Научная статья на тему '15-16 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕЗКОРЛИК СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛ ВА ВОСИТАЛАРИ'

15-16 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕЗКОРЛИК СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛ ВА ВОСИТАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
8
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГАНДБОЛЧИЛАРДА ТЕЗКОРЛИК / МАШғУЛОТ ЖАРАЁНИ / ЁШ ГАНБОЛЧИЛАР / ТЕХНИК ТАКТИК ХАРАКАТЛАР / ЙИЛЛИК МАШғУЛОТЛАР

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Мўминов А.Ш.

Мазкур мақолада ёш гандбол спортчиларини тезкорлик жисмоний сифатларини ривожлантиришда ўқув машғулот юкламаларининг таъсири масалалари кўриб чиқилган бўлиб, машғулотларда спортчиларнинг тезкорлик сифатларини ривожлантиришда махсус мажмуали машқлардан тизимли равишда фойдаланиш натижасида уларнинг тайёргарлиги сезиларли даражада ошганлиги тадқиқот натижаларида акс эттирилган.В данной статье были рассмотрены вопросы влияния тренировочных нагрузок на развитие физических качеств быстроты юных гандболистов, а в результатах исследования нашло отражение то, что в результате систематического использования специальных комплексных упражнений в развитие скоростных качеств спортсменов, значительно повысилась их подготовленность.In this article, the issues of the influence of training loads on the development of physical qualities of quickness of young handball athletes were considered, and the results of the study showed that as a result of the systematic use of complex exercises specific to the development of quickness qualities of athletes in training, their readiness increased significantlyВ данной статье были рассмотрены вопросы влияния тренировочных нагрузок на развитие физических качеств быстроты юных гандболистов, а в результатах исследования нашло отражение то, что в результате систематического использования специальных комплексных упражнений в развитие скоростных качеств спортсменов, значительно повысилась их подготовленность.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «15-16 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕЗКОРЛИК СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛ ВА ВОСИТАЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Катта у^итувчи А.Ш. МУМИНОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчи^ ша^ри, Узбекистан

1516 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ Муаллиф билан богланиш учун: ТЕЗКОРЛИК СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

abror_handball@gmail.com

УСУЛ ВА ВОСИТАЛАРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье были рассмотрены вопросы влияния тренировочных нагрузок на развитие физических качеств быстроты юных гандболистов, а в результатах исследования нашло отражение то, что в результате систематического использования специальных комплексных упражнений в развитие скоростных качеств спортсменов, значительно повысилась их подготовленность.

Ключевые слова: быстрота гандболистов, тренировочный процесс, юные гандболисты, технико-тактические движения, годовая подготовка.

Мазкур маколада ёш гандбол спортчиларини тезкорлик жисмоний сифатларини ривожлантиришда укув-машгулот юкламаларининг таъсири масалалари куриб чикилган булиб, машгулотларда спортчиларнинг тезкорлик сифатларини ривожлантиришда махсус мажмуали машклардан тизимли равишда фойдаланиш натижасида уларнинг тайёргарлиги сезиларли даражада ошганлиги тадкикот натижаларида акс эттирилган.

Калит сузлар: гандболчиларда тезкорлик, машгулот жараёни, ёш ганболчилар, техник-тактик харакатлар, йиллик машгулотлар.

In this article, the issues of the influence of training loads on the development of physical qualities of quickness of young handball athletes were considered, and the results of the study showed that as a result of the systematic use of complex exercises specific to the development of quickness qualities of athletes in training, their readiness increased significantly

Key words: speed of handball players, training process, young handball players, technical and tactical movements, annual training.

Долзарблиги: Дунёда гандбол, уйин жараёнида мураккаб вазиятларни тез узгариши билан алодида ажралиб турадиган спорт турларидан бири сифатида тоборо оммалашиб бормокда. Халкаро мусобакаларда турли китъа ва давлатларнинг финал боскичларида иштирок этиши ушбу спорт тури буйича кизикувчилар сонини ортиб боришига сабаб булмокда. Дунёнинг куплаб мамлакатларида гандбол спорт турини риво-жлантириш дамда спортчиларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш масалалари мудим адамият касб этмокда [7,8].

Тадкикот максади: Ёш гандбол спортчиларини тезкорлик жисмоний сифатларини ихтисослаштирил-ган машклар ёрдамида ривожлантиришдан иборат.

