CC BY
30ЭОЖ 347.191
«ЖАУАПКЕРШ1Л1Г1 ШЕКТЕУЛ1 ЖЭНЕ ЦОСЫМША ЖАУАПКЕРШ1Л1Г1 БАР СЕР1КТЕСТ1КТЕР ТУРАЛЫ» ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ ЗАЦЫНЬЩ 11-БАБЫНА TYCIHIKTEME
Марат Асан^лы Естем^ров
M. Narikbayev atyndagi Kazguu Universiteti, Жеке цуцыц департаментШц ага оцытушысы, PhD докторы, Нур-Султан ц., Цазацстан Республикасы; e-mail: m_estemirov@kazguu.kz
Tyüíh создер: жауапкерштт шектеулг сержтестж; цатысушы цуцыцтары; сот практикам; цурылтайшы; басцаруга цатысу цуцыгы; ацпарат алу цуцыгы; табыс алу цуцыгы; басцару органдарыныц шешмдерш даулау цуцыгы.
Аннотация. Мацалада жауапкерштш шектеул1 сержтестж цатысушысыныц «Жауапкерштт шектеулг жэне цосымша жауапкерштт бар сержтестжтер туралы» Цазацстан Республикасыныц Зацыныц 11-бабында беюттген басты цуцыцтарына тYсiнiктеме берт-ген. Атап айтцанда, басцаруга цатысу, ацпарат алу, юрw алу, басцару органдарыныц шешiм-дерт даулау секiлдi цатысушы цуцыцтары талданады. «Кeкейкестi eзектi мэселе», «Шетел-дж тэжiрибе» секiлдi айдарларды цолдана отырып, автор оцырман назарын цуцыццолдану тэжiрибесiнiц eзектi сауалдарына аударады жэне бул сауалдарды шешудщ керштес ресей-лж цуцыц ЖYйесiндегi Yлгiлерiн келтiредi. Отандыц сот практикасында орын алган бiрца-тар корпоративтж дауларды мысалы реттде ала отырып, автор осы тYсiнiктемеде жауапкерштш шектеулi сержтестжтщ бурынгы цатысушысынан жаца цатысушыга ауысатын цуцыцтар кeлемiне талдау ЖYргiзедi жэне цуцыццолдану тэжiрибесiнiц бiрцатар eзектi мэселелерт шешудщ жолдарын усынады.
Ацпарат талап ету жeнiндегi цатысушыныц цуцыгын ЖYзеге асыруга цатысты Ца-зацстан Республикасыныц Жогаргы Соты тарапынан жасалган байламныц логикалыц бiрiздiлiк талабына сэйкес келмейттдтне мацалада назар аударылады. Сержтестж цыз-метiнен табыс алу жeнiндегi цатысушыныц цуцыгын ЖYзеге асырудагы тосцауылдарга тцт бeлiнген. Сержтестжтщ басцару органдарыныц шешiмдерiн даулауга цатысты wтердщ корпоративтж даулар арасындагы ец кец таралган тYрi екендг атап айтылады. Мацалада басцару органдарыныц шешiмдерiн жэне осы шешiмдердiц негiзiнде жасалган сержтестж мэмтелерш даулаудыц сауалдары да царалган. Сонымен бiрге, автор отандыц сот практи-касынан жаца цатысушыга даулау цуцыгыныц ауыспайтындыгын айгацтайтын iстердiде трсеткен.
КОММЕНТАРИЙ К СТ.11 ЗАКОНА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН «О ТОВАРИЩЕСТВЕ С ОГРАНИЧЕННОЙ И ДОПОЛНИТЕЛЬНОЙ ОТВЕТСТВЕННОСТЬЮ»
Естемиров Марат Асанович
Старший преподаватель департамента частного права Университета КазГЮУ имени М.С. Нарикбаева, PhD доктор, г.Нур-Султан, Республика Казахстан; e-mail: m_estemirov@kazguu.kz
Ключевые слова: товарищество с ограниченной ответственностью; участник; судебная практика; права участника; право участвовать в управлении; право на получение информации; право на получение дохода; право на оспаривание решений органов управления.
Аннотация. В статье представлены рекомендации по расширению основных прав участников товарищества с ограниченной ответственностью, закрепленные в статье 11 Закона Республики Казахстан «О товариществе с ограниченной и дополнительной ответственностью». В частности, проводится анализ таких права участника, как: право участвовать в управлении, право на получение информации, право на получение дохода, право на оспаривание решений органов управления. Автор, используя такие рубрики как «Актуальная проблема» и «Зарубежная практика», обращает внимание читателя на актуальные вопросы отечественной правоприменительной практики и приводит действенные способы решения этих вопро-
сов в соседнем российском правопорядке. В статье автор, на примере ряда корпоративных споров имевших место в отечественной судебной практике, анализирует объем прав переходящих от прежнего участника к новому участнику товарищества с ограниченной ответственностью и предлагает пути решения ряда актуальных вопросов правоприменительной практики.
В статье обращено внимание на логическую непоследовательность позиции Верховного Суда Республики Казахстан, высказанные по вопросу реализации права участника на получения информации. Освещаются трудности реализации права участника на получение дохода от деятельности товарищества. Автор обращает внимание на то, что среди корпоративных споров, спор об оспаривание решений органов управления товарищества является одним из самых распространенных споров на практике. Автором также рассмотрены вопросы оспаривания решений органов управления и, заключенных на основе этих решений, сделок товарищества с ограниченной ответственностью. Помимо этого, автором приведены примеры из отечественной судебной практики, подтверждающие невозможность перехода права на оспаривания к новому участнику.
COMMENTARY TO THE ARTICLE 11 OF THE LAW OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN «ON LIMITED AND ADDITIONAL LIABILITY PARTNERSHIP»
Yestemirov Marat Asanovish
Senior lecturer of the Department of Private law of KAZGUU University named after M.S. Narikbayev, PhD, Nur-Sultan, Republic of Kazakhstan; e-mail: m_estemirov@kazguu.kz
Keywords: limited liability partnership; shareholder rights; judicial practice; rights of the shareholder; rights to participate in management; rights to receive information; rights to receive income; rights to challenge the decision of management.
