Научная статья на тему '12-14 ЁШЛИ БАСКЕТБОЛЧИЛАРДА ҚЎЛ ВА ОЁҚ КУЧИНИ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

12-14 ЁШЛИ БАСКЕТБОЛЧИЛАРДА ҚЎЛ ВА ОЁҚ КУЧИНИ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
34
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СПОРТ / ЖИСМОНИЙ СИФАТ / ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ / КУЧ / ТЕХНИКА / ТАКТИКА / МАҲОРАТ / ВОЛЕЙБОЛ / ТРЕНИРОВКА ЖАРАЁНИ / МАШқ

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Рўзметов Р.Т.

Ушбу мақолада ёш баскетболчилар мисолида оёқ-қўл кучларини ҳаракатли ўйинлар ёрдамида ривожлантириш самарадорлигини ошириш бўйича маълумотлар кенг ёритиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECTIVENESS OF DEVELOPMENT OF HAND AND FEET STRENGTH IN 12-14 YEAR-OLD BASKETBALL PLAYERS THROUGH MOVING GAMES

In this article, young basketball players have detailed information on how to improve their foot-to-hand movements using mobile games.

Текст научной работы на тему «12-14 ЁШЛИ БАСКЕТБОЛЧИЛАРДА ҚЎЛ ВА ОЁҚ КУЧИНИ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

\Таълим ва инновацион тадцицотлар (2021 йил №4) ISSN2181-1709 (P)

12-14 ЁШЛИ БАСКЕТБОЛЧИЛАРДА ЦУЛ ВА ОЁЦ КУЧИНИ ХДРАКАТЛИ УЙИНЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

DOI: https://doi.org/ 10.53885/edinres.2021.24.63.021

Рузметов Расул Тангирберганович,

УзМУ катта уцитувчиси

Аннотaция. Ушбу мацолада ёш баскетболчилар мисолида оёц-цул кучларини уаракатли уйинлар ёрдамида ривожлантириш самарадорлигини ошириш буйича маълумотлар кенг ёритиб берилган.

Калит сузлар. Спорт, жисмоний сифат, жисмоний тарбия, куч,техника, тактика, мщорат,волейбол, тренировка жараёни, машц.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ РАЗВИТИЯ СИЛЫ РУК И НОГ У БАСКЕТБОЛИСТОВ 12-14 ЛЕТ С ПОМОЩЬЮ ДВИЖУЩИХСЯ ИГР

Рузметов Расул Тангирберганович

Старший преподаватель Национального университета

Узбекистана

Аннотация. В этой статье юные баскетболисты получают подробную информатцию о том, как улучшить свои движения ногами в руки с помощью мобильных игр.

Ключевые слова. Спорт, физическое качество, физкультура, сила, техника, тактика, мастерство, волейбол, тренировка, упражнения.

EFFECTIVENESS OF DEVELOPMENT OF HAND AND FEET STRENGTH IN 12-14 YEAR-OLD BASKETBALL PLAYERS THROUGH MOVING GAMES

Ruzmetov Rasul Tangirberganovich

Senior teacher of the National University of Uzbekistan

Annotasion. In this article, young basketball players have detailed information on how to improve their foot-to-hand movements using mobile games.

Key words. Sport, physical fitness, physical education, power, technique, tactics, workmanship, volleyball, train, exercise.

Education and innovative research 2021 y. №4

ISSN 2181-1717 (E) Образование и инновационные исследования (2021 год №4)

Мамлакатимизда спортни ривожлантириш сохасида тубдан узгаришлар амалга оширилмоцда. Давлатимиз жисмоний тарбия ва спортнинг келажак авлодни соглом цилиб тарбиялашдаги урнини хисобга олиб, спорт ишларини янада такомиллаштириш, унинг замон талаблари даражасида уцув ва моддий-техник базасини яратиш хамда ахолининг спортга булган цизицишини ошириш йулида мацсадли давлат мицёсидаги тадбирлар ишлаб чицилиб хаётга тадбиц этилмоцда. чунки спорт миллатнинг узлигини англашда унинг аниц мацсадлари сари жипслашувида ва бирлашувида, узидаги бор салохиятини хамда миллат сифатидаги цудратини, жахон узра намоён этмоцда.

