CC BY
191
www.kaznmu.kz
В.П. РУСАНОВ, У.Р. МИРЗАКУЛОВА, Р.С. ИБРАГИМОВА, Н.А. ДАУЛЕТХОЖАЕВ, К.К. ТАЛИМОВ, Т.М. БАЙТУРАЕВА
С.Ж. Асфендияров атындагы Казак улттык медицина университету Алматы, к,, Казацстан
ОРТА ЖАСТАFЫ, ЕГДЕ ЖЭНЕ КАРТ АДАМДАРДЫН ПАРОДОНТ Т1НДЕР1 МЕН С1ЛЕКЕЙ БЕЗДЕР1НЩ ЖАFДАЙЛАРЫ
Тушн: Макалада Алматы каласы мен Алматы облысынын, орта жастагы, егде жэне карт адамдарынын, пародонт тшдершщ жагдайларын зерттеу нэтижелерi кeрсетiлген. Пародонт ауруларынын, каркынды дамып, жайылганы аньщталды. Оган барлык жас топтарындагы ауыз гигиенасынын, тeмендiгi мен соматикалык аурулардын, барлыгы басты себеп болып табылады.
ТYЙiндi сездер: Ауыз куысынын, гигиенасы, пародонт ауруы, сiлекей бездерi,гипосаливация ,сиалометрия,жалпы аурулар, орта жас, егде жас, карт адам.
V.P. RUSSANOV, U.R. MIRZAKULOVA, R.S. IBRAGIMOVA, N.A. DAULETKHOZHAYEV, K.K. TALIMOV, T.M. BAITURAYEVA
Asfendiyarov Kazakh National medical university, Almaty, Kazakhstan
CONDITION OF PERIODONTAL TISSUES AND SALIVARY GLANDS IN MIDDLE AGE AND SENILE
Resume: The article presents the results of investigation of the periodontal tissues and salivary glands of the people in middle age and senile living in Almaty and Almaty region. Revealed high intensity and prevalence of this disease. Predisposing factors for their development are the low level of oral hygiene in all age groups and presence of somatic diseases.
Keywords: oral hygiene, periodontal diseases, salivary glands, hyposalivation, sialometry, common diseases, middle age, senile.
УДК [ 616.314.17-008.1 +616.316 ]-053.86/.89
А.Т. Т6РЕХАНОВА, Ш.А. Н¥РМ¥ХАМБЕТОВА, Н.;. НЫГМЕТОВА, З.Р. КАМИЕВА
С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттык Медицина Университетi, Балалар стоматология модулi
КАНТТЫ ДИАБЕТПЕН АУЫРАТЫН БАЛАЛАРДЫН, Т1С ЖАК; ЖYЙЕСШЩ ЖАFДАЙЫ ЖЭНЕ СТОМАТОЛОГИЯЛЫК К6МЕК К6РСЕТУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Кант диабет (КД) балаларда квп кездесетш эндокриндi ацау болып табылады. Алынган мэлiметтер негiзгi ауру мен стоматологиялык патологиялардыц взара катынастылыгын жэне берыген топтагы балалар ушт алдын алу шараларын жyргiзу кажеттшгт растайды.
Tyümdi сездер: Кантты диабет, балалар, пародонт синдромы, хейлиттер.
Юркпе. Кант диабет (КД) балаларда кеп кездесетш эндокриндi а;ау болып табылады.К^рп кезде ;ант диабетшщ «жасаруы» бай;алуда. Сонын, шшде 3-6 жэне 11-12 жас аралыгында кездесу жишп жогары.Балалардагы ;ант диабет - 1 типтеги ;ант диабет [1].
Гылыми тургыда ;аз1рге дешн ;ант диабетшщ себебi белпаз, алайда, онын, туп непзЬ тукымкуалаушылы; вирусты инфекциялар жэне иммунологиялы; бузылыстар. Егер бул балалы; ша;та, сонын, шшде ерте балалы; ша;та кездессе, латентт (жасырын) кезi ете ;ыс;а болады - ол кезде ата-анасы баланын, бурынгысынан кеп мелшерде су шетшш, тунде кiшi дэретiн устамайтынын бай;айды. Кант (туз секiлдi) суды осмотикалы; езiне тартады, сол себепт кiшi дэрет кебейедi. Вирус уй;ы безiн за;ымдагандык;тан инсулин аз мелшерде белшедъ ол аз белiнгендiктен глюкоза агзада дурыс игерiлмейдi. Парадокс: ;анда гюкоза кеп, ал жасуша ашыгады, бала ары;тап, элсiз, уй;ышыл болады. Онын, тэбетi езгердi - бiр кезде тагамды кеп ;абылдаса, бiр кезде тагамнан бас тартады. Кант
диабетшщ бул этапта баска балалар ауруларын уксас симптомдары байкалмайды - температура, жетел, бертпелер т.б. Ата- анасы ойланып тапканша баланын, агзасындагы соцгы корганыш KYшi токтайды. Содан кешн ЖYрегi айну, кусу, шшщ ауруы, тыныс алуы бузылады — бул кезде жасырын кезенд токтайды да, баланын, жагдайы жедел темендейдг Осы кезде балага жедел жэрдем кемегi болмаган жагдайда елiп кетуi MYмкiн.
