Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ЗИЛЗИЛАЛАРНИНГ УЗОҚ МУДДАТЛИ ПРОГНОЗ ҚИЛИШ НАТИЖАЛАРИНИ ҚИСҚАЧА ТАХЛИЛИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ЗИЛЗИЛАЛАРНИНГ УЗОҚ МУДДАТЛИ ПРОГНОЗ ҚИЛИШ НАТИЖАЛАРИНИ ҚИСҚАЧА ТАХЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
113
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сейсмоген зона / зилзила даракчилари / сейсмологик майдон / геомагнит майдон / геодезик майдон

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Зилола Вохиджон Қизи Турғунова

Мақолада Ўзбекистонда зилзилаларнинг узоқ муддатли прогноз қилиш натижаларини қисқача тахлили келтириб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ЗИЛЗИЛАЛАРНИНГ УЗОҚ МУДДАТЛИ ПРОГНОЗ ҚИЛИШ НАТИЖАЛАРИНИ ҚИСҚАЧА ТАХЛИЛИ»

¿Штаюгоуа 1

\-/ТАООЮОТ1.АР Мо2 2022

Нт1у-и*1иЫу ]итаН

1 1 "Ч. 1

УЗБЕКИСТОНДА ЗИЛЗИЛАЛАРНИНГ УЗОК МУДДАТЛИ ПРОГНОЗ

КИЛИШ НАТИЖАЛАРИНИ КИСКАЧА ТАХЛИЛИ

Зилола Вохиджон кизи ТурFунова

УзМУ Геология ва геоинформацион тизимлар факультети "Геофизикавий тадкикот усуллари" кафедраси магистранти е.шаИ: 7Йо1а-1:ищипоуа95@та11 .ги https://doi.org/10.5281/zenodo.7238693

Аннотация: Маколада Узбекистонда зилзилаларнинг узок муддатли прогноз килиш натижаларини кискача тахлили келтириб утилган.

Калит сузлар: сейсмоген зона, зилзила даракчилари, сейсмологик майдон, геомагнит майдон, геодезик майдон.

тъ

.............. ..,,.........,..„..

Зилзила инсониятга энг куп зарар келтирадиган табиий офатлардан бири

>

хисобланади. Сунгги 10-15 йил ичида содир булган Суматра (2004 - йил декабр), Гаити (2010 - йил декабр), Япониянинг Хонсю ороли (2011 - йил март) ва бошка талофатли зилзилалар бунингг яккол исботидир. Содир булган бу

»

зилзилалар минглаб одамларнинг улимига олиб келган, иктисодиётга катта зарар келтирган. Бугунги кунда ахоли, халк хужалиги ва иктисодиётга улкан зарарлар келтираётган табиатнинг бу дахшатли ходисасини юзага келиш конуниятларини урганиш ва содир булишини олдиндан айтиш муаммоси бугунги кундаги ер хакидаги фанларнинг асосий вазифаларидан бирига айланган. Бу масалага Узбекистон республикасида алохида эътибор берилмокда. Сунгги йилларда Республика Президенти ва Вазирлар Махкамасининг бир нечта карорлари Республика ахолиси ва иктисодини зилзиланинг зарарли окибатларидан химоя килишга каратилган. Жумладан Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 августдаги П^-3190-сонли "Узбекистон Республикаси худуди ва ахолисининг сейсмик хавфсизлиги, сейсмик чидамли курилиш ва сейсмология сохасида илмий тадкикотлар утказишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида", 20 июл 2020 йилдаги П^-№4794 сонли "Узбекистон Республикаси ахолиси ва худудининг сейсмик хавфсизлигини таъминлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида" ги карорлари айнан шу муаммоларга каратилган.

Узбекистон Республикаси Сейсмология институти, Узбекистон

Республикаси Фавкулодда вазиятлар Вазирлиги Сейсмопрогностик Республика

I "^¡к" \ Л >

Маркази томонидан олиб борилаётган илмий ва амалий ишлар хукуматнинг шу

вазифаларини амалга оширишга каратилган.

