CC BY
746
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Куценок Я.Б., Рулла Э.А., Мельник В.В. Врожденная дисплазия тазобедренного сустава. Врожденные подвывих и вывих бедра. -Киев: 1992.
2 Бакланова В.Ф., Филиппкина М.А. Рентгено-диагностика в педиатрии 2-том. - М.: 1988.
3 Ерекешов А.Е., Разумов А.А. Врожденный вывих бедра у детей. - Астана: 2004.
4 http://www.medicinform.net/revmo/ther pop39 2.htm
5 http://www.turner.ru/tzb vvb.html
6 http://www.det-orto.ru/media/vvb/diagnostika/rentg diagn.htm
Н. БУРХАН, Г.А. ДАЛИЕВА, А.Б. АХМЕТБАЕВА
РЕНТГЕНОЛОГИЧЕСКИЕ ПРИЗНАКИ ВРОЖДЕННОГО ВЫВИХА БЕДРА
Резюме: Врожденный вывих бедра считается одной из частых патологий костно-суставного аппарата у детей. В данной статье приведена стандартная методика определения рентгенологических признаков врожденного вывиха бедра у детей до 1-го года жизни. Знание рентгенологической методики определения патологии тазобедренных суставов позволяет рано и своевременно выявить дисплазии суставов у детей до 1 года жизни.
Ключевые слова: врожденный вывих бедра, тазобедренный сустав, дисплазия тазобедренных суставов, рентгенологическая диагностика врожденного вывиха бедра.
N. BURKHAN, G.A. DALIEVA, A.B. AKHMETBAEVA
RADIOLOGICAL SYMPTOMS OF CONGENITAL DISLOCATION OF A HIP
Resume: Congenital dislocation of hip is considered one of the most frequent pathologies of bone and joint system in children up to one year of age. In this article including X-ray examination of congenital dislocation of hip. The knowledge of early X-ray signs of congenital dislocation of hip to detect dysplasia in children.
Keywords: Congenital dislocation of hip, coxofemoral joint, displaziya of coxofemoral joints, X-ray examination of congenital dislocation of hip.
УДК 616-006
К.М. Н¥РЫМБЕТОВ, Ж.Б. АМАНЦ¥ЛОВА, Н. БУРХАН
С.Ж. Асфендияров атындагы Казац ¥лттъщмедицина Университетi «Визуалды диагностика» кафедрасы
ЖАК -БЕТ AÜMAFbIHblH, ЖИ1 КЕЗДЕСЕТ1Н 1С1К АУРУЛАРЫНЬЩ СЭУЛЕЛ1К ДИАГНОСТИКАСЫ
Жац-бет аймагыныц цатераз жэне цатерлi iсiктерiн аныцтауда сэулелiкзерттеу эдкт тацдау, сэулелiк белгiлерiн аныцтау жэне ажырату диагностикасын жасау бiршама циындыцтар тугызады. Мацалада жш кездесетш iсiктердiц сэулелiк зерттеу эдктер1 сэулелiк белгiлерi берлген.
TYÜiHÖi свздер: цатераз одонтогендi, одонтогендi емес жэне цатерлi iсiктер, iсiктiц сэулелiк белгiлерi.
1сш ауруларынан жак бет аймагында одонтогенд жэне одонтогендi емес киста, катерйз жэне катерлi кш кездеседъ 1йктерд аньщтауда рентгенологиялык зерттеу эдiстерi -интра жэне экстраоралды рентгенография, контрасты заттарды колданып етгазшетш зерттеулер - сиалография, гайморография, цистография, сызыктык, панорамды жэне компьютерлш томография, магниттш резонансты; томография, ультрадыбысты; жэне радионуклид^ зерттеулер жасалады. Жак-бет аймагы жумса; тшдершщ катерлi жэне катерйз кштершщ орналаскан орны, тшм, елшемь шеттерь к¥рылымын аныктауда ультрадыбыстык зерттеу ете мэлiметтi.Жак-бет аймагы iсiктерiнiц радионуклидтi зерттеуi аркылы бiрiншiлiк iсiктiк TYзiлiстi, орналаскан орныныц анатомиялык-топографиялык ерекшелiктерiн нактылау, метастаздарды, рецидив-кайталауды аныктау жэне ем нэтижейн бакылау MYMкiн. Одонтогендi фолликулярлы киста.
