Научная статья на тему 'КУРАШЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ'

КУРАШЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
272
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Куч / чидамлилик / харакат / эътибор / тезлик / нисбий куч / куч чидамлилиги. / Strength / endurance / movement / attention / speed / relative strength / strength endurance.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Аъзамжон Ахмадалиевич Ахмадалиев, Носиржон Неъматуллаевич Азизов

Ушбу мақолада курашчининг жисмоний тайёргарлиги спорт тренировкасининг мухим таркибий қисмларидан бири эканлиги ва жисмоний сифатлар куч, чидамлилик, эгилувчанлик, чаққонлик ва тезкорликни ривожлантиришга қаратилган жараёнлар ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PHYSICAL TRAINING OF WRESTLERS

This article discusses the fact that the physical training of a wrestler is one of the important components of sports training and the processes aimed at developing physical qualities strength, endurance, flexibility, agility and speed.

Текст научной работы на тему «КУРАШЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ»

КУРАШЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ

Аъзамжон Ахмадалиевич Носиржон Неъматуллаевич Азизов

Ахмадалиев

НамДУ 2 боскич магистранти НамДУ Спорт фаолияти кафедраси

мудири

АННОТАЦИЯ:

Ушбу маколада курашчининг жисмоний тайёргарлиги спорт тренировкасининг мухим таркибий кисмларидан бири эканлиги ва жисмоний сифатлар - куч, чидамлилик, эгилувчанлик, чакконлик ва тезкорликни ривожлантиришга каратилган жараёнлар ёритилган.

Калит сузлар: Куч, чидамлилик, харакат, эътибор, тезлик, нисбий куч, куч чидамлилиги.

PHYSICAL TRAINING OF WRESTLERS

Ahmadalievich Ahmadaliev Azamjon Nosirjon Ne'matullaevich Azizov

NamSU 2nd year master's Head of the Department of Sports Activity

of NamSU

ABSTRACT

This article discusses the fact that the physical training of a wrestler is one of the important components of sports training and the processes aimed at developing physical qualities - strength, endurance, flexibility, agility and speed.

Keywords: Strength, endurance, movement, attention, speed, relative strength, strength endurance.

КИРИШ

Куч ва уни ривожлантириш услубияти. Жисмоний сифат булмиш "куч" деганда курашчининг ракиб каршилигини енгиб утиш ёки мушак кучланиши хисобига унга каршилик курсатиш кобилияти тушунилади.

Кучнинг куйидаги турларини ажартиш кабул килинган: умумий ва махсус, мутлак ва нисбий, тезкор ва портловчан, куч чидамлилиги.

Умумий куч - бу курашчининг махсус харакатларига тааллукли булмаган холда спортчи томонидан намоён килинадиган куч. Махсус куч мусобака харакатларига мос булган махсус харакатларда спортчи томонидан намоён булади. Мутлак куч спортчининг жуда катта хусусиятига эга харакатларида

намоён буладиган куч имкониятлари билан тавсифланади. Курашда у куч ёрдамида яккама-якка олишиш учун мухим ахамиятга эга.

Нисбий куч, яъни спортчининг 1 кг вазнига тугри келадиган куч курашчининг шахсий огирлигини енгиб утиш имконияти курсаткичи хисобланади. Бу усулларнинг тезкорлик билан бажарилишида мухим ахамиятга эга.

Тезкор куч мушакларнинг нисбатан кичик ташки каршиликни енгиб утиш билан боглик харакатларни тез бажаришга булган кобилиятида акс этади.

Портловчан куч киска вакт ичида уз шиддатига кура катта кучланишларни намоён килиш кобилиятини тавсифлайди.

Куч чидамлилиги - бу спортчининг нисбатан узок вакт давомида мушак кучланишларини намоён килишга булган кобилиятидир.

