Научная статья на тему 'ЎЗГАРУВЧАН ВАЗИЯТЛИ МАШҚЛАР ЁРДАМИДА ЗАРБА БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

ЎЗГАРУВЧАН ВАЗИЯТЛИ МАШҚЛАР ЁРДАМИДА ЗАРБА БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
21
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
машқлар / аниқлик / тезкорлик / зарба бериш.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Исомиддин Хуснидинович Турдибоев

Мақолада экспериментал тадқиқотлар асосида кескин ўзгарувчан йўналишларда дриблинг тезлигини ошириш самарадорлигини ошириш ва ѐш футболчиларда махсус мўлжалланган вазиятли машқлар ѐрдамида нишонга зарба беришнинг аниқлигини ошириш йўллари очиб берилган материаллар таҳлил қилинади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗГАРУВЧАН ВАЗИЯТЛИ МАШҚЛАР ЁРДАМИДА ЗАРБА БЕРИШ ҲАРАКАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

УЗГАРУВЧАН ВАЗИЯТЛИ МАШЦЛАР ЁРДАМИДА ЗАРБА БЕРИШ ХДРАКАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Исомиддин Хуснидинович Турдибоев

УзДЖТСУ, катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада экспериментал тадкикотлар асосида кескин узгарувчан йуналишларда дриблинг тезлигини ошириш самарадорлигини ошириш ва ёш футболчиларда махсус мулжалланган вазиятли машклар ёрдамида нишонга зарба беришнинг аниклигини ошириш йуллари очиб берилган материаллар тахлил килинади.

Калит сузлар: машклар, аниклик, тезкорлик, зарба бериш.

КИРИШ

Кескин узгарувчан вазиятлар устунлигида ижро этиладиган ута тезкор техник-тактик харакатлар ва хужумкор комбинациялар билан фаркланувчи замонавий футбол мусобакаларида фойдали натижага эришиш шу харакатлар аниклигига боглик эканлиги исбот талаб килмайди. Маълумки, 90 минут давом этадиган бундай уйинларда толикиш аломатлари юзага келиши, харакат фаоллигининг сусайиши ва энергетик имкониятларни чегараланиши харакат техникаси ва аниклигига салбий таъсир курсатиши табиий холдир. Агар жисмоний имкониятлар аэроб-анаэроб чидамкорлик устунлигида пропорционал шакллантирилган булса, тезкорликнинг асоси булмиш психокинетик фаоллик хам сайкал топади, бинобарин, харакат тезлиги, техникаси, унинг координацион нусхаси ва аниклиги узок вакт сакланиши мумкин. Айнан ана шу ута долзарб муаммолар бугунги кунда аксарият тадкикотчи - олимлар ва мутахасис - тренерлар диккат марказидан жой олган.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

М. А. Годикнинг таъкидлашича, замонавий футболда ТТХлар аниклигини бир уйин давомида саклаш имконияти аэроб чидамкорлик даражаси билан белгиланади. Айнан юксак аэроб чидамкорлик таймлар охиригича анаэроб турдаги харакат фаоллиги ва унинг аниклигини таъминлаши мумкин экан.

^аракат аниклиги икки бир-бирига боглик компонентлардан иборат интеграл сифат булиб, биринчиси - харакат техникасининг асл (модель) нусхасига якин ижро этиш билан ифодаланади. Бу -"жараён" аниклиги деб

HOMgaHagu. Hkkhhhhch - $uHag aHHKguK (TynHH gapBO3ara, caBaTra, MyañaH 3OHara aHHK HyHagrnpum) geS aTagagu (7). YmSy hkkh Typgaru x,apaKaT aHHKguruHu y3OK MyggaT gaBOMuga (MacagaH 90 mhh) caKgañ ogum KoSuguaTH ^hcmohhh Ba ncHxoKHHeTHK HMKOHuaTgap gapa^acura SoFguK экaнgнгн TagKHKOTgap acocuga ucSoTgaHraH (3). Ammo em ^yTSognugap Mucoguga añpuM Myxcyc Te3KopguK, ncuxoKHHeTUK HMKOHuaTgap Ba xapaKar aHHKguruHu u^oganoBHH KypcaTKH^nap ypTacugaru y3apo SoFguKguKHH aKc эттнpyвнн hhmhh MatgyMOTgap MaB^yg agaSueTgapgaH ogMaraHguru aHHKgaHgu.