Юксак спорт ютуцларининг мавцейи мусобацаларда рацобатчиликнинг кескинлашиши хамда мамлакат терма жамоалари спортчилари авлодларининг оммалашиши цонуний жараёни хозирги даврда спорт танлови ва истицболли ёшларни тайёрлаш илмий-асосланган асосларини такомиллаштириш зарурлигини белгилаб беради.

Куч сифатини нафацат болаларда, балки барча ёшдаги спортчиларда ривожлантириш нихоятда эхтиёткорликни талаб цилади.

Айрим мураббийлар цисца муддат ичида жисмоний сифатларни ривожлантиришни жадаллаштириш, тезроц малакали спортчи тайёрлаш мацсадида махсус ва ихтисослашган машцларни зурма-зураки цуллайдилар. Тугри, айрим лолларда, яъни агар боланинг наслий ва индивидуал жисмоний имкониятлари серзахира булса, бундай бола тез орада яхши спортчи булиб етишиши мумкин. Аммо, аксарият холларда бундай катта юкламали машгулотлар боланинг тез чарчаши, зурициши, хатто унинг касалланишига олиб келиши мумкин. Спорт амалиётида шундай холатлар хам учрайдики, бир-бирига ухшаш мунтазам бериладиган машцлар спорт билан энди шугулланишни бошалган болада цизицишни сундиради, унда спортга булган ихлос йуцолади, пировардида у спорт билан шугулланмай цуяди. Шунинг учун ёш спортчиларни тайёрлашда, айницса дастлабки ургатиш босцичида жисмоний сифатларни ривожлантириш, техник-тактик махоратини шакллантира бориш учун харакатли уйинлардан фойдаланиш жуда фойдали ва ута мухимдир.

Илмий-назарий жихатдан куч сифатларини ривожлантиришга машцларнинг фойдали цийматини билиш ва уларни ёш волейболчилар тайёрлаш амалиётида цуллаш уцув-тренировка жараёнининг принципиал масалаларидан биридир.

Тадцицот давомида олинган натижалар шуни курсатадики, текширувда иштирок этган ёш баскетболчилар куч сифати бошца адабиётларда цайд этилган шу ёшдаги спортчи болалар курсатгичларидан хам ривожланганлиги маълум булди.

Таълим ва инновацион тадцицотлар (2021 йил №4) ISSN 2181-1709 (P)

ER I----

Чунончи, бизни натижаларимиз буйича турникда тортилишнинг индивидуал курсатгичлари 0-4 марта (уртача 2,05 марта), горизонтал холатда цулларни букиш-ёзиш 6-11 марта (уртача 7,33 марта), жойдан вертикал сакраш 28-40 см (уртача 33,2 см) ва 15 кг юкни елкага цуйиб утириб-туриш 4-6 марта (уртача 4, 91 марта) ни ташкил этди.

1-жадвал

Ёш баскетболчиларда куч сифатини ривожланганлик даражасининг индивидуал курсатгичлари

Т/р Ф.И.О 1 2 3 4

1. Абдуллайев Э. 4 7 32 5

2. Жумабоев Ф. 2 8 30 4

3. Егамберганов Ш. 2 6 30 6

4. Худайберганов С. 5 7 28 5

5. Ибрагимов А. 1 6 36 4

6. Мусаев Х. 3 9 40 6

7. Матякубов И. 2 11 35 4

8. Дурдиев Ф. 1 9 33 4

9. Аскаров И. 0 6 34 6

10. Машарипов С. 2 6 30 5

11. Фозилов М. 3 7 36 4

12. Хамидов У. 2 6 34 6

ЖАМИ: 2,09 7,33 33,2 4,91

Изох,: 1 - Турникда тортилиш;

2 - Горизонтал холатда цулларни букиш-ёзиш;

3 - Жойдан вертикал сакраш;

4 - 15 кг юкни елкага цуйиб утириб-туриш.

Вах,оланки, В.П. Стакионене ва В.Ю.Гядивилас (1989) ларнинг натижалари буйича шу ёшдаги баскетболчи болаларда турникда тортилиш 2,6 - 3,2 мартани, горизонтал холатда цулларни букиш-ёзиш - 8,3-10,7 марта, жойдан вертикал сакраш 43,4-46,4 смни ташкил этади.

