CC BY
4www.onens.uz
ОЦУШЫЛАРДЫ ШЫГАРМА ЖАЗУГА ЦАЛЫПТАСТЫРУДЬЩ
КЕЙБ1Р ЖОЛДАРЫ
Абдувалитов Ергаш Бураневич
Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети,
К^озоц тили ва адабиёти кафедраси мудири педагогика фанлари доктори, профессор
abduvalitov64@mail. ru
АННОТАЦИЯ
Мацалада цазац эдебиет1 сабацтарында жазба (шызарма) жумыстарды алу мэселеа царастырылзан. Жазба жумысца жоспар цуру технологиясы мен б1рге, оцушыныц ойлау цабЫетт арттыруза жэне сауатты жазуза Yйретедi.
Кыт свздер: шызарма, жай жоспар, кYрделi жоспар, эпиграф, цорытынды, соз саптау, логика, эд^теме, мэтт, материал.
ABSTRACT
This article describes the methodology of teaching written works in Kazakh literature classes. It talks about thinking about the answer to the written work, seeing the situation, expressing one's feelings and thoughts more fully, and raising the speech to a higher level.
Key words: composition, simple plan, complex plan, epigraph, conclusion, phrasing, logic, methodology, text, material.
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada qozoq adabiyoti darslarida yozma ishlarni o 'rgatish metodikasi masalalari yoritilgan. Yozma ishga javob haqida o'ylash, vazuyatni ko'rish, o'z his-tuyg'ularini va fikrlarini to'liqroq ifodalash va nutqni yuqori darajaga ko 'tarish imkoni to 'g'risida so 'zyuritiladi.
Kalit so'zlar: kompozitsiya, sodda reja, murakkab reja, epigraf, xulosa, ibora, mantiq, metodika, matn, material.
Ана тшн Yйрену, сондай-ак баска пэндердi де игеру барысындаFы жетютштер мен кемшшктер баланын калай сауаттануына байланысты болады. К,алай болFанда да жазба ж^мыстары орындалатын сабактардын табысты болуы, кебшесе, м^ашмдердщ окыту эдютемешмен айкындалады. М^ашм окушылардын шь^армашылык дамуын камтамасыз ететшдей алдына накты айкын максаттар коя бiлуi керек, кандай даFдылардын калыптасуына жету керектшн алдын ала болжайды. Ондай даFдылар темендегiдей: ез ойын, пiкiрiн
www.oriens.uz
сауатты эрi керкем жеткiзе бiлу; байкаFыштыFын, шынайы к¥былыстарды баFалай бiлу; ой-ерiсiн, ^ымын кенейту; iзденгiштiкке ^мтылу; «ез ойы мен сезш» айта бшу дэрежесш калыптастыру, элбетте, фантазиялык еркшдш мен орфографиялык сауаттылыкты ныFайту.
Жазу ж^мыстарына байланысты манызды шарттардын бiрi -окушылардын жазба ж^мыстарына дайындалуы мен орындауынын д^рыс ^йымдастырылуы. Жазба ж^мыстарынын, эсiресе, келемдi тYрлерiн (мазм^ндама, шыFарма) жазуFа дайындалу жэне жазу орындарына карай мынадай тYрлерге белуге болады: а) сыныпта; э) Yйде; б) сыныпта-YЙде; в) Yйде-сыныпта.
Бакылау ж^мыстары шыFарма жазуFа дайындыктын а^ашкы, яFни, материал жинау кезенi болмак. М^ндай накты жоспар окытушыларды белгш максатка жеткiзiп, оларды эр нэрсегетерещрек Yнiлiп, зейiнмен карауFна Yйретедi. Нэтижеде, окушыларда езiндiк бакылаFыштык эрекеттiн калыптасуына негiз болады.
Негiзiнде шыFармаFа материал жинаудын мазм^нын темендегiдей ю-эрекетт камтиды: шыFарма такырыбын ашатын, непзп ойды камтитын материалдарды (сез, сез ^ркеЫ, ой корытындысы, макал-мэтелдер, афоризмдер, елен шумактары) жинактау; эдеби, Fылыми енбектерден Yзiндi, пiкiрлердi камтып алу; езiндiк пiкiр, корытынды пiкiрдi iрiктеу; окуFа тиiстi эдебиеттердiн тiзiмiн ^сыну; с^рак-тапсырмалар жэне материал жинау; езшдш пiкiрдi калыптастыру; окушыларFа алдын ала шыгеарма такырыптарын ^сыну; жоспар, эпиграф жазу.
