CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© O.S. Usmonova1^_
1Farg'ona davlat universiteti, Farg'ona, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: birinchi sinf o'quvchilariga o'qishni o'rgatish ularning ta'lim yo'lidagi muhim poydevor hisoblanadi. O'qishni o'rgatishning samarali metodologiyasi o'quvchilarning akademik muvaffaqiyati va umrbod ta'lim olishini qo'llab-quvvatlaydigan savodxonlik ko'nikmalarini rivojlantirish uchun juda muhimdir. Ushbu maqola birinchi sinf o'quvchilariga o'qishni o'rgatishning turli metodologiyalarini o'rganadi, dalillarga asoslangan strategiyalar va eng yaxshi amaliyotlarga e'tibor beradi.
MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi birinchi sinf sinflarida o'qishni o'rgatishning samarali usullarini o'rganishdir. Tadqiqot asosiy ta'lim strategiyalarini aniqlashga, ularning o'qishni rivojlantirishga ta'sirini baholashga va o'qituvchilarga yosh o'quvchilar uchun o'qishni o'rgatish bo'yicha tavsiyalar berishga harakat qiladi.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot miqdoriy va sifatli tadqiqotlarni birlashtirgan aralash usullardan foydalanadi. Materiallarga o'quv dasturlari bo'yicha qo'llanmalar, o'quv resurslari va baholash vositalari kiradi. Usullar sinfda kuzatishlar, o'qituvchilar va ota-onalarning so'rovlari va standartlashtirilgan testlar va norasmiy baholashlar orqali o'quvchilarning o'qish yutuqlarini tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Ma'lumotlarni tahlil qilish o'qishni o'rgatish bo'yicha turli metodologiyalar samaradorligini baholash va eng yaxshi amaliyotlarni aniqlashga qaratilgan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: topilmalar shuni ko'rsatadiki, birinchi sinf o'quvchilarini o'qishga o'rgatishda fonetikani, butun tilni va boshqariladigan o'qishni birlashtirgan muvozanatli savodxonlik yondashuvi yuqori samarali. Fonika bo'yicha ko'rsatmalar o'quvchilarga harflar va tovushlar o'rtasidagi munosabatni tushunishga yordam beradi, bu ularga so'zlarni dekodlash imkonini beradi. Butun til yondashuvlari ma'no va kontekstga urg'u beradi, o'qish va tushunish qobiliyatini rivojlantiradi. Yo'naltirilgan o'qish o'quvchilarning individual ehtiyojlariga moslashtirilgan maqsadli ko'rsatmalarni beradi.
XULOSA: tadqiqot birinchi sinf o'quvchilari uchun o'qishni o'rgatishda kompleks va muvozanatli yondashuv zarur degan xulosaga keldi. Fonetikani, butun tilni va boshqariladigan o'qish strategiyalarini birlashtirib, o'qituvchilar erta savodxonlik ko'nikmalarini rivojlantirishga samarali yordam berishi mumkin.
Kalit so'zlar: savod o'rgatish, ko'rgazmali qurol, yakka-yakka o'qish, shivirlab o'qish, tovush-harf, kichik guruhlarda o'qish, xor bo'lib o'qish.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (2)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Iqtibos uchun: Usmonova O.S. 1-sinf o'quvchilarini o'qishga o'rgatish metodikasi. // Inter education & global study. 2024. №4(2). B. 267-272.
МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ ПЕРВЫХ КЛАССОВ ЧИТАНИЮ
© О.С.Усмонова1Н
1Ферганский государственный университет, Фергана, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: обучение чтению первоклассников является важнейшим основополагающим шагом в их образовательном пути. Эффективные методики обучения чтению необходимы для развития навыков грамотности, которые будут способствовать академическим успехам учащихся и их обучению на протяжении всей жизни. В этой статье рассматриваются различные методики обучения чтению первоклассников с упором на научно обоснованные стратегии и передовой опыт.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является изучение эффективных методик обучения чтению в классах первых классов. Исследование направлено на определение ключевых стратегий обучения, оценку их влияния на развитие чтения и предоставление рекомендаций педагогам по улучшению обучения чтению юных учащихся.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании использован смешанный подход, сочетающий количественные и качественные исследования. Материалы включают в себя учебные пособия для чтения, учебные ресурсы и инструменты оценки. Методы включают наблюдение в классе, опросы учителей и родителей, а также анализ прогресса учащихся в чтении с помощью стандартизированных тестов и неформальных оценок. Анализ данных направлен на оценку эффективности различных методологий обучения чтению и выявление передового опыта.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: полученные результаты показывают, что сбалансированный подход к обучению грамоте, который объединяет фонетику, целостный язык и управляемое чтение, очень эффективен при обучении первоклассников чтению. Обучение фонетике помогает учащимся понять взаимосвязь между буквами и звуками, что позволяет им расшифровывать слова. Целостные языковые подходы подчеркивают значение и контекст, воспитывая любовь к чтению и навыки понимания. Чтение под руководством инструктора обеспечивает целенаправленное обучение, адаптированное к индивидуальным потребностям учащихся.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: в исследовании делается вывод о том, что для первоклассников необходим комплексный и сбалансированный подход к обучению чтению. Объединив фонетику, целостный язык и стратегии управляемого чтения, преподаватели могут эффективно поддерживать развитие ранних навыков грамотности.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (2)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ключевые слова: грамотность, наглядные пособия, индивидуальное чтение, чтение шепотом, звукобуквенное чтение, чтение в малых группах, хоровое чтение.
