CC BY
0IX СЪЕЗД ФИЗИОЛОГОВ КАЗАХСТАНА
электр тогы) уштастыру барысында егеу^уйрыщтарда белсендi ^ашу шартты рефлексi ^урастырылды. Нейропептид-даларгин орталыщ нерв жYЙесiнiи функциясын ^алай eзгертетiндiгiн аньщтау Yшiн, ба^ылау жэне тэжiрибелiк топ жануарларында шартты рефлекстщ ^алыптасуы жэне оный са^талуы тексерiлдi. Даларгин еплген ба^ылау тобыныf а^ егеу^уйрыщтарында шартты рефлекст ^урастыру Yшiн 5,9±1,53 (р<,001) екi тiтiркендiргiштi уштастыру ^ажет еттсе, спенэктомия жасалfан жэне даларгин еплген тэжiрибелiк топ жануарларда 4,69±1,50 (р<,001) нэтижесiндешартты рефлекс ^алыптасты. Табылfан нэтижелер бойынша ба^ылау тобына ^араfанда тэжiрибелiк топ жануарларында шартты рефлекстщ ^урастырылуы жеиiлдейдi, себебi, бiрiншiден, операциялыщ стресс (сплекэктомия), емншщен нейропептид-даларгин препаратынын организмге еплген эсерi болып табылады. Нейропепетид-даларгин жэне кекбауырдын алынуынан кейiн ^алыптас^ан шартты рефлекстщ санталу деигейi де зертелдк Тек ^ана жалfыз даларгин препараты еплген ба^ылау тобы жануарларында шартты рефлекстщ са^талынуы Yшiн ею тiтiркендiргiштi 2,9±0,45 (р<,001) рет уштастрыу талап етiлсе, ал тэжiрибелiк топ егеу^уйрыщтарында осы екi тiтiркендiргiштi 1,87±0,30 (р<,001) уштастыру ^ажет болды. Сонымен, тэжiрибелiк топ жануарларынын шартты рефлекстщ даастырылуы мен са^талуынын жеиiл екендИ орталыщнерв жYЙесiндегi фзщан кейiнгi тежелуаз ^озудын ^ареынды дамуымен байланысты деп тужырымдауfа болады.
ЖАНУАРЛАРДЫИ ВИСЦЕРАЛДЫ ЛИМФА ТYЙIНДЕРIНIH
МОРФОМЕТРИЯЛЫК К0РСЕТК1ШТЕР1Н1И Т8УЛ1КТ1К АУЫТКУЫНЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ СИПАТЫ
Ибраева С.С., Рахимжанова Ж.А., Шандаулов А.Х., Сембекова К.Т., Сабит А.Е.
«Астана медицина университет» КеАЦ, цалыпты физиология кафедрасы. Астана, Цазацстан
salima.ibraveva@mail.ru
Лимфа агымыныц жолдарында айма^тыщ лимфа тYЙiндерi дренажды детоксикация функциясын орындайды, тiндiк суйыщтыщ жэне ^орfаныс функцияларын жYзеге асырады. Лимфа тYЙiндерi иммундыщ жYЙенiи перифериялыщ мYшелерiне жатады жэне денеге антигендк жэне антигендiк емес эсер ету кезЫде иммундыщ жауаптын ^алыптасуында манызды орын алады (Л. Э. Булекбаева, Е. А. Ильин, Л. С. Ерофеева, Г. А. Демченко). Теориялыщ жэне клиникалыщ
IX СЪЕЗД ФИЗИОЛОГОВ
КАЗАХСТАНА 9
лимфология проблемалары fалымдардын назарында, eйткенi организмнщ б!р^атар маиызды функциялары, атап айт^анда су-туз алмасуы, транскапиллярлыщ тоэдауыл ар^ылы су мен нэруыздардын тасымалдануы, организмнщ юну ^убылыстары лимфа жYЙесiнiн функцияларымен ты^ыз байланысты (Булекбаева Л. Э.)
Жануарлардын бауыр лимфа тYЙiндерiнiц морфометриялыщ кeрсеткiштерi зерттелдi. Зерттеу нэтижелерi лимфа тYЙiндерiнде ай^ын пролиферативтi реакция бар екешн кeрсетедi, сондыщтан лимфа тYйiндерi шм ортанын eзгеруiне элсiз жауап бередi жэне ез функцияларын толыщ орындамайды (Булекбаева Л.Э., Демченко Г.А., Ерлан А.Е.). Бiртутас организм жэне оны ^урастыратын жYЙелерiнiн де, мYшелерiнiи, тндернщ жэне бас^а да ^урылымдыщ тYзiлiмдердiн функциялары лимфа тYЙiндерiнiц функцияларымен ты^ыз байланысты (Булекбаева Л.Э., Демченко Г. А.). Бул зерттеудщ ма^саты- жануарлардын висцералды лимфа тYЙiндерiнiц морфометриялыщ керсетюштернщ тэулiктiк ауыт^уынын салыстырмалы сипатындаfы eзгерiстердi зерттеу болды. Жануарлардын лимфа тYЙiндерi тэулiк бойы белгiлi бiр саfаттарда алынды. Тэжiрибелiк жануарлардан (егеу^уйрыщтар мен иттердщ) алынfан лимфа тYЙiндер, бес ^н бойы бормен бейтараптандырылfан формалиннщ 10% ерiтiндiсiне салынып, жалпыfа белг^ гистологиялыщ eндеуге ушырады да, парафинге ^уйылды. Парафиндi блоктардан ^алындыш 5-7мк болатын микротомдыщ бeлiмдер жасалып, гематоксилин мен эозинге боялды да, оларfа микроскопиялыщ зерттеу жYргiзiлдi.