Тезкорлик ва уни ривожлантириш услубиёти. Курашчи тезкорлиги - бу унинг мумкин кадар киска вакт ичида айрим харакатлар ва усулларни бажариш кобилиятидир. Тезкорлик сифатини яхши ривожлантирмасдан курашда юкори натижаларга эришиб булмайди. Уз ракибидан хатто секунднинг юздан бир булагига тезрок харакат киладиган курашчи унинг олдида мухим устунликка эга булади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Курашчи тезкорлиги куп жихатдан унинг асаб жараёнлари харакатчанлигига, шароитларга, ракиб харакатларидаги курим-сиз узгаришларни сезишга булган сезгирлик унда кай даражада ривожланганлигига, беллашувда хар сафар юзага келган вазият-ни бир зумда кабул килиш ва тугри бахолай олиш малакасига, тактик харакатларни уз вактида ва аник бажаришга боглик.

Тезкорликни ривожлантириш учун куйидаги услубллар кулланилади:

Машкларни енгиллаштирилган шароитларда бажариш услуби. Харакатлар ва катта тезкорлик билан бажариладиган алохида харакатларни енгиллаштирилган шароитларда куп мар-та такрорлаш. Масалан, усулни кичик вазн тоифасидаги шерик билан тезкорликка эътибор каратган холда бажариш. Машкларни енгиллаштирилган шароитларда бажариш тезлиги буйича оддий шароитларда бажариладиган харакатлардан оша-диган ута тез харакатларнинг бажарилишини рагбатлантиради Масалан, югуриш тезлигини ошириш учун кияланган йулкача буйлаб (тогдан) югуриш кулланилади.

Машкни огирлаштирилган шароитларда бажариш услуби. Курашчи мусобакаларда дуч келадиган шароитлардан хам анча кийин шароитларда максимал тезкорлик билан бажариладиган харакатларни куп марта такрорлаш. Масалан, огир вазндаги шерик билан махсус машкларни бажариш.

Такрорий кучланишлар услуби. Икки хил куринишда кулланилади:

- машкларни чегарадаги ва чегара атрофидаги тезлик билан бажариш;

-машкларни шундай шароитда бажаришки, бунда чега-радаги куч зурикишлари нисбатан енгил юкни катта тезлик билан бир жойдан иккинчисига утказиш йули оркали таъминланади.

Чидамлилик ва уни ривожлантириш услубиёти. Курашчининг чидамлилиги - бу бутун беллашув давомида харакатларни юкори суръатда бажариш ва бутун мусобака даврида бир нечта беллашувларни шиддат билан утказиш коби- лиятидир. Юкори даражадаги чидамлилик курашчига катта тренировка ва мусобака нагрузкаларини узлаштиришга, мусо-бака фаолиятида узининг харакат кобилиятларини тулаконли равишда амалга оширишга имкон беради.

Курашда умумий ва махсус чидамлилик фаркланади.

Умумий чидамлилик деганда спортчининг суст шиддатдаги ишни узок вакт бажаришга булган кобилияти тушунилади.

Махсус чидамлилик курашчининг мусобака беллашуви да-вомида турли хусусиятдаги харакатлар ва амалларни хар хил кучланишлар билан хамда гавданинг турли холатларида юкори суръатда бажариш кобилияти оркали тавсифланади.

Бажарилаётган машк шиддати энергия таъминотининг аэроб ва анаэроб жараёнлари нисбати хусусиятига таъсир курсатадиган нагрузканинг энг мухим тавсифи хисобланади. Туртта шиддат зонасини ажартиш кабул килинган: максимал, субмаксимал, катта, суст.

Машк давомийлиги уни бажариш шиддатига нисбатан тескари богликликка эга. Иш давомийлигининг 20 - 25 секунддан 4-5 минутгача купайиши билан унинг шиддати кескин камаяди. Машкнинг энергия таъминоти тури унинг давомийлигига боглик.

Анаэроб-алактат режимдаги машклар давомийлиги 3-8 секундга, анаэроб-гликолитик режимда 20 секунддан 3 минутгача хамда аэроб режимда - 3 минутдан ва купрокка тенг.