METHODOLOGY FOR TEACHING FIRST CLASSES READING_
© Odinaxon S. Usmonova1®
1 Fergane state university, Fergene, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: teaching reading to first-grade students is a critical foundational step in their educational journey. Effective reading instruction methodologies are essential for developing literacy skills that will support students' academic success and lifelong learning. This article explores various methodologies for teaching reading to first-grade students, focusing on evidence-based strategies and best practices.
AIM: the aim of this study is to examine effective methodologies for teaching reading in first-grade classrooms. The study seeks to identify key instructional strategies, assess their impact on reading development, and provide recommendations for educators to enhance reading instruction for young learners.
MATERIALS AND METHODS: the study employs a mixed-methods approach, combining quantitative and qualitative research. Materials include reading curriculum guides, instructional resources, and assessment tools. Methods involve classroom observations, surveys of teachers and parents, and analysis of student reading progress through standardized tests and informal assessments. Data analysis focuses on evaluating the effectiveness of various reading instruction methodologies and identifying best practices.
DISCUSSION AND RESULTS: the findings indicate that a balanced literacy approach, which integrates phonics, whole language, and guided reading, is highly effective in teaching first-grade students to read. Phonics instruction helps students understand the relationship between letters and sounds, enabling them to decode words. Whole language approaches emphasize meaning and context, fostering a love for reading and comprehension skills. Guided reading provides targeted instruction tailored to individual student needs.
CONCLUSION: the study concludes that a comprehensive and balanced approach to reading instruction is essential for first-grade students. By combining phonics, whole language, and guided reading strategies, educators can effectively support the development of early literacy skills.
Key words: literacy, visual aids, individual reading, whispered reading, sound-letter, small group reading, choral reading.
Для цитирования: Усманова О.У. Методика обучения первых классов читанию // Inter education & global study. 2024. №4(2). С. 267-272.
For citation: Odinaxon S.Usmanova. (2024) 'Methodology for teaching first classes reading', Inter education & global study, (4(2)), pp. 267-272. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ma'lumki, savod o'rgatish, o'qish darslarining asosiy vazifasi o'quvchilarga tovush va harfni tanishtirish, ularning to'g'ri talaffuzini o'rgatish orqali bolalarda to'g'ri, ongli, ifodali o'qish ko'nikmalarini shakllantirishdan iborat. Shuningdek, o'quvchjlar lug'atini boyitish, bog'lanishli nutqini o'stirish, bilimini boyitish, mavhum tafakkurni shakllantirish, eshitish, qabul qilish sezgisini o'stirishda xam bu davr mas'uliyatliligi bilan alohida o'rin tutadi. Tayyorgarlik davri o'qishda o'rgatish uchun zamin hozirlaydi. Bu davrda bolalarda o'zgalar nutqining eshitish, diqqatni to'plash, til birikmalarini (tovush, bo'g'in, so'z, gap) farqlash, ajratish, ularning vazifalarini anglash kabi xususiyatlar shakllanadi. Bular o'quvchilarning o'qishni muvaffaqyatli egallashlariga yordam beradi.
O'qishga o'rgatish uchun avvalo o'quvchi tovush va harf bilan yaxshi tanishtirilishi lozim. Tovush va harf bilan tanishtirishda bo'g'indan tovushni ajratish tamoyiliga rioya qilinadi. Harf bilan tanishtirish bir necha xil yo'nalishda amalga oshirilishi mumkin:
I.Mazmunli rasm yuzasidan savol-javob usuli bilan bog'lanishli hikoya tuzdiriladi. Undan kerakli gap, so'ng kerakli so'z ajratib olinadi, so'ngra so'z ustida yuqoridagi kabi tahlil ishlari uyushtiriladi.