Ma3Kyp TagKHKOTHHHr MaKcagu - em ^yTSognugap Mucoguga KecKHH y3rapyBnaH HyHagumgapga Tyncu3 Ba TynHH SomKapuS rorypum Te3guru x,aMga HumoHgapra 3apSa Sepum aHHKguruHu omupum HMKOHuaTgapuHu Ta^puSa acocuga ypraHumra SaFumgaHraH.

MatgyMKH, xapaKaT Te3guru Ba HumoHra 3apSa Sepum aHHKguru Ha^aKaT ogguH xapaKaT pea^uacu, SagKH TaHgaHraH, añHu BaKTga ^oñgagu Harneara эpнmнm HMKOHH^THHH aparaguraH MypaKKaS ncuxoKHHeTUK pea^ua SugaH SoFguKgup. n.K.AHOXHH (1) TOMOHugaH umgaS HHKugraH "^yH^HOHag th3hm" Ha3apuacura MyBO^HK SyHgañ x,apaKaT pea^uagapu "Ba3uaTHH Taxgug Kugum" (a^^epeHT cuHTe3u) "aHHKgaHraH Ba3uaTHH Kapop gonuxacu SugaH TaKKocgam (xapaKaT aкцeптоpн)," "^oñgagu KapopHH KaSyg Kugum" Ba yHH u^po этнm ^apaeHgapura acocgaHagu. 3aMOHaBHH ^yTSogga KecKHH y3rapyBnaH Ba3uaTgap (TynHH KaSyg Kugum, yHH SomKapumga HumoH, mepuKgap Ba paKuSgapHH xucoSra ogum) Ba paKuS eKH paKuSgapHH Kapmuguru Tatcupuga Kañg этнgгaн x,apaKaT pea^uagapuHH Maxppar SugaH u^po этнm MyBO^HK Ba3uaTgu MamKgap epgaMuga maKmaHTupugumu MyMKHH.

TagKHOKTga x,ap Supu 15 Ha^apgaH uSopar Ha3opaT Ba Ta^puSa rypy^gapu umTupoK этгaн SyguS, ygap 9 oh gaBOM этгaн aHtaHaBHH Ba экcпepнмeнтag My3MyHgu MamFygoTgapga myFygaHumgu.

Ha3opaT rypyxu umTupoK этгaн aHtaHaBHH MamFygoTgapga ogargaru Tyn SugaH rorypum Ba yHH gapBO3ara HyHagTupum MamKgapu KyggaHuggu. Ta^puSa rypyxuga oguS SopugraH MamFygoTgapga KymuMna paBumga KyHugaru Ba3uaTgu MamKgap KyggaHuggu:

1. 3hh 6 m., y3yHguru 12 m. gu caKKH3 paKaMH nrougraH maKg SyñgaS yHrgaH nanra Tyncu3 rorypum - 3 MapTa.

2. ffly MamKHH nangaH yHrra Sa^apum - 3 MapTa.

3. 1-HHH MamKHH Tyn SugaH Sa^apum- 3 MapTa.

4. 2-HHH MamKHH Tyn SugaH Sa^apum-MapTa.

5. Деворга чизилган дарвоза нусхасининг юкори ва пастки унг ва чап бурчакларида белгиланган 1м2 хажмидаги нишонларга туп билан югуриб келиб 16 м.дан навбатма-навбат 3 мартадан зарба бериш.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Расмларда кайд этилган машклардан бир вактни узида тест сифатида фойдаланилди. Тестларни ижро этиш тезлиги жадвалда келтирилган.