Есте сацтацыз, аш карынга глюкозанан, калыпты жагдайдагы мелшерi 3,3-5,5 ммоль/л. Егер канда 10 ммоль/л- ден жогары болса, бYЙректе глюкозанын, реабсорбциясы дурыс орындалмагандьщтан, кант зэрдщ курамында пайда болады. Т.К.
Остроменцканын, [2, 4] айтуы бойынша ауыр дэрежедегi парадонт аурулары 85% кант диабетмен ауыратын балаларда кездеседi. Онын, курылымы кабыну процесстерiмен сипатталады: созылмалы гингивит жэне созылмалы пародонтиттщ эр TYрлi формасы. Ен, жиi кездесетш катаральды гингивит (63%), созылмалы
www.kaznmu.kz
пародонтит (22%), жэне олардыц ез ерекшелiктерi бар.
Кеп жагдайда ;ант диабетшщ на;тамасын, пародонтиттщ алгаш;ы кезецш стоматолог дэрiгер ан;ытайды. Кант диабетшде езгерiстер кез уясы TYбiне Караганда пародонт тiндерiнде керiнедi. Карама-;айшы байланыс: бет-жа; аймагындагы iрщдi - ;абыну процесстерi ;ант диабетнщ агымын тездетедь
Кант диабетi балаларда ауыр TYPДе етедi, оныц жецш формасы мен ремиссия кезенд аз кездеседi. Диабетке майда ;ан тамырлардыц за;ымдалуы тэн: артериола, венула, капиллярлар (микроангиопатиялар). Кант диабетi кезiндегi микроциркуляторлы ;ан тамырларыныц за;ымдалуы баланыц эр TYрлi жаста салдануына алып келуi MYмкiн. Кант диабе™ен ауыратын нау;астарда маргинальды паронттыц патологиясы, ягни пародонт тшдершщ дистрофиялы; езгерiсi жергiлiктi спецификалы; микроангиопатияны ша;ырады [3].
Бул кезде пародонтта жедел ;абыну процессi ашы; геперемияланган, iсiнген, тиiп кеткенде жэне шу;ып тексергенде ;анайды. Негiзгi аурудыц уза; болуы, бiрiншi кезекте трофикасы мен ;ан то;тайыныц бузылуына алып келедi: ;ызыл иек кекшш-;ызыл TYстi кейде, гиперемия болмайды, iсiну бай;алады, емiзiкшелерi жэне барлы; ;ызыл иек жиегi борпылда; ;ызыл иек ;алтасынан грануляция, ¡рщд! жэне геморрагиялы; белiндi белiнген. Жа;тыц бYЙiр аймагында бiлiктэрiздi «колбатэрiздi» ;ызылиектщ Yлкеюi;осы патологиялы; процесске ,сэйкесiнше, теменп жэне жогаргы жа; ушырайды. Клиникалы; жагдайыныц жасы болуына ;арамастан, ;ант диабетi кезiнде маргинальды пародонттыц ерекшелжтершщ бiрi-терец 4-5 мм ;алтаныц болуы. Орташа терецджтеп ;ызыл иек ;алталарында тiстер ;озгалгыш; ауыр формасында ай;ын керiнген жэне пародонт деструкциясыныц дэрежесiне сэйкес келмейдi. Тiстер араласып, ез остерiнен айналады. Балалардыц парадонтындагы патологиялы; процесстер 10-14 жас аральнында тiркеледi. Кант диабетiмен ауыратын нау;астарда пародонт тшдершщ аурынан бас;а, 74 % жагдайда шырышты ;абы;тыц жэне ершщ ;ызыл каймасыныц, 85 % -тшдщ езгеруi бай;алады. Кепшшгшде ауыз куысынын, шырышты ;абыгыны, сшекеш кепiршiктенген, тут;ыр, стоматологиялы; айнага «жабыс;ак;» болып келедi [4].