Осындай ж^мыстардан кейiн шыгеарма такырыбы ашылмаса, берiлген керкем туындынын негiзгi жерлерi сыныпта кайта окылады немесе мYFалiм тарапынан айтылFан такырыпта жазылFан жазба ж^мыстардын Yлгiлерiн окып, тындайды. Окушылармен жYргiзiлген осы сипа"шжы дайындык кезенi, сез жок, езшщ тиiмдi нэтижесiн бередi.
ШыFарма жазуFа дайындык барысындаFы жауапты ж^мыстардын бiрi алынFан такырыпка сэйкес косымша материалды жинактау кажет. Б^л -окушылардын шыгеарма такырыбына сэйкес бiлiмiн толыктырып, логикалык ойлау жYЙесiн калыптастырады. Психолог Fалым А.Н.Луктын «Материалды жинау, бiрiктiрiп жYЙелеу - жинакталFан бiлiмдi логикалык жаFынан салыстыру, топтастыру, корыту, б^л - белсендi ой процеЫ»1 деген пiкiрi бiздiн ойымызды дэлелдей тYседi.
1 Лук А.Н. Память и кибернетика. М., «Наука», 1966, 49-б.
www.oriens.uz
ШыFaрмa жэзу aлдындaFы мaтeриaл житу жэне iрiктey шыFaрмaшылык бaFыттaFы кYPдeлi ж^мыс^ жaтaды. Mэтiн iшiнeн шыFaрмa тaкырыбын aшyFa кeмeктeсeтiн жэне непзп ойды дэлелдей aлaтын косымшa мaтeриaлдaр ^жет.
Maтeриaлды топтayдa шыFaрмa тиiмдi жaзылy Yшiн окyшылaрFa тeмeндeгiдeй тaпсырмaлaрды жYктeyгe болaды: мaтeриaлды aйтaйын деген ойдын жоспaрынa сaй топтay; 6aKbmay мaзм¥ны бойыншa мaтeриaлды ^^ra топтау; мaтeриaлды ^ffra топтayдa жiбeрiлгeн кемшшкт тYзeтy; жинaлFaн мaтeриaлдын болaшaк шыFaрмaнын Yш бeлiмiнe ынFaйлaп ^^a ^сыну.
Maтeриaлды житакгап iрiктeгeндe окyшылaрдын мэтiндi кeркeмдiк eрeкшeлiгi жaFынaн толык, жaн-жaкты тaлдaй бiлyi, мэтiндeгi кeйбiр aвторлык такты дэлeлдeмeлeрдi жYЙeлeп кeрсeтy Yнeмi eскeрiлiп отыруы керек. Демек, б^л жерде мaтeриaлды д^рыс iрiктeп бшу процeсi iскe aсырылaды. Окyшылaр eздiк пiкiрiн нaкты Yзiндiлeр, мысaлдaрмeн дэлелдеп, корытып жaтсa, шыFaрмa сaпaсы aртa тYсeдi. Сондыктaн мaтeриaл жинaктay ж^мысыньщ мaзм¥нынa кейде дэйeксeздi iрiктeyдi де жaткызyFa болaды. Окyшылaр нaкты Yзiндiнi, мысэлды нeгiзiнeн eз ойын беюту кeзeнiндe, зeрттeyшi-Faлымдaрдын, a^rn-жaзyшылaрдын тюрш окырмaндaрFa тaкырыпкa сaй тaныстырyдa колдaнyы керек. Б^л aрaдa eскeрeтiн бiр жэйт - окушы шыFaрмaсындa мшдетп тYPдe Yзiндi, мысэл болуы шaрт емес. Онын рeтiнe кaрaй тaкырыпты жaн-жaкты aшy бaрысындa кeрiнiс берген жeн.
Дaйындык кeзeнiндeгi Yлкeн жayaпкeршiлiктi тaлaп ететш ж^мыстын тYрi - шыFaрмa тaкырыбын тaндay. Окушынын тaндaFaн тaкырыбыы мaтeриaлды жeтiк бiлeтiндiгiмeн, ^н^лге жaкындыFымeн, жaзyFa мYмкiндiк болaтындыFымeн eрeкшeлeнyi керек. Тaкырып тaндay - б^л ж^мыстын кiрiспeсi, шыFaрмaнын кaлaй бaстaлып, кaлaй aяктaлyы дa осыFaн бaйлaнысты болaды. Егер шыFaрмa тaкырыбы д^рыс тaндaлмaсa, сaпaлы шыFaрмa жaзылмaк емес.