Abstract. The article provides comments on the basic rights of a shareholder of a limited liability partnership, enshrined in article 11 of the Law of the Republic of Kazakhstan «On limited and additional liability partnership». In particular, by author was analyzed such rights of the shareholder as the right to participate in management, the right to receive information, the right to receive income, the right to appeal decisions of management. By using such headings as «Actual problem» and «Foreign practice», the author pays attention to actual issues of local law enforcement practice and gives examples of solving these issues in the Russian law. In this comment, the author, on the example of a number of corporate disputes that took place in the local judicial practice, analyzes the scope of rights transferred from the former shareholder to the new shareholder of a limited liability partnership and offers solutions to actual issues of law enforcement practice.
The article pays attention to the logical inconsistency of the position of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan, expressed on the implementation of the shareholders right to receive information. Difficulties of realization of the right of the shareholder to receive income from activity of partnership are highlighted. The author draws attention to the fact that among corporate disputes, the dispute on appealling the decisions of the management bodies of the partnership is one of the most common disputes in practice. The author also considers the issues of appealling the decisions of management bodies and transactions of limited liability partnership concluded on the basis of these decisions. In addition, the author provides examples from localjudicial practice, confirming the impossibility of the transition of the right to appeal to a new shareholder.
11-бап. Жауапкершшп шектеулi cepiKTe-спкке катысушылардыц кукыктары
1. Жауапкершшп шeктeулi cepÍKrecTÍKKe катысушылар:
1) осы Зацда жэне серштеспк жаргысын-да кезделген тэртшпен сер^еспк ютерш баскаруга катысуга;
2) серштеспк жаргысында кезделген тэртшпен сер^еспктщ кызмет туралы акпа-рат алуга, оныц бухгалтерлш жэне езге де ку-жаттамасымен танысуга;
3) серштеспк кызметшен осы Зацга, серштеспктщ курылтай кужаттарына жэне оныц жалпы жиналысыныц шeшiмдepiнe сэй-кес табыс алуга;
4) серштеспк таратылган жагдайда кредит берушшермен есеп айырысканнан кешн калган мYлiктiц бip белшнщ кунын неме-се серштеспктщ барлык катысушыларынын кeлiciмi бойынша осы мYлiктiц бip белшн заттай алуга;
5) осы Зацда кезделген тэртшпен ез
Yлесiн белш алу аркылы серiктестiкке каты-суын токтатуга;
6) осы Зацда жэне (немесе) серктестктщ жаргысында кезделген олардыц к¥кыктарын б^зган серiктестiк органдарыныц шешiмдерi-не сот тэртiбiмен дау айтуга кркылы.
2. Жауапкершiлiгi шектеулi сержтестшке катысушылардыц осы Зацда жэне кдаьштай к^жаттарында кезделген баска да к¥кыктары болуы мYмкiн.
Цатысушыныц сергктестгк ¡стерт басцаруга цатысу цуцыгы
К^атысушыныц серктесткт баскаруды жYзеге асыру немесе баскаруга ат салысу к^кыгы, жауапкершiлiгi шектеулi серштестк-ке (б^дан эрiде - ЖШС) катысушыныц басты к^кыктарыныц бiрi. Одетте, ЖШС-нiц баска-ру органдары ретiнде катысушылардыц жал-пы жиналысы мен аткару органын атап жа-тады. ^атысушы осы органдар ж^мысыныц эрбiрiне белсендi араласуга к¥кылы.
Жалпы жиналыс серiктестiктi баскару кдалымындагы ец жогаргы орган болып та-былады. ЖШС туралы зацныц 42-бабыныц 2-тармагында барлык катысушылардыц жалпы жиналыска катысуга, кYн тэртiбiндегi мэсе-лелердi талкылауга катысуга жэне шешiмдер кабылдау кезiнде дауыс беруге к¥кыгы бар екендЫ бекiтiлген. Дегенмен, жалпы жиналыс ж^мысына катысты жекелеген кръктар-ды жYзеге асыруга зац шыгарушы, каты-сушыга тиесiлi дауыс санына карай арнайы талаптарда кояды: мысалы, 10% жэне одан да кеп дауыс санын иеленетiн катысушылар, кезектен тыс жалпы жиналысты шакы-ру бастамасын кетеруге к¥кылы (45-баптыц 2-тармагы); жалпы дауыс саныныц 5% жэне одан да кеп белЫн иеленетш катысушылар, жалпы жиналыстыц ^н тэртiбiне ез сауалда-рын енпзуге к¥кылы (46-баптыц 2-тармагы). Жалпы жиналыс ж^мысына катысудан тыс, серiктестiк катысушысы агымдагы баскаруды жYзеге асыратын аткару органыныц ж^-мысына да белсене араласуга к¥кылы. ЖШС катысушыларыныц ездерi курган серштестж-терде жеке-дара аткару органы болып ж^мыс ютеу^ отандык iскерлiк айналымда жиi кезде-сетiн жайт. М^ны отандык соттарда каралган iстердiц мазм^нынанда керуге болады: ^а-закстан Республикасы Жогаргы Сотыныц (б^-дан эрiде - ^Р ЖС) экiмшiлiк жэне азаматтык ютер бойынша кадагалау сот алкасыныц 2015 жылдыц 28 кацтарындагы №3гп-2-15 каулы-сы, Алматы каласындагы мамандандырылган ауданаралык экономикалык сотыныц (б^дан эрiде - МАЭС) 2016 жылдыц 24 тамызындагы №7527-16-00-2/6050 шешiмi жэне т.с.с.
ЖШС катысушысыныц б^л к¥кыгы жай-лы сез козгаганда, баскаруга катысудыц к^кык па элде, мiндет пе екендЫ сот практи-касында езектi болып таргандыгына да назар
аудара кеткен жен. Мысалы, Астана каласы-ныц МАЭС 2011 жылдыц 11 желтоксанын-дагы №02-8121-11 шешiмi, Шыгыс К^азакстан облыстык (б^дан эрiде - ШКР) вскемен кала-лык сотыныц 2016 жылдыц 11 наурызындагы ^йгарымы, ^Р ЖС экiмшiлiк жэне азаматтык ютер бойынша кадагалау сот алкасыныц 2015 жылдыц 01 казанындагы 3г-3507(2)-15 каулы-сы жэне т.б.