Фолликулярлы киста - тiстi к¥раушы эпителийдiц даму акауы болып, жт 20-30 жаста, жогаргы жакта кездеседъ дэнекер тiндi ж¥ка кабыктан жэне куыс iшiнде т¥нык, сары TYCтi с¥йык болады. Фолликулярлы кистада ауру сезiмi болмайды,тктщ жарып шыгуыныц кешеуiлдеуi аурудыц белгiсi болуы MYMкiн. Киста аскынып iрiцдегенде ауру сезiмi
болады. Рентгенограммада- CYЙекте децгелек немесе сопакша пiшiндегi, 0лшемi 2 см-ге дейш, шетi анык, тегiс немесе кед!р-б¥дырлы, тiс TYбiрiмен байланысы жок деструкциялык ошак аныкталады. Киста iшiнде 1-2 тктщ конфигурациясы аныкталса, ол тктер тiс катарында болмайды жэне кистаныц экспансивтi 0суiнен катардагы баска тктердщ ыгысуы байкалады. Жак CYЙегiнiц сырткы тыгыз кабыгы ж¥карады, CYЙектiц кернеуленушен беттiц деформациясы болуы MYMкiн. Теменп жак б¥рышында орналаскан кистаны амелобластомамен ажырату диагностикасын жасау кажет. Одонтогендi радикулярлы киста.
Радикулярлы киста- метаплазияланган эпителий жасушасыныц пролиферациясынан келiп шыгады. Балада 712 жаста, T0менгi жактыц азу тiстерi аймагында, ересектерде жогаргы жактыц алдыцгы б0лiмiнде жиi кездеседi, елшемi 1,5- 2 см, сырткы кабыгы фиброзды, iшкi шетi эпителиалды, куыс шшде холестеринге бай с¥йыктык болады. Рентгенограммада CYЙек iшiнде децгелек немесе сопакша пшшдо, шетi тегiс, анык деструкциялык ошак TYрiнде к0рiнедi. Киста шетшде склерозданган орын дога TYрiнде жэне тiс TYбiрiнiц ¥шы куыска енiп т¥рады. Киста к0лемi ¥лгайса CYЙектiц тыгыз кабаты ыгысып, жак CYЙегi
222 f.kaznmu.kz
деформацияланады, беттщ ассиметриялы; бузылысы, ;атарда орналас;ан бас;а тiстер TYбiрiнiц ыгысуы аныщталады. К0лемi Yлкен киста жогаргы жа; ;ойнауына, мурын ;уысы TYбiне ету м\'мкш, аныщтау ма;сатында панорамды рентгенограмма жэне компьютерлiк томограмма жасау ;ажет. Одонтогендi емес киста.
ЖоFарFы жактын, шар тэрiздес кистасы-
рентгенограммада жогаргы жа; KYрек жэне CYЙiр (ит) тк арасында орналасып, тiс аралы; ;ал;ага жайылады, шетi тегiс, аны; CYЙектiц оша;ты деструкциясы TYрiнде аныщталады.
Солитарлы киста- жара;ат нэтижесiнде болган остеонекрозды; YPДiс жэне гематомадан келш шыгады, рентгенограммада тiс TYбiрi ушында пiшiнсiз, шетi тегiс, аны; деструкциялы; оша; CYЙектiц ;атты ;абаты жу;арган, бузылмаган.
Мурын-тандай взегi кистасы- CYЙек iшiнде ;алган эмбрионалды эпителийден дамиды, рентгенограммада децгелек немесе сопа;ша шшшде, шетi тегiс, аны; сиреген суйек тiнiнен пайда болган оша; туршде, ;атты тацдайдыц алдыцгы б0лiгi орталы; курек тiстер TYбiрiнiц ушынан жогарыда орналасады.