ШыFaрмa жaзyFa дaйындык кeзeнiндe болaшaк ж^мыстын идеясын (eзiнiн жэне aвтордын aйтпaк ойын) aныктaп элып, шыFaрмaFa мaтeриaл жинay, оны iрiктeп, керекпсш элып, содaн сон бaрып жостар к¥PУFa кiрiскeнiмiз жeн. Жоспaр жaзып отырFaндa эр бeлiмнiн т^сыш шыFaрмaFa кaжeт ойымызды, мaтeриaл aлынFaн кiтaптын бeтiн, eлeннiн aтын, aвторын жэзып кою керек. Осы ж^мысты aткaрyдa шыFaрмa тaкырыбы мен идеясын жш-жш еске элып отыруымыз кaжeт. Жостар к^ру - шыFaрмa жaзyдын непзп бeлiгi, сeбeбi, жоспaр окушы ойынын жYрiсiн бaкылaп, ойды тэртiптi, жYЙeлi болyынa жэне eзeктi мэсeлeлeрдi aныктayFa кeмeктeсiп, iрiктeлгeн мaтeриaл мен мaзм¥ннын сaбaктaстыFын ныFaйтaды. Жоспaрдын бaр элемент тaкырыпты aшyFa кызмет eтyi тшс, жоспaр тaкырыпкa билiк (eктeмдiк) жYргiзeдi. Maтeриaлды жaксы
www.oriens.uz
бшетш окушы кыс^ дa н^с^, жYЙелi жоспaр K^pa aлaды. Ал ойлы к;¥paстыpылFaн жоспap мaтеpиaлды жетш менгерген e3 иесiнiн колтaнбaсын тaнытaды. Жоспap - eзiнiн к^рылымды; к^рылысы 6ap, кeлемi ami^ranFa^ окушыны шыFapмa жaзудa ойлaнуFa бaFыттaйтын, тaкыpыптын дaмуын кaлыптaстыpып, кейде Yлкен тaкыpыпты шaFын тaкыpыпшaFa бeлшектейтiн, ойды бipiктipiп ^pa^rn жYЙе.
Жоспap логикaлык Yш бeлiктен (Kipiспе, негiзгi бeлiм, корытынды) ^parami кeпшiлiкке мэлiм. Бipaк мектеп тэжipибесшде Yлкен олкылык 6ap екенiне ешюм мэн беpмейдi. ЯFни, м¥Faлiмдеpдщ де, окушылapдын дa Yш бeлiмнiн такты кызметiне, peлiне кeнiл бeлмеуiн a^ap едiк. Kipiспе бeлiм -шыFapмaнын оpтaлык пpоблемaсын aшудын бaскышы. М¥ндa окушы кейде anFa койылFaн мэселелердщ тapихи жaFдaйы мен бaйлaнысын ^рсетсе, кейде жaзушынын ойын, кeзкapaсын не ол туpaлы eзгенiн пiкipiн жaзaды. Негiзiнде б^л бeлiм бYкiл ж^мыстьщ мaзм¥нымен бaйлaнысты жaзылaды. Kей сэтте юрюпет окушынын келесi бeлiмге психологиялык жaFынaн дaйындaп eткiзудiн кeпipi деп сaнaуFa болaды. Б^л бeлiмде тaкыpыпты тaндaу, окушынын, aвтоpдын мaксaты, m^pi жинaктaлaды. Негiзгi бeлiм тезис пен apгументтеpге толы логикaлык тaлдaудын e3i, ой корытындысынын жиынтыFы. Б^л бeлiмде шыFapмaнын негiзгi мaзм¥ны, тaкыpыбы aшылуы керек. Keлемi де eзге бeлiмдеpден комaкты болуы шapт. Корытынды бeлiмде aйтылFaн ой жинaктaлып т¥жыpымдaлaды. Б^л бeлiмде ой aяктaлып, мaзм¥ны aлдынFы бeлiмдеpмен бaйлaнысты болуы кaжет. М¥Faлiм мен окушы есте сaктaуы Yшiн тeмендегiдей н^с^уды ^сытамыз: шыFapмaнын Yш бeлiмi т^гас бip бeлiктi к;¥paйды, Yшеуi бipiгiп, шыFapмaнын мaксaты мен мaзм¥нын кepсетедi. Дегенмен, окушылap бeлiмдеp apaсындaFы «^гардЬ» aнык aнFapуы керек. Эpбip бeлiмнiн eзiне тэн мeлшеpi, кeлемi болaды. Kipiспе мен корытынды бeлiм бipiккенде бYкiл ж^мыстын тepттен бip бeлiгiн кaмтуы кaжет.
