CC BY
5www.onens.uz
ЖАЛПЫ ОРТА Б1Л1М БЕРЕТ1Н МЕКТЕПТЕРДЕ АБАЙ ШЫГАРМАШЫЛЫГЫН ОЦЫТУ
Bazarbayeva Rayxan Abdimumin qizi
Nizomiy nomidagi TDPU O 'zbek tili va adabiyoti fakulteti, Qozoq tili va adabiyoti kafedrasi o'qituvchisi rayxan. bazarbaeva95@gmail. com
Аннотация: Эдебиет - внертану, адамтану жэне жан-жацты терец ойланудыц пэш. Оцушы танымы мен логикасын дамытуда эдебиет пэш жаратылыстану пэндерiмен цатарлас ЖYредi. Эдебиет жаратылыстану пэндерi сияцты турацты бiр формула мен цазидалар, зацылыцтармен шектелмей, еркш ойдыц, пшрдщ, циялдыц дамуына жолбасшы бола алады. Жалпы орта бiлiм беретм мектептерде поэзиялыц шызармаларды оцытуда мектеп баздарламасына енген жалпы лириканыц шыгармаларга шолу жасау, жуйелеу, туындыныц взмдж ерекшелтне мэн беру, оцытуда эд^темелж мацсат-мiндеттердi дурыс цою муsалiмге цойылатын басты талаптардыц бiрi.
Annotatsiya: Adabiyot san 'atshunoslik, insonshunoslik va har tomonlama chuqurfikrlash mavzusidir. Talabaning bilimi va mantig'ini rivojlantirishda adabiyot predmeti tabiatshunoslik fanlari bilan parallel ravishda ketadi. Adabiyot, tabiatshunoslik fanlari singari, bir xil barqaror formulalar va tamoyillar, huquqshunoslik bilan cheklanib qolmasdan, erkin fikr, va tasavvurni rivojlantirish uchun qo 'llanma bo 'lib xizmat qilishi mumkin. Umumta'lim maktablarida she 'riyatni o'qitishda maktab o'quv dasturiga kiritilgan umumiy lirika asarlarini ko 'rib chiqish, ishning o'ziga xosligiga e'tibor qaratish, o 'qitishda uslubiy maqsad va vazifalarni to'g'ri shakllantirish o'qituvchi uchun asosiy talablardan biridir.
Abstract: Literature is the subject of art studies, human studies and comprehensive deep thinking. In the development of the student's knowledge and logic, the subject of literature goes in parallel with the science of Natural Science. Literature, like the science of natural science, can serve as a guide to the development of the same stable formulas and principles, Free Thought, and imagination, without being limited to jurisprudence. When teaching poetry in secondary schools, one of the main requirements for the teacher is to consider the works of general lyricism included in the school curriculum, focus on the specificity of the work, correctly formulate methodological goals and objectives in teaching.
www.onens.uz
Трек угышдар: эдебиет, поэзия, лирика, зылым, елец, циял, ой, медресе, талдау, мэнерлеп оцу.
Kalit so'zlar: adabiyot, she'riyat, lirika, fan, she'r, xayol, fikr, madrasa, tahlil, ifodali o'qish.
Keywords: literature, poetry, lyrics, science, poetry, fantasy, thought, madrasa, analysis, expressive reading.
Элем денгешндеп акындардын 6ipi, аFартушы-демократ, аудармашы, тэрбиешь^стаз Абай тек 6ip ^лттын келемшде FaHa емес, адамзат элемшде ^лы т^ета. Tirni Абай жайында сез болFaндa абайтанушы М^хтар Омархан^лы Эуезовте: «Менщ бала ^шмнен iшкен асым, aлFaн нэрiмнiн 6spi - Абайдан. Таза эдебиет сарынына бой ¥PFaндa мaFaн «Абай» деген сез «казак» деген сезбен тепе-тен тYсетiндей кездерi бар сиякты. Абайды CYЮ Yнемi акылдан туFaн, сыннан туFaн CYЙiс емес, кейде туFaн орта, кiр жуып, кiндiк кескен жердi CYЮмен бiрдей болатыны бар». Шынды^ында бYкiл саналы F¥мырын АбaЙFa aрнaFaн Эуезов те онын мол м^расын «тек шемiшпен Faнa CYзiп алдым» деген. Ал бiздiн ^стаздар, тiптi, касыкпен калкып алып, ^лы дана м^расын шэкiрттерiмiзге бере алып жYрмiз бе, эрине, ойланатын мэселе. Эдебиетт окытудын кaзiргi кезендегi ен басты кемшiлiгi - керкем туындынын идеясы, такырыбы, образдары деп белшектеп-белшектеп талдауында жаткандай.
