Научная статья на тему 'ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕЗКОР-КУЧ СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСЛУБЛАРИ'

ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕЗКОР-КУЧ СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСЛУБЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
12
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕЗКОР КУЧ / САКРОВЧАНЛИК / АМАЛИЙ КУЗАТИШЛАР / НАЗОРАТ МАШқЛАРИ / ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАР / ТАЖРИБА / ПЕДАГОГИК ТАДқИқОТ / ЭСТАФЕТА ЎЙИНЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Тулаганов Ш.Ф., Фозилов Х.

Ушбу мақолада гандболчиларни юқори техник тактик маҳоратга эришиши, шаклланган махсус жисмоний сифатлар билан боғлиқлиги ҳамда шу сифатлардан тезкор куч, сифатига алоҳида эътибор қаратиш кераклиги ёритилган. Замонавий гандбол мусобақаларида ўзаро рақобатнинг кучайиши ва натижаларнинг тўхтовсиз ўсиб бораётганлиги дастлабки ўргатиш босқичидан бошлаб спортчиларнинг барча сифат ва кўникмаларини илмий асосда шакллантириш масаласига жиддий эътибор қаратиш лозимлиги таъкидланган.В данной статье подчеркивается, чтобы гандболисты достигли высокого технико тактического мастерства, необходимо уделять особое внимание скоростно силовым качествам и что это связано с развитием специальных физических качеств. Возрастающая конкуренция в современных соревнованиях по гандболу и постоянный рост результатов означают, что необходимо уделять серьезное внимание вопросу формирования всех качеств и умений спортсменов с начального этапа подготовки.This article emphasizes that in order for handball players to achieve high technical and tactical skills, it is necessary to pay special attention to speed and strength qualities and that this is due to the development of special physical qualities. The increasing competition in modern handball competitions and the constant growth of results mean that it is necessary to pay serious attention to the formation of all the qualities and skills of athletes from the initial stage of training.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕЗКОР-КУЧ СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСЛУБЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент

Ш.Ф. ТУЛАГАНОВ1

р]

Катта укитувчи Х.^. ФОЗИЛОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

info@jtsu.uz

ЕШ ГАНДБОАЧИААРНИНГ ТЕЗКОР-КУЧ СИФАТИНИ РИВОЖААНТИРИШ УСАУБААРИ

Аннотация

Annotation

eg eg о с^

сВ

я

0 а со

1

с

В данной статье подчеркивается, чтобы гандболисты достигли высокого технико-тактического мастерства, необходимо уделять особое внимание скоростно-силовым качествам и что это связано с развитием специальных физических качеств. Возрастающая конкуренция в современных соревнованиях по гандболу и постоянный рост результатов означают, что необходимо уделять серьезное внимание вопросу формирования всех качеств и умений спортсменов с начального этапа подготовки.

Ключевые слова: скор о стн ая-сила, пригучесть, практические наблюдения, контрольные упражнения, юные гандболисты, эксперимент, педагогические исследования, эстафеты.

Ушбу маколада гандболчиларни юкори техник-тактик мах,оратга эришиши, шаклланган махсус жисмоний сифатлар билан богликлиги х,амда шу сифатлардан тезкор-куч, сифатига алох,ида эътибор каратиш кераклиги ёритилган. Замонавий гандбол мусобакаларида узаро ракобатнинг кучайиши ва натижаларнинг тухтовсиз усиб бораётганлиги дастлабки ургатиш боскичидан бошлаб спортчиларнинг барча сифат ва куникмаларини илмий асосда шакллантириш масаласига жиддий эътибор каратиш лозимлиги таъкидланган.

Калит сузлар: тезкор-куч, сакровчанлик, амалий кузатишлар, назорат машщлари, ёш гандболчилар, тажриба, педагогик тадщищот, эстафета уйинлари.

This article emphasizes that in order for handball players to achieve high technical and tactical skills, it is necessary to pay special attention to speed and strength qualities and that this is due to the development of special physical qualities. The increasing competition in modern handball competitions and the constant growth of results mean that it is necessary to pay serious attention to the formation of all the qualities and skills of athletes from the initial stage of training.