Тадкикот вазифалари: Илмий изланиш уз ичига хар хил вазифаларни олган.

1. 15-16 ёшли гандбол спортчиларини тезкорлик сифатларини ривожлантириш воситалари.

2. Укув-машгулотлар жараёнида гандболчиларда тезкорлик жисмоний сифатларнинг ривожланишини кузатиб бориш.

3. Тадкикот йули билан ёш гандболчиларда укув машгулотлар жараёнида тезкорлик сифатларининг усишини текшириш ва самарали эканлигини тажри-бада асослаш.

Амалий ахамияти: Ёш гандбол спортчилари-нинг мусобака фаолиятини урганиш жараёнида улар томонидан бажариладиган тезкорлик даракатлари кузатилади ва олинган натижалар тадлил килинади.

Тадкикотнинг ишчи тахлили: Бизнинг тах-минимизча машгулотлар давомида тезкорлик, ёш ганболчиларда яхши ривожлантирилса, машгулот жа-раёнларида йиллик дастурдан окилона фойдаланилса, машгулот жараёни янада максадли ривожлантирилса, ишлаб чикарилаётган янги усул ва услублардан наза-риялардан фойдаланилса, шу оркали тайёрланаётган

ганболчилар натижадорлиги янада ортади.

Тадкикотнинг амалий ахамияти: Тадкикот натижалари куйидаги холларда кулланиши мумкин: Ёш ганболчиларнинг тезкорлик сифатларини бошка-ришда, психологик курсатмалар беришда, гандбол-чилар машгулотларида техник-тактик харакатларида самарали ва самарасиз харакатларини аниклашда дастурлардан фойдаланиш даврида йул куйилган хатоларни бартараф этишда, жисмоний сифатларини яна бир канчасини ривожлантиришда кулланилади.

Муаммонинг урганилганлик даражаси. Барча спорт турларида, жумладан гандбол амалиётида хам, куп йиллик тайёргарлик циклларида техник-тактик махоратни боскичма-боскич тизимли тартибда шакллантириш самарадорлиги, уни машгулот-му-собакалар давомида саклаб колиш ва юксак нати-жаларга эришиш устувор жихатдан жисмоний ва психофункционал имкониятларга боглик эканлиги купчилик мутахассис олимлар томонидан утка-зилган тадкикотлардан маълумдир. Техник-тактик усулларни юксак натижадорлик билан ижро этиш, мазкур кобилият тургунлигини таъминлаш, уз вактида толикиш аломатларини бартараф этиш, иш кобилиятини тиклаш, уни аэроб ва анаэроб энерге-тикасини шакллантириш имкониятлари, методлари, принциплари, воситалари ва илгор технологияла-ри очиб берилган (Л.П. Матвеев, В.Н. Платонов, Ю.В. Верхошанский, В.М. Зациорский, Ж.К. Холодов, ВС. Кузнецов, М.А. Годик). Кдйд этилган мавзу ва муаммолар у ёки бу даражада турли ёшли ва спорт малакасига мансуб гандболчиларда хам урганилган (В.Я. Игнатьева, В.И. Тхорев, А.Я. Овчинникова,

C.Г. Куширюк, В.Н. Кудрицкий, Ю.Н. Котов, А.Н. Евтушенко, Ю.М. Климов, И.В. Петрачева, Е.О. Савинков, И.Н. Алёшин, J.A. Garsia, I.J. Moreno,

D.Barbado, R.Sabido). Шу билан бир каторда гандбол-

см см о см

ю

Ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см см о см

ю

го га

0

ю

1

да жоидан ёки харакат давомида харакатланаётган уйинчига туп узатиш, уни дарвозага отиш аниклигини таъминлашда хал килувчи ахамиятга эга булган тез-корлик кобилияти ва уни шакллантириш имкониятла-ри етарли ва аник очиб берилмаганлиги кузатилади. Маълумки, ушбу спорт тури буйича утказиладиган машгулот ва мусобака уйинларида ижро этиладиган деярли барча харакатлар ута кескин узгарувчан йуна-лишларда ва зиддиятли вазиятларда кечади. Табиийки, бундай жараённи куп марталаб такрорланиши мувоза-натни издан чикаради, натижада туп узатиш ёки уни дарвозага отиш аниклиги тушиб кетади. Айнан ана шу муаммолар ва уларни ечиш масалалари бугунги гандбол амалиётида махсус тадкикотлар остига олин-маган экан [1,2,3,4,5,6,11,12].

