаланишга хам катта эътибор каратилади. Параголболчилар учун ишлаб чикилган мазкур махсус машклар мажмуаси таркибига куйидаги машклар: турникда тортилишлар сони, гимнастика уриндигида кулларни букиб ёзишлар сони, угил болалар учун массаси 700 граммли, кизлар учун 500 граммли граната улоктириш, угил болалар

учун 1 дакика давомида, киз болалар учун 30 сония давомида икки оёкда утириб-туришлар сони, кул-лар билан полга таянган холатда 1 дакика давомида кулларни йигиб-ёйишлар, Гимнастика уриндигида оёкларни букмасдан олдинга кутаришлар, Чалканча ётган холда 1 дакика давомида гавдани кутаришлар, гимнастика нарвонига осилган холда 90 градус бурчак остида оёкларни кутариш (имкони борича), тулдирма туп билан ишлаш, турли вазият ва вариантларда резина аркон билан ишлаш сингарилар киритилган.

Олинган натижалар ва уларнинг мухокамаси. Педагогик тажриба бошланишида илмий-услубий адабиёт материалларини тахлили ва хусусий тажри-ба маълумотларимиз асосида танланган 17-18 ёшли параголболчиларнинг жисмоний ривожланишини ва жисмоний тайёргарлиги даражасини тасифлайдиган синов тестлари буйича назорат ва тажриба гурухлари параголболчиларининг кайд этган натижалари, улар учун хисобланган асосий статистик характеристика-лар ва тахлил килиш буйича маълумотлар куйидаги 1-жадвалда келтирилган.

Жадвал

Педагогик тажриба бошланишида назорат (п=5*2=10) ва тажриба (п=5*2=10) гурухларига мансуб булган 17-18 ёшли параголболчиларнинг (усмирлар) жисмоний тайё'ргарлик даражасини тавсифлайдиган синов тестлари буйича цайд этилган натижалар, улар учун хисобланган асосий статистик характеристикаларни солиштириш буйича маълумотлар

Тестлар Жинси Назорат гурухи Тажриба гурухи Фарки

Х сиг V, % Х сиг V, % абс нис t Р

Турникда тортилиш У 7,30 0,95 13,00 7,20 1,14 15,77 0,10 1,37 0,21 >0,8

К 4,90 0,74 15,06 4,80 0,79 16,43 0,10 2,04 0,29 >0,7

Тиззаларини букмай гавдани олдинга эгиш У 4,00 0,67 16,67 4,10 0,57 13,85 0,10 2,50 0,36 >0,7

К 5,00 0,82 16,33 5,10 0,88 17,17 0,10 2,00 0,26 >0,7

Граната улоктириш (у-700 г, к-500 г) У 21,20 1,93 9,11 20,90 2,13 10,20 0,30 1,42 0,33 >0,7

К 11,30 1,57 13,87 11,60 1,58 13,60 0,30 2,65 0,43 >0,6

Икки оёкда утириб туриш (У-1 мин, К-30 с.) У 19,20 2,15 11,20 19,60 2,12 10,81 0,40 2,08 0,42 <0,6

К 15,20 1,87 12,33 15,70 1,95 12,40 0,50 3,29 0,59 >0,5

Чалканча ётган холда 1 мин. давомида гавдани 900 градусга кутариш У 20,40 2,07 10,13 20,70 2,11 10,20 0,30 1,47 0,32 >0,7

К 10,10 1,37 13,57 10,40 1,35 12,98 0,30 2,97 0,49 >0,6

Полга таянган холда куларни букиб ёзиш У 10,20 1,40 13,71 10,50 1,35 12,90 0,30 2,94 0,49 >0,6

К 5,30 0,82 15,53 5,40 0,84 15,62 0,10 1,89 0,27 >07

Куракда ётган холда оёкларни жуфтлаштириб 900 юкорига кутариш У 19,80 2,35 11,86 19,50 2,17 11,14 0,30 1,52 0,30 >0,7