Тестларни ижро этиш тезлигини тажриба якунида узгариши (х±5)

Тестлар Гурух Тадкикотдан олдин Тадкикотдан кейин

1-нчи тестни унгдан чапга тупсиз бажариш тезлиги (сек) НГ 10,12±1,02 9,06±0,80

ТГ 10,34±1,06 7,12±0,92

1-нчи тестни чапдан унгга тупсиз бажариш тезлиги (сек) НГ 11,08±1,08 10,10±0,88

ТГ 11,02±1,10 7,36±0,92

3-нчи тестни унгдан чапга туп билан бажариш тезлиги (сек) НГ 12,24±1,11 11,34±1,07

ТГ 12,18±1,13 9,12±1,01

4-нчи тестни чапдан унгга туп билан бажариш тезлиги (сек) НГ 12,36±1,08 11,14±0,96

ТГ 12,30±1,06 9,16±0,82

5-нчи тестни хдр бир нишонга 3 мартадан йуллаш аниклиги (марта) НГ 3,48±0,04 4,32±0,09

ТГ 3,56±0,06 7,02±0,12

Изох,: 1,3 ва 4 тестлар 1 мартадан бажарилди.

Жадвалдан шу нарса кузатиладики, педагогик тажрибада иштирок этган икки гурухда хам тажрибадан аввал олинган тадкикот натижалари бир неча йил футбол билан шугулланган 15-16 ёшли болаларда кескин узгарувчан йуналиш буйлаб тупсиз ва тупни бошкариб югуриш хамда нишонга зарба бериш аниклиги жуда суст шаклланган. Чунончи, 1-нчи тестни унгдан чапга тупсиз бажариш тезлиги ("8"-ракамли чизик буйлаб югуриш) НГ да 10,12±1,02 сек.ни ташкил этди. Шу тестни чапдан унгга тупсиз бажариш - 11,08±1,08 сек.га тенг булди.

ТГ да мазкур курсатгичлар куйидагича ифодаланади: 9,44±1,06; 10,34±1,10.

3-нчи тестни унгдан чапга туп билан бажариш тезлиги ("8"-ракамли чизик буйлаб тупни бошкариб югуриш) НГ да 12,24±1,11 сек., шу тестни чапдан унгга бажариш-12,36±1,08 сек. микдорида кайд этилди.

Ушбу тестларни бажариш вакти ТГ да 12,18±1,13 ва 12,30±1,06 сек.ни ташкил этди.

^eBopra HH3ugraH ^yTSog "gapBO3a" cuHHHr roKopu Ba nacTKH yHr Ba nan SypnaKgapuga lxlM.gu xa^Mga SegrugaHraH x,ap Sup HumoHra 16 m. opaguKgaH 3 MapTagaH (12 MapTa) 3apSa Sepum aHHKguru эca Hr ga ypTana 3,48±0,04 MapTa, Tr ga 3,56±0,06 MapTaHH TamKug этgн.

Kañg этнgгaн ypTana cTaTucTHK KypcaTKungap myHgaH gagogaT SepaguKH, Ma3Kyp em rypyxgapuga oguS SopugaeTraH aHtaHaBHH Ma3MyHgu MamFygoTgap, aHHHKca Ky3aTyBgap acocuga aHHKgaHraH TaSaKagamTupugMaraH Maxcyc MamKgap KecKHH y3rapyBnaH ñyHagumgap SyñgaS Tyncu3 Ba TynHH SomKapuS xapaKaTgaHum x,aMga 3apSa Sepum aHHKguruHu ^agag maKggaHTupum KygpaTura эra эмac экaн.