Ш.К. Павлов шуни таъкидлайдики, тезкорликни ошириш учун куйидаги машклардан фойдаланилса максадга мувофикдир; югураётган вактда тупни илиш ва узатиш, югураётганда туп билан машклар бажа-риш, бундан ташкари хар хил олиб юришлар, алдаб утишлар, дарвозага тупни отиш усуллари киради. Олим шуни таъкидлайдики, ушбу машклар бажариш масофасини ва вактини таксимлай билиш машкнинг куп маротабалаб бажаришга боглик, бу машклар гандболчини кобилиятини усишига олиб келади [3].

В.Н. Платоновнинг таъкидлашича, жисмоний сифатлардан бири булган тезкорлик-харакатнинг ба-жарилиш вакти билан ифодаланиб, у юкори тезликда бажариладиган жисмоний машклар ижро этилганда ривожланади. Масалан, циклик характерли динамик ишларни бажаришдаги киска масофада: 100-200 метрга югуриш, 25-50 метрга сузиш, 200 метрга велосипед пойгаси каби машклар, тезлик ва куч билан бажариладиган улоктириш, узунликка ва баландликка сакраш, бокс, киличбозлик, спорт уйинлари каби спорт турлари билан шугулланиш тезкорлик сифатини ривожлантиради [5].

Тезкорлик куп жихатдан ирсиятга боглик деб хи-собланади. Баъзи муаллифлар келтирган далилларга кура тезликнинг юзага чикишида, унинг 80-90% ир-сият омилларига тегишли деб курсатилади.

Тезкорлик кобилиятининг оддий ва туплам (комплекс) шаклида намоён булиш турлари мавжуд. Оддий шаклга - оддий ва мураккаб харакат реакцияларини латент (яширин) даври максимал тезликдаги хара-кат муддати; оддий харакатларнинг максимал сони киради. Тезликни юзага чикарувчи комплекс шакл - стартда шиддатли тезланиш кобилияти, харакатни юкори тезлик билан бажариш, курашда силташ ва улоктириш, гимнастикада сакраш, боксда зарба бериш ва шунга ухшашлардан иборат [3,7].

Илмий услубий адабиётлар тахлили. Ушбу услуб ишнинг хамма вазифаларини хал этиш учун фойдаланилди ва тадкикот вазифаларини олдинга куйиш хамда олинган натижаларни мухокама этишда асосий услуб булиб хизмат килади. Адабиётларни тахлил этиш жараёнида дарсларни ташкил килиш-нинг умумий ва махсус функционал хусусиятларини машгулотлар тузилмаларида тезкорлик юкламала-рини тайёрлаш ва таксимлаш услублари урганилди.

Илмий изланишга куйиладиган саволларни чет эл ва юртимизда ёзилган илмий услубий адабиётлардан фойдаланилиб, урганилиб тузилди. Фойдаланилган адабиётларда йиллик машгулотларни тузиш тезкорлик сифатларини ривожлантириш, жисмоний сифатларни ошириш йуллари ишлаб чикилган.

Математик - статистика услублари. Тадкикот-лар натижалари статистик жихатдан ишлаб чикилди. Унда гурухларнинг статистик курсаткичлари (урта, стандарт огишлаш ва хоказолар) хисобланди.

Тадкикотнинг ташкил этиш. 2021 йил хамда 2022 йилнинг март ойигача 15-16 ёшли гандболчи-ларнинг тезкорликни ривожлантириш устидан куза-тишлар олиб борилди. Хаммаси булиб 4 тадан ортик мусобакалар тахлил килинди.

Умумий тезкорлик самарадорлигини бахолаш мак-садида киёсий тажриба утказилди. Тажриба ва назорат гурухларида хар бирида 15 тадан усмирдан иборат 15-16 ёшли гандболчилар иштирок этди. Машгулот шиддати ва хажмини ошириш максадида назорат гурухи гандболчиларни тезкорлик кучини тарбиялаш учун ишлаб чикилган меъёрларни кулладилар. Тажри-ба гурухи гандболчиларни биз томонимиздан ишлаб чикилган услубият буйича шугулланди. Унинг асосий юкламалари хажми, йуналиши, ихтисослашганлиги ва координацион мураккаблиги буйича меъёридан фойдаланган холда тезкорликни тарбиялаш (тезкор, кундалик ва боскичли) ташкил этди. Максимал ва суб максимал даражадаги зарбдор юкламалар таъсири олдидан уртастатик синовлар утказилди. Шугулланув-чиларда тажриба бошида деярли барча курсаткичлар буйича ахамятли даражада фарк йук эди. Тажриба охи-рида тажриба гурухида курсаткичларининг устунлиги ва фарк ишончлиги гандбол уйинида тезкорликни ривожлантиришда таклиф килаётган услибиёти са-марали эканлигини тасдикланди [3,4,].