Key words: speed-strength, jumping ability, practical observations, control exercises, young handball players, experiment, pedagogical research, relay races.

Узбек гандболчиларининг махоратини ошириш бо-лалар ва усмирлар гандболини ривожлангириш билан чамбарчас богликдир. Юкори малакали жамоаларда уйинчиларнинг техник-тактик гайёргарлигидаги нуксонларни тузатиш анча кийин хисобланади. Шу сабабли болалар ва усмирларнинг машк жараёнлари канчалик самарали булса, юксак натижалар учун курашлар хам шунчалик куп муваффаккият олиб келиши мумкин.

Замонавий спорт мусобакаларида узаро ракобатнинг кучайиб бориши ва натижаларнинг тухтовсиз усиб бораётганлиги дастлабки ургатиш боскичидан бошлаб спортчиларнинг барча сифат ва куникмалари-ни илмий асосда шакллантириш масаласига жиддий эътибор каратади. Чунки, бугунги спорт мусобакаларида юксак натижаларга эришиш учун спортчилар организми катта хажмли ва урта шиддатли юклама-ларга тайёр булиши лозим. Шу билан бир каторда, куп йиллик спорт тайёргарлиги жараёнида спортчи шу тайёргарлик даврининг кайси боскичида шугул-ланишидан катъий назар, кулланиладиган машгулот машклари юклама жихатидан унинг функционал ва жисмоний имкониятига мос булиши керак.

Спорт уйинлари турларида тезкор-куч сифат-лари, жумладан гандбол спорт турида сакровчанлик кобилияти алохида ахамиятга эгадир. Хозирда ушбу жисмоний сифатни самарали ри-вожлантиришга оид булган илмий маълумотлар доираси жуда кенгдир. Ю Железняк, М Баирбеков, М Ивайловларнинг фикрича махсус жисмоний си-

фатларни 10-12 ёшдан бошлаб ривожлантирилиши максадга мувофикдир. Юкорида кайд этилган муал-лифларнинг таъкидлашича, спорт уйинларида юкори техник-тактик махоратга эришиш, шаклланган махсус жисмоний сифатлар билан богликдир. Шу сифатлар-нинг ичида улар тезкор-куч айникса, сакровчанлик сифатига катта эътибор каратганлар.

Гандболда дарвозага сакраб туп киритиш усули уйин давомида устувор саналган ва самарали нати-жа келтирувчи энг унумли малака булиб хисоблана-ди. Сакровчанлик сифати канча юкори ривожланган булса, дарвозага туп киритиш имконияти шунча ортади [1].

Айтиб утилганларни хисобга олиб шундай хуло-сага келиш мумкинки, бугунги кунда гандбол ривож-ланаётган спорт тури булиб, ёш гандболчиларни "захира"ларга тайёрлаш мухим ахамият касб этади. Сакровчанлик кобилиятини урганиш, амалий услу-бларни куллаш ва уларни ривожлантириш масаласи бугунги ёшларда келажагимизни ёркин чуккисини куришдан иборат.

Тадкикот максади. Замонавий гандболда юкори натижаларга эришишда тезкор-куч сифатларини ривожлантириш мухим ахамиятга эга эканлигини изохлаш, педагогик кузатувда укув-тайёрлов гурухидаги гандбол-чиларнинг тезкор-куч сифатини ривожланишини назо-рат килиш услуби ва воситаларини урганишдан иборат.

Амалий кузатишлар Тошкент шахридаги гандболга ихтисослашган 204-мактабда утказилди. Тажрибада 2007 йилда тугилган болалардан 20 нафари катнашди.

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Тажриба 2020 йил январь ойидан 2021 йил ноябрь ойигача утказилди.

Юкоридаги услубий мулодазалар мазкур иш мавзусини танлашга ва шу йуналиш буйича 13-14 ёшли гандболчилар иштирокида педагогик тажриба утказишга йуналтирилди.

Тажрибада умум кабул килинган услублар кулла-нилиб, уйин жараёнида педагогик кузатишлар олиб борилди.

Унинг максади болаларда тезкор куч кобилиятлар-ни аниклашдан иборат эди.