0нердi биiк бaFaлFaн Абай:
Шырцап, цалцып, сорзалап, тамылжиды,
ЖYрек тербеп, оятар баста миды.
ДYниенiц лэззаты бэр1 сонда,
Ойсыз цулац ала алмас ондай сыйды, - дейдь
«Окушынын сейлеу тшн дамытатын, шебер сейлеуге баулитын, ойды жYЙелi бaяндaуFa, сездi эсерлi к¥PУFa Yйрететiн, шебер сездiк к^рылымы мен техникасын танытатын пэн бар болса, ол - эдебиет пэш».1 Эдебиетте керкем туындыны окып-YЙренудiн басты aлFышaрты - мэнерлеп оку. М^нда окушы керкем мэтiннiн мазм^нына терен бойламаса онын мазм^нын менгере алмайды. Мэнерлеп окуда дауыс ырFaFы, эуезi, екшш, каркыны, тармактан-тармакка, шумактан-шумакка етудегi кщрютер, психологиялык, логикалык паузалар мiндеттi тYPде д^рыс жYзеге асырылуы тиiс. Мэтш мазм^нын мэнерлеп окып тYсiнген окушыда ойлау процесi жYзеге аса бастайды. «Ойлау процесi», дейдi Л.Выготский - «баланын ата-анасымен карым-катынасынан басталады. ТэуелЫз ойлау дегенiмiз - б^л энгiмелердi бала «ж^тып», «корыта»
1 Ж^макаева Б. Д. ^азак эдебиетiн окыту эдютемеи. Окулык, Алматы. «^ыздар университет», 2015ж. 218б.
www.oriens.uz
бастаFаннан сон, калыптасады».2 Б^л кезкараска CYЙене отырып, мынадай корытынды шыFаруFа болады: ойлау тiкелей езшщ баFыттаушы кYшi, максаты, эдiстерi болFан кезде Fана тэуелЫз кызметке айналады. Ойлаудын тэуелЫздт онын жоFарыда аталFан формаларынын бiрi ретiнде адамнын жеке басымен жэне iшкi «мешмен» байланысты. Осы iшкi «менш» мектеп кабырFасында KOЗFаушы кYш - м¥Fалiм. Окушынын керкем туындыFа деген ынтасын арттыру мYFалiмнiн шеберлiгiне байланысты. Алдымен керкем шь^арма туралы окушынын ез тYсiнiгiне, сезiмiне, содан кейiн барып, окулык, м¥Fалiм тYсiнiгiне жол берген тиiмдi болады. Ка^рг нэтижеге баFышталFан бшм, жан-жакты тYЛFа калыптастыру, технологиялык окыту талаптары да осыFан саяды.
Поэзия б^л - акыннын ой-сезiмi, жан-дYниесi, жiгер-тебiренiсi. Абай поэзиясы - с^лулык поэзиясы, махаббатка, CYЙiспеншiлiкке толы поэзия. ТуFан халкын Абайдай сынаFан каламгерлер кемде-кем, сол сынаудын езшде ^лы дананын «калын елi казаFына» деген ыстык жYрегi ат ой салып тирады. Кай шыFармасы болмасын, онын алтын аркауы болып «адам» тирады, «адамFа деген махаббат» тирады. Абай К¥нанбаев:
Элец - свздщ патшасы, свз сарасы,
Киыннан циыстырар ер данасы.