^атысушыныц серiктестiктiц кызметi туралы акпарат алуга, оныц бухгалтерлiк жэне езге де к¥жаттамасымен танысу к¥кыгы
Акпарат алу к¥кыгы тек ЖШС нысаны-ныц катысушылары гана иеленетiн к¥кык емес. Атап айтканда, акпарат алу к¥кыгы езге де бiркатар ¥йымдык-к¥кыктык нысандардыц да катысушылары иеленетiн крыктар тiзiмi-нен берiк орын алган. Мысалы, «вндiрютiк кооператив туралы» ^Р зацыныц 9-бабыныц 1-тармагыныц 3)-тармакшасына сэйкес кооператив мYшелерi кооперативтiц кызмет1 туралы толык акпарат алуга, соныц iшiнде кооперативтiц бухгалтерлiк жэне баска к¥-жаттамаларымен танысуга кр;ылы. «Акцио-нерлiк когамдар туралы» ^Р зацыныц (б^дан эрiде - АК^ туралы зац) 14-бабыныц 1-тармагыныц 3)-тармакшасына сэйкес акционер когамныц кызметi туралы акпарат алуга, оныц шшде акционерлердщ жалпы жиналысында немесе когамныц жаргысында айкындалган тэртiппен когамныц каржылык есептшпмен танысуга кркылы.
«Шаруашылык серiктестiктер туралы» ^Р зацыныц 8-1 бабына сэйкес шаруашылык серктестН езiнiц катысушыларыныц талап етуi бойынша серiктестiктiц кызметi жэне оныц катысушыларыныц мYДделерiн козгай-тын акпарат беруге мiндеттi. Ал, шаруашылык серiктестiктерi катысушыларыныц мYДде-лерiн козгайтын акпарат деп зац шыгарушы келесiлердi таниды:
1) серiктестiк катысушыларыныц жалпы жиналысында кабылданган, серiктестiктiц байкау кецесшщ, аткарушы органыныц, тек-серу комиссиясыныц (ревизорыныц) шешiм-дерi жэне кабылданган шешiмдердiц орында-луы туралы акпарат;
2) серктестктщ ез капиталы мелшершщ жиырма бес жэне одан да кеп проценты кдаай-тын мелшерде серктестктщ карыз алуы;
3) жасалган мэмiле нэтижесiнде серкте-стiктiц ез меншЫндеп капиталы мелшерiнiц жиырма бес жэне одан да кеп проценты кдаай-тын сомадагы мYлiк сатып алынатын немесе иелiктен шыгарылатын iрi мэмiленi немесе езара байланыстагы мэмiлелердi серктестк-тiц жасауы;
4) серктестктщ кандай да болсын кыз-меттщ тYрiн жYзеге асыруга жэне (немесе) белгш бiр iс-эрекеттер жасауга лицензиялар алуы, олардыц колданылуын токтата тару не-
месе токтату, сондай-ак серштесиктщ кандай да болсын кызметтш тYрiн жYзеге асыруга жэне (немесе) белгiлi бiр ю-эрекеттер жасауга бурын алган лицензияларынан айыру;
5) сер^еспктщ мYлкiне тыйым салу;
6) нэтижесшде сер^еспктщ баланстык куны когам активтерi жалпы мeлшерiнiц он немесе одан да кеп процентш курайтын мYлкi жойылган тетенше сипаттагы жагдайлардыц басталуы;
7) серiктестiктi экiмшiлiк жауаптылыкка жэне(немесе)оныц лауазымды адамдарын кыл-мыстык немесе экiмшiлiк жауаптылыкка тарту;
8) серштеспкп мэжбYрлеп кайта уйымда-стыру туралы шешiм;
9) аудиторлык есеп (ол бар болса);
9-1) сотта корпоративтiк дау бойынша iс козгалганы туралы акпарат;
10) сер^еспктщ жаргысына сэйкес серiктестiк катысушыларыныц мYДделерiн козгайтын езге де акпарат танылады.
Ал, ЖШС туралы зацныц 60-1-бабынын ережелерше сэйкес серштеспктш аткарушы органы сотта корпоративтш дау бойынша iс козгалганы туралы серштеспктщ барлык катысушыларын сот хабарламасын немесе шакыртуын алганнан кешн жетi кYн iшiнде хабардар етуге мiндеттi екендiгi кeрсетiлген.
Серiктестiк кызмет жайлы акпаратты алуга сурау жолдаган ЖШС катысушысы-ныц талабы серштеспктш аткарушы органы тарапынан ерiктi турде орындалмай, каты-сушы кажеттi акпаратты сот тэртiбiмен алгы-сы келсе, эдетте, отандык соттар келесi кос талаптьщ сакталуына баса назар аударады: 1) сурау салган тулгада, осы серштеспктщ ка-тысушысы мэртебесшш болуы кажет. Деген-мен, отандык сот практикасында катысушы мэртебесшш бекiтiлген тэртште тсркелме-гендiгiне карамастан акпарат алуга кукылы екендiгiн бекiткен iстер де кездеседь Мы-салы, «ТенгизИнтерНефтеГазСтрой» жэне «Каспиан Салфа Компани» серiктестiктерiнiн арасындагы дауга катысты кабылданган КР ЖС экiмшiлiк жэне азаматтык iстер бойынша кадагалау сот алкасыныц 2014 жылдын 28 сэуiрiндегi 3г-1516-14 каулысы; 2) каты-сушы сот тэртсбше жYгiнбестен бурын акпаратты усынуды талап етiп серiктестiктiн аткарушы органына жYгiнуi тиiс жэне бул талабы серштеспктш аткарушы органы тарапынан канагаттандырусыз калган ретте гана акпаратты сот тэртiбiмен талап ете алады. Мысалы, «Арлан» ЖШС туындаган дауга катысты Астана каласыныц апелляциялык сот алкасыныц 2014 жылдыц 30 мамырындагы 2а-2817/2014 каулысы. Бул юте сот, акпарат
алу туралы талаппен сотка жYгiнерден бурын катысушыныц серштеспкке акпаратты беру туралы талаппен жYгiнуi кажеттiгi жайлы байлам жасаган. Сондай-ак катысушыныц серiктестiкке аталган талаппен жYгiнбеуi, та-лапты канагаттандырмауга негiз болып табы-лады, деген пiкiр бiлдiрген.