Иттердiн бауыр лимфа тYЙiндерi тэулiктiн эртYрлi кезендернде келесi eзгерiстер орын алды: перифериялыщ синустардын кенеюi танертен 100% - fа дейiн, тYнде 38% - fа дейiн тeмендейдi. Аралыщ синустардын кенеюi танертен 100% - fа дейiн жоfарылайды, тYнде ол 40% - fа дейiн тeмендейдi. Медулярлыщ синустардын кенеюi кYндiз 178% - fа дейiн, танертен 100% - fа дейiн тeмендейдi. Танертенгi уа^ытта ^ыртысты айма^тарда^1 тамырлардын ^анмен толтырылуы 100% - fа дейiн, тYнде 34% - fа дейiн тeмендейдi. Бас миы айма^тарындаш тамырлардын ^анмен толтырылуы кYндiз 174% - fа дейiн, танертен 100% - fа дейiн тeмендейдi. ^ыртыс маны айма^тарындаш артериолалардын люменiнiн спазмы Кешке ^арай 122% - fа дейiн артады, тYнде 59% - fа дешн тeмендейдi.
Егеу^уйрыщтарынын Тэулiктiн эртYрлi уа^ыттарында бауыр келесi ^урылымдыщ eзгерiстерi бай^алды: перифериялыщ синустардын кенеюi танертен ен жоfары 100%, ал тYнде ен тeмен 25% болды. Аралыщ синустардын кенеюi танертен 100% - fа дейiн, ал тYнде 29% - fа дейiн тeмендедi. Медулярлыщ синустын кенеюi кYндiз 225% - fа дейiн eстi, танертен 100% - fа дейiн тeмендедi. ^ыртыстыщ айма^тардаш тамырлардын ^анмен толтырылуы танертен 100% - fа
1ХСЪЕЗД ФИЗИОЛОГОВ КАЗАХСТАНА
дейн жоfарылады, TYH4e 23% - fa дейiн темендедк Ми ^абатыныи тамырларыныи ^анмен толтырылуы кYндiз 218% - fa дейн ecTi, таиертеи 100% - fa дешн тeмендедi. Кортикальды айма^тыи артериолаларыньщ люмешнщ тарылуы кешкi уа^ытта 129% - fa дешн, ал TYH4e 44% - fa дейiн темендедк
Егеу^уйры^тар мен иттердiи лимфa TY^Hqepi^aen кYнделiктi морфологиялыщ e3repicTep лимфa TY^HqepiHin тaмыpлapындa, cинуcтapындa, ^ыртыстыщ жэне милыщ aймa^тapындa болaтын эpтYpлi e3repicTepre ткелей бaйлaныcты. Жaнyapлapдын лимфa тYЙiндepiнiц жиырылуыныи тэулiктiк ^се^^ерн^ epeкшeлiктepi морфологиялыщ cипaттaмaны о^шayлaнfaн лимфa тYЙiндepiнiн физиологиялыщ эcepiмeн бipiктipугe ы^л eтeдi.
МЕКТЕП ОКУШЫЛАРЫНЫН ПСИХО-ФИЗИОЛОГИЯЛЫК ДЕНСАУЛЫГЫНА 8К1МШ1Л1К УАКЫТ 8СЕР1
Калекешов А.М.1, Макашев Е.К.2, Макашев Е.Е.2, Жабьщпай Ж.Г.1,
Пернетай А.К.1, Жумашкызы Ж.1
1КеАК «Казак улттыц кыздар педагогикалык университетi», Алматы, Казахстан Республикасы; 2ШЖК «Генетика жэне физиология институты» РМК, Алматы, Казахстан
Республикасы.
kalekeshov.a@avzDu.edu.kz
Ей жaмaны- тaнepтeн eндi уйьщтaп кeттiм дегенде Ken узaмaй ^aйтaдaн «aзaпты» ояну. Осы себепт мен aлдымeн бaлaбa^шaны, cодaн кeйiн мeктeптi жек кepдiм. Pac, мен eкi жыл бойы eкiншi aуыcымдa о^ыдым. Осы ею жыл iшiндe мен eтe жa^cы о^ыдым. Одaн кeйiн eш^aшaн Yздiк о^ушы болfaн eмecпiн, - MaKC Фpaй. ^aзipп тaидa жоfapыдafы ктап кeйiпкepiнiц пpоблeмacы eлiмiздeгi бaлaлap мен жacecпipiмдepдiн кeпшiлiгiнiц бacындa деп aйтуfa болaды.
^aзipгi тaидa aдaм eмipiндe экiмшiлiк ya^i^a тэуeлдiлiк орын aлfaн. Эр мемлекеттщ, облыстыи территориялыщ, гeоcaяcи epeкшeлiктepiнe бaйлaныcты eзiндiк ya^^ кepceткiштepi бeлгiлeнгeн. Туpfындap eздepi туpaтын мемлекет, облыстыи эммшшш ya^™ бойыншa уй^^н турып, жумыс peжимiн ^aлыптacтыpfaн. Бipa^ экiмшiлiк ya^^ пен гeогpaфияльщ ya^u^n бip-бipiнe сэйкес келу-келмеунщ, уй^ы ya^ытынын дурыс ^олдaнылyынын aдaм дeнcayлыfынa эcepi тypaлы кeйiннeн faнa ойлaнa бacтaды.
K¡aзa^cтaн Республигасыныи ayмafы ю жYзiндe тepт тYpлi гeогpaфияльщ ya^ бeлдeyiндe оpнaлac^aн (UTC+6, UTC+5, UTC+4, UTC+3). Бipa^ eлiмiз 2024 жылдыи нaypыз aйынaн бacтaп ^aзa^cтaн