YmSy ^HKpHHHr ypuHguru negaroruK Ta^puSa Hara^agapu SugaH x,aM TacguKgaHgu. ^yMgagaH, 9 oh gaBOMuga aHtaHBauñ MamFygoTgapga myFyggaHumHH gaBOM эттнpraн Hr ga Tyncu3 Ba TynHH SomKapuS xapaKaraaHum Te3guru 0,09 ceK. gaH 1,22 ceK. rana ycgu xogoc. HumoHra 3apSa Sepum aHHKguru 0,84 MapTarana opTgu.

ffly SugaH Sup KaTopga, Ta^puSa gaBOMuga экcпepнмeнтag Ma3MyHgu MamFygoTgapga umTupoK этгaн Ba Su3 TOMOHHMU3gaH umgaS HHKugraH Maxcyc MamKgap Ma^MyacuHH MyHTa3aM So^apuS SopraH Tr ga KecKHH y3rapyBnaH ñyHagumgap SyñgaS Tyncu3 Ba TynHH SomKapuS xapaxaraaHum Te3guru 3,06 ceK.gaH 3,66 ceK rana KHcKapga. HumoHgapra 3apSa Sepum aHHKguru 3,46 MapTarana ycgu.

KegTupugraH Hara^agapHH TaKKocgam Ba ygapHH Kuecuñ Taxgug KHgum myHH KypcaTguKH, gacTgaS $apa3 KHguHraHugeK umgaS HHKugraH Ba Ta^puSa rypyxuga 6 oh gaBOMuga KyggaHugraH Maxcyc MamKgap Ma^Myacu xaKHKaTgaH xaM roKcaK caMapagu xycycuaTra эra экaн.

XY^OCA

HmoHH SugaH TatKuggam MyMKHHKH, SyHgañ MamKgap Ma^MyacuHH em ^yTSognugap SugaH yTKasugaguraH yKyB-MamFygoT ^apaeHura ^opuñ этнgнmн ygapga SupuHHugaH, MaKcaggu мотнвaцнaнн ro3ara KegTupca, HKKHHHugaH, my мотнвaцнaнн KOHgupum эxтнe^н TyFugagu, Hara^aga añHaH my OMuggap em ^yTSognugapga KecKHH y3rapyBnaH ñyHagumgap SyñgaS Tyncu3 Ba TynHH SomKapuS xapaKaraaHum Te3guru x,aMga HumoHHH TaHgaS 3apSa Sepum aHuKguruHu omupum uMKoHuaTuHu apaTagu.

REFERENCES

1. Abdurashidovich, S. S. Exercise programs which are devoted to preparing by technical trainings for gymnastics, their attitudes to motor skills and rhythm-tempo-structure.

2. Халмухамедов, Р. Д., Махмудова, М. М., Рахматов, Б. Ш., Маъмурова, Л. К., & Эркинова, Н. М. (2021). Методика физической подготовки студенток высших образовательных учреждений на основе использования комплексов «Узбек жанг санъати». Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 220227.

3. Yarashev, K. D., & Rakhmatov, B. S. (2021). The effectiveness of the formation during the experiment of the accuracy of the impact on the right and left foot when exposed to the load on the rotational movement in taekwondo at the age of 15-16 years. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 124-130.

4. Ishtayev, J. M., & Gapparov, Z. (2022). Development of explosive ability in schoolchildren (on the example of 10-11 grades). Eurasian Journal of Law, Finance and Applied Sciences, 2(2), 56-59.

5. Эштаев, С. А., Мусаев, Б. Б., Мусаева, А. Р., & Пахрудинова, Н. Ю. (2021). Степень влияния вариантов чередование видов гимнастического многоборья на организм юных гимнастов. Фан-спортга, 18-20.

6. Сулейманов, М. А. Э. У. (2022). Методы и средства управления процессом обучения гимнастическим упражнениям на кольцах. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF THEORETICAL & APPLIED SCIENCES, 3(1), 28-36.

7. Давурбаева, М. Ж. (2020). 1-4 синф укувчиларининг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришда асосий гимнастика воситаларининг самарадорлиги. FANva JAMIYAT, 48-51.