Назорат машклари ва курсаткичларини бадолашни кабул килиш услубиёти - турган жойдан юкорига са-краш (В.М.Абалаков услуби буйича), гандбол тупини узокликка отиш, турган жойдан учхатлаб сакраш, назорат меъёри кабул килинди. Х,ар иккала назорат меъёрини кабул килишда 3 та уриниш берилиб, энг яхши натижа дисобга олинди.

Биз уларни шартли равишда назорат ва тадкикот гурудига ажратиб олиб, уларни тадкикотдан олдин ва тадкикотдан сунг тезкор-куч сифатини ривожла-нишини текширдик.

Олиб борилган тадкикот натижалари шуни кур-сатдики, 13-14 ёшли гандболчилардан иборат назорат ва тажриба гурудларида тзкор-куч сифатига оид кур-саткичлар педагогик тадкикотдан аввал деярли бир дил даражада эканлиги кузатилди. Хусусан, Турган жойдан юкорига сакрашда назорат гурудида уртача курсаткич 29,0 смни ташлил килган булса, тажриба гурудида бу курсаткич 28,9 смни курсатди. Уч дат-лаб сакрашда назорат гурудининг уртача курсаткичи 552смга тенг булган булса, бу курсаткич тажриба гурудида 550 смга тенг булди. Гандбол тупини узок-ликка отишда эса назорат гурудида уртача курсаткич унг кулда 28,9 метрни, чап кулда 17,3 метрни курсатди. Наорат гурудида эса бу курсаткич унг кулда 29,0 ва чап кулда 17,1 метрга тенг булди. Буни биз 1- жадвални куриб гуводи булишимиз мумкин.

1 - жадвал

13-14 ёшли гандболчилардан иборат назорат ва тажриба гурудларида тезкор-куч сифати курсаткичлари (тажрибадан олдин п=10)

№ Турган жойдан ю^орига сакраш (см) Уч хатлаб сакраш „ (см) Унг кул Гандбол тупини узокликка отиш, м

Чап кул

Н Т Н Т Н Т Н Т

28,5 28,4 500 490 28,7 29,5 17,7 16,5

29,3 29,7 480 515 29,8 30,0 15,9 17,3

29,5 29,3 505 510 27,5 28,5 18,2 16,4

4 28,7 28,9 540 535 29,1 29,0 17,9 18,9

29,1 28,7 570 550 28,7 29,5 16,4 16,8

28,8 29,0 600 575 27,7 29,4 17,2 16,4

27,9 28,1 580 570 29,8 28,5 16,9 16,9

29,7 29,3 575 580 28,6 29,7 17,8 16,8

28,8 28,4 580 580 30,1 27,5 18,3 18,7

10 30,2 29,7 590 595 29,6 29,0 17,1 17,2

Х-уртача 29,0 28,9 552 550 28,9 29,0 17,3 17,1

учун махсус машклар мажмуини куллаб укув машгу-лотларини олиб бордик.

Олти ойлик машгулотлардан сунг, назорат ва тадкикот гурудларини кайта текширувдан утказдик.

Тадкикот натижаларига кура дар иккала (тадкикот ва назорат) гурудда дам тезкор-куч сифати курсат-кичлари сезиларли даражада усган, лекин тадкикот гурудининг курсаткичлари тезкор-куч сифатларини ривожлантиришга каратилган эстафетали уйин машклари, тезкор-куч сифатларини ривожлантириш учун махсус машклар мажмуини куллаб укув машгу-лотларини олиб борилганлиги сабабли, назорат гуруди курсаткичларидан анча купрок даражада усганлигини куришимиз мумкин (2-жадвал).

2 - жадвал

13-14 ёшли гандболчилардан иборат назорат ва тажриба гурудларида тезкор-куч сифати курсаткичларининг 6 ойлик машгулотлардан кейинги курсаткичлари (тажрибадан олдин п=10)

№ Турган жойдан юкорига сакраш (см) Уч хатлаб сакраш (см) Унг кул Гандбол тупини узокликка отиш, м