Шу ёшдаги баскетболчи болаларда жойдан вертикал сакраш 37-38 смга тенг булган (Ю.Д.Железняк, 1977) Ю.Н.Клешев ва А.Г.Фурманов (1979) ларнинг натижалари буйича шу ёшдаги волейболчи болалар учун жойдан тик сакраш меъёрий курсатгичи -«2» бах,о учун 26,2 см; «3» ба^о учун - 35,1; «4» ба^о учун - 44,1; «5» ба^о учун - 44,2 см. га тенг булиши лозим.

Л.С.Дворкин (1982) нинг таъкидлаши буйича турникда тортилиш

156

Education and innovative research 2021 y. №4

ISSN 2181-1717 (E) Образование и инновационные исследования (2021 год №4) fff^'^h, -

11-12 ёшда 7 маратадан ортиши керак. Р.А.Роман (1970) нинг фикрига мувофиц эса бу курсатгич 10 мартадан хам ортиши даркор экан.

Турли муаллифлар томонидан олинган курсатгичларнинг хар хил даражада булиши муайян объектив ва субъектив вазиятлар билан изохланиши мумкин. Масалан, тестларни цуллашда ва натижаларни улчашда стандартизатсия принципига бир хилда ёндошмаслик, болаларнинг жисмоний тайёргарслиги бир хилда булмаслиги, шугулланганлигига цанча вацт булганлиги билан таццослаш каби омиллар эвазига олинган натижалар хар хил булганслиги мумкин.

Биз, ана шу эхтимолни аницлаш учун педагогик тажриба утказдик ва цуйидаги натижаларни олишга муяссар булдик. Маълумки, педагогик тажриба давомида назорат гурухи анъанавий мазмундаги машгулотларда иштирок этган булса, тажриба гурухида куч сифатини

vy и / и и

ривожлантиришга мулжалланган махсус харакатли уйинлар (уйинсимон эстафета машцлари) цулланилган эди.

2- жадвал

Назорат ва тажриба гурухларида куч сифатини педагогик тажриба давомида усиш динамикаси

Тестлар Назорат гурухи Тажриба гурухи

Турникда тортилиш 2А 3,6 2,0 6,8

Горизонтал х,олатда кулларни букиш-ёзиш 7,0 10,2 14,8

Жойдан вертикал сакраш 32,4 35,2 31,8 42,6

15 кг ли юкни елкага куйиб утириб-туриш 6,2 8,6 0 ,4

Изох: махраж - тажрибадан аввал нисбат - тажрибадан кейин Жадвалдан куриниб турибдики, предагогик тажрибадан аввал икки гурухда хам куч курсатгичлари деярли бир-биридан кескин фарц цилмаган. Лекин, тажриба якунида икки гурухга мансуб баскетболчи болаларда куч курсатгичлари кескин фарцли динамик узгариш билан ифодаланади. Жумладан, назорат гурухида турникда тортилиш 2,1 мартадан 3,6 мартага, горизонтал холатда цулларни букиш-ёзиш 7 мартадан 10,2 мартага, жойдан вертикал сакраш 32,4 см дан 35,4 см га, 15 кг ли юкни елкага цуйиб утириб-туриш 6,2 мартадан 8,6 мартага узгарди. Ушбу курсатгичлар тажриба гурухида эса цуйидаги динамик хусусиятга юга булди: 2,0 - 6,8 марта; 7,2 - 14,8 марта; 31,8 - 42,6 см; 6,0 - 13,4 марта. Агар, икки гурухда олинган натижалар таццосланадиган булса, унда назорат гурухида цулланган анъанавий мазмундаги машгулотлар

Таълим ва инновацион тадцицотлар (2021 йил №4) ISSN 2181-1709 (Р)

Е11 )----

куч сифатини тез суръатлар билан ривожлантириш «кучи» га эга эмас эканлиги кузга ташланади. Аксинча, тажриба гурудида цуцлланилган ноанъанавий уйинсимон эстафетали машцлар тажриба гурудида урганилаётган куч курсатгичларини анча самарали ривожлантирганлиги кузатилди.

