Научная статья на тему '10-11 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ'

10-11 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
7
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ИНТЕГРАЛ / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / ГАНДБОЛЧИЛАР / ЎқУВ МАШғУЛОТ ЖАРАЁНИ / ИШЧАНЛИК / қОБИЛИЯТ / УСЛУБИЯТ / ЮКЛАМА / ФУНКЦИОНАЛ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Павлов Ш.К., Юсупова З.Э.

Ушбу мақолада 10-11 ёшли гандболчилар машғулот жараёни тузилишининг ўзига хос хусусиятлари ва ўқув машғулот жараёнларини ривожлантиришга қаратилган воситалар, уларнинг жисмоний ва техник тайёргарлик самарадорлигини ошириш услубияти ва илмий асосланган тестлар мажмуаси ёрдамида тайёргарлик даражасини баҳолаш тизимини ишлаб чиқилган. Гандболчилар машғулот жараёнини такомиллаштиришга йўналтирилган педагогик назорат вариантлари тақдим этилган.В данной статье рассмотрены особенности тренировочного процесса гандболистов 10-11 лет. Средства, направленные на развитие тренировочных процессов, методы повышения эффективности их физической и технической подготовки, а также разработка системы оценки уровня подготовки с помощью комплекса научно обоснованных тестов и педагогического контроля, направленного на совершенствование тренировочного процесса гандболистов.In this article, the specific features of the structure of the training process of 10-11 year old handball players and tools aimed at the development of training processes, the methodology of improving the effectiveness of their physical and technical training and the development of a system for evaluating the level of training using a set of scientifically based tests, as well as pedagogical control aimed at improving the training process of handball players options are provided.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «10-11 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Профессор Ш.К. ПАВЛОВ1 У^итувчи З.Э. ЮСУПОВА1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчи^ ша^ри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

pavlov@jtsu.uz

1011 ЁШЛИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИНИ АНИ^ЛАШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассмотрены особенности тренировочного процесса гандболистов 10-11 лет. Средства, направленные на развитие тренировочных процессов, методы повышения эффективности их физической и технической подготовки, а также разработка системы оценки уровня подготовки с помощью комплекса научно-обоснованных тестов и педагогического контроля, направленного на совершенствование тренировочного процесса гандболистов.

Ключевые слова: интегральная, физическая подготовка, гандболисты, тренировочный процесс, дело, умение, стиль, нагрузка, функциональность.

Ушбу маколада 10-11 ёшли гандболчилар машгулот жараёни тузилишининг узига хос хусу-сиятлари ва укув-машгулот жараёнларини ривожлантиришга каратилган воситалар, уларнинг жисмоний ва техник тайёргарлик самарадорлигини ошириш услубияти ва илмий асосланган тестлар мажмуаси ёрдамида тайёргарлик даражасини ба^олаш тизимини ишлаб чикилган. Гандболчилар машгулот жараёнини такомиллаштиришга йуналтирилган педагогик назорат вариантлари такдим этилган.

Калит сузлар: интеграл, жисмоний тайёргарлик, гандболчилар, укув-машгулот жараёни, ишчанлик, кобилият, услубият, юклама, функционал.

In this article, the specific features of the structure of the training process of 10-11-year-old handball players and tools aimed at the development of training processes, the methodology of improving the effectiveness of their physical and technical training and the development of a system for evaluating the level of training using a set of scientifically based tests, as well as pedagogical control aimed at improving the training process of handball players options are provided.

Key words: integral, physical training, handball players, training process, business, ability, style, loading, functionality.

Долзарблиги. Спортчилар тайёргарлик тизими хозирги кунда хам уз долзарблигини йукотмаган. Замонавий спортчилар натижаларини янада ошириш уларнинг тайёргарлик тизимини тубдан такомил-лаштиришни такозо килади [3,5]. Замонавий гандбол шугулланувчиларнинг юкори даражада жисмоний тайёргарлигини талаб килувчи атлетик спорт уйини хисобланади [1,4]. Гандболчиларнинг замонавий спорт тайёргарлиги куп компонентли тизимни на-зарда тутади. Тайёргарлик устувор йуналишлари буйича икки турга булинади: тахлилий ва интеграл. Тахлилий тайёргарликка жисмоний, техник, тактик, психологик, назарий тайёргарлик, интегралга эса -уйин, муаммоли-вазият ва мусобака тайёргарлиги киради. Бошлангич тайёргарлик даврида уйинчилар гандбол учун хос булган жисмоний кобилиятларга эга булишлари керак. Тайёргарликнинг бошлангич боскичида уйинчиларнинг умумий чидамлилиги, тезкор-куч ва координация кобилиятлари ва эгилув-чанлик сифатларини ривожлантириш восита ва услуб-ларини окилона уйгунлаштиришга алохида эътибор каратиш лозим [7,8].

