ЖЕРДІ ПАЙДАЛАНУҒА ҚОЙЫЛАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94

НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES

ЭОЖ 631.111.2

ЖЕРД1 ПАЙДАЛАНУГА ЦОЙЫЛАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЬЩ ТАЛАПТАР

ТУКЕНОВА УМУТ САГАТОВНА

Сэкен Сейфуллин атындагы ^азак агротехникалык зерттеу университетшщ Кадастр кафедрасыныц студентi, Астана, ^азакстан

ЕСЖАНОВА ТАЗАКУЛЬ СУЛЕЙМЕНОВНА

Сэкен Сейфуллин атындагы ^азак агротехникалык зерттеу университетшщ Кадастр жэне багалау кафедрасыныц ага окытушысы, Астана, ^азакстан

Аннотация: Баяндамада жердщ цолайлы пайдалану жэне жер цатынастарын экологиялыц цоргау талаптары царастырылады. Казацстан Республикасыныц зацнамасы бойынша беютыген экологиялыц талаптар талданады. Жерд1 пайдалануга арналган келшмшарттарга, жобалау цужаттамаларына мемлекеттгк экологиялыц жэне санитарлыцэпидемиологиялыц сараптамалардыц оц цорытындылары жэне экологиялыц руцсат жер цойнауын пайдалану жон1ндег1 операцияларды жург1зу Yш^н экологиялыц нег1здерд1 цортындайды.

TyrnHdi свздер: Жер, экология, жер цойнауы, зацнама, цоргау.

Жерд1 пайдалану мне талаптары

Жеке жэне зацды тулгалар жердi пайдалану кезшде жердщ ластануына, жер бетшщ кокыс тегшуше, топырактыц деградациясына жэне саркылуына жол бермеуге, сондай-ак кажет болган жагдайда оныц орны толмас жогалуына жол бермеу Yшiн топырактыц кунарлы кабатыныц жойылуын жэне сакталуын камтамасыз етуге мшдетп.

Жердi пайдаланушылар жер койнауын пайдалану женiндегi операцияларды жYргiзу кезшде, сондай-ак жердщ бузылуына байланысты курылыс жэне езге де жумыстарды орындау кезiнде езге де тулгалар:

1) алып жаткан жер учаскелерiн максаты бойынша одан эрi пайдалану Yшiн жарамды кYЙде устауга;

2) жердщ бузылуына байланысты жумыстар басталганга дешн топырактыц кунарлы кабатын алып тастауга жэне оныц сакталуын жэне келешекте бYлiнген жерлердi рекультивациялау максатында пайдалануын камтамасыз етуге;

3) бYлiнген жерлердi рекультивациялауды жYзеге асырады.

Жер койнауын пайдалану женшдеп операцияларды, курылыс жумыстарын жэне жердi бузумен байланысты езге де жумыстарды жYргiзу кезiнде:

1) жер койнауын пайдалану женшдеп операцияларды жYргiзу, курылыс жэне езге де тшсп жумыстарды жYргiзу Yшiн ^азакстан Республикасыныц зацнамасына сэйкес берiлген жер учаскелершен (жерлерден) тыс жерде еамдштер жамылгысы мен топырак кабатын бузу;

2) топырактыц кунарлы кабатын баска тулгаларга сату немесе меншшке беру максатында алып тастау.

БYлiнген жерлердi рекультивациялау багытын тацдаган кезде мыналарды ескеру кажет: жер бетшщ бузылуыныц сипаты; объект орналаскан аумактыц табиги жэне физикалык-географиялык жагдайлары; осындай аумакты дамыту перспективаларын жэне коршаган ортаны коргау талаптарын ескере отырып, объектiнi орналастырудыц элеуметпк-экономикалык ерекшелiктерiн; кара топырактар жэне каркынды ауыл шаруашылыгы аймагындагы епспк алкаптары Yшiн бузылган жерлердiц непзп алацын калпына келтiру кажеттiлiгi;

елдi мекендердiц тiкелей мацындагы бYлiнген жерлердi бакшалар, косалкы учаскелер мен демалыс аймактары Yшiн калпына келтiру кажеттш, оныц iшiнде казылган кецiстiкте су коймалары мен сэндiк бау-бакша жэне саябак кешендерiн, жабын жэне байыту калдыктары

Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94

НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES

Yйiндiлерiндегi ландшафттарды куру; eндiрiстiк объектшш аумагында жоспарлау жумыстарын жYргiзу, кажетаз казбалар мен жагалауларды жою, курылыс калдыктарын шыгару жэне жердi абаттандыру; пайдаланылып жаткан жер учаскесiндегi толтырылуы немесе тегiстелуi тиiс сайлар мен сайлар; аумакты мiндеттi тYрде абаттандыру.