^атераз одонтогендi iсiктердiн сэулелж диагностикасы. Одонтома- тiстiц эр турлi тiндерiнен (эмаль, дентин, цемент, фиброзды тiн, улпа) туратын ;атерйз кМ. Жиi 20-жас;а дейiн кездесш, баланыц тiс шыгуыныц кешiгуiне шагымданып рентгенологиялы; зерттеуден еткенде аныщталады. Курамды жэне курделi одонтома турiне белшедь Курамды турi жогаргы жа;та, курылымында тiстiц барлы; тiндерi, ал курделi турi жиi T0менгi жа;та, ;урылымында тiстiц толы; ;алыптаспаган тiндерi жэне жумса; тiндер кездеседi. Рентгенограммада тшшйз, ;ою, аны; кептеген кальцификатталган оша;тар турiнде, шеткiсi тол;ындалган ашы; жола; турде аныщталады. Одонтомалар баяу еседь жа; CYЙегi тыгыз ;абатын жу;артып, бузады. Амелобластома (адамантинома)- одонтогендi эпителийден, есуi инвазивтi турде, жиi 40-50 жаста, теменп жа;та, азу тктер аймагында орналасады. Рентгенограммада жиi поликистозды (кеп камералы) TYзiлiс, «сабын кетршМне» у;сас, децгелек, сопа;ша пiшiндi, бiр бiрiнен CYЙектiк ;ал;амен ажыратылган CYЙектiц деструкциялы; ошагы аныщталады. 9су баяу, теменп жа;тыц деформациясына алып келедъ Iсiк аймагында тiстiц ыгысуы, TYбiрдiц сорылып кету жэне iсiкте бiр немесе бiрнеше шы;пай ;алган тктер кездеседi. Сирек жагдайда iсiк ;атерлМ ету мумкiн. Ол кезде кш шетi аны; емес, тегiс емес, араларындагы CYЙектiк ;ал;алар жо; болып жа; суйегiнiц сынуына алып келедъ
Цементома-тiс TYбiрiмен тыгыз байланысты цемент тэрiздi тiннен туратын ;атерйз кш. Турлерi: ;атерйз цементобластома, цементтеушi фиброма, периапикалды цементтi дисплазия, гигант тшшд цементома. ^атераз цементобластома- теменгi гаш^ Yлкен азу тiстер аймагында, 25- жас;а дейiн кездеседi. Рентгенограммада тк TYбiрiнде децгелек пiшiндi, эркелкi, шет аны; TYзiлiс турiнде аныщталады. Периодонталды ;уыс керiнбейдi. Цементтеушi фиброма- орта жаста, кМ жэне Yлкен азу тктер децгейiнде, децгелек пiшiндi, шет аны; орташа ;оюлы;тагы, бiркелкi келецке турде аны;талады. Периапикалды цементтi дисплазия- жт орта жастагы эйелдерде, теменп курек тiстер аймагында орналасады. Рентгенограммада тк TYбiрiмен байланыс;ан эркелкi оша;ты келецке жэне уа;ыт етуiмен оша;тар бiр бiрiмен ;осылып iсiк келемi улгаяды. Тiстi жулган кезде жш TYбiр сынады.
Гигант пiшiндi цементома- орта жастагы эйелдерде, бiр жануяныц бiрнеше мушесiнде кездесуi MYMкiн. Рентгенограммада децгелек тшшдеп, ;ою, бiрнеше оша;ты келецкелер жэне елшемi ете улгайган кезде жа;тыц деформациясы бай;алады. Одонтогендi емес катерйз гактер.
Остеома- жетiлген суйек тiнiнен есетш ;атерйз iсiк болып, к;урылымдык; ерекшелМне байланысты жина;ы, кеуектi
жэне аралас турге ажыратылады. Жиi теменгi жа; тiл бетiнде, мурын ;ойнаулары айналасы, мацдай жэне торлы CYЙекте орналасады. Рентгенограммада CYЙекте бiр немесе бiрнеше децгелек пiшiндегi, жалпа; табанды немесе шщшке ая;шалы, шетi тегiс, аны; керiнетiн келецке аныщталады. Остеокластома- жш теменгi жа;та, 20-30 жаста, баяу есетш кш. Рентгенологиялы; керiнiсiнiц ерекшелМне байланысты торлы- уяшы; тэрiздi, кистозды (;уысты) жэне литикалы; турге белшедъ Торлы- уяшы; тэрiздi турiнде деструкциялы; оша;та бiр- бiрiнен жiцiшке ;ал;алармен ажыралган кеп санд^1 ;уыстар аны;талад^1. ^уысты (кистозд^1) турiнде рентгенограммада децгелек немесе сопа;ша пiшiндi, шетi аны;, тегiс ;уысты келецке керiнедi.
Литикалы; турiнде суйектiц шеткерiсiнде шетi аны;, ;урылымы жэне ;оюлыгы эр келга оша;ты деструкция болады.
Iсiктiц есуше байланысты суйек тыгыз ;абаты жу;арып, ыгысуы аны;талады. Тыгыз ;абаттыц Yзiлiсi iсiктiц ;атерл1 турге айналганын бшдаредъ Остеокластома жа; CYЙегiнiц деформациясына, тк TYбiрiнiц сорылуы, ыгысуы жэне ;имылдауына, мурын ;ойнаулары, кезге, мурынга жайылып есiп беттiц деформациялануына алып келедъ
Остеокластоманы кератокиста, амелобластома, миксома, CYЙек iшiндегi гемангиома жэне остеогендi саркомамен ажырату диагностикасын жасау ;ажет.