Ттге жецт журекке жылы тит,
Теп-тег1с жумыр келст айналасы, - деп елен жазуFа ете жоFары талап коя бшген.
«Лириканы окытудын кYPделiлiгi онын жанрлык ерекшелiгiнде емес, ен бастысы окушылардын 0Fан деген кезкарасында. Эсiресе 5-8 сынып окушыларынын кебi поэзиядан герi кызыкты мазм^ны бар, айтайын деген ойы керiнiп т^ратын прозалык шыгеармаларды ^натады».3 М¥Fалiмге окушыларды поэзиялык шыFармаFа тартудан герi, прозалык шыFармаFа тарту онай тиедi. Лирикалык шыFармаларда акыннын ез ойы сезiмi, жан-толкынысы, тебiренiсi бейнеленедi. Оны окушылардын бiрден кабылдауы, тануы, сезiнуi киын. Окушы да аскан нэзiктiкпен, сезiммен ойлана бiлуi керек. Бiрак, барлык адам бiрдей ондай акынжанды болып келмейдi. Сондыктан елендi тану киынFа соFады.
5 - 8 сыныптарда елен окытуда мына мэселелерге кенiл кою керек:
1. Сабактын алFашкы кiрiспесiнде лирикалык шыгеармалар, олардын ездерiне тэн касиеттерi туралы энгiмелеу. Лирика туралы эдеби-теориялык ^ым беру.
2. 0лендi алдын-ала Yйден окып танысуFа беру.
2 Выготский Л. С. Воображение и творчество в детском возрасте. Москва: «Просвещение»,1991г. 90-ст.
3Абдувалитов.Е.А. «^азак эдебиетiн окыту эдютемеи». Ташкент 2022, «BOOKMANY PRINT», 52б.
www.oriens.uz
3. ОкушылaрFa eлец курылымын алдымен теориялык жaFынaн талдату, мaFынaсын сурау.
4. 0лецдi эуенiмен, сазымен мэнерлеп o^Fa, жатка окуFa кeцiл бeлу.
5. 0лецдегi акынныц кeцiл-кYЙiн бaFдaрлaту, окушылардыц eз сезiмi eлецнiц эсерше де назар аударту.
6. Такырыпка сай саз эуенiн, бейнелеу eнерiн баска да eнер туындыларын кeрнекiлiктi Yйлесiмдi пайдалану.
V. Тиiмдi оку жaFдaйын туFызу.
S. К,абшеттерш, шабыттарын ояту, белсендiлiктерiн арттыру максатында шь^армашылык жумыспен ш^ылдандыру.
9. ЭртYрлi сабак Yлгiлерiн iздену (жарыс сабак, пэнаралык байланыс сaбaFы, сын турFысынaн ойлау сaбaFы т. б).
1G. 0лецдi eтпес бурын туындыгермен таныстыру, оныц бейнесiн сoмдaуFa баулу.
Акын шыгеармаларын, жалпы поэзиясын окытудыц eзiндiк ерекшелiктерi мен кYPделiлiгi бар. Оныц басты себебi, эр устаздыц, эр шэюрттщ eз Абайы бар. ОFaн коса, эр устаздыц eз эдiстемелiк колтацбасы болады. Акын мурасы устаздардыц тYсiнуiне, кабылдауына жэне oкушыFa оны жетюзш бере алуына байланысты.
Бiрiншiден, окушы eзi ойланады, aлFaн эсерiн шы^арманы кабылдауын aйтуFa дaFдылaнaды. Екiншiден, муFaлiм окушыныц берген жауабын eз тYсiнiктерiмен толыктырады. Yшiншiден, окулыкка жYгiне отырып бiлiмiн ары карай жетiлдiредi, Faлымдaрдыц пiкiрi, ойы олардыц дуниетанымын кецейтед^ бiлiмiн терецдетедi. Kiшi жaстaFылaр 5-V сыныптaрдaFы 1G-12 дегi жaсeспiрiмдер. Бул жaстaFылaрдыц киялдары ушкыр, кабылдаулары, aлFыр болып келедi.
