Научная статья на тему 'ЖИГАР ЦИРРОЗИ ЭТИОЛОГИЯЛИ ПОРТАЛ ГИПЕРТЕНЗИЯ АСОРАТЛАРИНИ ДАВОЛАШДА ЗАМОНАВИЙ КАМИНВАЗИВЛИ АРАЛАШУВЛАР КОМПЛЕКСИНИНГ САМАРАДОРЛИГИ'

ЖИГАР ЦИРРОЗИ ЭТИОЛОГИЯЛИ ПОРТАЛ ГИПЕРТЕНЗИЯ АСОРАТЛАРИНИ ДАВОЛАШДА ЗАМОНАВИЙ КАМИНВАЗИВЛИ АРАЛАШУВЛАР КОМПЛЕКСИНИНГ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
146
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Қизилўнгач ҳамда ошқозон варикоз кенгайган веналари / варикоз кенгайган веналардан қон кетиш / каминвазивли аралашувлар комплекси / портал гипертензия.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Хакимов Мурод Шавкатович, Батиров Давронбек Юсупович, Маткулиев Уткирбек Исмаилович, Умаров Зафарбек Зарипбоевич, Нурматов Сирожбек Тажибаевич

Дунёда портал гипертензиянинг энг оғир ва кўпинча ўлимга олиб келадиган асоратлари қизилўнгач ҳамда ошқозоннинг варикоз кенгайган веналари (ҚОВКВ)дан қон кетишидир, “...аниқланишича веналарнинг томирларининг варикоз кенгайгайиши кузатилган беморларнинг 60 % да катта қон кетиш содир бўлади...”. Портал гипертензия (ПГ) билан касалланган беморларни даволашнинг замонавий усуллари кашф этилган бўлсада, қизилўнгач ҳамда ошқозоннинг кенгайган варикоз кенгайган веналаридан қон кетишидан кейинги ўлим кўрсаткичи дастлабки икки ой ичида 25% дан кўпроқни ташкил этади. Бу кўрсаткичлар бизни янги тадқиқотлар ўтказишга ва натиларни яхшилашга ундаши тайин. Кўпчилик олимларнинг фикрича “...қизилўнгач ҳамда ошқозоннинг кенгайган веналаридан қон кетиш даволашни икки катта гуруҳга бўлиб ўрганилганда концерватив даволашдан кейинги ўлим кўрсаткичи 35 – 55 % ташкил этса, хирургик усулда даволашдан кейин 28 44 % ни ташкил этади...”.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Хакимов Мурод Шавкатович, Батиров Давронбек Юсупович, Маткулиев Уткирбек Исмаилович, Умаров Зафарбек Зарипбоевич, Нурматов Сирожбек Тажибаевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИГАР ЦИРРОЗИ ЭТИОЛОГИЯЛИ ПОРТАЛ ГИПЕРТЕНЗИЯ АСОРАТЛАРИНИ ДАВОЛАШДА ЗАМОНАВИЙ КАМИНВАЗИВЛИ АРАЛАШУВЛАР КОМПЛЕКСИНИНГ САМАРАДОРЛИГИ»

ЖИГАР ЦИРРОЗИ ЭТИОЛОГИЯЛИ ПОРТАЛ ГИПЕРТЕНЗИЯ АСОРАТЛАРИНИ ДАВОЛАШДА ЗАМОНАВИЙ КАМИНВАЗИВЛИ АРАЛАШУВЛАР КОМПЛЕКСИНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

12 3

Хакимов Мурод Шавкатович, Батиров Давронбек Юсупович, Маткулиев Уткирбек Исмаилович, 4Умаров Зафарбек Зарипбоевич, 5Нурматов Сирожбек

Тажибаевич

1Кафедра мудири, т.ф.д., профессор, Тошкент тиббиёт академияси 1- факультет ва госпитал хирургия кафедраси. e-mail: murad_72@mail.ru 2Кафедра мудири, т.ф.н., доцент, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали, хирургик касалликлар ва трансплантология кафедраси. e-mail: batirovdavronbek72@gmail.com 3Т.ф.д., доцент, Тошкент тиббиёт академияси 1- факультет ва госпитал хирургия кафедраси. e-mail: mat.utkirbek@gmail.com 4Ассистент, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали, хирургик касалликлар ва трансплантология кафедраси. e-mail: doctor_uzz1986@mail.ru ORCID: https://orcid.org/0009-0002-6298-9144 5 Ассистент, Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали, Хирургик касалликлар ва