Тезкорлик сифатларини ривожланганлик даража-сини аниклашда кулланилган тестлардан фойдаланиш тартиби Б.У.С.М. ларга мулжалланган дастур асосида белгиланган.

Якуний иш буйича 10 ойлик педагогик тадкикот давомида утказилган тренировка машгулотлари 15-16 ёшли гандболчилардан иборат назорат ва тажриба гурухлари иштирок етди.

Назорат гурухидаги ёш гандболчилар амалдаги Б.У.С.М. дастури асосида шугулланди.

Гандболчи тезкорлиги куп жихатдан унинг асаб тизимлари харакатчанлигига, шароитларга, ракиб харакатларидаги куримсиз узгаришларни сезишга булган сезгирлик унга кай даражада ривожланганли-гига беллашувда хар сафар юзага келган вазиятни бир зумда кабул килиш ва тугри бахолай олиш малакасига, тактик харакатларни уз вактида ва аник бажаришга боглик [4,7,8].

Тезкорлик ривожлантиришда муваффакиятга эришишнинг мухим шарти машкни такрорлаш олдидан мушакларни бушаштиришдир. Тезкорлик ривожлантиришнинг энг куп таркалган ва содда воси-таси сакрашдир. Уларни куллаш жараёнида асосий технологик омил итарилиш тезкорлиги ва харакат

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

кувватини оширмасликка интилиш. Максимал тезлик ва портлаш кучини ривожлантиришда икки мухим шартни ёдда тутиш лозим.

1. Дар бир шугулланувчи узининг бошлангич жисмоний ва хусусан, тезкорлик-куч тайёргарлигини эътиборга олиш лозим ва шундан келиб чиркан холда, маълум таъсирга эга машкларни танлаши керак. Шуни назарда тутиш лозимки, агар машкларнинг таъсир кучи катта булса организмга зарар етиши кам булса умуман самара бермаслиги мумкин.

2. Мушаклар юкори тезкорлиги, таъсирчан портлаш юкламаларидан кейин, узига хос чарчашдан халос булиши янги юкламаларга тезкорлик билан тайёрланиши керак. Бунинг учун доимо ва максадли равишда эгилувчанликка машклар бажариш керак, турли тортилишлар, чузилиш, айланма харакатлар билан танаффусларни тулдириш максадга мувофик мазмунан кенг камровли ва чукур мохиятга эга интеграл сифат булиб ёш гандболчиларни тайёрлашда катта адамиятла эга. Гандбол спорт турига хос булган барча холатлар, даракатлар (техник, тактик малакалар, хужум ва химоя хамда карши усулларни куллаш)нинг юкори даражада шаклланган булиш ва улар тезкор куч асосида ижро этилиши мусобака олишувларида галабага эришиш гаровидир [1,2].

Спорт амалиётида 15-16 ёшли спортчилар укув машгулот жараёнини режалаштириш ва маъсулиятли боскичлардан булиб, икки мухим хусусиятлар билан ажралиб туради.

Биринчидан, бу ёшдаги спортчи болалар махорат мактабини якунлаб, спорт усталари каторидан жой олиш ва етук жамоаларга ташланиш боскичига кадам ташлайдилар.

Иккинчидан, улар узларининг 15-16 ёшларида балогат даврига ута бошлайдилар. Мазкур вазиятлар шу ёшгача тарбияланган спортчиларнинг машгулот-ларини илмий асосда режалаштириш ва машклар юкламаларини нихоятда эхтиёткорлик билан муво-фиклаштириб куллашни талаб килади.