Олинган натижалар буйича яна бир нарса кузга ташланадики, цулларни букувчи кучи (турникда тортилиш), цулларни ёзувчи кучи (цулларни букиш-ёзиш) дан анча заиф ривожланган экан. Кул кучи сифатларининг бундай асимметрик тарзда ривожланганлиги, масалан баскетболда саватга аниц туп тушириш, тупни илиш ёки узатиш самарадорлигига салбий таъсир этиши, мумкин.

Оёц кучи сифатларини дам яхши ва симметрик равишда ривожланган деб булмайди. Албатта, куч сифатларини аницлашда, айницса цул ва оёцларнинг букувчи ва ёзувчи кучини урганишда дар бир текширилувчининг уз вазни дам мудим адамиятга эгадир. Агар уларнинг вазни, тадминан 40-45 кг га тугри келса, демак назорат гуруди уз вазнини 2,1 марта турникда кутарган ва 7 марта горизонтал долатда кутарган. Тажриба гуруди эса мувофиц равишда 2,0 ва 7,2 марта кутарган. 15 кг юкни эса назорат гуруди 6,2 марта, тажриба гуруди - 6 марта кутарган долос. Огирликлар ва уларсиз кучни ривожлантиришга царатилган машцларни ностандарт, уйин ёки эстафеата тарзида цуллаш услубияти деярли педагогик фаолиятда учрамайди, учраса дам назорат остида жорий этилмайди. Вадоланки, психофизиологик жидатдан маълумки, айнан уйин - эстафета тарзида бериладиган куч машцлари болаларнинг эмотсионал хиссини уйготади, кайфиятини кутаради, уларнинг мотивасион туйгуларини фаоллаштиради. Натижада, бундай машгулотлар юкламаси организмда чарчаш ва зурициш аломатларини муддатидан аввал вужудга келишига тусцинлик цилади. Юкламалар таъсири ижобий кечади.

Демак, мураббийлар уз фаолиятида, айницса ёш спортчилар жисмоний тайёргарлигини шакллантиришда юкламаларни юцорида цайд этилган принципда цуллашлари лозим булади.

Агар елкага цуйилган 15 кг юкни шугулланувчилар вазнига нисбатан 35,3% деб аницланадиган булса, унда албатта, шу юк билан 6,2-6,0марта утириб-туриш нидоятда кам деб хулоса цилиш мумкин. Чунки, мутахассис-омиларнинг таъкидлашича тренировка машгулотларда кучни ривожлантириш учун шугулланувчи уз вазнига нисбатан 70-75% га тенг огирликлар билан машц цилиши тавсия этилади. Тугри, цайд этилаётган фоиз огирликлар билан бажариладиган машцларнинг модиятига цараб узгариши мумкин. Масалан, кучланиш сацлаб туришга царатилган статик куч машцларини бажарганда юкнинг

Ёои.зи шугулланувчи вазнига нисбатан 20-25% гача камайиши лозим

ISSN 2181-1717 (E) Образование и инновационные исследования (2021 год №4)

ER

ва аксинча динамик куч машцлари билан шугулланганда юк 70-75% ни ташкил этиши керак. Масаланинг шундай тарзида цуйилиши муайян холатларда шугулланувчининг жисмоний ва функсионал имкониятлари хамда унинг кучга булган иш цобилиятига боглиц булади. Бошцача цилиб айтганда биринчи навбатда мураббий машгулот давомида фойдаланаётган огирликлар ёки огирликсиз ижро этиладиган куч машцлари орцали кучнинг цайси турини ривожлантирмоцчи эканлигига цараб, шу огирликларни фоиз даражаси узига хос булиши даркор. М.А.Годик (2006) нинг таъкидлашича замонавий спорт амалиётида «куч» атамаси «куч сифати» эмас, балки «куч сифатлари» деб аталиши керак. Чунки ушбу сифатни тарбиялаш лозим булган ва хар бир спорт турида шу спорт турининг хусусиятига цараб кучнинг цайси тури устувор эканлигини эътиборга олиш ута мухим масаладир. Масалан кучланишни бир маромда сацлаб турувчи статик куч ёки шундай статик кучга булган чидамкорликни тарбиялаш учун узига хос услуб ва узига мос восита (машц) лар мавжуддир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.