трансплантология кафедраси. https://doi. org/10.5281/zenodo. 8049953

Аннотация. Дунёда портал гипертензиянинг энг огир ва купинча улимга олиб келадиган асоратлари цизилунгач уамда ошцозоннинг варикоз кенгайган веналари (КОВКВ)дан цон кетишидир, "...аницланишича веналарнинг томирларининг варикоз кенгайгайиши кузатилган беморларнинг 60 % да катта цон кетиш содир булади...". Портал гипертензия (ПГ) билан касалланган беморларни даволашнинг замонавий усуллари кашф этилган булсада, цизилунгач %амда ошцозоннинг кенгайган варикоз кенгайган веналаридан цон кетишидан кейинги улим курсаткичи дастлабки икки ой ичида 25% дан купроцни ташкил этади. Бу курсаткичлар бизни янги тадцицотлар утказишга ва натиларни яхшилашга ундаши тайин. Купчилик олимларнинг фикрича "...цизилунгач цамда ошцозоннинг кенгайган веналаридан цон кетиш даволашни икки катта гурууга булиб урганилганда концерватив даволашдан кейинги улим курсаткичи 35 - 55 % ташкил этса, хирургикусулда даволашдан кейин - 28 - 44 % ни ташкил этади... ".

Калит сузлар: Кизилунгач %амда ошцозон варикоз кенгайган веналари, варикоз кенгайган веналардан цон кетиш, каминвазивли аралашувлар комплекси, портал гипертензия.

Долзарблиги: ЖССТнинг статистикасига кура жигар циррози (ЖЦ) бутун дунёда катталар улимининг асосий сабаблари орасида 14-уринда туради (1). ЖССТнинг статистикасига кура 1990 йилдан 2017 йилгача жахонда ЖЦ ва унинг асоратидан улиш 47,15 %га ошган (1,2,3). Яна ЖССТнинг 2017 йилдаги изланишлар шуни курсатдики жахонда жигар сурункали касалликлари 1,5 млрд га етган (4,5). Ушбу ракамлар ПГС асоратлари билан огриган беморлар сонининг сезиларли даражада купайишини англатади, бу эса куп лолларда вирус этиологияли ЖЦ билан боглик. Турли муаллифларнинг фикрига кура ЖЦда 40-70% лолларда ПГнинг ^ОВКВдан кон кетиш асоратига олиб келади. ЖЦнинг энг огир ва тез-тез улимга олиб келадиган асоратларидан яна бири шиш-асцит синдромидир. Купгина муаллифларнинг фикрига кура, ЖС билан огриган

беморларда эдематоз-асцит синдромида улим асцитнинг биринчи йилида 40-70% га этади (6,7,8).

ЖЦ этиологияли ПГнинг ^ОВКВдан кон кетиши бу касалликни огир куринишга ва беморни йукотишгача олиб келади. Бутун дунё олимлари бу касалликни ва асоратлари даволашда жуда катта кийинчиликларга дуч келишмокда. Хозирги кунга келиб хам операцияга курсатмани умумий кабул килинган мезонлари мавжуд эмас, операциядан олдин тайёргарлик масалалари мунозарали булиб, жаррохлик аралашувнинг рухсат этилган кулами масаласи хал килинмаган. Тавсия килинган даволаш йулларининг жуда куплигига карамасдан, бу усулларнинг хеч кайсиниси етарлича самарали натижаларни курсатмайди (9,10,11). ЖС билан огриган беморларнинг кенг, шикаст етказадиган (травматик) жаррохлик аралашувларга нисбатан кам бардошлилиги турли даражадаги инвазив операцияларни излаш, такомиллаштириш ва улардан биргаликда фойдаланиш зарурлигини белгилайди. Миниагрессивлик портал гипертензия учун замонавий жаррохлик методологияси эволюциясининг асосий тенденциясига айланмокда (12,13,14). Сунгги йилларда жигарнинг функционал холатини яхшилайдиган кам травматик эндоваскуляр аралашувларни излаш давом этмокда, ЖС билан огриган беморларда ^ОВКВдан кон кетишни эндоскопик равишда тухтатгандан сунг гиперспленизм ва спленомегалия белгиларини тухтатиш, ёки касалликнинг утишини енгиллаштирадиган паллиатив ёрдам, бу бизнинг изланишимиз зарурлигини англатади (15,16).