Куп сонли тадкикотлар натижаларига асосланиб, давомийлиги хар хил булган максимал жисмоний нагрузкада анаэроб ва аэроб жараёнларнинг умумий энергетик метаболизмга нисбатан хиссасини аниклаш мумкин.

Тегишли натижалар жадвалда келитирлиган.

1 жадвал

Давомийлиги хар хил булган максимал жисмоний нагрузкада анаэроб ва аэроб жараёнларнинг умумий кувват сарфланишига кетадиган нисбий улуши

Иш

Кувватнинг чикиши Нисбий улуш

| Uzbekisten wwwsCie"tifiCProgress"z Page 529 I

давомийлиги чегараси

анаэроб жараёнлар аэроб жараёнлар жами анаэроб жараёнлар % аэроб жараёнлар %

10 сек 20 4 24 83 17

1 мин 30 20 50 60 40

2 мин 30 45 75 40 60

5 мин 30 12 150 20 80

10 мин 25 245 270 9 91

30 мин 20 675 695 3 97

60 мин 15 1200 1215 1 99

Машкларни такрорлаш сони уларнинг организмга таъсир курсатиш даражасини белгилайди.

Аэроб шароитларда ишлашда такрорлаш сонини купайтириш нафас олиш ва кон айланиш органлари фаолиятини юкори даражада узок вакт ушлаб туришга мажбур килади.

Анаэроб режмида машкларни такрорлаш сони кислородсиз механизмларнинг тугашига ёки марказий асаб тизимининг куршовда колишига олиб келади.

Дам олиш оралиги давомийлиги организмнинг тренировка нагрузкасига булган жавоб реакцияси хажми сингари, унинг хусусиятини хам аниклаш учун катта ахамиятга эга. Бунда дам олиш ораликларида содир буладиган тикланиш жараёнлари куйидагилардан иборат:

- тикланиш жараёнлари тезлиги бир хил эмас - аввал тикланиш тез кечади, сунг секинлашади;

- турли курсаткичлар хар хил вактдан кейин тикланади (гетерохронлилик);

- тикланиш жараёнида иш кобилияти ва бошка курсаткичларнинг фазали узгариши кузатилади.

Дам олиш оралиги тикланиш учун етарли булган суст шиддатли машкларни бажаришда хар бир кейинги уриниш тахминан аввалгисига ухшаган куринишда бошланади.

Ушбу холда дам олиш оралигини камайтиришда нагрузка купрок аэроб нагрузкага айланади, чунки одатда 3-4 минутга келиб вужудга келаётган нафас олиш жараёнлари хам уз кучини саклаб колган булади.

Максимал ва субмаксимал кувватли машклардаги дам олиш оралигини камайтириш нагрузкани анаэроб нагрузкага айлантиради, чунки машк такрорланган сари кислород карзи ошиб боради.

Ha^KOH^HK Ba yHH piiBOW.iaHTiipiim yc^yßieTH. KypamnuHuHr naKKOHnuru -6y xapaKaraapHu Ha3opaT Kuna onnrn, öennamyBga TycargaH y3rapuö TypaguraH Ba3H^Tga Te3 xaMga aHHK fiyn Tyrum Ba Terumnu xapaKaraapHu OKH^OHa öa^apum KOÖHnHaTHgnp.

^a^KOHHHK geraHga cnopTHHHHHr кoopgннaцнoн KOSunutfraapu hhehhahch TymyHHnagu. fflyHgafi KOSunu^raapgaH öupu AHru xapaKaraapHu ararnam Te3nuru, hkkhhhhch - TycargaH y3rapaguraH Ba3H^T Tanaönapura MyBO^HK xapaKaraapHu Te3 KafiTa Kypum xucOÖnaHagu.