Чунки бу ёшдаги болалар организми ута таъсирчан ва кузгалувчан фаолиятда булади. Демак бу боскичда бундай спортчиларга нисбатан машкларни куллаш уларнинг психофункционал имкониятларига мос булишини таказо этади. Ортикча хажмли ва юкори шиддатли машклар юкламаси узок муддат давомида кулланилганда организмда зурикиш аломатлари ву-жудга келиши мумкин. Аксинча, кам хажмли ва суст шиддатга эса машклар юкламаси жисмоний сифатлар ва техник, тактик махоратини етарли даражада кучига эга булмайди. Бинобарин, ёш истеъдодли хамда юкори юкламаларга бардош бера оладиган спортчиларни тайёрлаш муаммолари куп жихатдан машгулот жара-ёнида ва ундан ташкари вактларда иш кобилиятини тиклаш зурикиш холатини олдини олиш, витаминлар-га бой хамда юкори калорияли озукаларни истеъмол килиб бориш зарурлигига эътибор каратади. Ана шундагина кулланадиган машклар юкламалари хажми муайян спортчилар организмининг юкламалар кута-риш чегарасидан юкорирок булиши мумкин [3,5,11].

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухокама-

си. Албатта бизнинг тадкикотимизда иштирок этган назорат ва тажриба гурудлари таркибига кирган 15-16 ёшли гандболчиларни юкори махорат мактабидан анча йирокда булиб, улар оммавий гандбол тугараги шароитида шугулланувчи спортчилар тоифасига мансубдир. Лекин шундай булсада, биз шу ёшдаги болалардан тезлик куч сифатлари ва уйин машкларини уз ичига олган педагогик тадкикот давомида кандай шалланиши мумкин деган саволга жавоб кайтаришга уриндик.

Педагогик экспериментнинг максади ёш гандбол-чиларнинг тезкорлик куч ривожланишининг самара-дорлигини аниклаш. Ёш гандболчиларнинг тезкорлик тайёргарлигини ва кучли тезкорлик сифатларини махсус тестлар ёрдамида педагогик эксперимент утказилди. Экспериментда икки гуруд гандболчилар катнашдилар.

жадвал

Назорат ва экспериментал гурух гандболчиларини педагогик экспериментгача булган тавсифномаси.

№ Курсаткичлар Экспериментал гурух Назорат гурух

1 Жойидан туриб 60 м.га югууриш 9.6 ± 0.185% 9.6 ± 0.087%

2 Турган жойдан узунликка сакраш 1.85 ± 0.04% 18.3 ± 0.0019%

3 150 г. ли тупни улоктириш 37 ± 20.53% 36.6 ± 9.026%

4 5 хатлаб сакраш 9.63 ± 0.239% 9.63 ± 0.282%

5 Турган жойда юкорига сакраш 53.3 ± 32.2% 53.3 ± 15.55%

Педагогик эксперимент давридаги укув машгу-лотнинг таркиби.

Назорат ва экспериментал гурухдарда тезкорлик хусусиятларини тарбиялашга укув машгулот дарсла-рини 10% ни ажратдик. Бу машгулотлар дарсларнинг асосий кисмида утказилади. Назорат гурудида куйи-даги методлар кулланилади: уйин, мусобака кайтарма интервал ва айланма машгулот туридаги машклар. Бу машклар асосан тезкор югуришлар, бирон нарса билан ёки хеч нарсасиз бажарилади машклар (югу-риш, сакраш, якин масофага югуриш) эстафэталар утказилар эди. Экспериментал гурудда эса тезкорлик хусусиятини тарбиялашга махсус машклар асосида утиларди. Махсус машклар экспериментал гурудларда туп билан ёки тупсиз олиб борилар эди. Машгулотлар дарсини ташкил килиш услублари: айланма ва умумий машгулотлардан ташкил топган. Хар хил услубда машклар утказиларди. Масалан мокисимон югуриш, 20-30 м.га югуришлар, туп билан ва тупсиз хар хил югуришлар, тупни отиш ва тупни хар хил олиб юриш каби машклар билан бажарилар эди.

Натижалар мухокамаси

Биз томондан кулланилган махсус машклар пе-дагогик эксперимент самарадорлигини бешта гуруд тестлари таъсирида курсатди. 60 м га югуришда, жойидан туриб узунликка сакраш, беш хатлаб сакраш, тезкор куч учун махсус, теннис тупини 150 г ли огир-лаштирилган холатда узокликка улоктиришда, турган жойда баландликка сакрашларда. Педагогик экспе-риментдан кейин гандболчилар тестдан утказилди.

см см о см

ю

го га

0 ^

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Назорат ва экспериментал гурудларининг натижалари

2- жаоваг,

Ёш гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини педагогик экспериментдан кейинги курсаткичлари.