Тадкикотнинг максади: ЖЦ этиологияли ПГнинг кизилунгач хамда ошкозон варикоз кенгайган веналардан кайта кон кетиши асоратили беморларни замонавий каминвазивли аралашувлар комплекси ёрдамида даволаш ва кайта кон кетишини олдини олиш оркали натижаларни яхшилаш.

Материал ва услублар: Бизнинг илмий изланишларимиз 2015-2023 йилларда Тошкент тиббиёт Академиясининг клиникасида даволанган, эндоваскуляр ва эндоскопик аралашувлардан утган ЖЦ этиологияли кизилунгач хамда ошкозон варикоз кенгайган веналаридан кон кетиши билан касалланган 264 нафар беморни текшириш ва даволаш маълумотлари тахлил килинди.

Барча беморлар даволаш усулига кура 2 гурухга булинган: 1-назорат гурухи (п=128) ва 11-асосий гурух (п=136). Назорат гурухидан фаркли уларок, асосий гурухга консерватив даво билан бир каторда режали равишда ангиографик текшрувдан кейин эндоваскуляр ва эндоскопик аралашувлар утказилган 74 бемор киритилган, шу жумладан 26 ёшдан 75 ёшгача эркак 63,3%, аёл 36,3%. Беморларни ёш гурухлари буйича объектив таксимлаш учун 2002 йилда Киевда булиб утган махсус симпозиумда ва Жахон Согликни саклаш ташкилоти минтакавий бюросининг семинарида (1963) кабул килинган ёш гурухлари таснифи ишлатилган.

Тадкикотимиз натижалари: Тадкикотимизнинг назорат гурухи беморларида шошилинч жаррохлик амалиётларининг асосий сабаби кон кетишнинг давомийлиги хисобланади. Асосий гурухимиздаги беморларда боскичли эндоваскуляр ва эндоскопик даволаш усулларидан фойдаланиш ва МВБ нинг 80 мм.сув.уст. дан пасайиши (53±7,7 мм.сув.уст.) юкори хавф булган беморларда кон кетишини тухтатишга ёрдам берди (97,3%) ва назорат гурухидаги беморларда консерватив чоралар факатгина 78,5% да самарали булди (р<0.05). Назорат гурухида биринчи кабул килинган кунларда

беморларнинг 7,9% кон кетишидан вафот эган булса, асосий гурух беморларимизда улим сабаби ЖЕ нинг прогрессив тарзда кечиши сабаб булди (2,4%, р<0,05).

Назорат гурух беморларда кон кетишни тухтатиш максадида обтуратор-зонднинг узок муддат куйилиши беморларнинг 9,5% да хикилдок усти шишига, 27 (47,4%) да шиллик каватнинг яллигланишига, 5,2% да кардиоэзофагеал зонанинг ёток яраларининг ривожланишига сабабчи булди. Бу нафакат эндоскопик гемостаз усулларини бажаришни мураккаблаштирди, балки назорат гурухининг 16 (17,0%) беморларида гемостаз базарилган сохалардан куп кон кетишига сабаб булди. Бу холат гемозтаз сохасида курилманинг дистал учи билан узок муддатли босимни ва беморларнинг 8,8% да обтуратор-зондни кайта урнатишни, шунингдек 7,0% да эндоскопик гемостаз усулларини кайта бадаришни талаб килди, бу хам кон тухтатиш натижаларига салбий таъсир курсатди. Беморларнинг асосий гурухида МВБ паст булган кардиал булимининг варикоз кенгайган веналари буйлаб субмукоз инфилтрацияси туфайли кизилунгач ВКВ зурикишининг ифодаланганлигини бироз пасайишига шароит яратди ва склеротерапияни утказишни осонлаштирилди, бу кон кетиш частотасини игна инъекция жойида 6,7% га камайтирди.