Ендi шыFapмa жоспapын к;¥PудaFы жiбеpiлетiн кемшшктердщ тYpлеpi: тaкыpып мaзмYнын тYсiнбеу сaлдapынaн негiзгi тaкыpыпкa Yйлеспейтiн тaкыpыпшaлapдын жоспapдa жaзылуы; жоспapдын кYPделi, тYсiнiксiз к^рылуы; корытындынын шыFapмa мaзм¥нынa сaй келмеуц жоспapдын шыFapмa мaзмYнынa сaй жaзылмaуы.
ШыFapмaFa жоспap к^ру окушыFa жaзбa ж¥мысындa жYЙелiлiктi сaктaуFa эсеpiн типзедь Мектеп шыFapмaсы - белгiлi бip тaкыpыптa жaзылFaн ой корытындысы. Эзшдш кeзкapaсты aнFapтaтын дэлелдеме. Сондыктaн дa окушылapдын кыскa болсa дa жостар к^руын мiндеттi деп сaнaймыз. Дaйындык кезенiнде окушылapдын e3 ойы, кeзкapaсы, пiкipi шыFapмaдa aйкын кepiнiп т^ру кaжеттiгiн олapдын есiне жиi сaлып коюдын apтыкшылыFы жок.
www.oriens.uz
Себеб^ шыFарма - ен эуелi, окушынын ез дYниетанымдык кезкарасын бiлдiретiн тел туындысы, езiндiк сез саптауы.
Шъ^арма жоспарынын белiмдерiнде кандай мэселелер камтылатынын сез еттiк. Ендi «Ыбырай - казак балалар эдебиетiнiн атасы» такырыбында жаздырылатын шыFарманын жоспарын окушыларды катыстыра отырып жасатсак, онын Yлгiсi темендепдей болып шыFады:
Жоспар:
I. Шр1спе:
1. XIX засырдыц екшш1 жартысындазы тарихи жаздай мен цазац эдебиеттщ сипаты.
2. Ы.Алтынсариншц жазушылыц вм1р1 мен агартушылыц идеясыныц взектшт.
II. Неггзгг бвл1м:
1. Ыбырайдыц педагогикалыц цызмет1.
2. Мектепе оцулызын жазуы.
3. Балаларды внерге, бЫ1мге шацыруы.
4. Ыбырай эцг1мелершц кейткерлер1 - жастар мен шаруалар.
5. Оцушыны жаца талап жастар ортасынан ¡здеу.
III. Корытынды
Ыбырай Алтынсарин цазац мэдениет1 мен тарихынан алатын орны.
Шъгеарма ж^мысына дайындыктын таFы бiр кезещ - керкем мэтшмен ж^мыс. Керкем мэтiндi тYсiнiп талдауда онын мазм^нын б^ Fана жеткшкЫз. Окушылардын психологиялык, жас ерекшелiктерiн ескере отырып, эдебиет теориясынан мэлiмет берiп бару м¥Fалiмнщ Yнемi Yздiксiз жYргiзетiн ж^мыстарынын бiрi болып саналады. Методист-Fалым Р.Р.Майман «Мы
считаем обязательным слияние длительного процеса подготовки к сочинению с
2
анализом литературного произведения».
Шъгеарма жазуFа дайындыктын бiр кезещ окушылармен мэтiндегi маFынасы тYсiнуге киын тиетiн сездер мен теракты сез тiркестерi бойынша сездiк ж^мысын жYргiзу болып табылады. М^нын езшен керкем шыFарманын тiлдiк ерекшелiктерiне мэн бершп, окушынын логикалык ойлдау кабшетш арттыруFа болады. Б^л жерде ен бастысы, окушы iзденедi.
ШыFарма жазар алдында окушыларFа эр тYрлi мазм^нды камтитын эдеби тапсырмалар беру мYмкiн. Олар: прозалык шыFарманын бiр эпизодын драмаFа айналдырып жазу; елен сюжетш кара сезге айналдыру, эпизодка талFау жазу; кейiпкермен тiлдесу (окушынын езше ^найтын бiр кейiпкерiне арнау);
2 Майман Р.Р. Практикум по методике преподования литературы. М., «Просвещение», 1995, 13-б.
www.oriens.uz
такырыптка ауызша, жазбаша ой толFау ^йымдастыру, кабырFа газетiне макала жаздыру т. б.
