Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
14
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ»

Подготовка педагогических кадров

УУК (УДК, UDC): 796.071.4

Мустакил изланувчи А.И. АБДУЛЛАЕВ1

'Миллий гвардия харбий-техник институти

Тошкент шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

akromabdullaev555@gmail.com

жисмонии тарбия ва спорт мутахассислари малакасини

ошириш Иуллари

Аннотация

Annotation

В данной статье освещены пути повышения квалификации специалистов физической культуры и спорта в качестве высококвалифицированных специалистов.

Ключевые слова: физическое воспитание, спорт, здоровое поколение, высококвалифицированный специалист, квалификация, критерий и показатель, профессиональная квалификация, компетентность.

Ушбу маколада жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларини юкори малака-ли мутахассис килиб тарбиялашда уларнинг малакасини ошириш йуллари ёритиб берилган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, соглом авлод, юцори малакали мутахассис, малака, мезон ва курсаткич, касбий малака, компетентлик.

This article highlights the ways to improve the skills of physical culture and sports specialists as highly qualified specialists.

Keywords: physical education, sports, healthy generation, highly qualified specialist, qualification, criterion and indicator, professional qualification, competence.

Мавзунинг долзарблиги. Интернет асрида яшаётган инсоният учун маънавий эхтиёжни конди-ришда ахборот канчалик зарур булса, соглом турмуш тарзини таъминлашда жисмоний тарбия ва спорт хам шунчалик мухимдир. Сабаби, жисмоний тарбия ва спорт - соглом авлодни вояга етказиш, ёшларни маънавиятли килиб тарбиялаш, хар томонлама етук инсонлар булишлари учун кумаклашиш воситалари-дан биридир. Бугун ушбу соха мутахассисларининг ижтимоий макоми жахонда етакчи уринларга кута-рилмокда. Чунки, хар кайси мамлакат уз миллати, уз халки генофондини саклашда албатта, жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларига таянади.

Х^озирги илм-фан таракккиёти натижасида пайдо булаётган замонавий шарт-шароитлар барча соха мутахассисларининг касбий малакаларини ривожлан-тириб боришни таказо килмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти Шав-кат Мирзиёевнинг замонавий кадрларга булган эхтиёжни тулдириш, билимли ёшларни стратегик сохаларга жалб этиш масалаларига багишланган "Узбекистонга жадал ислохотлар суръатига мос илгор кадрлар керак" номли маърусида [1] "кейин-ги йилларда таълим тизимини такомиллаштириш, замонавий кадрлар тайёрлашга каратилган катор ишлар амалга оширилди. Албатта, бундай эътибор якин келажакда уз самарасини беради. Лекин барча сохаларда жадал ислохотлар олиб борилаётган бир пайтда шу суръатга мос илгор кадрлар мамлакати-мизга бугун керак. ^озирги тизимли узгаришлар жараёнида аксарият мутахассисларнинг бунга тайёр эмаслиги, уларнинг билими, малакаси ва куникмаси замон талабига жавоб бермаслиги аён булиб колди" деб таъкидлаганларида хам кадрлар билан боглик масала мухим эканлигини чукур англашимиз шарт. Шундан келиб чиккан холда, жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларини замонавий талаблар асосида

етук мутахассислар килиб тарбиялашда уларнинг малакасини белгиловчи мезонларга таяниш биринчи навбатдаги вазифа хисобланади.

Тадкикотнинг максади. Бугун мамлакатимиз тараккиётида жисмоний тарбия ва спортнинг урнини янада ошириш учун энг мухим йуналиш спорт му-тахассисларининг малакаларини белгилаб берувчи мезонларни ишлаб чикиш хамда ривожлантиришдир.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллашти-риш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5368-сонли Фармони [2] ижросини таъминлаш максадида Ва-зирлар Махкамасининг "Узбекистон Республикаси жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги хузурида жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва ма-лакасини ошириш маркази фаолиятини янада тако-миллаштириш тугрисида"ги [3] ^арори хам айнан жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларини юкори малакали килиб тарбиялашга каратилган.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Жисмо-ний тарбия ва спорт мутахассисларининг малакасини белгиловчи мезонлар ва курсаткичларни аниклаш учун уларнинг касбий фаолият сохасини билиш керак булади. Бу куйидагиларда уз ифодасини топади:

- инсоннинг жисмоний, аклий ва функционал имкониятла-рини урганиш хамда такомиллаштириш;

Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларининг профессионал фаолияти: - фаол ва соглом турмуш тарзи тамойилларини ишлаб чикиш ва тасдиклаш;

- жисмоний тарбия ва спорт билан амалий шугулланишни оммалаштириш;

- шахсни шакллантириш;

- умуминсоний кадриятларни таргиб килиш;

- жисмоний тарбия ва спорт кадриятларини яратиш.

Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сен-тябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт тугрисида"ги ^онунининг 14-моддасида: "Спортчилар, тренерлар,

о CN

0 сч

01

га то -с о

W

С

га

№7-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Подготовка педагогических кадров

спорт хакамлари ва Узбекистон Республикаси Банд-лик ва мехнат муносабатлари вазирлиги томонидан махсус ваколатли давлат органи билан биргаликда касблари ва лавозимларининг таснифланган руйхати белгиланадиган бошка мутахассислар жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги мутахассислардир" [4] деб ифодаланган. Ушбу конунда спорт турлари буйича спортчи, тренер ва спорт хаками касблари ва лавозимларига доир малака талаблари махсус ваколатли давлат органи томонидан белгиланади деб курсатилган. Шунингдек, спорт мутахассислари бу - "танлаган спорт тури ёки спорт турлари билан мунтазам шугулланадиган, доимо узининг спорт махоратини ошириб борадиган ва спорт тадбирлари-да катнашадиган жисмоний шахс" [5]дир.