Шетелдт тэж1рибе
Ресей Федерациясыныц Жогаргы Арби-траждык Соты кабылдаган акпараттык хат-тагы мына бiр тармакка зер салсак: «6. Егер, ют карау сэтiнде мундай тулга шаруашылык когамныц катысушысы болып табылмай-тын болса, онда бул тулганыц шаруашылык когамды акпаратты беруге мiндеттеу туралы талабыныц канагаттандырылмайтындыгын соттар назарда устауы тиiс. Дегенмен, егер тулганыц жаргылык капиталдагы Yлесi сатып алынып жауапкерштт шектеут когам оныц кунын тeлеуi тиiс болса (ЖШК туралы Зацныц 23-бабы), сондай-ак егер тулгадан ашык акционерлiк когамныц акциялары, акционер-лiк когамдар туралы Зацныц 84.8 бабында карастырылган тэртiпте сатып алынып жатса, онда тшсшше когам тeлеуi тиiс Yлестiц кунын айкындауга не сатып алынгалы жаткан акциялардыц багасын белгiлеуге байланысты когамныц кызмет жайлы акпарат усынуды талап етуге кукылы»1.
Квкейкест1 взект1 мэселе
Отандык сот практикасында, тулга ЖШС катысушысы мэртебесш алганга деИiнгi ке-зецдер бойынша акпараттыц берiлуiн талап ете алады ма, деген сауал туындап жатады. Ак-ционердш акпарат алу кукыгы жайлы туындаган бiр iсте, отандык сот корпусыныц же-келеген eкiлдерi, тулга акционер мэртебесш иеленбей турган кезецдер бойынша акпарат талап ете алмайды, деген байлам жасаган ед1 [1, б.193]. Аталган iсте жасалган бул сот бай-ламын, белгiлi-бiр децгейде КР ЖС да куптап тур деуге болады. Мысалы, КР ЖС 2015 жылдыц 04 акпанындагы 3гп-80 каулысы. Атап айтканда, бул каулыда КР ЖС акционердiц акпарат талап ету кукыгыныц жеке мYлiктiк емес кукыктар санатына жататындыгы жайлы байлам жасаган едь Ал, КР АК 116-бабыныц 4-тармагында тулгага тиесш жеке мYлiктiк емес кукыктардыц eзге тулгага бершмейтш-дiгi бекiтiлген. Демек, бул eзiне тиесiлi акци-ялар пакетш иелiктен шыгарган акционердiц акпарат алу кукыгы, аталган акциялар пакетш сатып алган тулгага ауыспайды деген сeз. Бiрак, бул устанымныц орындылыгы, дуры-стыгы басы ашык ^йнде калуда. Сауалдыц осы кыры ЖШС нысанында туындаган кез-де ют караган сот, серiктестiктiц жаца каты-
1 О некоторых вопросах практики рассмотрения арбитражными судами споров о предоставлении информации участникам хозяйственных обществ: инфор. письмо ВАС РФ от 18 января 2011 года, №144 // http://www. arbitr.ru/as/pract/vas_info_letter/32916.html.
сушысы б^рынгы кезецдер бойынша акпарат-ты талап ете алады, деген байлам жасаган едi. Мысалы, «Орловка» ЖШС туындаган дауга катысты кабылданган Акмола облыстык азаматтык ютер женшдеп сот алкасыныц 2018 жылдыц 11 шшдесшдеп №1199-18-00-2а/1284 каулысы. ЖШС пен акционерлж когам ны-сандарыныц айырмашылыктарына караганда ^ксас т^старыныц молдыгын ескере отырып, катысушыныц (акционердiц) серктестктш (когамныц) кызмет етуiнiц барлык кезецдер1 бойынша акпаратты талап ете алатындыгы жайлы ^Р ЖС ортак ^станым калыптастырса, жен болар едь
Шетелдж тэж1рибе
Ресей Федерациясыныц Жогаргы Ар-битраждык Соты кабылдаган акпараттык хаттагы бесiншi тармакка назар салсак: «5. Т^лга rimi, ол кезецдерде катысушы мэрте-бесш иеленбесе де, шаруашылык когамныц барлык ж^мыс iстеу кезецi бойынша катысушыныц к¥жаттар мен акпаратты талап ету к^кыгын шектейтiн ешбiр ереженщ не акци-онерлiк когамдар туралы зацныц немесе жау-апкершiлiгi шектеулi когамдар туралы зацныц мазм^нында жоктыгын соттар назарда ^стауы тиiс. Шаруашылык когамныц катысушысы мэртебесiн иеленген сэттен бастап т^лга б^л к^жаттардыц жасалу мерзiмiне карамастан когамнан оларды ^сынуды талап ете алады».
Цатысушыныц табыс алу цуЦЫ8Ы
Коммерциялык ^йымдарды соныц iшiнде, ЖШС нысанын к¥ру барысындагы кдаыл-тайшылардыц кездейтiн басты максаты табыс табу болып есептеледь ЖШС нысанында таза табысты эрбiр токсан, жарты жыл немесе бiр жыл корытындысы бойынша белуге р^к-сат етiледi. Таза табысты белу туралы шешiм ЖШС катысушыларыныц жалпы жиналысында кабылданады. Егер серктестк жаргы-сы шешiмдер кабылдау Yшiн сан жагынан кепшiлiк дауысты немесе бiрауыздан дауыс берудi кажет етпесе, таза табысты белу жайлы шешiм эдетте, катысушылардыц жалпы жиналысында жай кепшшк даусымен кабылданады. катысушылардыц жалпы жиналысы таза табысты белмейтшдЫ жайлы да байлам жаса-уы мYмкiн (ЖШС туралы зацныц 40-бабыныц 1-тармагы). катысушылардыц жалпы жина-лысыныц таза табысты белмеу туралы шешiм кабылдай алатындыгы сот практикасымен куатталады. Мысалы, Актебе облыстык сотыныц апелляциялык сот алкасыныц 2012 жылдыц 26 маусымындагы №2а-761/2012 шешiмi. Сондай-ак, СолтYCтiк ^азакстан (б^дан эрiде - С^О) облыстык сотындагы апелляциялык сот алкасыныц 2011 жылдыц 19 казанындагы №2а-1425/2011 каулысында келесщей iс си-патталады. Атап айтканда, б^л iсте «Титан» ЖШС катысушысы Л.Ю.И., таза табысты белу туралы талабымен сотка жYгiнген. Сот
процесс барысында аталган серiктестiктiц Yш катысушысыныц бар екендiгi жэне олардыц 50%, 25% жэне 25% Yлестен иеленетш-дiктерi белгiлi болды. Жаргыльщ капиталдагы Yлестердiц 50% ие Л.Ю.И., таза табысты белу туралы дауыс берсе, ал калган ею катысушы белмеу туралы дауыс берген. Б^л ретте, сот таза табысты белудi мшдеттеуге болмайтын-дыгы жайлы байлам жасаган. Дэл осындай жагдай келес бiр iсте де калыптаскан. Алматы калалык сотыныц азаматтык жэне эюмшшк iстер женiндегi апелляциялык алкасыныц 2016 жылдыц 08 маусымындагы №2а-2537 каулысында «SSM-Oil» ЖШС-нiц таза табысын белу туралы сауал жалпы жиналыстыц кYн тэртiбiне шыгарылады. Жаргылык капитал-дыц 60% Yлесiне ие катысушы таза табысты сержтестж кызметiн ары карай дамыта тYсуге ж^мсау жайлы шешiмге дауыс берсе, ал 40% Yлеске ие катысушы б^ган карсы болады. Сот жалпы жиналысты етюзу тэртiбiнде ешбiр кемшiлiк кетпеген деп тауып, жалпы жиналыстыц таза табысты белмеу туралы шешiмiн зацды деп таниды.