ШыFармаFа дайындык кезещнде болашак шь^арманын, идеясы мен такырыбын ашуда кемектесетш эдеби кeрнекiлiктiн бiрi эпиграф болып табылады. ШыFарма жазуда эпиграф койылуы тиiс! Себебi ол, бiрiншiден, шыгеарма жазуFа дайындыFын (эйтеуiр кeшiрiле салы^ан емес) керсетсе, екiншiден, алынFан эпиграф шыгеармада карастырылатын мэселенiн такырыбымен ^штасып, онда не туралы сез болатындыгеын алдын ала анFартып тирады. Эпиграф тандаудын кeздерi мыналар: кеменгер-данышпандардын сездер^ коFам кайраткерлерiнiн сeздерi, халыктын макал-мэтелдер^ акын-жазушылардын шыFармалары мен канатты сeздерi т. б.
ЖоFарыдаFы «Ыбырай - казак балалар эдебиетiнiн атасы» такырыбына акыннын eз eленiн:
Желкiлдеп шыккан кeк шeптей, Жана eспiрiм достарым... Бiз болмасак, сiз барсыз, Yмiт еткен достарым, Сiздерге бердiм батамды.3 Эпиграф етiп алуFа болады.
Сондай-ак, эпиграфтын шыFармадаFы мэнiн эдiскер-Fалым Б.А.Орлов былай баFалайды: «Эпиграф очень часто выполняет роль, не оказывая сколько -нибудь заметного влияния на содержание и стиль сочинения. Следовательно, эпиграф принесет пользу тогда, когда в нем выражается пафос сочинения, ваше увлечение темой».4
Окушыларды шыгеарма жазуFа жYЙелi тYPде Yйретудiн жолдарына тeмендегiдей эдiс-тэсiлдер жYЙесiн, мYFалiм мен окушылар арасындаFы ж^мысты YCынуFа болады:
1) м¥Fалiм материалды кыскаша тYсiндiрiп, шыFарманын бас жаFын сыныпта окытуы; 2) с^ракка жауап аларлыктай манызы бар эпизодтарFа кeнiл бeлiп, оларFа ат кою; 3) кeркем туынды кейiпкерлерiн топтау; 4) шыFарманын непзп бeлiмiне не сюжеттiк желiсiне баса назар аударып, мэтiннен Yзiндi ^сынып, ой-пiкiр жинактау; 5) болашак шыFармаFа керектi шешендiк сeздердi, макал-мэтелдердi жаттату; 6) сурет аркылы киялда ой туFызу.
БYгiнгi танда шыFарма жазу эдютемесш жYзеге асыруда шэкiрттердiн жоFары денгейдегi бiлiм-бiлiк даFдыларын калыптастыру, ойлау жYЙесiнiн
3 Алтынсарин. «0нер-бiлiм бар ж^рттар» А.; «Мектеп», 1975, 6-б.
4 Орлов Б. А. Как написать сочинение по литературе (Пособие для учащихся 8 кл. средней школы. М.,) «Просвещение», 1977, 5-7-с.
www.oriens.uz
дамуына жаFымды ыкпал жасап, шы^арма жазудыц тиiмдi эдютерш мецгеру, идеясын аныктау Yшiн шыFарманы талдау керек. Окушылар шыFарманы Heri3ri идея бойынша Fана жазып Yйренуi кажет. Ал, шы^арма такырыбын талдауда мацызды мэселелерге, яFни, дэлелдеудщ сенiмдi шыFуы, талау бeлiктерiнiн бiр-бiрiмен тыFыз байланысты болуы, корытындыныц накты жасалуын камтамасыз ету керек.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР: (REFERENCES)
1. Акшолаков Т. ШыFарманын керкем айшыктарын таныту. Алматы, «Рауан», 1994 ж., 150-бет.
2. Abduvalitov E. Aesthetic Education and Perception in the Teaching of Literature of Fraternal Peoples. http://ijmmu.com editor@iimmu.com
3. Abduvalitov N. Ways of Teaching Samples of World Literature at Literature Classes by Grene Features. http://ijmmu.com editor@iimmu.com ISSN 2364-5369 Volume 9, Issue 3 March, 2022 Pages: 219-223.