№ Курсаткичлар Экспериментал гурух Назорат гурух

1 Жойидан туриб 60 м.га югуриш 9.3 ± 0.066% 9.5 ± 0.07%

2 Турган жойдан узунликка сакраш 1.88 ± 0.0019% 18.4 ± 14.89%

3 150 г.ли тупни улоктириш 40.8 ± 3.89% 36.7 ± 8.86%

4 5 хатлаб сакраш 9.96 ± 0.30% 9.7 ± 0.22%

5 Турган жойда юкорига сакраш 58.6 ± 36.89% 54.3 ± 19.5%

маълум булдики, кайта тестдан сунг гандболчиларнинг жойидан 60 м га югуриш назорат гурухларида тезкорлик сифати курсаткичлари унчалик катта бул-масада узгариш 0.1% га. Турган жойдан узунликка сакрашда 0.1% га. 150г ли тупни улоктиришда 0.1% га. 5 хатлаб сакрашда 0.07% га. Турган жойда юкорига сакрашда эса 1% га усди. Тезкорлик куч сифатларини тарбиялашда педагогик экспериментнинг натижалари шуни курсатадики хамма гурудлар (назорат ва экспериментал гуруд) гандболчиларда айникса экспериментал гурудида сакрашни хамма турлари буйича

озмунча узгариш сезилди.

Айникса экспериментал гуруд гандболчиларнинг педагогик экспериментдан кейин юкори курсаткичга эга булдилар. Узунликка жойидан туриб сакраш буйича экспериментал гуруд гандболчиларнинг курсаткичлари 3% ошди. Жойидан беш хатлаб сакраш буйича узгариш 0.33% га. Жойидан баландликка сакраш буйича хам усиш курсаткичи 5.3% га. Жойидан туриб 60 м га югуришда 0.3% га. 150 г ли тупни улоктиришда 3.8% га усиш булди.

Педагогик эксперимент жараёнида машкларга аниклик берадиган курсаткич бу абсолют ва нисбий курсаткичдаги градион кучи булади.

Тест натижасида шу нарса маълум булдики, эксперимент бошида тезкорлик ва тезкорлик куч сифатлари назорат ва экспериментал гуруд гандболчиларида деярли бир хилда булган.

Эксперимент охирида топшириклар шуни хам курсатадики, жойидан юкорига сакраш, беш хатлаб сакраш, 60 м.га югуриш, 150 г.ли тупни улоктириш ва жойдан узунликка сакраш курсаткичлари назорат ва экспериментал гуруд гандболчиларида усиш курсаткичлари 3 жадвалда уз аксини топган.

Педагогик тадкикотлар шуни курсатадики, тугри йуналтирилган машгулотлар натижасида махсус машкларни куллаш билан, айникса тезкорлик ва тез-корлик куч сифатини оширишда уз самарасини беради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3- жадвал

Назорат ва эксперимент гурух гандболчиларнинг тажриба бошида, уртасида ва охирида тезкорлик куч узгаришининг курсаткичлари

Курсаткичлар Назорат гурухи Эксперемнет гурухи

бошида Уртасида Охирида Усиш бошида Уртасида Охирида Усиш

Жойидан туриб 60 м.га югуриш 9.6 ± 0.087% 9.5 ± 0.08% 9.5 ± 0.07% 0.1% 9.6 ± 0.185 9.5 ± 0.144% 9.3 ± 0.066 0.3%

Турган жойдан узунликка сакраш 1.83 ± 0.0019 1.84 ± 0.0006% 1.84 ± 14.89% 0.1% 1.85 ± 0.04 1.87 ± 0.0016% 1.88 ± 0.0019 0.03%

150 г.ли тупни улоктириш 36.6 ± 9.026% 36.2 ± 8.2 % 36.7 ± 8.86% 0.1% 37 ± 20.53 38.8 ± 1.85% 40.8 ± 3.89 3.8%

5 хатлаб сакраш 9.63 ± 0.282% 9.65 ± 0.22 % 9.7 ± 0.22% 0.07% 9.63 ± 0.236 9.76 ± 0.14% 9.96 ± 0.30 0.33%

Турган жойда юкорига сакраш 53.3 ± 15.55% 53.7 ± 8.96% 54.3 ± 19.5 1% 53.3 ± 32.2 55.3 ± 17.08% 58.6 ± 36.89 5.3%