К 13,20 1,69 12,78 13,30 1,64 12,30 0,10 0,76 0,13 >0,8

1 мин.да тулдирма тупни жуфтликда боши узра олиб оёклари орасидан узатиш У 24,10 2,64 10,97 24,60 2,63 10,70 0,50 2,07 0,42 >0,6

К 21,30 2,31 10,85 21,60 2,22 10,28 0,30 1,41 0,30 >0,7

Махкамланган резинани 1 мин. давомида унг ва чап елкадан кетма кетликда 180о га айлантириб тортиш У 23,30 2,83 12,15 23,70 2,67 11,26 0,40 1,72 0,33 >0,7

К 19,10 2,38 12,45 19,80 2,30 11,61 0,70 3,66 0,67 >0,5

Назорат ва тажриба гурухлари 17-18 ёшли параголболчиларнинг жадвалда келтирилган ва педагогик тажриба бошида танланган тестлар буйича кайд этил-ган натижаларини умумлаштириш ва тахлил килиш куйидагича манзарани аниклаш имконини берди:

1) Спортчиларнинг тайёргарлик даражасини ифо-далайдиган ва олинган натижалар асосида хар бир тест учун ва хар бир гурух учун алохида хисоблаб топиладиган асосий статистик характеристикалардан бири хисобланган вариация коэффициентининг сон кийматларининг энг каттаси назорат гурухида 16,67 % ни, тажриба гурухида эса 16,43 % ни, энг кичиги эса назорат гурухида 9,11 % ни ва тажриба гурухида 10,23 % ни ташкил этган булиб, колган тестлар учун

хисобланган мазкур коэффициентнинг сон кийматла-ри ушбу катталиклар оралигида хамда градациянинг кисман яхши ва асосан коникарли булимининг ижо-бий кисмларида жойлашганлигини кузатиш мумкин. Бу педагогик тажрибанинг услубий жихатдан тугри ташкил килинганлигининг исботи хисобланади.

2) Урганилган 9 та тест буйича назорат ва тажри-ба гурухлари параголболчилари томонидан тажриба бошланишида кайд этилган натижаларини уртача кийматларининг нисбий фарклари усмирларда 1,37 % билан 2,94 % интервал хамда кизларда 0,7б % билан 3,66 % оралик интервалларида жойлашганлигии аникланди. Шунинг билан бирга усмирларда урга-нилган 9 та тест буйича тажриба бошидаги нисбий

16

www.fansports.uz

№3-2023

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

фарк 1,90 % ни ташкил этган булса, кизларда ушбу курсаткич 2,30 % ни ташкил этди (1-диаграмма). Бу фарклар хам жуда кичик ва юкорида таъкидланган пе-дагогик тажрибанинг услубий жихатдан тугри ташкил килинганлигини яна бир тасдигидир.

3) Тажриба бошида назорат ва тажриба гурухлари усмирлари ва кизларининг урганилган 9 та тестлар буйича натижалари уртача арифметик кийматлари-нинг абсолют фаркларининг хаммаси турли ёмон ахамиятлилик даражаларида (t=0,67 ва Р>0,5 хамда t=0,21 ва Р>0,8 оралик интерваларида жойлашган) статистик ишончсиз эканлиги аникланди. Бу факт пе-дагогик тажрибанинг услубий жихатдан тугри ташкил килинганлигини яна бир исботидир.

Расм. Педагогик тажриба бошланишида назорат ва тажриба гурухларига мансуб булган 17-18 ёшли параголболчиларнинг (усмир-лар ва кизар) жисмоний тайёргарлик даражасини тавсифлайдиган синов тестлари буйича курсаткичлари уртача арифметик кийматла-рининг нисбий фаркларини солиштириш (фоизларда)

Хулоса. Назорат ва тажриба гурухларига мансуб 17-18 ёшли параголболчи усмирлар ва кизларнинг танланган 9 та тестлар буйича педагогик тажриба бошланишида кайд этган натижалари асосида хисобланган вариация коэффициентларининг сон кийматлари, олинган натижалари уртача арифметик кийматларининг етарлича кичик нисбий фарклари, мазкур уртача арифметик кийматларнинг абсолют фарклари статистик ишончсиз фарк килишлари педагогик тажрибанинг услубий жихатдан тугри ташкил килинганлигини исботлаб турибди.

