Научная статья на тему 'ЖАҲОН ИҚТИСОДИЙ ФОРУМИ ТОМОНИДАН ЭЪЛОН ҚИЛИНИБ БОРИЛАДИГАН ГЛОБАЛ РАҚОБАТБАРДОШЛИК ИНДЕКСИНИ БАҲОЛАШ МЕТОДОЛОГИЯСИ ТАҲЛИЛИ'

ЖАҲОН ИҚТИСОДИЙ ФОРУМИ ТОМОНИДАН ЭЪЛОН ҚИЛИНИБ БОРИЛАДИГАН ГЛОБАЛ РАҚОБАТБАРДОШЛИК ИНДЕКСИНИ БАҲОЛАШ МЕТОДОЛОГИЯСИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
18
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўрнини Глобал рақобатбардошлик

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Пулатов Дилшод Ҳақбердиевич

Жаҳон иқтисодий форумининг Глобал рақобатбардошлик индекси (ГРИ) ҳисоботлари нафақат сиёсатчилар, балки Жаҳон банки, Халқаро валюта жамғармаси (ХВЖ) ва БМТ каби халқаро ташкилотлар, шунингдек, илмий соҳадаги бошқа турли мутахассислар томонидан ҳам доимий равишда фойдаланиб келинади. Мазкур индексдан Ўзбекистон чиқариб ташланганлиги туфайли Ўзбекистон Республикаси Президентининг 02.06.2020 йилдаги ПФ-6003-сонли “Ўзбекистон Республикасининг халқаро рейтинг ва индекслардаги ўрнини яхшилаш ҳамда давлат органлари ва ташкилотларида улар билан тизимли ишлашнинг янги механизмини жорий қилиш тўғрисида” фармонида Ўзбекистоннинг ўрнини Глобал рақобатбардошлик индексида акс эттириш бўйича чора-тадбирлар режаси белгилаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Пулатов Дилшод Ҳақбердиевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖАҲОН ИҚТИСОДИЙ ФОРУМИ ТОМОНИДАН ЭЪЛОН ҚИЛИНИБ БОРИЛАДИГАН ГЛОБАЛ РАҚОБАТБАРДОШЛИК ИНДЕКСИНИ БАҲОЛАШ МЕТОДОЛОГИЯСИ ТАҲЛИЛИ»

NOVEMBER 17 INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

Жахон Иктисодий Форуми томонидан эълон килиниб бориладиган Глобал ракобатбардошлик индексини бахолаш методологияси тахлили Пулатов Дилшод Х,акбердиевич

и.ф.д, профессор, Узбекистан Республикаси Иктисодиёт ва молия вазирлиги хузуридаги Бюджет солик илмий тадкикотлар институти директори в.б https://doi.org/10.5281/zenodo.10137302

Мавзунинг долзарблиги. Жах,он иктисодий форумининг Глобал ракобатбардошлик индекси (ГРИ) х,исоботлари нафакат сиёсатчилар, балки Жах,он банки, Халкаро валюта жамгармаси (ХВЖ) ва БМТ каби халкаро ташкилотлар, шунингдек, илмий сохддаги бошка турли мутахассислар томонидан х,ам доимий равишда фойдаланиб келинади. Мазкур индексдан Узбекистон чикариб ташланганлиги туфайли Узбекистон Республикаси Президентининг 02.06.2020 йилдаги ПФ-6003-сонли "Узбекистон Республикасининг халкаро рейтинг ва индекслардаги урнини яхшилаш хдмда давлат органлари ва ташкилотларида улар билан тизимли ишлашнинг янги механизмини жорий килиш тугрисида" фармонида Узбекистоннинг урнини Глобал ракобатбардошлик индексида акс эттириш буйича чора-тадбирлар режаси белгилаб берилган.

Мавзуга оид мавжуд муаммолар. ГРИни бах,олаш методологияси очик булиб йиллар кесимидаги х,исоботларида унинг суб-индикаторларида кичик узгаришларни куришимиз мумкин. Гарчи бу индексни х,исоблаш методологияси очик булсада, давлатнинг бошкарув органларидаги ходимларининг барчаси хам бу методология билан тулик таниш эмас.

Муаммони хал килиш усуллари. Бу тезиснинг асосий максади ГРИ хдкида кискача маълумот бериш, хдмда РГИни бах,олаш методологияси ва унинг йилдан йилга таркибий узгаришини тушунтириш оркали давлатнинг иктисодиёт ва молия секторидаги ходимларининг, Узбекистон фукароларининг ва тадбиркорлик субъектларининг бу индекс хдкидаги хабардорлигини ошириш саналади.

ГРИ хакида кискача маълумот. Глобал ракобатбардошлик индекси - бу мамлакатларнинг ракобатбардошлилигини бахолаш ва таккослаш учун мулжалланган стратегик восита. Глобал ракобатбардошлик индекси х,исоботи Жах,он Иктисодий Форуми (ЖИФ) томонидан 1979 йилдан бери йиллик х,исобот куринишида такдим килиб келинади. Глобал ракобатбардошлик индекси макроиктисодий ва микроиктисодий жихдтларини ягона индексга бирлаштиради. ГРИ мамлакатлар ва корхоналар фаровонлигини ошириш учун уларининг барча ваколатларидан кай даражада фойдаланаётганлигини бах,олайди. Глобал ракобатбардошлик индекси мамлакатнинг корхоналар учун купрок имкониятлар ва одамлар учун фаровонлик мух,итини яратишни, хдмда ишлаб чикариш кобилиятини белгиловчи элементларни урганади.