Беморларнинг асосий гурухида бевосита гемостазга 97,3% холатларда эришилди; ЭС дан кейин яраларнинг пайдо булишининг асосий сабаби- веналарнинг ташкарисида склерозант мавжудлигидир. Бу томирнинг пункция жойидан фаол кон кетиш ва склерозант паравазал ёки кушимча равишда кон томир тушагига киритилганда содир булади. Асосий гурухда яраларнинг шаклланиши 10,3% да асептик яллигланиш ва ошкозон кардияси сохасидаги тукималарнинг некрози туфайли, назорат гурухида эса 30,8% да кузатилган.

Барча холатларда эндоскопиядан фойдаланиш кардиоэзофагеал худудда яккол яллигланиш ходисалари билан бирга булган ва овкатланиш пайтида вактинчалик дисфагия ва огрикни келтириб чикарган. Назорат гурухидаги дисфагия 64,2%, асосий гурухда эса 55 % да кузатилган.

Асосий гурухда кушимча эндоваскуляр аралашув ва консерватив даволаш учун беморларни танлаш билан биргаликда эндоскопиядан фойдаланишга комплекс ёндашув ЖЕ билан касалланишни 18,5-22,3% дан 13,6-17,2% гача камайтирди. ЖЕ билан касалланган барча беморлар Child-Pugh буйича В ва C синфларига мос келган, асцитик синдром ва юкори билирубин даражасига эга булган.

Хулоса:

1. ^ОВКВ дан кон кетишини даволаш ва олдини олишнинг эндоваскуляр ва эндоскопик усулларини танлашни оптималлаштириш миниинвазив ва анъанавий аралашувларнинг ишлаб чикилган боскичма-боскич тактикаси билан биргаликда узок муддатли яхши ва коникарли натижалар улушини 31,9% дан 54,9% гача ва кон кетишини камайтириш, умумий улим частотасини 56.0% дан 28,5% га кискартириш имконини берди (Р<0.001).

2. Эндоскопик гемостазнинг ишлаб чикилган оригинал усуллари гастроэзофагеал веноз коллекторнинг таркалиш самарадорлигини оширишга ва эрта ва узок муддатли даврда кон кетишининг кайталаниш частотасини 19,1% дан 7,1% гача камайтиришга имкон берди.

3. Талок артериясининг гипердинамик полати ва талокнинг артериал перфузиясининг купайиши ПГ ва ^ОВКВ даражаси билан бевосита богликдир. Шундай килиб, II дар. ^ОВКВ билан касалланган беморларда ТА диаметри 0,72+0,11 см ни, кон окими тезлиги 127+14,1 см/с ни, ^ОВКВ нинг III дар. - 0,91+1,73 см ва 144+15,7 см/с ни ташкил килди.

4. ЖЦ билан огриган беморларда ^ОВКВ дан кон кетишини даволаш ва олдини олиш учун тактик алгоритмни жорий этиш икки йиллик яшаб колиш даражасини 35,4±8,0% дан 68,5±8,1% гача (умр куриш давомийлиги медианаси 13 ойдан 22 ойгача (р<0,001) яхшиланди.

REFERENCES

1. Jianxia Wen , Xing Chen , Shizhang Wei, Xiao Ma and Yanling Zhao (2022) Research Progress and Treatment Status of Liver Cirrhosis with Hypoproteinemia // Hindawi: Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine Volume 2022, Article ID 2245491,8 pages.

2. Ye F, Zhai M, Long J, Gong Y, Ren C, Zhang D, Lin X and Liu S (2022) The burden of liver cirrhosis in mortality: Results from the global burden of disease study. Front. Public Health 10:909455. doi: 10.3389/fpubh.2022.909455.

3. https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(22)00047-X/fulltext

4. GBD 2017 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet 2018; 392: 1789-858.

5. GBD 2017 Cirrhosis Collaborators. The global, regional, and national burden of cirrhosis by cause in 195 countries and territories, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet Gastroenterol Hepatol 2020; 5: 245-66.

6. Karimov S., Matkuliev U., Khakimov M., Abdullaev B., Tuychiboy N. (2016) Endovascular Reduction of Splenic Blood Flow in the Treatment of Patients with Liver Cirrhosis // British Journal of Medicine & Medical Research. № 5. - 2016. - Р. 1-10.