Бир катор тадкикотчиларнинг таъкидлашича, турли тоифа ва ёшдаги гандболчиларнинг жисмоний ишчанлик кобилиятлари ва функционал имкониятлари хали замонавий гандбол талаблари даражасига жавоб бера олмайди [2,3].

Тадкикотнинг максади. 10-11 ёшли гандбол-чиларда жисмоний тайёргарлик даражасини оши-ришнинг самарали услубиятини ишлаб чикиш ва тажрибада асослаш.

Максадга эришиш учун куйидаги тадкикот вази-фалари белгилаб олинди:

1. Гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш муаммосининг замонавий холатини очиб бериш ва унга таянган холда уни хал этишга ка-ратилган назарий асосланган ёндошувларни аниклаш.

2. Укув-машгулот жараёнида гандболчиларнинг асосий жисмоний сифатларни ривожлантиришга йуналтирилган машгулот юкламаларини ташхислаш.

3. Гандболчиларда жисмоний тайёргарликни ривожлантириш услубиятини ишлаб чикиш ва ундан эрта усмирлик даврида фойдаланишни тажрибада асослаш.

Тадкикотни ташкил этиш. Тадкикот Тошент ш. 2-сонли БУСМ базасида утказилди. Тажрибада жами 28 нафар 10-11 ёшли гандболчилар таркибидан хар бири 14 кишидан иборат назорат ва тажриба гурухлари ташкил этилди. Тажриба гурухи махсус ишлаб чикилган ганд-болчиларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожланти-ришга йуналтирилган машгулот дастури буйича, назорат гурухи эса БУСМда эрта усмирлик ёшидаги болалар билан ишлаш учун кабул килинган гандбол буйича стандарт услубият буйича шугулландилар.

со см о см

ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Тадкикот услублари. Тадкикот вазифаларини х,ал этиш учун куйидаги тадкикот услубларидан фойдаланилди: илмий-услубий адабиётларни тах,лил килиш ва умумлаштириш, тажриба иштирокчиларида морфологик курсаткичлар динамикасини урганиш, жисмоний тайёргарлик даражасини бах,олаш, педа-гогик тажриба ва олинган маълумотларни статистик кайта ишлаб чикиш.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мух,окама-си. Ёш гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришнинг асосий омилларидан бири орга-

низмнинг функционал х,олати х,исобланади. Тажриба жараёнида эрта усмирлик ёшидаги болаларнинг жисмо-ний ривожланиши ва асосий организми тизимларини функционал х,олати тулаконли тавсифлаш ва тажриба услубияти самарадорлигини аниклашга имкон берувчи тестлар танлаб олинди (1, 2-жадвалга каранг).

Тадкикотлар давомида (педагогик тажриба бо-шида ва охирида) гурух,лар орасидаги тажрибада фойдаланилган морфологик курсаткичлар буйича ишончли фаркланиш кузатилмади (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

10-11 ёшли гандболчиларнинг морфофункционал курсаткичлари динамикаси (М±т)

Курсаткичлар НГ Ишончли фаркланиш ТГ Ишончли фаркланиш

Тажрибагача Тажрибадан кейин Тажрибагача Тажрибадан кейин

Тана узунлиги, см 146,21±1,79 149,34±1,82 Р>0,05 147,02±2,51 153,12±1,97 Р>0,05

Тана огирлиги, кг 32,64±1,53 32,05±1,14 Р>0,05 32,93±1,21 34,25±1,48 Р>0,05

Кукрак кафаси айланаси, см 51,92±1,49 52,71±1,53 Р>0,05 52,21±1,64 53,62±1,37 Р>0,05

Бирок тажриба даври давомида натижаларнинг усиши буйича киёсий тах,лил тажриба гурух,и ва-килларида урганилаётган курсаткичларда ахдмиятли силжиш мавжудлиги курсатди.