Таза табыстыц ЖШС катысушыларына тиесш Yлеске пара-пар элде баскалай бель нетiндiгiне катысты отандык зерттеушiлер арасында эралуан пiкiр кездеседi. Ал, сот тэжiрибесi пара-пар белiнiс кагидатынан ауыткуга жол берiлетiндiгiн керсетуде. Мысалы, Алматы облыстык сотыныц азаматтык ютер женшдеп алкасыныц 2009 жылдыц 05 тамызындагы №2а-1046-09 каулысында си-патталган iсте «Кек-взек» ЖШС катысушыларыныц таза табысты белудщ Yлеске пара-пар емес, езге де тэсшн тацдауга к¥кылы екендiгi бекiтiлген. Сондай-ак С^О сотыныц апелляциялык сот алкасыныц 2010 жылгы №2а-212 каулысында «Дом торговли» ЖШС катысушыларыныц арасындагы таза табысты белуге катысты дау сипатталады. Б^л iсте ЖШС катысушылары таза табысты ЖШС-ка тиесiлi гимараттагы белiктердi катысушылар арасында белiп, сол белiктердi пайдаланудан тYCкен табыс есебiнен пайда алуды бекiтедi.
Квкейкестг взектг мэселе
Серктестк катысушыларыныц кдаамы ауыскан ретте б^рынгы катысушылардыц алдыцгы кезецдер бойынша табысты алуга крыктарыныц бар-жоктыгына токталсак. Мысалы, «Акционерлiк когамдар туралы» ^азакстан Республикасыныц 2003 жылгы 13 мамырдагы №415 Зацымен салыстырганда ЖШС туралы отандык зацда б^л мэселе рет-телiнбеген. Атап айтканда, АК^ туралы зацныц 22-бабыныц 1-тармагында «Теленбеген ди-видендтерi бар акцияларды иелiктен алу, егер акцияларды иелiктен алу туралы шартта езге-ше кезделмесе, акцияныц жаца иесiнiц оларды алу к¥кыгымен жYзеге асырылады» деген ереже бектлген. Осы мазм^ндагы ереженiц
ЖШС туралы зацда болмауы, сот тэжiри-бесшде киындыктарды туындатып жаткан-дыгын KepeMÏ3. Мысалы, Караганды облы-сыньщ экономикалык сотыныц 2013 жылдын 29 маусымындагы №2-3188/13 шешiмiнде сипатталган ic. Дегенмен, кукыкколдану тэжiрибеciнде езге де байламдардыц жасалып жаткандыгына куэ болудамыз. Атап айткан-да, Караганды облыстык экономикалык сотыныц 2009 жылдыц 09 казанындагы №2-269609 шешiмiнде «Медсанчасть «Шахтер Испат Кармет» ЖШС туындаган дау сипатталады. Бул дауда аталган сер^еспктщ катысушысы 2004-2005 каржылык жылы бойынша таза та-бысты белу туралы талап кояды. Алайда, сот талапты канагаттандырмау жайлы байлам жа-сайды жэне муны келесщей дэйектермен не-гiздейдi. Бiрiншiден, аталган катысушы eзiнiц Yлеciн 2009 жылдыц 30 наурызында езге ка-тысушыга саткан. Демек, бул талап коюшы cерiктеcтiкке катысты талап кою кукыгынан айрылган. Бул кукык толыктай жаца каты-сушыга ауыскан. Екiншiден, 2004-2005 каржы жылыныц табысын белу туралы мэселеш тек 2006 жылдыц 31 наурызына дейiн гана кете-руге болады. Себебi, каржы жылы аякталган-нан кейiн 3 айдыц шшде каржылык еcептiлiк бекiтiлуi тиic. Ал, муны казiр кетеру бол-майды. Yшiншiден, кейiнгi каржы жылдары серштеспк кызметi Yшiн шыгынга толы кезец болган. Сол cебептi, алынган табысты кешн-ri жылдардыц шыгыны жойып кеткен. Бiрак, отандык сот тэжiрибеciнде дэл осыган уксас жагдайларда езге де байламдардыц жасалган-дыгын кездеспруге болады. Атап айтканда, СКО экономикалык сотыныц 2017 жылдыц 29 мамырындагы №5930-17-00-2/1293 шешiмiн-де «Су-808» ЖШС-де туындаган дау сипатта-лып, бул юте сот таза табысты белу туралы шешiмнiц жыл аякталганнан кешн Yш айдыц iшiнде eткiзiлуi тшстш туралы талапты сакта-маудыц жалпы жиналыстыц шешiмiнiц жа-рамсыздыгына экелмейтшдш жайлы байлам жасалган. Ал, Алматы калалык сотыныц 2015 жылдыц 23 маусымындагы №2а-3823/2015 каулысында «TND» ЖШС орын алган дау сипатталады. Атап айтканда, 2012 жылдыц желтоксан айынан 2013 жылдыц маусымына дейiн осы сер^еспктщ катысушысы болган В.Н. Горобцов аталган кезец бойынша езше юрю берiлмегендiгiн алга тартып, каржылык сараптама жYргiзудi талап етедi. Бiрiншi саты-дагы сот талапты негiздi деп тауып, канагат-тандырады. Алайда, апелляциялык саты та-лап коюшыныц сер^еспк катысушысы емес екендiгiне назар аударып, аталган сараптама-ны жYргiзудi талап ете алмайтындыгы жайлы байламга келедь
Бiздiц пайымдауымызша, туындаган бул жагдайдыц кукыктык реттелуiн айкын, угы-ныкты ету Yшiн жогарыда аталган АК туралы
зацныц 22-бабыныц 1-тармагындагы ереже-мен мазмундас норманы ЖШС туралы зацга да ендiрген жен.