^a^KOHHHK cnopTHHHH yprarum ^apaeHuga puBO^naHTHpunagu. EyHHHr ynyH aHru xapaKaraapHu MyHTa3aM ararnaö ÖOpum no3HM. ^aKKOHnuKHH puBO^naHTupum ynyH xap KaHgafi MamKgaH ^OfiganaHum MyMKuH, neKuH ynapga AHrunuK aneMeffraapu Synumu mapT.

^a^KOHnuKHu puBO^naHTupumHuHr ukkuhhu fiynu MamKHuHr кoopgннaцнoн MypaKKaSnuruHu OmupumgaH uÖOpar. EyHgafi MypaKKaönuK xapaKaraapHu WKOpu gapa^aga aHuK öa^apum, ynapHuHr y3apO MyBO^uKnuru, TycargaH y3rapuö TypaguraH Ba3uaTra MOcnurura öynraH TanaönapHu Omupum öunaH aHuKnaHumu MyMKuH.

Yhuhhu fiynu - öy HOOKunOHa MymaK Ky^naHumu öunaH Kypamum, nyHKu naKKOHnuKHu HaMOeH Kunum Kyn ^uxargaH MymaKnapHu 3apyp xOnnapga SymamTupum ManaKacura Sofhuk.

Kumu кoopgннaцнacннн puBO^naHTupumHuHr TyprrnHHu fiynu - yHuHr raBga MyBO3aHaTuHu ymnaö Typum KOSunutfraHu Omupumgup. EyHgafi KOSunutfrau puBO^naHTupumHuHr Sup HenTa ycynnapu MaB^yg:

1) MyBO3aHaTHu ymnaö TypumHu KMnHnamTupyBHu xapaKaraapgaru MamKnap;

2) aKpOÖaTuKa Ba ruMHacTuKa MamKnapu;

3) xaMMa TeKucnuKnapga ÖOmHu Te3 xapaKaraaffrapum epgaMuga Sa^apunaguraH MamKnap.

A.H.^pO^ufi (1971) KOMnneKcura (Ma^Myacura) SemTa MamK Kupagu: ÖOmHu nanra Ba yHrra öypum; ÖOmHu OnguHra Ba OpKara amum; ÖOmHu eH TOMOHnapra эгнm; cOaT Munnapu öyfinaö afinaHMa xapaKaraap; cOaT Munnapura Kapumu TOMOHra afinaHMa xapaKaraap. Ey MamKnap Te3 cyptarga KyHura yn MapTa 10 MuHyirana Sa^apunagu.

MYXOKAMA

Kypamnu naKKOHnuruHu puBO^naHTupumHuHr xaMMa BOcuTanapuHu uKKura SynuMra a^param MaKcagra MyBO^uKgup: yMyMufi naKKOHnuKHu puBO^naffrapum BOcuTanapu Ba Maxcyc naKKOHnuKHu puBO^naHTupum BOcuTanapu.

Эгн^yвнaн^нк Ba yHH piBO^^aHTHpim yc^yß^api. 3runyBHaHnuK - öy KypamnuHuHr KaTTa aMnnmygaga xapaKaraapHu aManra Omupum кoöнпнaтнgнp.

3rnnyBHaHnHK SyFuMnapgaru xapaKarnaHnuK SunaH aHuKnaHagu. y y3 HaBSaruga, Sup KaTop OMHnnapra sofhuk: SyFuM cyMKanapuHuHr Ty3HnnmH, nafinap, MymaKnap Hy3HnyBHaHnnrH Ba ynapHHHr Hy3Hnnm KoSunuaTu. Eup HenTa эгнпyвнaнпнк Typnapn MaB^yg.

Oaon эгнпyвнaнпнк - Sy maxcufi MymaK Ky^naHumnapu xucoSura xapaKaraapHu KaTTa aMnnmygaga Sa^apum KoSunuaTHgup.

CycT эгнпyвнaнпнк - Sy TamKu Kynnap: OFupnuKnap, paKuS xapaKaraapu xucoSura xapaKaraapHu KaTTa aMnnuTygaga Sa^apum KoSunuaTugup. CycT эгнпyвнaнпнк xa^Mu $aon эгнпyвнaнпнкнннг Terumnu KypcaTKu^napugaH WKopu.