8. Эргашев, Б. Д., & Захритдинов, А. Т. (2020). Общие педагогические методы физического воспитания. Наука, образование и культура, (1 (45)).

9. Артиков, Ф. Б. (2021). Ёш футболчиларнинг умумий ва махсус жисмлний тайёргарлигини ошириш усуллари. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(4), 111-118.

10. Юлдашева, Н. Н. (2021). Собик совет иттифокининг катагонлик сиёсатини юритишида "гулаг" нинг урни. Scientific progress, 2(4), 507-512.

11. КАРИМОВ, А. А. (2022). Результаты педагогических наблюдений оценки физической и общей характеристики тренировочных нагрузок хоккеистов 13-14 лет. Фан-спортга, 28-30.

12. Kutlimuratov, I. K. (2021). Effectiveness of methods for improving the speed endurance of chief referees in football. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 6165.

13. Igamberdiev, O. R. O. (2021). Organization of football clubs in schools and improving the physical fitness of those involved in them (on the example of 4-5 graders). Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 177-184.

14. Kanganovich, D. I. (2021). The compositional structure of the body of young football players 13-14 years old. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 98-102.

15. Пулатов, С. Н. (2021). Футболчи аёлларни мусобака фаолиятини тахлил килиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 179-184.

16. Adilovich, M. I. (2021). Control of special agility of football players of children's young teams using expert estimates. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 1(1.5 Pedagogical sciences).

17. Кутлимуратов, И. Х. (2021). Футбол буйича бош хакамларнинг тезкор чидамкорлигини ошириш усуллари самарадорлиги. Academic research in educational sciences, 2(4), 1743-1751.

18. Исмагилов, Д. К. (2017). О методах оптимизации физического совершенствования студентов на базе спортивно-ориентированного физического воспитания. Ученые записки университета им. ПФ Лесгафта, (2 (144)), 89-92.

19. Исмагилов, Д. К. (2018). Инновационные системы физического воспитания учащейся молодежи. In Педагогика сегодня: проблемы и решения (pp. 1-3).

20. Шаймарданов, Д. Б. (2021). Ёш футболчиларда анъанавий ва оптималлаштирилган техник тайёргарликка хос юкламалар хажмини махсус харакат сифатларига таъсир этиш динамикаси. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 141-145.

21. Абидов, Ш. У. (2020). Ёш футболчиларни техник-тактик харакатларини мусобака шароитида бахолаш ва самаладорлигини аниклаш. Фан^портга, (6), 17-19.

22. Кутлимуратов, И. Х. (2021). Футболчиларнинг турли йуналишлардаги тупни ошириб бериш харакатларини урганиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 146-151.

23. Кошбахтиев, И. А., Дадабаев, О. Ж., & Ибрагимов, Б. Б. (2020, September). Эффективность оптимизации планирования подготовки юных спортсменов по спортивным единоборствам. In Актуальные проблемы совершенствования системы непрерывного физкультурного образования: Материалы IV международной научно-практической конференции. Грозный, 24 сентября 2020 года (p. 236).

24. Чориев, Д. (2021). Планирование подготовки футболистов и организация тренировочной работы. Общество и инновации, 2(6/S), 126-131.

25. Чориев, Д. (2021). Yosh futbolchilarning texnik-taktik harakatlarini xajm va sifat ko'rsatkichlari dinamikasini tahlili. Общество и инновации, 2(3/S), 216-225.

26. Бекназаров, Ш. (2021). Футболчиларнинг жамоадаги хужум харакатларини тадкик килиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 136-140.

27. Ismoiljonovich, B. F. (2019). Morphological state of wrestlers with evaluation of sports specialization. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 7(6).

28. Tajibayev, S. (2020). Improvement Of Technical And Tactical Movements Of Wrestlers On The Basis Of Differential Approach, Taking Into Account The Morphological Characteristics. Scienceweb academic papers collection.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.