Келес бiр eзектi сауал санатына Yлкен берешегi бар ЖШС-тiц таза табысын белуге болатын-болмайтындыгы жайлы мэселеш жаткызуга болады. Мысалы, Актебе облыстык сотыныц апелляциялык сот алкасыныц 2011 жылдыц 18 акпанындагы №2А-221 каулысында ЖШС катысушыларыныц Yлкен мелшерде берешек соманыц барлыгына карамастан таза табысты беле алатындыгы жайлы байлам жасалган. Бiздiц пайымдауымызша, бул мэселе АК туралы зацныц 22-бабыныц 5-тармагын Yлгi ретiнде ала отырып, зац шыгарушы тара-пынан жт реттелуi тиic. Атап айтканда, АК туралы зацныц 22-бабыныц 5-тармагында келесщей ереже бектлген:
«Когамныц жай жэне артыкшылыкты ак-циялары бойынша:
1) ез капиталыныц терic мeлшерi болган жагдайда немесе егер когамныц ез капиталыныц мeлшерi оныц акциялары бойынша диви-дендтер есептеу нэтижеciнде терю болса;
2) егер когам Казакстан Республикасыныц оцалту жэне банкроттык туралы зацна-масына сэйкес телем кабшетаздш немесе дэрменciздiк белгiлерiне сай келсе не аталган белгшер когамда оныц акциялары бойынша дивидендтер телеу нэтижесшде пайда болса, дивидендтердi есепке жазуга жол бершмейдЬ»
Шетелдт тэж1рибе
«Жауапкерштт шектеулi когамдар туралы» ресейшк зацныц 29-бабында келеciдей ереже бектлген: «29-бап. Когамныц каты-сушылары арасында табысты бeлудi шектеу. Когамныц катысушыларына табысты телеуге шек кою.
1. Келесщей жагдайларда катысушылар арасында табысты белу женшде шешiмдi ка-былдауга когам кукылы емес, егер:
- когамныц жаргылык капиталы толыктай теленбесе;
- осы федеральдык зацда керсетш-ген жагдайларда катысушыныц Yлеciнiц не Yлеcтiц бiр бeлiгiнiц шынайы куны теленбесе;
- дэрменаздш (банкроттык) туралы федеральдык зацга сэйкес егер мундай шешiмдi кабылдау cэтiнде когамда дэрменаздш (банкроттык) сипаттары бар болса немесе бул белгшер аталган шешiмдi кабылдау нэтижесшде пайда болатын болса;
- егер мундай шешiмдi кабылдау сэтш-де когамныц таза активтершш куны онын жаргылык капиталы мен резервтш корынан кем болса немесе мундай шешiмдi кабылдау нэтижеciнде олардыц мeлшерi кем болып шыгатын болса;
- федеральдык зацдарда керсетшген езге де жагдайларда.
2. Когам катысушылары арасында табы-
68
сты белу женшдеп кабылданган шешiмдi орындауга когам келесщей жагдайларда кукылы емес:
- дэрменЫздж (банкроттык) туралы федеральдык зацга сэйкес егер мундай тeлемдi телеу сэтшде когамда дэрменЫздж (банкроттык) сипаттары бар болса немесе бул сипат-тар аталган тeлемдi телеу нэтижеciнде пайда болатын болса;
- егер мундай тeлемдi телеу сэтшде когамныц таза активтершщ куны оныц жаргылык капиталы мен резервтж корынан кем болса немесе мундай тeлемдi телеу нэтижеciнде олардыц мeлшерi кем болып шыгатын болса;
- федеральдык зацдарда керсетшген езге де жагдайларда.
Бул тармакта аталган мэн-жайлар жой-ылган ретте табысты белу туралы кабылданган шешiмдi орындау Yшiн когам каты-сушыларга табысты телеуге мшдетл».
Катысушыныц кукыктарын бузган cерiктеcтiк органдарыныц шешiмдерiне сот тэртiбiмен дау айтуга кукыгы
Сержтестжтщ баскару органдарыныц шешiмдерiн даулау жагдайы корпоративтiк да-улардыц iшiндегi ец кеп таралган тYрi болып танылады. ЖШС туралы зацныц 50-бабын-да келесщей ереже бектлген: «Жалпы жи-налысты eткiзу мен шешiмдер кабылдаудыц осы Зацмен, cерiктеcтiк жаргысымен немесе сержтестжтщ шю кызметiн реттейтiн ереже-лермен жэне езге кужаттармен белгшенген тэртiбiн буза отырып кабылданган жауап-кершiлiгi шектеулi cерiктеcтiкке катысушы-лардыц жалпы жиналысыныц шешiмiн, сол сиякты жалпы жиналыстыц зацга не сержтестж жаргысына кайшы келетiн шешiмiн, соныц iшiнде cерiктеcтiкке катысушыныц кукыктарын бузатын шешiмiн, дауыс беру-ге катыспаган немесе дау тугызган шешiмге карсы дауыс берген cерiктеcтiкке катысушыныц арызы бойынша сот толык немесе шша-ра зацсыз деп тануы мYмкiн. Мундай арыз сержтестжке катысушы кабылданган шешiм туралы бшген немесе бiлуге тиic болган ^н-нен бастап алты ай шшде, ал егер ол шешiм кабылдаган жалпы жиналыска катысса, онда жалпы жиналыстыц бул шешiмдi кабылдаган куншен бастап алты ай iшiнде берiлуi мYмкiн. Жауапкершiлiгi шектеулi cерiктеcтiктiц езге де органдарыныц шешiмдерiне дау айту осы баптыц бiрiншi бeлiгiнде кезделген тэртш пен мерзiмдерде жYзеге асырылады».
