CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖЕРД1 ЦОРГАУ ЖЭНЕ ОЛАРДЫЦ
ПАЙДАЛАНУЫН БАЦЫЛАУ
ЖYСШ НАЗИРА МАРАТЦЫЗЫ
С.Сейфуллин атындагы ^азак агротехникалык зерттеу университет Жер ресурстарын баскару жэне дизайн факультетшщ 4 курс студентi
Аннотация: Казацстан Республикасында жердг цоргау жэне олардыц пайдаланылуын бацылау — жер ресурстарын утымды пайдалануга жэне олардыц тозуын болдырмауга багытталган мемлекеттт саясаттыц мацызды цурамдас болт. Жер — мемлекеттщ басты табиги ресурстарыныц бгрг болгандыцтан, оны тигмдг жэне утымды пайдаланылуы елгмгздгц экономикалыц дамуы мен экологиялыц турацтыгын цамтамасыз етедг. Бул мацаланыц мацсаты жерд1 басцару саласындагы мацызды мэселелерд1 аныцтау жэне ЖYзеге асырылатын жерлердг пайдалану мен цоргауды мемлекеттгк бацылауды пайымдау болып табылады.
Трек свздер: мемлекеттт бацылау, жерд1 утымды пайдалану, жерд1 цоргау, жер кадастры, жер мониторинг1, бацылау, зац.
Жер кeлемi бойынша елiмiз элемнщ он iрi мемлекеттердщ катарына юрет1ш бэрiмiзге мэлiм. Жер ресурстары кез келген мемлекеттщ, эаресе ауыл шаруашылыгы, енеркэсштш жэне инфракурылымдьщ даму жердi утымды пайдалануга тэуелаз ^азакстан сиякты елдердщ дамуында шешушi рел аткарады. Сондыктан жердi пайдалану мен коргауды бакылауды жYзеге асырудыц рeлi де артып келедi.
Жердщ коргалуы мен пайдалануын мемлекеттiк бакылау кез келген мемлекеттщ утымды жэне тиiмдi жер пайдалануды уйымдастырудагы мацызды функциясы болып табылады. Ец мацызды мiндет — жердi коргау, бул олардыц жагдайын бакылауды, деградациядан коргауды жэне жердi пайдалануды тиiмдi баскаруды камтиды [1]. Бул тургыда мемлекеттiк бакылау туракты дамуды камтамасыз етудiц орталык элементi болып табылады.
^азакстан Республикасында жердi коргау жердi утымды пайдаланудыц мацызды белш болып кана коймай, сонымен катар жердщ табиги касиеттерiн, жер катынасы субъектiлерiнiц eсiмдiк шаруашылыгы eнiмдерiн eндiруде толык пайдалануын камтамасыз ететiн, топырактыц кунарлылыгын калпына келтiруге жэне арттыруга багытталган кукыктык, уйымдастырушылык, экономикалык, технологиялык шаралар жYЙесiн камтиды [2].
Бул процесстер мемлекетпк бакылау аркылы жYзеге асады. Жер катынастарын мемлекеттiк реттеу функциялары жYЙесiнде мемлекеттiк бакылау ерекше орын алады. Мемлекеттiк бакылау жер катынастарын реттеудеп коргау функцияларыныц ажырамас бiр бeлiгi бола отырып, жердi пайдалану мен коргауды мемлкеттiк бакылау жер кукыгы нормаларыныц iске асырып, толык сакталуын жэне жер кукыктык тэртшт камтамасыз етедi.
Мемлекеттiк бакылаудыц iшкi жYЙесiнсiз жер кукык бузушылыктарды аныктау жэне оларды жою жeнiнде шаралар кабылдау мYмкiн емес. Бакылау аясында зацга карсы кYдiктi ютер орын алган жагдайда, жер зацнамасыныц нормаларын бузатын субъектiлердi зацды турде жауапкершiлiкке тарту кeзделедi.
Жердiц пайдаланылуы мен коргалуын мемлекеттiк бакылау тексеру нысанында жэне eзге де нысандарда жYзеге асырылады. Мемлекеттiк бакылау сонымен катар жердi тYгендеу, тексеру, жердi пайдалануга байланысты схемалар мен жобаларды эзiрлеу, мемлекеттiк кадастрлар мен жер мониторинпн жYргiзу кезiнде жYзеге асырылады.
Жер зацнамасыныц бузылуын аныктау максатында республикада жYЙелi тексерулер жYргiзiледi. Мэселен, 2022 жылы республика бойынша аумактык жер инспекциялары жер
ЕСЖАНОВА ТАЗАГУЛЬ СУЛЕИМЕНОВНА
Еылыми жетекшi, Астана к. ^азакстан
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
НАУКА О ЗЕМЛЕ EARTH SCIENCES
зацнамасыныц сакталуына жалпы ауданы 3 397,9 мьщ га жер катынастары субъектшерше катысты 2941 тексеру жYргiздi. Нэтижесшде ^азакстан Республикасыныц Экiмшiлiк кукык бузушылык туралы Кодексiнде кeлемi 2531,9 мыц га болатын 1940 бузушылык аныкталынып, жауапкершiлiкке кезделген [3].
Жер зацнамасын бузушыльщтардьщ тYрлерi бойынша кeрсеткiштер
арнайы белгiлердi жою 1
жер учаскелершщ меншпк иелер| мен жер пайдаланушылардын жер учаскелерiн пайдалану жeнiндегi мЫдеттерш орындамауы
ауыл шаруашылыfы мак,сатында™ жерлерд1 утымсыз пайдалану немесе пайдаланбау
137
1302
жердщ бYлiнуi 9
жерге мемлекетпк меншiк кук,ы^ын бузу
319
200 400 600 800 1000 1200 1400
Сурет 1 - Жер зацнамасын бузушылыктардыц тYрлерi бойынша керсетюштер
Жогарыда кeрсетiлген 1 сурет бойынша ^азакстан Республикасыныц 2022 жылгы жер зацнамасы бузушылыктарыныц тYрлерi бойынша керсетюштердщ iшiнде ауыл шаруашылыгы максатындагы жерлердi утымсыз пайдалану немесе пайдаланбау керсетк^ (1302) калган кeрсеткiштерге караганда жогары екенiн байкауга болады.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Черникова Т.Ю., Кудрявцева О.К., Ли С.А., Григораш Е.В. Эффективность управления земельными ресурсами // Студент и наука. 2022. № 1 (20). С. 20-24.
2. ^азакстан Республикасыныц Жер кодека 2003 жыл 20 маусым - URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K030000442 /comments
3. ^азакстан Республикасыныц 2022 жылгы жержагдайы жэне оныц пайдаланылуы туралы жиынтык талдамалы есеб^ URL: https://www.gov.kz/uploads/2024/ 1/4/2f158410978d8140db196e7f8e8ba9f5 original.36943201.pdf
0