М¥Fалiм ic-apeKeTÍ Окушы гс-эрекеп
Бiлiмдi aлуFa жетелейтiн эдю-тэсэлдердi (технологияларды) пайдалану. 0здiгiнен бiлiм алу жолдарын ойластыру. 0дiс-тэсiлдердi утымды колдану. Окушы ецбепн курметтеу. Окушы пiкiрiмен санасу. К,арым-катынас мэдениетiне тэрбиелеу. Сурактар койып, oFaн жауап iздеу. 0здiгiнен бшм aлуFa жaуaпкершiлiкпен умтылу. Бiлiм алу дaFдысын eз бетiнше колдана бшу. Бiрлесiп жумыс iстеу, eзiн-eзi жэне баскаларды курметтеу. Сeзге токтау. К,иындыкты eзi шеше алу. 0зiн-eзi жэне eзгелердi бaFaлaй бiлу.
www.oriens.uz
K,aдaFaлay, бaFaлay.
MYFaлiм поэзиялык шь^арманы Yйге алдын ала окып тaныcyFa бередi. Окушылар eз бетiнше ютелетш м^ндай ж¥мыcтaрFa ^мек-н^кау да берш отырca тиiмдi болады.
ОкyшыFa ^мек-н^кау:
1. 0лендi acыкпaй, 2-3 рет окып шы^у. TYciнбеген ceздерiн белгшеп кою.
2. 0лен не жайында? Aкын не айтпак болFaн?
3. К,алай ойлaйcын, автор не Yшiн поэзиялык тyындыFa оcылaй ат коЙFaн?
4. ©ленде ерекше мэнге ие болып тYрFaн бейнелi ceздердi табу. Сондай ceздердi iрiктеп алу, талдау жacay.
5. Aкын <^ылым» шзш кай мaFынaдa ж¥мcaFaн.
MYFaлiм тарапынан о^рак, тaпcырмa екi тYрлi ^патта болады. ЯFни, окушынын эмоцияcы жэне талдау. Mыcaлы, eлен eзiне калай эcер еттi? К,андай cезiмде болдын, кандай ойлар келдi? MYFaлiм е^рактарды коя отырып, ен алдымен окушылар жауабын тындап, оларды шйлетш, cонaн cон талдап отырады. M¥ндaй caбaктaрдa окушылар тындаушы, акпаратты кабылдаушы Faнa болып калмай, бiлiмдi eз енбегiмен алу эрекетiнде болады. Aл мYFaлiм бiлiм берyшi Faнa еме^ ^йымдаетырушы, кенеcшi ретiнде эрекет етедь
Aбaйдын кай eленiн aлcaк та, ерекше бiр жан тебiренiciне душар болагащ. Сол cебептен акын жырларын такырып-такырыпка жiктемей т^рып, aлFaшкы caбaктaрды жалпы шолу тYрiнде eткiзyге болады. Mыcaлы, 5-cыныптa A.К¥нaнбaевтын «Жа^тда Fылым бар деп еcкермедiм» eленi окyFa ^ы^ь^ая. Жалпы адамзат Yшiн «^дам» деген ceздiн бacкa да жаратылы^ иелерiнен aртыкшылыFы - акыл, ой, cam, бiлiм, Fылым иеci бола алатындыгеында екенiн дэлелдемек болFaн. Демек акылы бар адам ойлана алады, кандайда бiр шешiм кабылдап, бшмш пайдалана отырып eз eмiрiнiн бacкaрyшыcынa айнала алады.
Yлгiлi сабак жоспары:
Сабак^ыц ma^ipbWbi: Aбaйдын «Жа^тда Fылым бар деп еcкермедiм» eленiн окыту.
Сабак^ыц максашы: акыннын поэзия элемшде eзiндiк орны, ^шкыр KиялFa толы eлен ДYниеciн терендетiп окыту, eлен тYрлерi мен жанрын бiлyге, eлен eлшемi мен ырFaк Yндеcтiктерiн, такырыптык проблемалар аукымын aныктayFa, cтилi мен жанашылдыгеын окып-YЙренyге YЙретy.