Серiктеcтiктiц жаргылык капиталындагы Yлеcтердiц аз белтн иеленетiн катысушыныц баскару органдарыныц шешiмiн даулай алу мYмкiндiгiне катысты отандык сот практика-сында оц жауап бершген. Атап айтканда, Ал-маты облыстык МАЭС-ныц 2009 жылдыц 10 тамызындагы №2-826/2009 шешiмiнде «Тал-дыкорган жолдары» ЖШС жаргылык капи-
талыныц 2% Yлеciн иеленетiн катысушыныц жалпы жиналыстыц шешiмiн даулаган талабы сипатталады жэне бул юте сот, аталган катысушыныц талабын канагаттандыру жайлы байламга келедi.
Ал, баскару органыныц шешiмiн жарам-сыз деп тану талабымен жYгiнуге арналган алты айлык мерзiмдi eткiзiп алган ретте аталган мерзiмдi кайта калпына кел^руге болады ма, деген сауал туындайды. Сот практи-касында аталган мерзiмдi калпына келтiруге болады, деп жауап бершген ютер кездеcедi. Мысалы, Алматы облыстык сотыныц касса-циялык сот алкасыныц 2011 жылдыц 16 маусымындагы №2к-303/2011 каулысы.
Квкейкестг взектг мэселе
ЖШС-ка кейiннен косылган жаца каты-сушылардыц алдыцгы кабылданган шешiм-дердi сот тэртiбiмен даулау бастамасыныц ба-сым кеп жагдайларда сэтЫз аякталатындыгы белгiлi болуда. Мысалы, Алматы каласындагы МАЭС 2015 жылдыц 12 акпанындагы №24617 шешiмiне аркау болган icке назар ауда-ралык. Атап айтканда, бул юте талап коюшы К., езге сауалдармен бiрге cерiктеcтiк жаргы-сыныц кейбiр ережелерiн жарамсыз деп тану-ды соттан сураган. Осы ретте, сот талап коюшы К-ныц сержтестжке тек 2013 жылы гана косылгандыгына, ал, казiргi редакциядагы жаргыныц 2012 жылы кабылдангандыгына ciлтеме жасап жэне жаргыны жасау cэтiнде К., сержтестж катысушысы болмагандыктан, тиiciнше К-ныц кукыгыныц бузылуы мYмкiн емеcтiгi жайлы корытындыга келген. КР ЖС 2011 жылдыц 18 казанындагы Згп-737 каулы-сыныц мазмунында да осыган уксас байлам жасалган. Атап айтканда, «Корпорация Регион Групп» ЖШС-нщ катысушысы Б., eзi катысушы мэртебесш алганга дешнп cерiктеcтiк жасаган бiркатар мэмiлелердi жарамсыз деп тану туралы талап-арызымен сотка жYгiнген. КР ЖС бул юте аталган мэмшелердщ талап коюшы Б., сержтестжтщ катысушысы мэртебесш иеленбей турган кезде жасалгандыгына жэне осы себепт^ оныц кукыктары мен заци мYДделерiнiц бузылмагандыгына ciлтеме жасап, талап-арызды канагаттандыруга не-гiз жок деп табады. Сондай-ак осыган уксас байлам Астана каласыныц МАЭС-ныц 2016 жылдыц 13 cэуiрiндегi №7119-16-002/1367 шешiмiнде де жасалган. Нактырак айтсак, аталган юте «Фирма Дэуiр и Д» ЖШС катысушысы А., 2004 жылы шакырылган жалпы жиналыстыц шешiмiн жарамсыз деп тануды сураган талап-арызымен сотка жYгiнедi. Осы ретте, талап-арызды канагаттандырудан бас тарткан сот, езшщ бул байламын А-ныц сержтестж катысушысы мэртебеciн 2015 жылы гана алганын, сондыктан кукыктары мен заци мYДделерiнiц бузылмагандыгымен негiздейдi. Бул ютеп талап коюшы А., ез Yлеciн ерiмен
Азаматтьщ жэне азаматтьщ процеспик цуцыц:
ажырасу барысындагы мYлiктi белюу кезш-де алган болатын. Дегенмен, сот А-ны мYл-дем баска тулга ягни, жаца катысушы ретiнде кабылдап, талап-арызды канагаттандырусыз калдырады. Осыган уксас байламды Караганды облыстык сотыныц кассациялык сот алка-сыныц 2012 жылдыц 06 кыркYЙегiндегi №2к-1310 каулысынан да кездестiруге болады. Бул каулыда сипатталган iсте «Балхашская полиграфия» ЖШС катысушысы А.И.Е., осы серш-тестiктiц жасаган мэмiлесiн жарамсыз деп та-нуды жэне аткарушы органды жауаптылыкка тартуды ез талабында сураган едi. Алайда, сот катысушы мэртебесш А.И.Е., тек 25.07.2011 жылы гана алгандыгын, сол себептi алдыцгы кезец бойынша оныц мэмiленi даулай алмай-тындыгына сiлтеме жасайды.
Бiздiц пайымдауымызша, осы белiктегi отандык сот практикасы тYзетiлiп, жаца ка-тысушыныц талабын канагаттандыру не ка-нагаттандырмау туралы байлам жасауда ба-сты назар мазмундык жагына аударылуы тиiс.
Шетелдт тэж1рибе
Ресей Федерациясыныц Жогаргы Арби-траждык Соты Пленумыныц 2014 жылдыц 16 мамырындагы №28 «1р1 мэмшелер мен жаса-луында мYДделiлiк бар мэмiлелердi даулауга катысты кейбiр сауалдар туралы» Каулысы-ныц 11 тармагында келесiдей ереже бектл-ген: «11. Когамныц мэмiлесiн даулап жаткан катысушыныц, когамныц мYДдесiнде эрекет ететiндiгi (РФ АПК 225.8 бабы) себепп:
1) талап коюшыныц мэмiленi жасасу сэтшде когамныц катысушысы болмау фак-т1с1 талап-арызды канагаттандырудан бас тартуга непз болып табылмайды. РФ АК 201 бабы бойынша мундай катысушылардыц (ак-ционерлердiц) талаптары бойынша талап кою мерзiмiнiц етуi бурынгы катысушы мэмшеш макулдау тэртiбiн буза отырып жасагандыгын бiлген немесе бiлуге тиiс болган сэттен баста-лады;
2) мэмшеш жарамсыз деп тану туралы катысушыныц талап-арызын канагаттандыру туралы шешiм когамныц пайдасына кабылда-нады...»2.