Малака - бу касбий фаолиятни самарали амалга ошириш учун зарур булган профессионал мухим фазилатлар, билим ва куникмалар тупламидир. Бу мувофиклик мезони хисобланиб, мутахассиснинг маълум бир мутахассислик доирасида ишлашга тай-ёрлигининг намунасидир. Малака укитиш ва амалий фаолият натижасида олинади хамда мутахассиснинг касбий фаолиятининг асосий курсаткичидир.

Жисмоний тарбия ва спорт сохасида мутахас-сисларининг малакасини белгиловчи мезонларни куйидаги курсаткичлар асосида куриб чикамиз:

Мураббийлик фаолияти

1-жадвал

шахснинг жисмоний ва функционал холатни бахолаш, спорт фаолиятининг айрим турларида машк, килиш учун яроклилигини аниклаш

таълим ва тарбия жараёнларининг максад ва вазифала-рини аниклаш

маштулотнинг вазифа воситалари ва усулларини мос танлаш

Малака мезонлари: Мураббийлик фаолияти юкламаларнинг хажмини, шахснинг кобилиятига мослигини аниклаш

таълим ва тарбия жараёнида кулланиладиган воситалар ва усулларнинг самарадорлигини бахолаш

тест тизимлари ёрдамида талабаларнинг умумий ва махсус ишлаши холатини жорий ва боскичма-боскич мониторингини амалга ошириш ва машгулот жараёнига тузатишлар киритиш

жисмоний тарбия ва спорт харакатларининг самарадор-лигини кузатиш, уни яхшилаш учун техникани ишлаб чикиш ва ишлатиш

укув жараёнларини режалаштириш учун компютер дастурлари ёрдамида укув юкламаларини хисобга олиш

2-жадвал

Илмий-тад^и^от фаолияти

Малака мезонлари: Илмий-тадкикот фаолияти жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги долзарб

жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги илмий тадкикотлар мантигини ва методологиясини

имлий тадкикотнинг тадкикотнинг максад ва

компютер дастурлари ёрдамида тадкикот натижаларини кайта ишлаш, тахлил килиш ва расмийнаштириш

3-жадвал

Ташкилий-бош^арув фаолияти

Малака ме-зонлари: Ташки-лий-бо-шкарув фаолияти махаллий, минтакавий ва глобал даражадаги жисмоний тарбия ва спортни ривожяантиришни режалаттутиритп ва прогноз кияиш

жисмоний тарбия ва спорт сохасида бошкарув

жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги давлат ва давлат бошкаруви органларининг фаолиятини

оммавий спорт тадбирларини ташкил этиш ва утказиш

4-жадвал

Дам олиш ва реабилитация фаолияти

дам олиш ва реабилитация фаолиятининг самарадорлигини тахлил килиш

Малака мезонлари: Дам олиш ва реабилитация фаолияти турли тоифадаги ахоли катламларининг дам олиш сохасидаги шароитлари ва йуналишини башорат килиш

махаллий, минтакавий, глобал микёсдаги дам олиш ва ахолини реабилитация килиш дастурларини ишлаб чикиш, уларни амалга ошириш учун теги-шли воситалар ва усулларни танлаш.

оммавий спорт тадбирларини ташкил этиш ва утказиш

Юкоридаги жадваллар асосида келтириб утилган малака мезонлари хамда уларнинг курсаткичлари жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларининг фаолиятида кандай уринни эгаллаши куйидаги диа-граммада акс этган:

1-расм. Малака мезонлари

*Изо%. Бу мезонлар замонавий талаблар асосида янада такомиллашиб, узгариб бораверади.

Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларининг малакасини янада ривожлантириш ва такомиллашти-риш учун куйидаги ёндашувни таклиф этамиз:

5-жадвал

Малака мезонларини ривожлантириш компонентлари

Малака дара-жаси Билимлар Махорат ва куникма Компетенци-ялар Малаканинг мос даражасига эришиш йул-лари

^уйи

Урта

Юкори

Хулоса. Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларининг малакасини белгиловчи мезонлар сифатида спорт фаолиятини ташкил килишдаги билим, махо-рат ва куникмадан келиб чикадиган курсаткичлар хисобланади.

Адабиётлар:

1. Мирзиёев Ш.М. Узбекистонга жадал ислохотлар суръатига мос илFор кадрлар керак номли маърусидан. Халк суз газетаси 19.12.2018.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллашти-риш чора-тадбирлари "^рисида"ги ПФ-5368-сонли Фармони

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Узбекистон Республикаси жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги хузурида жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази фаолиятини янада такомиллаштириш "^рисида"ги Карори.

4. Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт "^рисида"ги (янги тахрири) конуни.

5. Ж.К.Холодов, В.С.Кузнецов Теория и методика физического воспитания и спорта: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 2000. - 480 с.

60

е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz №7-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.