2.So'z asos qilib olinadi. Analitik mashqlar yordamida o'rganiladigan tovush ajratib olinadi: ot. O'qiltuvchi ot rasmini kursatadi, o'quvchilar uning nomini - so'zni aytadi. O'qituvchi o tovushini cho'zib (o-o-o-o t) aytadi va qaysi tovushni cho'zib aytayotganini o'quvchilardan so'raydi. O'quvchilar o tovushini aytgach, uning xususityalari haqida savol-javob o'tkaziladi. O tovushli so'zlar o'ylab toptiriladi. Shundan so'ng o harfi kesma harfdan yoki rasmli alifbodan ko'rsatiladi. Bunda o harfining shaklini esda olib qolishlariga alohida e'tibor beriladi.
3.O'rganilgan harflar ichiga bugun o'rganiladigai harf aralashtirib quyiladi.M:T harfi. Bolalar uning ichidan notanish harfni ajratadilar, so'ng o'qiltuvchi bu harf ifodalaydigan tovushni aytadilar. O'quvchilar tovushning xususiyatlarini aytadilar. Shu harfni kesma harflar ichidan topib, kitob sahifasidan, rasmli alifbodan ko'rsatadilar. Shu tariqa tovush-harf bilan tanishtirilgach, o'qishga o'rgatish ustida ishlanadi.
O'qishga o'rgatishda bo'g'in asos qilib olinadi. Buning uchun o'qituvchida bo'g'in jadvali bo'lishi lozim. Bo'g'in jadvali asosida o'qish namunasi ko'rsatiladi, ya'ni harflab emas, ichida, birinchi harfni ko'z bilan ko'rib, uning nomini dilda saqlab, ikkinchi harfni ko'rish va ikkalasini bog'lab, unlini mo'ljallab ulab aytish tushuntiriladi. Bo'g'inni o'qish o'qituvchining namunasi asosida doimiy ravishda xar bir darsda izchil olib boriladi. Bunda quyidagi kabi jadvaldan foydalanish mumkin. Bunda «Alifbe» sahifalaridagi so'zlarni oldin bo'g'inga bo'lish, so'ng o'qishni mashq qilish yaxshi samara beradi. O'qituvchining namunali o'qishidan so'ng xor bilan o'qish, yakka-yakka o'qishdan, shivirlab o'qishdan foydalaniladi. Ayniqsa, sekin o'qiydigan o'quvchilari bo'lgan sinflarda xor bilan o'qitish o'qishni tezlashtirishga yordam beradi. Sinf o'quvchilarining o'qish ko'nikmalaridan kelib chiqib, matndagi so'zlarni harf xattaxtasiga bo'g'inlarga bo'lib yozish, o'rganilgan harflarni hisobga olgan holda qo'shimcha so'z birikmalari, gaplar tuzib yozish va o'qitish usulidan ham foydalaniladi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ma'lumki, «Alite» sahifalarida bo'g'in tuzilishi murakkablashib boradi. Shuning uchun o'qituvchi har bir bo'g'in tuzilishining murakkabligiga qarab ish usullarni bеlgilab olishi zarur. Masalan, uch tovushdan tuzilgan, to'rt tovushdam tuzilgan bo'g'inlarni o'qishga o'rgatish ham o'ziga xos qiyinchiliklarni kеltirib chiqaradi. Bunda o~lam, Man-non, ko'rinishdagi bo'g'inlarda — o~la:m, Ma: n~ no: n tarzidagi qo'shimcha chiziqdan, bodring, do'st tipidagi bo'g'inda bod- ring, do'st tarzidaga qo'shimcha chiziqlardan foydalaniladi. So'zlarni o'qishga o'rgatishda bilib o'qitishdan tashqari jadvallar xam yaxshi samara bеradi,
Umuman olganda, har bir o'qish darsida albatta bo'g'in tuzilishi murakkab so'zlarni o'qish mashqi utkazilishi lozim. Bu usul o'quvchilarda o'qish malakasining takomillashuviga yordam beradi.
O'qishga o'rgatishda so'zlarni va gaplarni to'ldirib o'qish ko'nikmalarini xosil qilish o'quvchini gap tuzishga, tez fikrlashga yo'naltiriladi. O'quvchi tushirib qoldirilgan harf va so'zni rasmga qarab topadi, uning gap mazmuniga mos yoki mos emasligiga e'tibor beradi, o'rtoqlariga nisbatan tez topib, o'qituvchining rahmatiga sazovor bo'lishga intiladi.
«Alifbe» darsligidagi matnlarda turli tinish belgilari ishlatilgan. Ular shularga mos ohang tanlashni, to'xtash, pauza qilish o'rinlarini belgilab olishni taqazo etadi. Bunda ham o'qituvchining tusuntirishi (birinchi uchragan tinish belgini izohlashi) va ifodali o'qish namunasini ko'rsatishi katta ahamiyat kasb etadi. Ifodali o'qilgan matngina tushunarli boladi.