Тшдщ шырышты к;абыгынын, езгеруi кеп жагдайда жшт эрiздi жэне сацыраукула; тэрiздi жшшелердщ гиперкератозымен керiнедi. Сонымен ;атар, тш ;а;пен жабылган жэне тшдщ ар;асында ;ызгылт HYкте тэрiздi гиперемияланган сацыраукула; тэрiздi жiпшелерге толган. Жиi тшдщ кдтпарлануы жэне мелшершщ улгаюы бай;алады, ;атпарлануы жiп тэрiздi жшшелершщ гиперкератозына немесе десквамациясына сэйкес.Тiл тiгiнен жэне келденец ЖYлгелермен ойылган. Кант диабе^мен ауыратын нау;астарда «географиялы;» тiл сау балаларга Караганда жиi кездеседi.Жiп тэрiздi жшшелердщ десквамациясы диффузды жэне оша;ты болып келедi. Бул жагдайда тшдщ бет тегiс, жылтыр, кургак; немесе дым;ыл; «лакталган» тiл бозылт
;ызыл тустен ;ою ;ызгылт туске дешн болады.Тшдщ бYЙiр бетiнде тстердщ i3i бай;алады. Сонымен ;атар, ;ант диабетмен ауыратын нау;астарда, ершнщ ;ызыл каймасынын, eзгерiстерi кездеседi.Шырышты ;абы; пен ершнщ ;ызыл каймасынын, ай;ын ;ургауы жыры; ауызды; ;абырша;тармен ;атар ЖYредi жэне ершнщ ;ызыл каймасында, сонын, шшде Клейн шекарасында ай;ын гиперемия бай;алады. Ершнщ за;ымдалуы ауыз бурышынын, баздануымен, ;абырша;тар мен жыры;тардыц TYзiлуiмен ;атар ЖYредi (ангулярлы хейлиттщ кeрiнiсiне тэн). Кант диабетшщ декомпенсация сатысында ерiндерi eзгередi. Балаларда ;ант диабетшщ компенсация сатысында ауыз куысынын,, тшдщ ершнщ шырышты ;абатынын, ;урга;тыгы жогалады; кебшде ангулярлы хейлит жогалады. Тiлде езгерютер кеп бай;алмайды, тура;ты эрi декомпенсация жэне компенсация сатысында са;талады.
Балаларда ерш мен тшдщ eзгеруi мен за;ымдалуын ;ант диабетшщ «кМ симптомына» жат;ызады, ягни трофиканын, бузылуы, тшдердщ гипоксиясы, кандидозды за;ымдалумен сипатталады [5]. Уа;ытша тiстем кезiндегi ;ант диабетшщ пародонтты за;ымдауы дэрiгер Yшiн ман,ызды болып келедi; ол кезде ;ан ;урамындагы ;ант мeлшерiн аны;тап ;ана ;оймай, глюкозага толеранттылыгын аны;тау ;ажет. Кант диабетiмен ауыратын нау;астарда парестезия дамиды жэне ауыз ;уысында дэм eзгередi. Кант диабетi кезiндегi шырышты ;абы;тыц
парестезиясы ;ура;ты;пен ;атар дамиды. Парестезиянын, клиникалы; кeрiнiсi ЖYЙке ЖYЙесiнщ ас;азан- iшек жолдарыныц т.б. аурулармен сэйкес келедь Диабет кезiнде шырышты ;абы;та ашу сезiмi, дененiц бас;а айма;тарындагы терiсiнде ;ышыну сезiмдерi болады. Нау;аста тэттiге, ащыга жэне аз мeлшерде ;ыш;ылга сезiмталдыFы тeмендейдi. Дэм сезудщ бузылуы функциональды сипатта болады жэне ЖYргiзiлген емнен кейiн ;айта ;алпына келедi. Ауыз ;уысыныц сан,ыраукулак;ты аурулары стоматологтарга белгiлi, глоссадиниямен
шагымданган 23 нау;аста ашыт;ы тэрiздi санырау;ула; табылган, оныц 15-де ;ант диабетшщ субклиникалы; формасы бар [5]. Кант диабе^мен ауыратын балаларда, ауыз куысынын, шырышты ;абатында алтын стафилакокк, Candida тобындагы
сагыраукула;тарыныц кeбейюiмен дисбактериоз аны;талады. Кeптеген авторлар 100% жагдайда шырышты кабыкта кандидоз тап;ан [4]. Бул патологиянын, рентгенологиялыц
симптомдары да ай;ын сипат;а ие: пародонты сау балаларда CYЙек тiнiнiн за;ымдалуынын бастап;ы белгiлерi аны;талады: альвеолааралы; ;ал;аннын кортикальдi пластинкасынын, кeмескiленуi: тiс мойыны аймагында периодонтальдi сацылаудыц кенеюi, тiсаралык ;ал;ан шьщынын, остеопорозы. Балалар орта жэне ауыр дэрижедеп пародонтитiнде CYЙек тiнiнiн деструкциясы кантты диабетпен ауыратын ересек адамдыкы сия;ты терен болады: альвеоларалы; CYЙек калканынын вертикальдi резорбциясы, булдырлы;, резорбция жиектершщ «желiнуi», тiс ушына дешнп терен CYЙек
www.kaznmu.kz
калталарыныц болуы, «тостаган тэрiздi» жэне «кратертэрiздi», «воронкатэрiздi» резорбция, калган альвеоларалык калканныц айкындалган остеопорозы. Клиникалык жэне рентгенологиялык гаршютершщ сэйкес болмауы. Рентгенологиялык зерттеуде альвеолярлык eсiндiдегi деструктивтi урдютер клиникалык кeрiнiстерiмен
салыстырганда терец болады.