^uHaMuK эгнпyвнaнпнк - guHaMuK xycycuaraapra эгa MamKnapga HaMoeH SynaguraH эгнпyвнaнпнкgнp.

CTaTuK эгнпyвнaнпнк - cTaruK эгнпyвнaнпнккa эгa MamKnapga HaMoeH SynaguraH эгнпyвнaнпнкgнp.

yMyMufi эгнпyвнaнпнк - Typnu fiyHanumnapga энг fiupuK SyFuMnapga KaTTa

aMnnuTyga SunaH xapaKaraapHu Sa^apum KoSunuaTugup.

Maxcyc эгнпyвнaнпнк - KypamnuHuHr TexHuK-TaKTuK xycycuaraapra Terumnu SyFuMnap Ba fiyHanumnapga xapaKaraapHu KaTTa aMnnmyga SunaH Sa^apum KoSunuaTugup. ^yзнптнpyвнн MamKnap: oggufi, npy^MHanu xapaKaraap, y3uHu ymnaraH xonga cunTaHumnu, TamKu epgaM SunaH Sa^apunaguraH xapaKaraap эгнпyвнaнпнкнн puBo^naHTupumHuHr acocufi BocuTanapu xucoSnaHagu.

EyHgafi MamKgap SunaH myFynnaHum nafiTuga Sup KaTop ycnySufi mapraapHu Sa^apum ho3um:

1) MamKnapHu SomnamgaH onguH anSarTa SagaH Krogupum MamKnapuHu KupuTum;

2) MyafiaH MaKcagnapHu onguHra Kyfium, MacanaH, raBga eKu SywMHuHr MatnyM Sup HyKTacura KynHu TeKKa3um;

3) нyзнптнpнm MamKnapuHu MatnyM Sup KeTMa-KerauKga cepuanaS Sa^apum: Kynnap ynyH, raBga ynyH, oeKnap ynyH;

4) нyзнптнpнm MamKnapu cepuanapu opacuga SymamTupum MamKnapuHu Sa^apum;

5) MamKnapHu Sa^apum nafiTuga acTa-ceKuH ynapHuHr aMnnuTygacuHu omupum;

6) MamKnapHu Sa^apumga myHu xucoSra onum ho3umku, xapaKaTnaHnuKHu puBo^naHTupumHuHr энг acocufi ycnySu - Sy TaKpopnam ycnySu xucoSnaHagu.

Eup-uKKu ofiga xap KyHu ukku MapTa myFynnaHyBnunapHuHr anoxuga KoSunuaraapura KapaS 25-50 TaKpopnamgaH uSopar Metepgaru нyзнптнpнmгa KaparnnraH MamKnapgaH Tammn TonraH MamFynoraap gaBoMuga эгнпyвнaнпнк aHna ycumu MyMKuH.

Усмир ёшдаги курашчининг жисмоний тайёргарлиги. Усмир ёшдаги жисмоний тайёргарлик тугри кадди-коматни, харакатланиш малакаларини шакллантириш, хар томонлама жисмонан такомиллаштириш, курашда техник харакатларни эгаллаш учун зарур булган жисмоний сифатларни ривожлантиришни уз ичига олади.

12-14 ёшда тезкорлик, чакконлик ва эгилувчанликни ривожлантириш максадга мувофикдир. 15-16 ёшдаги усмирларда куч ривожлана бошлайди ва тезкорлик куч машкларини бажаришга кобилият намоён булади. 16-18 ёшда куп куч ва тезлик талаб этиладиган машклар осонрок узлаштирилади, чидамлиликни ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратилади. Усмир курашчиларни тайёрлашда шуларни эътиборга олиш жуда мухимдир.