10-11 ёшли гандболчиларнинг умумий жисмоний тайёргарлигини бах,олашда 2-жад-валда такдим этилган тестлар мажмуасидан фойдаланилди.

2-жадвал

10-11 ёшли гандболчиларнинг умумий жисмоний тайёргарлик курсаткичлари динамикаси (М±т)

Курсаткичлар НГ Ишончли фаркланиш ТГ Ишончли фаркланиш

Тажрибагача Тажрибадан кейин Тажрибагача Тажрибадан кейин

Жойдан узунликка сакраш, см 156,69±1,82 159,67±1,91 Р>0,05 157,34±2,03 163,56±2,04 Р<0,05

Турган жойдан юкорига сакраш, см 41,95±1,63 43,57±1,12 Р>0,05 42,03±1,24 46,08±0,86 Р<0,05

3х10 м га мокисимон югуриш, с 7,02±1,46 6,81±1,52 Р>0,05 7,08±1,31 6,5±1,42 Р<0,05

6 дакика югуриш, м 992,31±62,1 1122,19±101,25 Р>0,05 1001,28±56,23 1314,21±59,84 Р<0,05

1-расм. Назорат ва тажриба гуру^ида шуFулланувчи ёш гандболчиларнинг умумий жисмоний тайёргарлигини тестлар буйича нисбати

Тадкикот натижаларига кура, назорат гурух,ида шугулланувчи ёш гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини махсус тестлар оркали назорат килганимизда, тажрибадан олдингига нисбатан тажрибадан кейинги курсаткичлари, узунликка са-краш натижаси 1,90% га, юкорига сакраш натижаси 3,86% га, мокисимон югуриш натижаси 2,99% га "6 дакикали" югуриш натижаси 13,08% га яхши-ланган. Тажриба услубияти буйича шугулланган тажриба гурух,и гандболчиларининг жисмоний тайёргарлик даражаси курсаткичларида ахдмиятли узгаришлар содир булди. Жойдан узунликка сакраш курсаткичлари 3,95% га, юкорига сакраш 9,63% га,

4

www.fansports.uz

№1-2023

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

мокисимон югуриш натижаси 8,19% га, "6 дакика югуриш" тести буйича натижа 31,25% га усганли-ги аникланди. Тажриба гурухи спортчиларининг жисмоний тайёргарлик курсаткичларида ахамиятли усиш содир булди. Назорат ва тажриба гурухлари кайд этган натижаларни узаро таккослаганимизда тажриба гурухининг натижалари сезиларли дара-жада юкори эканлиги маълум булди

10-11 ёшли гандболчиларнинг махсус жисмоний

Тажриба жараёнида ёш спортчиларнинг махсус жисмоний тайёргарлиги 4 та тест буйича аникланди. Ушбу тадкикот натижалари 3-жадвалда такдим этил-ган. Техник тайёргарлик буйича олинган курсаткичлар тахлили шуни курсатадики, тажриба гурухи натижалари жарима тупини улоктириш ва гандболчининг химоя туришида харакатланиш курсаткичлари буйича ишончли усиш кузатилди.

3-жадвал

тайёргарлик курсаткичлари динамикаси (М±т)

Курсаткичлар НГ Ишончли фаркланиш ТГ Ишончли фаркланиш

Тажрибагача Тажрибадан кейин Тажрибагача Тажрибадан кейин

30 м масофага тупни устунлар аро ерга уриб олиб югуриш, с 12,13±0,34 11,82±0,36 Р>0,05 11,65±0,24 10,14±0,18 Р<0,05

30 сонияда тупни деворга узатиш/илиб олиш, сони 28,01±2,33 30,29±2,31 Р>0,05 27,33±1,64 35,09±1,66 Р<0,05

2х20 м га химояда туриш холатида харакатланиш, с 24,76±0,23 23,94±0,69 Р>0,05 24,81±0,74 22,68±0,59 Р<0,05