Вакуум-сынама кантты диабетпен ауыратын балалардагы пародонт тшдершщ ауруларын аньщтаудыц диагностикалык тестi. Кантты диабеттщ TYрi ауырлаган сайын кызыл иектегi вакуумды гематома жай сорылады. Кулаженко бойынша капиллярлардыц турактылыгын аныктау кантты диабетпен ауыратын наукастарда сау адамдармен салыстырганда кабынудыц айкындыгын кeрсетедi.
Кальций жэне фосфордьщ цурамы езгеред^ ауыз куысы суйыктыгындагы кальций децгей кeтерiледi (1,55 (0,02ммоль/л сау адамдарда) жэне фосфордыц тeмендеуi (3,09 (0,05 ммоль/л)кантты диабетпен ауыратындарда; 4,36 (0,08ммоль/л) сау адамдарда. Солайша кальций/фосфор катынасы улгайады. Сонымен катар кальцийдщ сiлекейдегi децгей калыпты болуы mymmr
Емдеу еpекшелiгi. КД емдеу эндокринологпен ЖYргiзiледi, диетотерапия тагайындалады, инсулиндгтерапия, емдiк дене шыныктыру, симптоматикалык ем [1, 6].
Кантты диабетт наукастарды емдеу жайында мэлiметтер аздыц касы. Тиiмдi емдеу жолдары iздестiрiлу Yстiнде. Бiр топ авторлары комплекстi емде уролександы колдану аркылы агымын жецшдетуге кол жеткiзбекшi болса, келесiлерi тшшшк оксигенотерапияны, Yшiншi топ авторлары пародонт тшдершдеп
микроциркуляцияны жаксарту Yшiн саусактык массажды усынады.
Кeптеген авторлар пародонт тiндерiн кешендi емдеуде инсулин препараттарын колданады. Т1с шeгiндiлерiн алганнан жэне кызыл иект eцдеген соц электрофорезге 40 ЕД анодта 3-5 мА - 15-20 минут (№ 10-20). Yш Yрдiстен кейiн кызыл иек iсiнуi басылып, кызыл иек калтасынан iрiц бeлiнуi азайып, кызыл иек канауы жэне KYЙдiру сезiмi басылады. 7 YPДiстен кейiн кызыл иек калтасы
MYлде жогалып, 1-2 дэрижелi тiс козгалгыштыгы тeмендеген. ДэстYрлi эдiспен емделген бакылау тобындагы наукастардан алынган нэтижелермен салыстырганда eзгерiстер тек 7,10,15 тэулiктен кешн болды. Пародонт ауруларыныц алдын алу, пародонтит агымыныц аскынбауы максатында ауыз куысыныц гигиенасын сактау кажеттiлiгiн атап eтедi.
Сонымен, кантты диабеттi наукастардыц пародонтитiн емдеудщ тиiмдiлiгi аз, себебi негiзiнен жергiлiктi консервативтi емдеу эдiстерi колданылады. Мундай наукастарга негiзгi ауруы шакырган аскынуларга байланысты хирургиялык ем карсы кeрсетiлген, сондыктан, кешендi ем карсы кeрсетiлген.