Гемангиома- CYЙек iшiндегi жэне жа; CYЙегi айналасындагы жумса; тшдер ;ан тамырынан келiп шыгады, жт эйелдерде, ;ыздарда, 10-20 жас аралыгында кездеседi. СYЙек айналасындагы жумса; тшдердщ гемангиомасыныц рентген суретiнде суйек шетшде ;ысым эсерiнен таба;ша тэрiздес дефекттщ жэне диаметрi 5-6 мм-лiк флеболиттер, ангиолиттердщ болуымен сипатталад^1. Жа; CYЙегi iшiндегi гемангиома рентгенограммада шетi аны; немесе аны; емес кисталы; ;уыс, эр турлi пiшiндегi, елшемдегi кеп санды CYЙектiц оша;ты деструкциясы турiнде аны;талады («сабынд^1 кепiршiк» керiнiсi). Жа; CYЙегi тыгыз ;абыгы iсiк келемшщ улгаюына байланысты алдымен ыгысад^1, соцынан жу;арады жэне жа; суйегiнiц деформациясына алып келедъ
Хондрома- шемiршек тiндi катерсiз iсiк, жиi жогаргы жа;тыц алд^1цгы белiгiнде орналасады, есу1 баяу, тктщ ыгысуы бай;алады. Суйекте орналасуына байланысты: энхондрома-суйек iшiнде жэне экхондрома- CYЙек сыртындагы турлерге ажыратылады. Рентгенограммада энхондрома децгелек тшшдь шетi аны; оша;ты деструкция, ал экхондрома CYЙек тыгыз ;абатыныц шеткерi дефектiсi турiнде аны;талад^1. Kатерлi хондросаркома iсiгiне айналуы MYMкiн.
Остеохондрома- жогаргы жа; ;ойнауы ;абыргасы жэне теменгi жа; айшы; тэрiздi есiндiде орналасатын катерсiз кш. Рентген суретте шетi аны;, кеуек^ тузiлiс, суйек елшемiнiц улгаюы жэне деформациясы аны;талады. Жиi самай- теменп жа; буыны к;^Iзметi бузылады. Остеоид- остеома- остеоид жэне жетшмеген сртек тiндi, ;ан тамырлы катерсiз кш. Суйектiц тыгыз ;абатында елшемi 1,0 см-ге дешн, шетi аны; деструкциялы; оша;, ал остеобластома-елшемi 1,0 см-ден Yлкен CYЙектiц кеуектi белiмiнде орналас;ан деструкциялы; оша; турiнде аны;талады.
Kатерлi iсiктердiн сэулелiк диагностикасы.
Жа; бет аймагында катерлi iсiктерден- шырышты ;абат эпителиалды iсiгi - рак жэне дэнекер тшда iсiгi саркомалар (остеогендi, хондросаркома, ретикулосаркома) жиi кездеседi. Жа; CYЙегiнiц iсiктiк бузылыстары екiншiлiк, ягни ауыз шырышты ;абаты iсiгiнiц CYЙекке ету1 нэтижесiнен, ал метастаздар сут безь ;ал;анша безi, к;уык асты безi жэне бYЙректiц катерлi iсiктерiнде болады.
ЖоFарf,ы жак койнауы шырышты кабат рагы-
ортопантомограммада, буйiр багыттагы панорамды рентгенограммада, ;игаш багыттагы ауыз шШк жэне ауыздан тыс рентгенограммада, КТ-сканда, МР-томограммада аны;талады. Рентгенограммада жумса; тшде, тацдай, самай асты шуц;ырына жайылган
223
.Ъахпта.к.
койнаудагы ¡сштщ келецкей жэне CYЙектiц деструкциясы болады.
Альвеоляр есшд1 жэне катты тацдай шырышты кабаты рагы - ерте кезецiнде альвеоляр есiндi шеткерi аймагында шетi анык; емес деструкциялык; ошак; пайда болады. Деструкция YP^ci терецдеп, Tic аралык ;ал;а бузылысынан тic белектенiп керiнедi. Yрдic мурын куысы, жогаргы жак койнауына жайылса, койнау TYбi CYЙегi тыгыз кабаты анык; кершбейдь Екiншiлiк кабыну болса рентгенограммада койнаудыц толык бiркелкi келецкеленуi аныкталады. Остеогендi саркома- жиi теменп жакта кездеcедi. Рентгенологиялык керiнiciне байланысты
остеосклеротикалык (остеобластык), остеолитикалык (остеокластык) жэне аралас TYрлерi аныкталады. Бастапкы кезецде рентген суретте CYЙекте пiшiнciз, шет анык емес деструкция ошагы пайда болады. Жайылуы нэтижеciнде CYЙектiц тыгыз кабаты бузылады, CYЙек пердеci ажыратылады, сызыкша тэрiздi периостоздык белгi кершедь Остеобластык саркомада пiшiнciз, бiрiмен-бiрi кабаттасып ретciз орналаскан жэне тыгыздалган ошактар аныкталады.