Чап кул

Н Т Н Т Н Т Н Т

29,9 33,7 535 610 32,4 35,6 18,5 19,7

2 30,5 32,9 520 637 34,6 37,5 17,3 20,5

31,7 33,3 525 640 32,9 34,8 19,6 19,7

30,9 31,5 580 645 33,5 35,6 19,0 21,5

31,1 32,9 600 635 32,2 36,0 17,9 19,7

30,4 33,0 646 655 33,4 38,7 18,8 20,7

29,5 31,1 652 660 33,6 34,5 18,4 21,6

31,7 32,6 645 676 32,2 36,4 19,3 22,8

29,8 31,5 630 665 34,0 34,9 20,9 23,4

10 33,2 32,2 670 680 32,2 35,8 18,9 24,0

Х-уртача 30,8 32,9 600,3 650,6 33,1 35,9 18,8 21,3

Шундан сунг биз, олти ойлик педагогик тадкикот давомида тажриба гуруди билан тезкор-куч сифатла-рини ривожлантиришга каратилган эстафетали уйин машклари, тезкор-куч сифатларини ривожлантириш

Алодида шуни таъкидлаш лозимки, тажриба гурудида шугулланган болаларда нафакат урганила-ётган махсус жисмоний сифатлар тез суратлар билан ривожланганлиги намоён булди балки, бу болаларда фаоллик ва кизикиш аломатлари яккол кузга ташлан-ди, уйин малакаларини узлаштириш жараёни анча енгил кечаётгани кузатилди.

Хулоса. Ёш гандболчиларнинг истеъдоди, кобили-яти кундалик машгулотлар давомида усиб боради ва такомиллашади. Ёш гандболчининг спорт махоратини ошиб бориши машгулот жараёнини услубий жидатдан канчалик тугри ташкил этилишига боглик булади.

Олиб борилган илмий тадкикот ишларидан шу нарса маълум булдики, педагогик тадкикот давомида кулланилган тезкор-куч сифатларини ривожлан-тиришга каратилган эстафетали уйин машклари, тезкор-куч сифатларини ривожлантириш учун мах-сус машклар мажмуи жисмоний сифатларини риво-жлантириш борасида самарали эканлигини исботлаб берди. Буни биз уз тажрибамизда амалда текширдик ва кулладик.

Юкорида таъкидланган курсатмалар асосида 6 ой мобайнида олиб борилган тажриба ишлари ижобий натижа курсатди.

Юкоридаги адабий шархимизга кура шундай ду-лоса килишимиз мумкинки, тезкор-куч сифатларини гандболга дос дусусиятларга мослаштириб ривожлан-тириш нафакат спорт мадоратини такомиллаштириш гурудларида катта роль уйнайди, балки бундай му-

см см о см ю

го га

0 ^

ю

1

с го

№6-2022

www.fansports.uz

19

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

вофиклаштирилган сифатларни дастлабки ургатиш боскичлариданок бошлаб шакллантира бориш мудим адамият касб этади. Чунки, тезкор-куч сифати гандбол спорт турида катта ахамиятга эга сифатлардан дисобланади.

Адабиётлар:

1. Акрамов Ж.А. Построение тренировочного процесса гандболистов высших разрядов в многотуровом соревновательном периоде. // Фан-спортга,№3, 2006, С.29-33.

2. Игнатьева В.Я, Тхорев В.И, Петрачева И.В. Подготовка гандболистов на этапе высшего спортивного мастерства. М.: Физическая культура, 2005.-138с.

3. Изаак В.И., Набиев Т.Э. Исследование путей соревнования физической подготовленности гандболистов высокой квалификации. // Фан-спортга, №3,2005, 24-26 с.

4. Керимов Ф.А. Спорт сохэсидаги илмий тадк,ик,отлар. // дарслик Тошкент: Zar-qalam -2004. 25-31 б.

5. Тулаганов Ш.Ф, Абдурахманов Ф.А, Павлов Ш.К, Кариева Р.Р, Исроилов Р.И, Муминов А.Ш. INJURIES IN HANDBALL PLAYERS AND WAYS TO PREVENT THEM.// JOURNAL OF CRITICAL REVIEWS, 2020, Б.1699-1702

6. Tulaganov Sh.F, Raxmanova M.M. Gandbol nazariyasi va uslubiyati. O'quv qo'llanma, T:2020.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори

(PhD), доцент в.б

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

М.М. ЦИРГИЗБОЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия

ва спорт университети

Чирчик шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

info@jtsu.uz

Аннотация

БЕАБОГАИ КУРАШЧИААРНИНГ ЭГИАУВЧАНАИК СИФАТИНИ РИВОЖААНТИРИШ САМАРАДОРАИГИ

Annotation

В ходе исследования изучалось участие борцов вольного стиля нашей страны в престижных соревнованиях и проводились исследования путей развития физических качеств борцов поясного стиля.