7. Xakimov, Murod Shavkatovich; Matkuliev, Utkirbek Ismoilovich; Umarov, Zafarbek Zaripboyevich;. Portal gipertenziya asoratlarini oldini olish va davolashda kaminvazivli aralashuvlar kompleksining samaradorligi. Science and innovation, 1, Special Issue 2, 379383, 2022, OOO «Science and innovation». https://doi.org/10.5281/zenodo.7361768

8. Маткулиев, У.И.; Батиров, Д.Ю.; Умаров, З.З.; Алланазаров, А.Х.; Рахимов, А.П.; Каландаров, М.Б.;. Портал гипертензия ва унинг асоратларини даволашда эндоскопик хамда эндоваскуляр усуллар. Научная перспектива Научно-аналитический журнал, 3, 157, 60-62, 2023, © ООО «Инфинити». http://naupers.ru/wp-content/uploads/2016/11/Naupers-3-2023.pdf#page=60

9. Aithal GP, et al. (2021) Gut2021;70:9-29. doi:10.1136/gutjnl-2020-321790

10. Khakimov, M.Sh.; Matkuliev, U.I.; Batirov, D.Yu.; Umarov, Z.Z.; Allanazarov, A.X.; Rakhimov, A.P.;. The factor analysis of the results of modern treatment of patients with liver cirrhosis with portal hypertension. Astana Medical Journal, 116, 2023, 30-34, 2023, "НАО "Медицинский университет Астана". https://doi.org/10.54500/2790-1203-2023-116-30-34

11. Макткулиев, Уткирбек Исмаилович; Батиров, Давронбек Юсупович; Умаров, Зафарбек Зарипбаевич; Алланазаров, Алланазар Худашкурович; Рахимов, Анварбек Пулатович; Нурматов, Сирожбек Тажибаевич;. Портал гипертензиянинг кизилунгач хамда ошкозон варикоз кенгайган веналаридан кон кетиш асоратида каминвазивли аралашувлар. Innovations in technology and science education, 2, Issue 9, 602-613, 2023. https://doi.org/10.5281/zenodo.7934138

12. Karimov S., Matkuliev U., Khakimov M., Abdullaev B., Tuychiboy N. (2016) Endovascular Reduction of Splenic Blood Flow in the Treatment of Patients with Liver Cirrhosis // British Journal of Medicine & Medical Research. № 5. - 2016. - Р. 1-10.

13. Karimov S., Matkuliev U., Khakimov M., Abdullaev B., Ashurov S., Kholmatov Sh. (2016) Selection of endoscopic interventions in the prevention of rebleeding in patients with portal hypertension // International Journal of Information Research and Review. № 3, 2016. - Р. 1832-1836.

14. Каримов Ш.И., Маткулиев У.И., Хакимов М.Ш., Ашуров Ш.Э., Абдуллаев Ж.С. (2016) Оценка эффективности эндоскопических вмешательств у больных с кровотечением из варикозно расширенных вен пищевода и желудка // Вестник ТМА. - 2016. — № 1. - С. 61-66.

15. Maktkuliev, O'tkirbek Ismailovich; Batirov, Davronbek Yusupovich; Umarov, Zafarbek Zaripbaevich; Allanazarov, Allanazar Khudashkurovich; Rakhimov, Anvarbek Pulatovich; Nurmatov, Sirojbek Tajibaevich;. Minimally Invasive Interventions in Portal Hypertension Complication with Esophageal and Gastric Varicose Veins. Scholastic: Journal of Natural and Medical Education, 2, 4, 274-279, 2023. http://univerpubl.com/index.php/scholastic/article/view/1315

16. Xakimov, Murod Shavkatovich; Maktkuliev, O'tkirbek Ismailovich; Batirov, Davronbek Yusupovich; Umarov, Zafarbek Zaripbaevich;. Evaluation of the efficiency of endoscopic ligation in patients with portal hypertension syndrome complicated by bleeding from esophagus and gastrous varicose veins. Science and Innovation, 2, 5, 156-161, 2023. Academy of Sciences and Innovations. https://doi.org/10.5281/zenodo.7958144

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.