Хулоса ва тавсиялар

Мазкур тадкикот ишимизни олиб боришда куйи-даги хулосалар ва тавсияларга келинди:

1. Мавзуга оид адабиётлар тахлили шуни аник ва равшан эътироф этиш имконини берадики, ёш гандболчиларни тайёрлаш жараёнида кулланилади-ган анъанавий, жумладан устуворлик тусини олган стандарт жисмоний машклар хар доим хам мувофик жисмоний сифатларни шакллантиришга кодир була-

£ вермас экан. Бундан ташкари ёш гандболчиларнинг сЗ жисмоний сифатларини ривожлантиришга мулжал-^ ланган машкларни куллашда уларнинг функционал 2 имкониятларини эътиборга олиш накадар мухимлиги го уз ифодасини топади.

2. Гандболни замонавий талаб даражаси асосида ривожлантириш гандболчиларнинг юкори жисмо-

и ний тайёргарлигини талаб этади, шулардан энг с асосийларидан бири бу тезкорлик ва тезкорлик куч £ сифатларидир. Ёш ва усмирлар ёшида бу сифатларни

тарбиялашда энг мудим давр деб хисобланади. Ада-биёт манбаларининг тахлилига кура, ёш гандболчи-ларни бошка спорт турларига нисбатан тезкорлик ва тезкорлик кучи сифатларининг тайёргарлиги маълум бир даражада пастрок булади. Ушбу сифатларнинг тарбиялашда 11 - 13 ёшдаги усмирлар даври энг му-хим боскичлардан бири деб хисобланади. Тарбиялаш даврида тезкорлик куч сифатлари, хажми, восита ва усулларни узгартириш укув машгулот жараёнлари-ни маълум бир даражадаги ижобий натижаларини курсатади.

3. Адабиётларни урганиб ва укув машгулот жараё-нини тахлил килиб куйидаги хулосага келиш мумкин, ёшларга ва усмирларга тезкорлик куч тайёргарлигига етарли даражада эътибор берилмайди. Шунинг учун тезкорлик кучни ёшларда ва усмирликда тайёрла-ганда асосан хозирги талабларга жавоб берадиган методлар билан тарбиялаш керак. Хозирги давргача дар хил гуруддаги ёш гадболчиларни махсус тайёр-

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ланган машклар оркали тезкорлик куч сифатларини оширишга каратилган хеч кандай тадкикот ишлари олиб борилмаган.

4. 15-16 ёшли гандболчилардан иборат назорат ва тажриба гурудларидан утказилган ун ойлик педагогик тадкикот натижалари якуний малакавий иш мавзуси олдига куйилган максад ва вазифалар мохиятини тула тукис очиб берди. Жумладан назорат гурудларида Б.У.С.М дастурига асосланиб кулланилган анъанавий жисмоний машклар нисбатан тезкорлик куч сифатлари ва уларнинг самарали шакллантириш имкониятига таъсири камрок эканлиги кузатилди.

Аксинчи тажриба гурудларида шу муддатлар да-вомида мунтазам кулланиб келинган махсус машклар, ностандарт ва уйин машклари тезлик куч сифатлари-ни унумли ривожланишига олиб келди.

Адабиётлар:

1. Лях В.И. Координационных способности; диагностика и развитие - М; ТВГ.Дивизин., 2006 йил с. 133-144.

2. Назаренко А.С. Чинкин А.С, Влияние вестибулярного раздражения на статокинетическую устойчивость спортсменов различных специализации. / Наука спорт; Современные тенденции. № 2 (г7), 2015. - С. 78-85.

3. Павлов Ш.К., Исроилов Р.И., Абдалимов О.Х., Шелягина И.Н. "Спорт педагогик махоратини ошириш" (ГАНДБОЛ) Укув кулланма. Тошкент 2018 йил.

4. Павлов Ш.К, Юсупова З.Э. Ёш гандболчиларнинг тезкор-куч сифат-ларини самарадорлигини ошириш технологияси. Услубий кулланма 2015 й

5. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте. Общая теория и ее практические приложения. Олимпийская литература, 2004. - С. 458.

6. Пулатов Ф.А. Спорт уйинлари билан шуFулланувчи 7-10 ёшли болаларда унакрй ва чапакай хрракатларни симметрик тартибда шакл-лантириш устуворлиги. 2020 йил, 29 б.