Har bir predmetda bo'lgani kabi o'qish darslarida ham ta'lim-tarbiya birligiga e'tibor beriladi. O'qish darslarida tarbiya o'qilgan matnning ongli o'zlashtirilishiga bog'liq. O'quvchi matnda fikr nima haqida borayotganini anglasagina, o'zida shunday xislatlarni shakllantirishga harakat qiladi. Ikkinchidan esa yaxshi inson bo'lish uchun o'qishning zarurligini anglaydi. Shuning uchun ongli o'qishni ta'minlashda matn bilan unga ishlangan mazmunli rasmlar o'rtasidagi bog'lanishlarni aniqlashtirishga, matn yuzasidan savollar berishga diqqat qaratish lozim. Masalan, rasmni kuzatish, endi matnni, uning matnda nima haqida gapiriladi? Rasmda nima tasvirlangan? Ular orasida bog'lanish bormi? Matn mazmunini rasmga qarab so'zlab bering.
Yoki: Bolalar qaerga bordilar? qizning ismi nima? Bolaning ismi-chi? Ali, Lola nima qildi? Ular qanday lolalar terdilar?
Demak, o'qish o'qilganlarni uzlashtirishga yo naltirilgan bo lishi lozim, Shundagina matndagi asosiy fikr, ilgari surilayotgan goya o'qituvchilar tomonidan o'zlashtiriladi. So'ng so'z va matnlar yod olingan taqdirda ham o'quvchiniki bo'lib qoladi.
O'qishning ongliligini va ta'sirchanligini ta'minlash uchun matn mazmunini o'quvchilarning ko'rgan-kechirganlarini, taassurotlari bilan bog'lash lozim. Shunda o'quvchida o'qishga, o'rganishga qiziqish ortadi. Ongni o'sishni amalga oshirishda lug'at ustida ishlash xam muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, 51-sahifada uvol, rizq-ro'z so'zlari
ku: k ku ku: ch ku: p
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
bor. Ularning ma'nosi ustida to'xtalish, birinchidan, fikrni oydinlashtirsa, ikkinchi tomondan tarbiyalashga ham xizmat qiladi. Shе'r, tеz aytish, topishmoq, maqol, xikmatli so'zlardan o'qitish, yod oldirish ham o'quvchilarni o'qishga qiziqishini oshiradi, o'qish malakasini shakllantiradi, xotirasini mustahkamlaydi. O'qish darslarining uchdan ikki qismi o'qishni mashq qlishga ajratilishi lozim.
Dеmak, o'quvchilarni o'qishga o'rgatish, ularniig o'qish sur'atini oshirish, ifodali va ongli o'qish е^е^^нт shakllantirish, tarbiyalash o'qish darslarining muhim vazifalari hisoblanadi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Azimova I., Mavlonova K., Quronov S., Tursun Sh., Hakimova N., Baxtiyorova H. Ona tili va o'qish savodxonligi, 1-qism. (1-sinf uchun darslik) -Toshkent: Respublika ta'lim markazi, 2021. - 104 b.
2. Azimova I., Mavlonova K., Quronov S., Tursun Sh., Hakimova N., Baxtiyorova H. Ona tili va o'qish savodxonligi, 2-qism. (1-sinf uchun darslik) - Toshkent: Respublika ta'lim markazi, 2021. - 104 b.
3.Gapparova T., Shodmonov E. , Eshturdiyeva G.l , "Alifbe "; "Savod " ; " Ona tili " T ., "O'qituvchi "1999 yil
4. Safarova R . va boshqalar "Alifbe " T ., 2006 yil
5. G'ulomova X., Yo'ldasheva Sh . " Boshlang'ich sinflarda ona tili o'qitish metodikasi " ma'ruza matnilari T., 2006 yil
6. " Boshlang'ich sinflarning takomillashtirilagan davlat ta'lim standarti " Boshlang'ich ta'lim 2006 , 5- son .
7. " Boshlang'ich ta'lim takomillashtirilagan o'quv dasturi " Boshlang'ich ta'lim 2006 , 5- son .
8.Hudoberganova M. " Bayonlar to'plami " Toshkent 1995
9.O'rta umumiy ta'limning davlat ta'lim standarti va o'quv dasturlari.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Odinaxon Usmonova Sobirovna,o'qituvchi [Odinaxon Usmonova Sobirovna,
преподаватель], [Odinaxon S. Usmonova, teacher]; manzil: O'zbekiston, Farg'ona viloyati, 712000, Farg'ona, ko'chasi Murabbiylar,19 [адреа Узбекистан, Ферганская область, 712000, Фергана, ул. Мурбабылар, 19], [address: O'zbekiston, Farg'ona viloyati, 712000, Farg'ona, ko'chasi Murabbiylar, 19]; E-mail: odinahon@mail.ru