Бул сауалга ресейлiк зерттеушiлер та-рапынан да эралуан пшрлер бiлдiрiлген едi. Атап айтканда, А. Ягельницкий езiнiц зерттеу жумысында серiктестiкке жацадан косылган катысушыда бурынгы жасалган мэмiлелердi сот аркылы даулай алу мYмкiндiгi болуы тшс,
деп пайымдайды жэне мундай мYмкiндiктl куптамайтын сот позициясын негiзсiз, деп санайды [2, б.199-235]. Ал, К.В. Нам болса, мерз!м факторы когамныц жасаган мэмше-лерiн даулау мYмкiндiгiн катысушыга усыну барысында шешушi мацызга ие болмауы ти1с, деп есептейдь Бул зерттеушiнiц позициясы бойынша накты кукыктары мен заци мYДде-лершщ бузылуы осы мэселедегi басты назар-да усталуы ти1с ДYние болуы кажет [3, б.344-345]. Ал, В.А. Гуреев болса, уйымга жацадан косылган катысушыныц (акционердщ) алдыцгы жасалган мэмшелерд! даулай алмауы тшс, деп есептейд! жэне бул устанымды бею-тетiн ережелердi зацнамага ендiрудi усынады [4, б.130].
Серiктестiктiц баскару органдарынын шешiмiмен, осы шешiмнiц непзшде сырттагы Yшiншi тулгалармен серiктестiктiц жасаскан мэмiлелерiнiц ара катынасын айкындау да бY-г1нг1 кYн тэртiбiндегi аса езект сауал. Отандык сот практикасында шешiмдi жарамсыз деп та-нумен 61ргс, косымша осы шешiмнiц непзшде жасалган мэмшеш де жарамсыз деп тану туралы талабымен жугшген жагдайлар кезде-седi. Мысалы, Алматы облыстык МАЭС-ныц 2009 жылдыц 10 тамызындагы №2-826/2009 шешiмi, Алматы облыстык апелляциялык сот алкасыныц 2010 жылдыц 04 мамырындагы №2а-649/2010 каулысы. Сондай-ак шешiмнiн жарамсыздыгыныц мэмiленiц де жарамсыз-дыгына уласкан iстер кездеседi. Мысалы, СКО МАЭС-ныц 2009 жылдыц 07 желтоксанын-дагы №2-2291/09 шешiмi. Дегенмен, шешiмнiн жарамсыздыгыныц мэмiлеге эсер етпейтшдН жайлы да жасалган байламдар бар. Мысалы, Алматы каласындагы МАЭС-ныц 2014 жылдыц 28 шшдесшдеп N02-9565/14 шешiмi. Баскару органыныц шешiмiн жарамсыз деп танымай, бiрден осы шешiмнiц негiзiнде жасалган мэмiленi жарамсыз деп тануга болады ма? Отандык сот практикасы шешiмдi жарамсыз деп танымай турып, бiрден шешiмнiц не-гiзiнде жасалган мэмiленi жарамсыз деп тануга болмайтындыгы жайлы жауап берген. Атап айтканда, КР ЖС 2015 жылдыц 30 кыр^йегш-деп №3гп-508 каулысында кассациялык саты-ныц шешiмдi жарамсыз деп танымай турып, мэмшенщ жарамсыздыгы мэселесiне ауыса алмайтындыгы жайлы п1к1р бiлдiргендiгi кел-тiрiледi.
2 Постановление Пленума ВАС РФ. О некоторых вопросах, связанных с оспариванием крупных сделок и сделок с занитересованностью: утв. 16мая 2014 года, №26//http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_163615/.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Сисимбаев Е.К. Информационные права акционеров. Правовые последствия их несоблюдения / В кн.: Судебная практика применения Закона «Об акционерных обществах». Проблемы разрешения споров, связанных с корпоративным управлением». - Костанай: Костанайполиграфия, 2010. - 384 с.
2. Ягельницкий А.А. Категория правопреемства в российском гражданском праве: дис. ... канд. юрид. наук: 12.00.03 - гражданское право; предпринимательское право; семейное право; международное частное право - М., 2011. - 263 с.
3. Нам К.В. Обжалование акционером решений органов управления акционерного общества (некоторые проблемы в теории и практике) // Недействительность в гражданском праве: проблемы, тенденции, практика: сб. ст. / под ред. М.А. Рожкова. - М.: Статут, 2006. - С. 334-350.
4. Гуреев В.А. Проблемы защиты прав и интересов акционеров в Российской Федерации. - М.: Волтерс Клувер, 2007. - 208 с.
REFERENCES
.1. Sisimbaev E.K. Informatsionnyie prava aktsionerov. Pravovyie posledstviya ih nesoblyudeniya / V kn.: Sudebnaya praktika primeneniya Zakona «Ob aktsionernyih obschestvah». Problemyi razresheniya sporov, svyazannyih s korporativnyim upravleniem». - Kostanay: Kostanaypoligrafiya, 2010. - 384 s.
2. Yagelnitskiy A.A. Kategoriya pravopreemstva v rossiyskom grazhdanskom prave: dis. ... kand. yurid. nauk: 12.00.03 - grazhdanskoe pravo; predprinimatelskoe pravo; semeynoe pravo; mezhdunarodnoe chastnoe pravo - M., 2011. - 263 s.
3. Nam K.V. Obzhalovanie aktsionerom resheniy organov upravleniya aktsionernogo obschestva (nekotoryie problemyi v teorii i praktike) // Nedeystvitelnost v grazhdanskom prave: problemyi, tendentsii, praktika: sb. st. /pod red. M.A. Rozhkova. - M.: Statut, 2006. - S. 334-350.
4. Gureev V.A. Problemyi zaschityiprav i interesov aktsionerov v Rossiyskoy Federatsii. -M. : Volters Kluver, 2007. - 208 s.