Чидамлиликни бошка жисмоний сифатлар билан бирга ривожлантириш зарур. Профессор В.П.Филиннинг (1980) таъкидлашича, бу ёшда чидамлиликка каратилган узок вакт давом этадиган ва бир томонли тренировка усмирларга хос булган тезкорлик нагрузкаларига мослашишни пасайтиради.

12-15 ёшда кучни ривожлантириш асосан уз массаси огирлиги, тулдирма туплар, гантеллар, гимнастика таёкчалари, шерик (турли огирликдаги) билан хамда турли гимнастика спорт анжомларида машклар бажариш ёрдамида амалга оширилиши лозим.

16-18 ёшдаги курашчиларда кучни ривожлантирувчи машклар спорт анжоми огирлигини ошириш, дастлабки холатни узгартириш, машк бажариш вактини узайтириш, машклар орасидаги дам олиш вактини камайтириш хисобига мурак -каблаштирилади.

Ёш усмирларнинг чидамлилигини ривожлантиришда эхтиёткор булиш лозим уртача нагрузкалар, кичик меъёр ёки дам олиш учун танаффусли укув-тренировка беллашувларидан иборат машклар). Нагрузкаларга мослашиб борган сари дам олиш танаффуслари кискартирилади. Масалан, тик туришда 2+2 курашида (навбатма-навбат хужумлар ва химоялар) 3 минутлик танаффус аста-секин 1 минутгача кискартирилади. Партерда 2+2 булиб 1 минут танаффус билан навбатма-навбат курашишда тренировка вактини 3+3 гача узайтирилади. Кейинчалик кураш суръатини кучайтириш мумкин. Чидамлиликни ривожлантириш учун чегараланган жойда бир томонлама каршилик билан (бири факат хужум килади, иккичиси факат химояланади), партердан юкори ёки тик туришга чикиш билан кураш утказилади. Бу машклар кийин холатлардан чикиб кетиш йулини топишга ургатади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Профессор В.П.Филин тадкикотларининг курсатишича 13 ёшда бугимларда харакатчанлик янгидан ошади,15 ёшда у энг катта хажмга эга булади, 16-17 ёшда харакатчанлик курсаткичлари камаяди. Шу сабабли усмирлик ёшида

эгилувчанлик ва бугимдаги харакатчанлик машклари мажбурийдир.

12-18 ёшда эгилувчанлик ва бугимлардаги харакатчанлик буюмларсиз хамда кичик огриклар билан (гимнастика таёклари, гантеллар, тулдирма туплар) бажариладиган фаол-суст хусусиятига эга машклар оркали ёки аста-секин харакат амплитудасини кучайтирувчи ва кенгайтирувчи шерик ёрдамида ривожлантирилади. Шунингдек кадди-коматни шакллантириш машклари катталарга нисбатан куп кулланилади.

НАТИЖА

Шундай килиб, усмирларнинг хар томонлама жисмоний тайёргарлиги купгина воситалар ёрдамида амалга оширилади.

Ёш усмирлар билан купрок уйин услуби кулланилади, машгулотлар турлича ва эхтиросли утказилади. Хамма машклар асосий машгулот шакли - дарсда бажарилади.

Усмир курашчининг жисмоний тайёргарлигини максадли амалга ошириш учун курашдаги укув-тренировка жараёнида саф (тартибли) машклар (сафланиш, буйрукларни бажариш, кадам ташлаб ва югуриб харакатланишлар) кулланилади. Уларнинг максади - кураш машгулотини ташкил этиш, тугри кадди-коматни шакллантириш, интизом, узаро муносабат ва тартибни тарбиялашдир. Саф машклари дарснинг кириш, тайёрлов ва якуний кисмида машкларни бажариш учун гурухларни ташкил килиш, сафлантириш ва кайта сафланиш учун, шунингдек нагрузкадан сунг зурикишни бартараф этиш максадида бажарилади.