Саба^ыц MiHdemmepi:
БЫмдшк: окушыларды халкымыздын бiртyaр перзент Aбaй eмiрiмен тaныcтырып, бiлiм мен FылымFa баулу, поэзиялык туынды аркылы окушынын
www.oriens.uz
сезiмталдык, байкаFыштык, сейле жэне ойлау кабшеттершщ дамуына мYмкiндiк жасау;
Тэрбиелж: окушыларды бiрегей тулFанын енегелi де есиетп, сез маржандары аркылы ОтансYЙгiштiкке, имандылыкка, бiлiмдi, енерлi болуFа, тiлiмiз бен дiлiмiздi кадiрлеуге шакыру. Адамзаттык сананы, iзгiлiк дYниетанымды, мэдениет пен имандылыкка тэрбиелеу;
Дамытушылыц: окушылардын Абай шыгеармаларымен танысу аркылы енерге деген эуесттн дамыту, образды ойлау жYЙесi мен шыгеармашылык киялдауын, кезкарасы мен езшдш дуниетанымын дамытудан турады.
Сабацтыц тYрi: жана сабак
Сабацтыц эд^-тэстдер^ тактамен жумыс, топпен жумыс, баяндау, электронды окулык, сурак-жауап, сездiкпен жумыс, «Девид Колбанын Эмпирикалык таным циклы» окыту моделi
Сабацтыц кврнектт: акыннын портрет^ презентация, Абай емiрiнен сыр шертетш видеоролик.
Сабацтыц барысы:
I. ¥йымдастыру кезенi. (3-4 минут). Окушылармен амандасу, жоктама жасау, окушынын сабакка дайынды^ын бакылау, зейiнiн сабакка аудару, т. б.
II. Yй тапсырмасын тексеру. (5-10 минут). Конспект тексеру, етшген такырып бойынша тапсырмаларды кабылдау, тYрлi эдю-тэсшдер аркылы сурак-жауап жасау, т. б.
III. Жана сабакты тYсiндiру, жана бiлiмдi менгерту. (20 минут)
Жасымда гылым бар деп ескермеЫм,
Пайдасын коре тура тексермед1м.
Ер жеткен соц тYсnедi уысыма,
К,олымды мезгЫшен кеш сермедiм.
Бул елен 1885 жылы жазылFан. АлFашкы 2 шумаFы 4 тармактан, кейiнгi 2 шумаFы 3 тармактан турады. МундаFы басты идеясы - жастарды сауатты KылуFа, бiлiмдi, Fылымды болуFа Yндеу. влен мазмуны, айтардын ойы жаFынан осындай жана Yн танытса, жазылу тYрi жаFынан да акыннын езгеше жана iзденiс жолын керсетедi. Туынды шартты тYPде 4 тармакка белiнгенмен, онын уйкастары тYрлiше. АлFашкы шумак 11 буынды кара елен уйкасы, одан кешнп шумак аралас уйкаспен келедь Ал сонFы 6 тармак бiрынFай шубыртпалы уйкаска курылFан. Акын жастарFа окып, бiлiм алындар деген Yгiт-насихат айтады. Жас кезiнде Fылымнын кажет екенiн ескермей, есе келе одан махрум болFанын яFни кур калFанын, ез басынын каЙFы-касiретi ретiнде еютшт сыр шертедi. Гылым сезiн есе бYгiнгi тандаFы Fылым-пэн ретiнде емес, «оку-бшм, сауат ашу» маFынасында жумсап отыр. МундаFы акыннын айтпак болFан ойы -
www.oriens.uz
жай сауатты болу Fана емес. Онын ансайтыны терен Fылым жолы. Акын жаFынан Fылым сезiнiн оку-бiлiм маFынасында жYмсалFан таFы бiр еленi -«Еылым таппай мактанба». М¥ндаFы <^ылым табу» сезi - сауат ашу, бiлiм алу маFынасында ж¥мсалFан.