Жердiц экологиялык зацнамсы

^азакстан Республикасыныц жердi пайдалану туралы зацнамасын бузу ^азакстан Республикасыньщ зацдарында белгiленген жауаптылыкка экеп согады. ^азакстан Республикасы зацнамасыныц талаптары бузыла отырып жасалган, жер койнауын пайдаланумен байланысты мэмiлелер жарамсыз болып табылады. ^азакстан Республикасыныц жер койнауы жэне жердi пайдалану туралы зацнамасыныц талаптарын бузу салдарынан зиян келтiрген тулгалар, егер тек зиян ецсерiлмейтiн ^штщ немесе зардап шегушiнiц пигылы салдарынан туындаганын дэлелдей алмаса, келтiрiлген зиянды ^азакстан Республикасыныц зацнамасында белгiленген мелшерде жэне тэртiппен етеуге мiндеттi. Жердi утымды пайдалану саласындагы талаптарды бузу салдарынан келтсршген нуксанныц мeлшерiн жер койнауын зерттеу мен пайдалану женшдеп уэкiлеттi орган жер койнауын пайдаланушылармен бiрлесе отырып, ^азакстан Республикасыныц Yкiметi белгiлеген тэртiппен айкындайды. Жердi коргау саласындагы талаптарды бузу салдарынан келтсршген нуксанныц мeлшерiн коршаган ортаны коргау саласындагы уэкшетп орган ^азакстан Республикасыныц экологиялык зацнамасына сэйкес айкындайды.

Жердi пайдалану жeнiндегi операцияларды жYргiзу кезшде экологиялык талаптар койылады. Жердi пайдалану женшдеп операциялар шаруашылык кызметтiц экологиялык жагынан кауiптi тYрлерi болып табылады жэне экологиялык талаптар сакталган кезде орындалуга тиiс. ^азакстан Республикасыныц Жердi пайдалану туралы зацнамасында кезделген, жердi пайдалану жeнiндегi операцияларды жYргiзу кезшде жердi ластануын болгызбауга жэне жер койнауын пайдалану женшдеп операциялардыц коршаган ортага зиянды эсерiн азайтуга багытталган iс-шаралар жYЙесi. Сонымен катар жердi пайдалануга арналган келiсiмшарттарFа, жобалау кужаттамаларына мемлекеттiк экологиялык жэне санитариялыкэпидемиологиялык сараптамалардыц оц корытындылары мен экологиялык руксат жер койнауын пайдалану женшдеп операцияларды жYргiзу Yшiн экологиялык негiз болып табылады. Жердi пайдаланушы жоспарланFан кызметтiц коршаFан ортаFа тигiзетiн эсерiне баFа берудi жэне «^оршаFан ортаны корFау» деген бeлiмдi камтуFа тиiс барлык жобалау алдындаFы жэне жобалау кужаттарын мемлекетпк экологиялык жэне санитариялыкэпидемиологиялык сараптамаларFа усынуFа мiндеттi.

1. КYлтелеев С.Т., Рахметов Е.Ш. ^азакстан Республикасыныц экологиялык кукыгы: Жалпы жэне Ерекше бeлiм. Окульщ. - Алматы: HAS, 2008. - 328 б.

2. ^азакстан Республикасыныц Экологиялык кодека. - Алматы: ЮРИСТ, 2012. - 172 б.

3. ^азакстан Республикасыныц Жер койнауы жэне жер койнауын пайдалану туралы Зацы. 2010 жылгы 24 маусымдагы № 291-IV (2011.05.07. бершген езгерютер жэне толыктырулармен).

4. Еркiнбаева ЛД., Айгаринова Г.Т. ^азакстан Республикасыныц Жер кукыгы. - Алматы: Жетi жаргы, 2010. - 312 б.

5. Байдельдинов Д.Л. ^азакстан Республикасыныц Экологиялык кукыгы. - Алматы, 2005. -

ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

396 б.