Умумий ривожлантирувчи машклар каторига оддий гимнастика (куллар, оёклар, гавда, огирликлар билан, огирликларсиз, буюмлар билан ва буюмларсиз хамда шериклар билан) машклари ва огир атлетика, эшкак эшиш, спорт уйинлари каби спорт турларидаги баъзи машклар киради. Бундай машклар курашчининг жисмоний ривожланишини яхшилайди,харакат малакалари захирасини кенгайтиради, организмнинг фукнционал имкониятларини оширади, иш кобилиятининг тикланишига ёрдам беради. Умумий ривожлантирувчи машклар билан бир вактда асаб-мушак кучланишлари хусусияти ва усмир организмининг иш тартибига кура ухшаш булган машкларни купрок куллаш зарур. Турли спорт турларидан олинган машклар, уларни бажариш хусусияти ва шартларига караб, жисмоний сифатларни ривожлантиришда турли педагогик вазифаларни хал этишга имкон берди. Асосан куч, чидамлилик, тезкорлик, эгилувчанлик ва чакконликни тарбиялашга каратилган машкларни ажратиш кабул килинган. Огирликлар билан (таёклар, гантеллар, тулдирма туплар ва х.к.) гимнастика машкларини куп марта бажариш куч чидамлилигини ривожлантиради. Ушбу машкларни катта тезликда киска вакт ичида бажариш тезкорлик сифатларини ривожлантиришга ёрдам беради.

Хар бир машк маълум бир сифатни ёки бир гурух сифатларни ривожлантиради. Масалан, шерик каршилигида ёки штанга билан бажариладиган машклар, уз огирлиги билан тортилиш хамда кулларни букиб-ёзиш машклари кучни; кесишган жойда югуриш - чидамлиликни; катта тезлик билан бажариладиган гимнастика машклари, киска масофаларга югуриш - курашда харакат тезлигини тарбиялашга ёрдам беради. Баскетбол уйини чакконлик, чидамлилик ва тезкорликни комплекс холда тарбиялашга имкон яратади.

Юкори эмоционал кузгалишда катта булмаган шиддат билан бажариладиган умумий ривожлантирувчи машклар организм иш кобилиятини, айникса шиддатли машгулотлар утказилгандан сунг асаб тизимини тиклашга ёрдам беради. Улар эрталабки бадан тарбия вактида ва тренировка машгулотларида дарснинг биринчи булагида (тайёрлов кисмида) хамда асосий кисм охирида кулланилади. Бундан ташкари, урмонда, далада, дарё буйида (сузиш, эшкак эшиш ва туп уйнаш билан) жисмоний тайёргарлик буйича махсус машгулотларни ташкил килиб туриш шарт.

ХУЛОСА

Кураш машгулотларида катта жисмоний нагрузкадан сунг организмни нисбатан тинч холатга келтириш учун усмирларни мушакларни бушаштиришга, нафас олишни тинчлантиришга (ута бушаштирилган мушакларни силкитиш харакатлари, чукур нафас олиш учун упка кафасини кенгайтирувчи машклар ва х.к.) каратилган машкларни мустакил бажарига ургатиш зарур.

Мушакларни бушаштиришга каратилган машклар хатто беллашув жараёнида ушлаш ва зурикишдан холи булган киска вакт ичида кучнинг янада тез тикланишига ёрдам беради.

REFERENCES

1. Верхошанский Ю.В. Основы специальной физической подготовки спортсмена. - М., 1988

2. Станков А.Г., Климин В.П., Письменский И.А. Индивидуализация подготовки борцов. - М., 1984

3. Керимов Ф.А. Кураш тушаман. - Т., 1990

4. Платонов В.П. Общая теория подготовки спортсменов в олимпийском спорте. Киев, 1997

5. Матвеев Л.П. Основы общей теории спорта и системы подготовки спортсменов. Киев, 1999

6. Шахов Ш.К. Программирование физической подготовки единоборцев. - М., 1997

7. Шиян В.В. Совершенствование специальной выносливости борцов. - М., 1997 Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 535

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.