ГРИ ни бахолаш методологияси. 2018 йилда такдим этилган ГРИ 4.0 - туртинчи саноат инкилоби даврида махсулдорлик, усиш ва инсон ривожланишига туртки берадиган омиллар ва хусусиятларнинг батафсил харитасидир. 2019 йилги нашр 141 та мамлакат иктисодиётни камраб олади, бу глобал ялпи ички махсулотнинг 99 фоизини ташкил этади. ГРИ 4.0 индекси бу халкаро ташкилотлар маълумотлари, шунингдек Жахон Иктисодий Форуми рахбарлари суровномаси маълумотлари комбинацияси асосида олинган алохида курсаткичларнинг(2019 йилда 103 та ва 2018 йилда 98 та) тупламидир. ГРИни бахолаш методологияси 12 та мезондан иборат булиб бу мезонлар 3 та асосий йуналишда жамланган (1-расм).

NOVEMBER 17 I INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

1-расм ГРИ нинг учта асосий йуналишида 12 мезоннинг хар бири су-индексларлар таксимотида канча улушга эгалиги

Манба: ГРИ нинг 2018 ва 2019 йилги х,исоботлари асосида муаллифлар томонидан тузилган.

ГРИ формуласи

Умумлаштиришдан олдин, х,ар бир индикатор курсаткичи 0-100 шкалада булган баллга айлантирилади ва бунда, 100 балл мамлакатнинг ривожланганлигини англатади;

( жории курсаткич^ — энг емон курсаткиЧ{ \ балл;с = (---:---) х 100

\энг яхши курсатки4{ — энг емон курсаткич^

бунда, жорий курсаткич^ - i индикатор буйича с мамлакатнинг жорий курсаткичи, энг емон курсаткиЧ{ - i индикатор буйича энг ёмон курсаткич, энг яхши курсаткич^ i индикатор буйича эришиш мумкин булган энг яхши курсаткич.

Методологиядаги узгаришлар. Методологиядаги узгаришларга келадиган булсак - 2018 йил ва 2019 йил орасидаги фаркни 1-жадвалда куришимиз мумкин булади.

1-жадвал: ГРИнинг асосий учта устуни буйича 12 та мезонлар таркибидаги суб индикаторларидаги узгариш динамикаси

Асосий талаблар Самарадорликни воситалар оширувчи Инновацио н омиллар Жами

Институтлар сифати Инфраструктура Ахборот-коммуникация Макроиктисодий г ... . 3 а л к CÖ О ли ор н ок ра и ак л Ьн ра о О Иш куникмалари Ишлаб чикариш бозори Мех,нат бозори Молиявий тизим Ички бозор хджми Бизнес динамикаси Инновацион салох,ият

Суб- индик аторла 2018 2 0 12 5 2 1 9 8 1 2 9 2 8 10 98

NOVEMBER 17

2023

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

2 1

6 12 5 2 1 9 7 2 9 2 8 10 103

Манба: ГРИ нинг 2018 ва 2019 йилги хисоботлари асосида муаллифлар томонидан тузилган.

Таклифлар ва хулоса. 2018 йилга нисбатан 2019 йилда институтлар сифати мезони суб-индексларида жиддий узгариш булиб - 20 та суб-индикатор урнига 26-суб-индикатор асосида бахоланган. Ишлаб чикариш бозори мезони таркибидаги суб-индикаторлар сони эса биттага камайган. Бошка суб-индикаторлар сонида узгариш кузатилмаган. Масъулларнинг олдидаги биринчи масала бу индексдаги уринни яхшилаш эмас, балки бу индексда Узбекистоннинг урнини акс эттириш саналади. Муаллиф томонидан бериладиган ягона таклиф бу - Узбекистон бу индексга кушилганидан кейин максад бу индексдаги уринни яхшилаш эмас, балки микроиктисодий ва макроиктисодий вазиятни яхшилаш булиш керак, шунда рейтинг уз-узидан яхшиланади. Бу методологиялар эса шунчаки индекс хдкидаги хабардорликни ошириш учун холос.

REFERENCES

1. https://lex.uz/docs/4838762?ONDATE=18.03.2022%2000 Г05.11.20231;

2. The global competitiveness of thailand: an empirical analysis of the asean community. https://www.researchgate.net/publication/319928206 THE GLOBAL COMPETITIVENE

SS OF THAILAND

AN

3.

EMPIRICAL ANALYSIS OF THE ASEAN COMMUNITY/link/59c1d8990f7e9b21a82 6669b/download [11.10.2022];

The Global Competitiveness Index. https://www.relooney.eom/NS3040/0 New 3044.pdf [10.10.2022].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.