Кантты диабетпен ауыратын наукастардагы пародонтиттi емдеу жeнiндегi эдебиеттердi зерттеу кeптеген авторлардыц бул патологияны кешендi спецификалык емдеуге eз Yлесiн коспай эндокринологтар тагайындаган спецификалык ем эдютерш рациональдi терапияга жаткызады. Кантты диабетпен ауыратын балалардыц пародонтитiн жергшкп жэне жалпы спецификалык емдеудщ eцделеген эдiсi жок, сондыктан рациональдi терапия ЖYЙесiн эздестiру кажеттiлiгi туындауда [7].
Корытынды.
- Алынган мэлiметтер непзп ауру мен стоматологиялык патологиялардыц eзара катынастылыгын жэне берiлген топтагы балалар Yшiн алдын алу шараларын ЖYргiзу кажеттiлiгiн растайды.
- К.Д ауыратын балалардыц ауыз куысы жумсак жэне катты тiндерiнiц жагдайы негiзгi аурудыц ауырлык дэрижесiне байланысты.
- Ауыз куысындагы негiзгi кeрiнiстерi негiзiнен пародонт тшдершде кeрiнедi: ортаауырльщтагы кабыну- 85% К.Д компенсирленген формалы балаларда, ауыр - 40% декомпенсирленген формалы. Бакылау тобындагы балаларда кeбiне жецiл кабыну(85%).
- Пародонт тiндерiнiц кабыну ауырлыгы ауыз куысы гигиенасына тура пропорциональд^ К.Д декомпенсирленген формасындагы OHI-S гигиена индекс - 2, 44; компенсирленген формалы - 1,7 курайды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1 Склярова О.И. I типт кантты диабеттi балалардыц ауыз куысы жагдайын кешендi багалау: Автореф. ... дис. мед. гыл. канд. - М., 2009.
2 Остроменцкая Т.К. Кантты диабетпен ауыратын балалар пародонтыныц закымдалуы : автореф. ... дис. мед. гыл. канд. - М., 1987. - 22 б.
3 Бойченко Т.Е. Балалар ауыз куысыныц жалпы соматикалык аурулар кезшдеп eзгерiсi. - М.: 1982. - 36 б.
4 Дедов И. Эндокриндi ЖYЙе агзаларыныц аурулары: дэр^ерлер Yшiн нускау. М.: Медицина, 2000. - 568 б.
5 Виноградова Т.Ф., Максимова О.П., Мельниченко Э.М. Балалар ауыз куысы шырышты кабаты мен пародонт тшдершщ аурулары. М.: Медицина, 1983. - 75-85 б.
6 Боровский Е.В., Машкиллейсон А.Л. Ауыз куысы жэне ершнщ шырышты кабатыныц аурулары. - М.: Медпресс, 2001. - 147-155 б.
7 Удовицкая Е.В. Жалпы соматикалык ауруларда балалар ауыз куысындагы eзгерiстер: Оку куралы. - М.: ЦИУВ, 1982. - 33 б.
www.kaznmu.kz
А.Т. ТУРЕХАНОВА, Ш.А. НУРМУХАМБЕТОВА, Н.К. НЫГМЕТОВА, З.Р. КАМИЕВА
Казахский национальный медицинский университет им.С.Д. Асфендиярова, Модуль детской стоматологии
СОСТОЯНИЕ ЗУБОЧЕЛЮСТНОЙ СИСТЕМЫ И ОСОБЕННОСТИ ОКАЗАНИЯ СТОМАТОЛОГИЧЕСКОЙ
ПОМОЩИ ДЕТЯМ С САХАРНЫМ ДИАБЕТОМ
Резюме: Сахарный диабет (СД) относится к самой распространенной эндокринной патологии у детей. Полученные данные свидетельствуют о взаимосвязи основного заболевания со стоматологической патологией и необходимостью проведения профилактических мероприятий для детей данной группы. Ключевые слова: Сахарный диабет, дети, гингивит, пародонтальный синдром, хейлиты.
A.T. TOREKHANOVA, SH.A. NURMUKHAMBETOVA, N.K. NYGMETOVA, Z.R. KAMIYEVA
Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Department of stomatology of children's age
STATUS OF DENTAL SYSTEM AND FEATURES OF DENTAL CARE FOR CHILDREN WITH DIABETES
Resume: Diabetes mellitus (DM) refers to the most common endocrine disease in children. The findings suggest that the relationship of the underlying disease with dental disease and the need for preventive measures for children in this group. Keywords: diabetes, children, gingivitis, periodontal syndrome, cheilitis.