2-расм. Назорат ва тажриба гурухида шугулланувчи ёш гандболчиларнинг махсус жисмоний тайёргарлигини тестлар буйича нисбати

Махсус ишлаб чикилган тайёргарлик дастури ёш гандболчиларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини оширишга ёрдам берди. Якуний натижалар тажриба гурухи ёш гандболчиларининг махсус тестлар буйича курсаткичларида ишончли усиш содир булганлигини кузатилди. Тадкикот якунига кура назорат гурухининг тажрибадан олдингига нисбатан тажрибадан кейинги натижалари, яъни тестлар буйича курсаткичлари туп-ни устунлар аро ерга уриб олиб югуриш буйича уртача гурух киймати 2,55% га, тупни девордаги нишонга узатиш ва кайта илиш тести буйича курсаткичи 8,13% га яхшиланди, гандболчи химояда туриш холати буйича харакатланишнинг уртача тезлиги эса 3,31% га усди. Тажриба гурухининг тадкикотдан олдинги ва кейинги натижаларига эътибор каратар эканмиз бу ерда тупни устунлараро ерга уриб олиб югуриш тести буйича 12,96% га, девордаги нишонга тупни узатиб кайта илиш тести буйича 28,39% га, гандболчи химояда туриш холатида харакатланиш тести буйича 8,58% га усганлигини кузатишимиз мумкин. Бу эса натижа ишончли усганлиги ва назорат гурухи

натижаларига нисбатан сезиларли даражада юкори эканлигини гувохи булдик.

Шундай килиб, куйидагича хулоса килиш мумкин:

Тажриба гурухи ёш гандболчилари тажриба охи-рида техник тайёргарликни ривожланиш даражасига кура, уз тенгдошлари назорат гурухига нисбатан анча юкори натижаларни курсатдилар. Уз навбатида, назорат гурухи ёш спортчиларининг техник тайёргарлик курсаткичларида хам ижобий узгаришлар кузатилди, аммо улар статистик ишончли булмади. Педагогик тажриба жараёнида олинган натижалар эрта усмир-лик ёшидаги гандболчилар тайёргарлик машгулоти буйича биз ишлаб чиккан тажриба услубияти сама-радорлигини тасдиклади.

Адабиётлар:

1. Ш.К. Павлов. "Спорт педагогик махрратини ошириш" (Гандбол) укув кулланма - Т: "Илмий-техника ахбороти-пресс нашриёти", 2021. 208 б.

2. А.Ш. Муминов. "Спорт педагогик махоратини ошириш" (Гандбол) укув кулланма - Тошкент: "Илмий-техника ахбороти-пресс нашриёти", 2021. 200 б.

3. Исроилов Р.И.1, Хабибжонова Х.М.1 «Контроль физической и технической подготовки студентов общего курса занимающихся гандболом» Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего поколения, сборник статей по материалам X научно-практической конференции с международным, Страницы: 8688. Москва-2020.

4. Ш.К. Павлов, О.Х. Абдалимов, З.Е. Юсупова. "Гандбол назарияси ва услубияти" дарслик. Тошкент 2017 й. 241-243 б.

5. А.Ш. Муминов. "Спорт педагогик махоратини ошириш" (Гандбол) укув кулланма - Тошкент: "Илмий-техника ахбороти-пресс нашриёти", 2021. 200 б.

6. Р.И. Исроилов. Мусобака фаолиятида гандбол жамоаларининг уйин самарадорлигини бахолаш. Фан-спортга илмий-назарий журнал №6, 2021., 39-41 б.

7. Б.А. Азимкулов, Х.М. Хабибжонова. Ёш гандболчиларни техник харакатларга ургатиш усулларининг самарадорлигини аниклаш ва тайёргарлик даражасини назорат килиш. Фан-спортга илмий-назарий журнал №4, 2021., 40-42 б.

8. А.Ш. Муминов, З.Э. Юсупова, Х.М. Хабибжонова. Мусобака шароитида марказ амплуасида уйновчи гандболчиларнинг хужумдаги техник-тактик харакатларини тахлил килиш ва бахолаш. Фан-спортга илмий-назарий журнал №2, 2021., 36-38 б.

СО

сд о сд

со та

0 а со

1

С

СО

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.