Остеолитикалык TYрiнде CYЙек тiнiнде деструкциялык ошак, ал аралас TYрiнде деструкция жэне тыгыздалган орындар байкалады. СYЙек пердеciнде ине тэрiздi, "мацдайша" тэрiздi периостоз аныкталады.
Хондросаркома- жиi жогаргы жакта, 20-60 жас аралыгында, ерлерде кездеcедi. Рентгенологиялык зерттеуде CYЙекте шетi кедiр-будыр, анык емес деструкциялык ошактар жэне шеткерiciнде эктенулер болады. СYЙек тыгыз кабатына еткенде ине тэрiздi периостоз, жумсак тiнге жайылып iciктiц жумсак тшдш компонентi аныкталады. Ретикулосаркома- жиi ерлерде, 20-40 жаста, жогаргы жак койнауы кабыргасында, теменгi жак дене тусында кездеcедi. Рентгенограммада шетi анык емес деструкциялык ошактар жэне остеосклероздык орындардыц болуынан CYЙектiц келецкеci ара уясына уксайды. СYЙек пердеciнде ине тэрiздеc периостоз аныкталады. Ретикулосаркома лимфа аркылы мойын лимфа TYЙiндерiне, кан аркылы екпе жэне омырткага метастаз бередъ
Жак сYЙектерi метастаздык iсiктерi- жш теменгi жактыц азу тicтерi децгешнде, шетi анык немесе анык емес деструкциялык ошактар аныкталады.
Миеломды ауру- жш 50-60 жаста кездеcетiн кан TYзу MYшелерi iciгi, солитарлы жэне жайылган TYрi ажыратылады. Солитарлы TYрi жиi теменгi жакта, рентгенологиялык зерттеуде кистага уксас. Миеломды ауруга щмэн туганда бас, жамбас, кабырга, бугана, омыртка CYЙектерiнiц рентгенограммасын алу кажет. Осы аталган CYЙектерде елшемi 1-3 см-лш децгелек пiшiндегi бiрнеше деструктивтш ошактарды аныктау MYMкiн.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Васильев А.Ю. «Лучевая диагностика в стоматологии». - М.: ГЭОТАР - медиа, 2010. - 288с.
2 Велбери Ричард, Даггал Монти С, под редакцией Николаевой Т.А., Фоминой Д.А., «Детская стоматология». - ГЭОТАР - медиа, 2014.
3 Лучевая диагностика в стоматологии, Васильев А.Ю., Воробьев Ю.И., Серова Н.С. и др. DJVU. - 2008. - 176 с.
4 Лучевая диагностика, учебник Т1, под редакцией Г.Е.Труфанова. - 2011.
К.М. НУРУМБЕТОВ, Ж.Б. АМАНКУЛОВА, Н. БУРХАН
ЛУЧЕВАЯ ДИАГНОСТИКА ЧАСТО ВСТРЕЧАЮЩИХСЯ ОПУХОЛЕЙ ЧЕЛЮСТНО-ЛИЦЕВОЙ ОБЛАСТИ
Резюме: доброкачественные и злокачественные опухоли челюстно-лицевой области представляют определенные трудности при выборе лучевых методов исследования, в определении лучевых признаков и проведении дифференциальной диагностики. В статье представлены методы исследования, лучевые признаки часто встречающихся доброкачественных одонтогенных и неодонтогенных, а также злокачественных опухолей челюстно-лицевой области.
Ключевые слова: доброкачественные и злокачественные, одонтогенные и неодонтогенные опухоли, лучевые методы исследования, лучевые признаки.
K.M.NURUMBETOV, ZH.B.AMANKULOVA, N.BURKHAN
RADIOLOGICAL DIAGNOSIS OF COMMON TUMORS OF THE MAXILLOFACIAL REGION
Resume: benign and malignant tumors of maxillofacial area present certain difficulties at a choice of beam methods of research, in definition of beam signs and carrying out differential diagnostics. Research methods, beam signs are presented in article. Keywords: benign and malignant, odontogenic, tumors, beam methods of research, beam signs.
224
www.kaznmu.kz