Ключевые слова: физические характеристики, тренировочный процесс, соревнование, борьба.

Бугунги кунда белбогли курашчи кизларни тайёргарлик тизими, мусобакалардаги иштироки, уларни техник-тактик ва жисмоний сифатларини ривожланганлик даражалари урганлиди ва белбогли курашчи кизларни жисмоний сифатларини ривожлантириш буйича дастур ишлаб чикилиб техник усулларни мусобакаларда самарали бажариш тугрисида илмий тадкикот олиб борилган.

Калит сузлар: жисмоний сифатлар, машFулот жараёни, мусобаща беллашувлари, кураш.

The study investigated the participation of our country's free-style wrestlers in prestigious competitions and conducted research on ways to develop the physical qualities of freestyle wrestlers.

Key words: physical attributes, training process, competition, wrestling.

Долзарблиги. Жах,он микёсида юкори малакали спортчиларни тайёрлаш, уларнинг техник-тактик, жисмоний ва функционал имкониятларини ошириш-га, айникса, юкорида кайд этилган кунгилсиз оки-батларни олдини олишга каратилган кенг камровли тадкикотлар олиб борилмокда. Ушбу тадкикотларда спорт мах,оратини оширишга, спортчининг согли-гини саклаш, унинг биоэнергетик имкониятларини кенгайтиришга мулжалланган табакалаштирилган машклар ва янги методларни ишлаб чикиш, уларни амалиётга татбик этишга ургу берилмокда. Бирок, хорижий ва мамлакатимиз мутахассислари томонидан утказилган тадкикотлардан маълум булдики, шид-датли юкламаларга бардош бериш, хдракатлар кула-мини кенгайтириш, функционал захиралар хджмини ошириш, юкламалар давомида ва якунида толикиш аломатларини бартараф этиш ва иш кобилиятини тиклашда мух,им роль уйновчи эгилувчанлик, уни ривожлантириш ва бах,олашга каратилган муаммолар етарли урганилмаган.

Бу борада юртимизда х,ам жисмоний тарбия ва спорт сохдсидаги давлат сиёсатининг асосий йуналишларидан бири «Миллий спорт турларини ривожлантириш ва оммавийлигини ошириш, уларни Осиё ва Олимпиада уйинлари дастурларига киритиш

буйича тизимли чора-тадбирларни амалга ошириш» масалаларига алох,ида эътибор каратилмокда. Бу борада бир катор илмий ишлар амалга оширилган булсада, аммо манбаларда белбогли курашда кулла-ниладиган техник-тактик хдракатлар механикасини таъминловчи устувор жисмоний сифатлар, айникса, бугимлараро эгилувчанлик, уни ривожлантириш ва бах,олашнинг илмий жихдтлари етарлича очиб берилмаган. Аммо спорт мусобакаларида доимо ракобат мавжуд экан, янги муаммолар вужудга кела-веради, уларни х,ал этишга каратилган изланишлар давом этаверади. Маълумки, спорт амалиётида, айникса, яккакураш спорт турларида, деярли барча техник-тактик усуллар самарадорлигини таъминлаш тана кисмларининг бугимлараро хдракатини катта амплитудада «эгилиш-ёзилиш» имкониятлари билан белгиланади. Аммо эгилувчанликнинг бундай хусуси-ятлари спортнинг кураш турлари мисолида них,оятда кам урганилганлиги кузатилади. Жах,он чемпионат-лари куламининг кенгайишига туртки бераётган ва Олимпиада остоналарига «кадам босаётган» белбогли курашда эса мазкур кобилиятнинг (эгилувчанликнинг) куп киррали ^усусиятлари кенг камровли тадкикот предмети сифатида деярли урганилмаганлиги учун илмий-амалий жихдтдан долзарб ахдмиятга эга.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.