4. Бтбаев К,. Эдебиетт окыту эдютемеЫ. Алматы: «Рауан», 1997 ж., 288-бет.
5. Дуйсабаева Д. Formation of Linguo-Culturological Competence of Future Native Language Specialists. https://iissrr.com/iournal/issue/view/21.
6. Калдыбаев Т. Эдебиет сабактарында тш ^старту. Ташкент: «Узбекистан», 1999 ж., 78-бет.
7. Abduvalitov, N. B., Abduvalitov, E. В., & Sayfullaev, B. (2023). METHODS OF COMPARATIVE ANALYSIS IN THE STUDY OF SAMPLES OF UZBEK AND WORLD LITERATURE. SPASTAbstracts, 2(02).
8. Nurumbetoglu, S. B. (2022). Structural Features of Uzbek-Kazakh Dialectal Phrasemas. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND HISTORY, 3(5), 149-152.
9. Sayfulayev B. Some Problems of Phraseology of Turkic Languages (On the Example of Eye Phraseosomatizm). http://dx.doi.org/10.47814/iissrr.v5i4.263
10. Yusupov B.B. Motherland and Patriotism in the Lyrics of Tulegen Aibergenov. https://iissrr.com/iournal/issue/view/28
11. Atabayeva G.F. The sign content of "Ffu" novel // Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities, USA. 2022. - P.139-142. (Impact Factor - 8.0).
12. Atabayeva.G.F. "Humanizm in the novel of A. Yakubov" актуальные проблемы тюркологии: россия и тюрко-мусульманский 2021 МИР
13. Pardaeva Nigora BILINGUALPOET - ANBAR OTIN. Актуальное в филологии. № 3 2021/6/11
www.oriens.uz
14. Omanova M.A. Updating views on literary heroes and glory in the novels of the period of independence //Novateur publications JournalNX-A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal. Volume 6, ISSUE 10, Oct. 2020 - P 415-419. (Impact Factor -7.223).
15. Omanova М.А., Якубов И.А. The place of traditional motives and symbols in the plot and composition of national novels // Journal of critical reviews. Malaysiya. 2020. - P. 2903-2910.
16. Kalandarova D. "Attitude to uzbek folklore in the research of karl reichl". ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal 11.5 (2021): 500-503.
17. Kalandarova D. "Issues of Uzbek Folklore and its Research in Germany". Journal of Positive School Psychology 6.9 (2022): 4395-4398.
18. M.N.Kadirova. The Need For Improving The Methodology Of Teaching Folklore. International Scientific-Online Conference: Intellectual Educationtechnological Solutions And Innovative Digital Tools. Netherlands.
19. Mashkhura Kadirova. "The Need For Improving The Methodology Of Teaching Folklore In Distance Learning" Lecturer, Department of Uzbek language and literature of Tashkent State Pedagogical University named after Nizami, Uzbekistan,
20. Уразбаева М. Аёл характерини очишда бадиий нущнинг урни. GOLDEN BRAIN. 2023, 193-199 b.
21. O'razbayeva M. XX asr ozarbayjon adabiyotida Ganjaviy obrazi tasviri. Nizomiy Ganjaviy va xamsachilik an'anasi nomli ilmiy konferensiya materiallari to'plami. - Toshkent. 2024 -yil.
22. Kahramanov K. Naim Karimov Is a literary scholar, Scholar and critic. Rivista Italiana di Filosofia Analitica Junior. 2023, Vol 14. ISSN: 2037-4445.
23. Makhbuba Urazbayeva, Burkhanova Feruza, Pardayeva Nigora, Atabayeva Gozal, Qodirova Mashhura. Issues of Distribution of Bear Image in Uzbek Novels. Journal of Advanced Zoology. 2023. 2184-2192 p.
24. NK Achilov The image of a historical person and its epical interpretation
JournalNX-_A_Multidisciplinary_Peer_Reviewed_Journal
ISSN No: 2581 - 4230 VOLUME 8, ISSUE 5, May -2022 https://scholar.google.com/citations7view op=view citation&hl=ru&user=fs53FlgA AAAJ&citation for view=fs53FlgAAAAJ:d1gkVwhDpl0C
25. Nasim Achilov Epic knowledge decline and factors of the emergence of fake epos. Vol. 1 No. 2 (2022): Journal of Integrated Education and Research https://ois.rmasav.com/index.php/ois/article/view/163