Адабиётлар:

1. Алмазова, О. В. Изучение, обучение и воспитание детей с нарушениями в развитии / О. В. Алмазова, А. А. Королева // Специальное образование. - 2010. - № 3.

2. Баряев, А. А. Совершенствование системы спортивной подготовки в голболе (спорт слепых) на основе применения комплексного контроля [Текст] / А. А. Баряев // Специальное образование. - 2016. - №1. - С. 16-24.

3. Баскова, М. Коррекционная работа по развитию зрительного восприятия с детьми младшей группы в рамках проектной деятельности БДОУ [Текст] / М. Баскова // Школьный вестник. - 2016. - №7. - С. 7-12.

4. Бодренкова, Л. Г. Игры и игрушки для дошкольников с глубоким нарушением зрения [Текст] / Л. Г. Бодренкова // Воспитание и обучение детей с нарушениями развития. - 2016. - № 8. - С. 33-38.

5. Винник Д.П. Адаптивное физическое воспитание и спорт. Под редакцией Д. П. Винника; пер. с английского И. Андреев. Олимпийская литература, 2010. - 608с.

6. Волкова, И. П. Психология социальной адаптации и интеграции людей с глубокими нарушениями зрения : моногр. / И. П. Волкова. -СПб. : Изд-во РГПУ им. А. И. Герцена, 2009.

7. Гараева, Р.В. Физическая реабилитация лиц с ограниченными зрительными возможностями посредством изменения физических кондиций гимнастическими упражнениями / Р.В. Гараева // Педагоги-ко-психологические и медико-биологические проблемы физической культуры и спорта. - 2011. - № 4 (21). - С. 16-22.

kid

Муаллиф билан богланиш учун:

gafur.xujamkeldiyev@mail.ru

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори(PhD), катта укитувчи F.C. ХУЖАМКЕЛДИЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

ЮГУРИШ ТЕХНИКАСИНИ ОШИРИШ ОР^ААИ СПОРТЧИААР ОРГАНИЗМИНИ ТЕЗ ТИКААШ УСАУБИЯТИ

Аннотация

Annotation

В данной статье представлена информация по совершенствованию методики быстрого восстановления организма спортсмена путем совершенствования техники бега, обучения технике участников на основе последовательности заданий, специально разработанной для выполнения данных упражнений в любом виде легкой атлетики.

Ключевые слова: тренировочное оборудование и нагрузки, соотношение между скоростью бегуна и длиной шагов, нерациональное использование энергии.

Ушбу маколада югуриш техникасини ошириш оркали спортчилар организмини тез тикла-ниш услубиятини такомиллаштириш, енгил атлетиканинг хар кандай турида бу машкларни бажариш учун махсус ишлаб чикилган вазифалар кетма-кетлиги асосида техникани шугул-ланувчиларга ургатиш буйича маълумотлар берилган.

Калит сузлар: машFулот воситалари ва юкламалари, югурувчи тезлиги билан щадамлар узунлиги уртасидаги мутаносиблик, энергиянинг нотежамкор равишда сарфланиши.

This article provides information on improving the methodology for the rapid recovery of the athlete's body by improving the running technique, teaching the participants the technique based on a sequence of tasks specially designed to perform these exercises in any kind of athletics.

Key words: training equipment and loads, the relationship between runner speed and stride length, wasted energy use.

Долзарблиги. Жисмоний тарбия ва спорт ти-зимини тубдан такомиллаштириш буйича кабул килинган конун хужжатлар, амалга оширилаётган ислохотларнинг мазмун-мохиятини ва ахолига яратилаётган кулайликларни кенг жамоатчилик

эътиборига етказиш, шунингдек бу борада олиб борилаётган ишларнинг холатига реал танкидий ёндашган холда махаллий Кенгашларда доимий равишда мухокама килиб бориш мухим ахамият касб этади. Барча сохалар каби жисмоний тарбия ва

www.fansports.uz | 17 |

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.