7. Назаренко Л.Д. Средства и методы развития двигательных коор-динаций. // Монография. М.: 2003. - 258 с.

8. Муминов А.Ш. (2021). Гандболчи-талабаларда турли функционал хрлатлардан тупни дарвоза бурчакларидаги нишонларга отиш аниклигини укув йили давомида узгариш динамикаси . ФАН-СПОРТГА илмий назарий журнал, С. 33-36.

9. Муминов А.Ш. (2021). Точность дифференцировки пространственно-временных отношений по данным РДО у гандболистов до и после вестибулярной нагрузки на разных этапах годичного цикла подготовки. ФАН-СПОРТГА илмий назарий журнал, С. 69-71.

10. Муминов А.Ш., & Розибоев М.М., & Азимкулов Б.А. (2021). Tools and methods of development of handball players at the preliminary preparation stage / Proceedings of 3rd International Multidisciplinar^ Scientific Conference Global Technovation, Granada, Spain - С. 5-6.

11. Муминов А.Ш. (2021). Гандболчи-талабаларда танани чап ва унг томонга айлантириш таъсирида вакт-ораликни фарклаш реакцияларининг узгариш динамикаси. International Multidisciplinar^ Scientific Conference on Educational Advancements and Historical Developments. Berlin, Germany -Sydney, Australia - С. 5-6.

12. Хабибжанова Х.М., & Муминов А.Ш., & Юсупова З.Э., (2021). Мусобака шароитида марказ амплуасида уйновчи гандболчиларнинг ^ужумдаги техник-тактик ^аракатларини та^лил килиш ва ба^олаш. "ФАН-СПОРТГА" илмий назарий журнал, Чирчик - Б. 36-38.

13. Garcia J.A., Sabido R., Barbado D., Moreno F.J. Analysis of the relation between throwing speed and throwing accuracy in team handball according to instruction. // European Journal of Sport Science. 2013, vol.13 (2), pp. 149-154.doi: 10.1080/17461391.2011.606835.

Магистрант Ж.Ш. УМИРЗОКОВ1 Магистрант П.У. МАМАТОВ1

Магистрант Н.Ф. СУЛТАНБАЕВА1

Узбекский государственный университет физической культуры и спорта

город Чирчик, Узбекистан Информация для связи с автором: ПРОБЛЕМЫ ПРЕДСОРЕВНОВАТЕЛЬНОЙ

javohirumrzoqov998@gmail.com ' *

РАЗМИНКИ ВОЛЕЙБОЛИСТОВ, ЗАНИМАЮЩИХСЯ ПО ПРОГРАММЕ СПОРТИВНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОГО СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается эффективность кратковременных восстановительных упражнений и эффективность предтренировочной разминки путем определения ее значения пульсометрии. Комплекс релаксационно-ды-хательных упражнений рекомендован для разработки режимов тренировок волейболистов разной физической подготовки.

Ключевые слова: предсоревнователь-ная разминка, релаксационные дыхательные упражнения, восстановление, спортивная деятельность, экспериментальное исследование.

Актуальность. Всевозрастающая острота соревновательной конкуренции за достижение высоких спортивных результатов, наблюдающаяся в современном волейболе, ориентирует на необходимость поиска и внедрения новых способов

Маколада ^аракат фаоллигини тикловчи киска муддатли машклар самарадорлиги ва мусобакаолди танани киздирувчи машкларнинг функционал кийматини ифодоловчи курсаткичлар динамикаси та^лил килинган. Турли жисмоний тайёргаликка эга булган во-лейболчилар машгулотларини дастурлаштириш учун тавсия этиладиган релаксацион-нафас машклари келтирилган.

Калит сузлар: мусобакаолди танани циздирувчимашкларнинг, релаксацион-нафосмашцла-ри, иш кобилиятини тиклаш, спорт фаолияти.

The article discusses the effectiveness of short-term recovery exercises and the effectiveness of pre-workout warm-up by determining its pulsometrija value. The complex relaxation-breathing exercises recommended to develop the training regimes of volleyball player from different physical fitness.

Key words: pre-competition warm-up, relaxation-breathing exercises, recovery, sports activity, an experimental study.

выполнения тех или иных технико-тактических действий. Такая возможность может быть обеспечена только при условии научной организации учебно-тренировочного процесса. Многолетний анализ участия клубных команд Узбекистана по

см см о см

ю

го га t

0

Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.