«Баламды медресеге б1л деп берд1м,
Кызмет цылсын, шек алсын деп бермед1м...» - деген елен жолдары аркылы бiлiмдi адамнын максаты шен мен шекпен таFу емес, туFан елше, халкына кызмет ету деген терен философиялык тYЙiн жасайды. Осы т^ста акын наFыз кеменгерлiк танытып, емiр кiлтi саналатын сол бiлiм, Fылымнын бакытын, максат-мiндетiн аныктап керсетедi:
«Эз1м де басца шауып, теске врлед1м,
Казацта цара сезге дес бермед1м..., ендеше балаларымды Yлкен калаларда окытканнан пайда неде?» - деп езiне-езi жауап кайырады.
Ецбегщд1 бшерл1к еш адам жоц,
ТYбiнде тыныш жургенд1 тер1с кермед1м.
Жана сабакты тYсiндiруде елен жолындаFы тYсiнiктi кажет ететш сездермен казак тiлiнiн тYсiндiрме сездт аркылы ж^мыс жасалады.
1. «Гылым» - табиFат пен коFамнын даму зандылыFы туралы бiлiм жYЙесi жэне сол Fылымнын белгiлi бiр тарауы, саласы. (бiрак акын б^л маFынада жYмасамаFан)4
2. «Уыс» - колдын саусактарын жымдастыра бYккендегi алакан аясынын iшi. Акыннын айтпак болFаны - колыма тYCпедi, алдымнан шыкпады деген маFынада.
3. «Махрам» - бос, к¥р, бос калу, к¥р калу.
4. «Деп» - т^п-тура, дэл, нак.
5. «Серме» - к¥лаш керiп сiлтеу, ^ру.
6. «Медресе» - ислам дшш окытатын орта жэне жоFары дэрежелi оку орны. Автор жаFынан медресе сезi тек бiлiм беретiн мектеп маFынасында K0лданылFан.
Сондай-ак, елен басынан сонына дейiн «ескермедiм, тексермедiм, кеш сермедiм, естер ме едiм, жек кермедiм, деп бермедiм, теске ерледiм, дес бермедiм, терiс кермедiм» деген ^йкастар аркылы т^тас белгiлi бiр елшемге K¥PылFаны жайында маFЛ¥мат берiледi.
IV. Пысыктау, (бекiту). (5-6 минут) Окушынын белсендi ойлау кабiлетiн дамытуFа жэне шыгеармашылык iс-эрекетiн дамытуFа эмпирикалык окыту моделiн ^сынамыз. Дэвид Колбанын «Эмпирикалык таным циклы» - б^л терт
4 Казак тшшщ TYсiндiрме сездт. 50 мыцга жуык сез бен сез пркеи. Алматы, 2008ж. «Дайк-пресс», 182, 184, 574, 694, 849б.
www.oriens.uz
фазадан турады. ЯFни бiрiншi фазада накты проблема немесе тэжiрибе белгшенед^ екiншi фазада бакылау жэне ой корыту жасалады, Yшiншi фазада рефлекция непзшде жаца тужырымдар калыптастырып, оны тeртiншi фазада тэжiрибе тексерiп карайды. Бул технология моделдеу, жоба жасау, белсевдд эксперимент жYргiзу сиякты тапсырма тYрлерiн камтиды.
Накты проблема немесе тэжiрибе (НТ) Конкретный опыт - (КО) Бакылау жэне ой корыту (ОК) Мыслительные наблюдения - (МН) Жаца тужырымдар калыптастыру (ЖТК) Абстрактная концептуализация -
(АК)
Тэжiрибеде тексеру (ТТ) Активное экспериментирование - (АЭ)
V. БаFалау. (2 минут)
VI. Yй жумысын беру. (2-3 минут) «Жасымда Fылым бар деп ескермедiм» елещн жаттап келу, мазмунын мецгеру, тYсiнiксiз сездермен косымша жумыс жасау.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1 (REFERENCES):
1. Абдувалитов Е.Б. «Казак эдебиетш окыту эдютемеЫ». Ташкент 2022. «BOOKMANY PRINT», 52б.
2. Abduvalitov N. Ways of Teaching Samples of World Literature at Literature Classes by Grene Features. http://ijmmu.com editor@ijmmu.com ISSN 2364-5369 Volume 9, Issue 3 March, 2022 Pages: 219-223.
3. Выготский Л.С. Воображение и творчество в детском возрасте. Москва: «Просвещение»,1991г. 90-ст.
4. Дуйсабаева Д. Formation of Linguo-Culturological Competence of Future Native Language Specialists. https://ijssrr.com/joumal/issue/view/21.
5. Жумакаева Б.Д. Казак эдебиетш окыту эдютемес Окулык «Кыздар университета» баспасы Алматы, 2015ж. 218б.
6. Sayfulayev B. Some Problems of Phraseology of Turkic Languages (On the Example of Eye Phraseosomatizm). http://dx.doi.org/10.47814/ijssrr.v5i4.263
7. Yusupov B.B. Motherland and Patriotism in the Lyrics of Tulegen Aibergenov. https://ijssrr.com/journal/issue/view/28
8. Atabayeva G.F. The sign content of "Ffu" novel // Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities, USA. 2022. - P.139-142. (Impact Factor - 8.0).
9. Atabayeva.G.F. "Humanizm in the novel of A. Yakubov" актуальные проблемы тюркологии: россия и тюрко-мусульманский 2021 МИР
10. Pardaeva Nigora BILINGUALPOET - ANBAR OTIN. Актуальное в филологии. № 3 2021/6/11
www.oriens.uz
11. Omanova M.A. Updating views on literary heroes and glory in the novels of the period of independence //Novateur publications JournalNX-A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal. Volume 6, ISSUE 10, Oct. 2020 - P 415-419. (Impact Factor -7.223).
12. Omanova М.А., Якубов И. А. The place of traditional motives and symbols in the plot and composition of national novels // Journal of critical reviews. Malaysiya. 2020. - P. 2903-2910.
13. Kalandarova D. "Attitude to uzbek folklore in the research of karl reichl". ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal 11.5 (2021): 500-503.
14. Kalandarova D. "Issues of Uzbek Folklore and its Research in Germany". Journal of Positive School Psychology 6.9 (2022): 4395-4398.
15. M.N.Kadirova. The Need For Improving The Methodology Of Teaching Folklore. International Scientific-Online Conference: Intellectual Educationtechnological Solutions And Innovative Digital Tools. Netherlands.
16. Mashkhura Kadirova. "The Need For Improving The Methodology Of Teaching Folklore In Distance Learning" Lecturer, Department of Uzbek language and literature of Tashkent State Pedagogical University named after Nizami, Uzbekistan,
17. Уразбаева М. Аёл характерини очишда бадиий нущнинг урни. GOLDEN BRAIN. 2023, 193-199 b.
18. O'razbayeva M. XX asr ozarbayjon adabiyotida Ganjaviy obrazi tasviri. Nizomiy Ganjaviy va xamsachilik an'anasi nomli ilmiy konferensiya materiallari to'plami. - Toshkent. 2024 -yil.
19. Kahramanov K. Naim Karimov Is a literary scholar, Scholar and critic. Rivista Italiana di Filosofia Analitica Junior. 2023, Vol 14. ISSN: 2037-4445.
20. Makhbuba Urazbayeva, Burkhanova Feruza, Pardayeva Nigora, Atabayeva Gozal, Qodirova Mashhura. Issues of Distribution of Bear Image in Uzbek Novels. Journal of Advanced Zoology. 2023. 2184-2192 p.
21. NK Achilov The image of a historical person and its epical interpretation JournalNX- A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal ISSN No: 2581 - 4230 VOLUME 8, ISSUE 5, May -2022 https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=fs53FlgA AAAJ&citation_for_view=fs53FlgAAAAJ:d1gkVwhDpl0C
22. Nasim Achilov Epic knowledge decline and factors of the emergence of fake epos. Vol. 1 No. 2 (2022): Journal of Integrated Education and Research https://ojs.rmasav.com/index.php/ojs/article/view/163