и>,* ^

¿Штаюгоуа 1

\-/ТАООЮОТ1.АР Мо2 2022

Т> Ш | >

Зилзилаларни юзага келиши сабаблари, улар содир буладиган

худудларнинг геологик, тектоник шароитлари ва зилзилани келтириб чикарадиган бошка омиллар УзРФА Сейсмология институти томонидан олиб бориладиган фундаментал тадкикотлар дорасида амалга оширилиб келинмокда. Олинган натижалар илмий журналлар, тупламлар ва монографияларда чоп этилиб келинмокда [Абдуллабеков ва бош., 2002, Сейсмологические предвестники, 1996].

Сейсмик фалокатларнинг прогнози кучли зилзилалар содир булиш

эхтимолини, уларнинг куламини ва маълум бир минтака учун таъсир килиш зонасида юзага келиши мумкин булган окибатларини бахолаш буйича амалга

оширилаетган изланишлар тизимини уз ичига олади.

Зилзила прогнози учта асосий вазифани уз ичига олади:

1. Зилзила содир булиши мумкин булган жой еки худудни башорат килиш.

2. Кутилаетган ходисанинг эхтимолий катталиги (кучини) прогнози.

3. Кутилаетган зилзиланинг эхтимолий вактини аниклаш. Ушбу уч курсатгич буйича холатни бахолаш бир томондан зилзила содир

булаетган худуднинг геологик, геофизик тузилиши, уларнинг зилзила юзага келишидаги урнини бахолаш, сейсмикликнинг геолого-геофизик омилларини аниклашга каратилган булса иккинчи томондан зилзила тайерланиш жараенининг комплекс геофизик, сейсмологик, геодезик, гидрогеосейсмологик • ^ ва бошка майдонларда номоен булиш хусусиятларини мониторинг килишга каратилган.

Бугунги кунда Узбекистонн худудидаги мавжуд зилзила манбааларини башоратлаш, уларни кувват имкониятларини бахолаш ва харита куринишида ифодалаш буйича катта ютукларга эришилган. Изланишлар шуни курсатадики кучли зилзилалар асосан ер кобигида мавжуд булган фаол ериглар зоналарида содир булади [Ибрагимов, 1978]. Изланишлар натижасида Узбекистон худудининг 1:1000000 масштабдаги, Шаркий ва Марказий Узбекистон

худудларининг 1:500000 масштабдаги фаол ер ериглари хариталари яратилган. Бу хариталар Узбекистон худудининг сейсмоген зоналарини-зилзила манбааларини ажратишда геологик асос сифатида кабул килинган. Изланишлар натижасида ушбу зоналарнинг кувват имкониятлари бахоланган, яъни сейсмоген зоналарда содир булиш эхтимоли булган зилзилаларнинг максмал кучи (Ммах) бахоланган. Мисол тарикасида 1 расмда Узбекистон худудининг

щ>

атлас, 2021].

1:1000000 масштабдаги сейсмоген зоналар харитаси келтирилган [Сейсмологик

г

уМ

<Щ >

|> § )> :>

!

Ж ^ »5«

•.¿TALQIN VA TADQIQOTLAR

ilmiy-uslubry jurnali

№2 2022

Ы )> > >

>3» 1 p-

\

J \

V

-7 /

/

( <4

КАРТА

^ими^ ""^сейсмогенных зон Узбекистана и сопредельных территорий

Составили: Р.Н.Ибратмов, Ю.М.Садыков, УЛНурматов и др.

M

J*

Электронный вариант: УЛНурматов, С.Т.Марипова,

У.А.Юсупджанова

СЕЙСМОГЕННЫЕЗОНЫ:

I ■ Таласо ■ Ферганская; II ■ Чалило ■ Атойнаксхая; III ■ Ферганская; IY - На иан га некая; Y - Андижанская; Y1 - Южно-Фергансая; Y1I - Куршабская; ^ YIII -Тапдысуйская; IX ■ Чаткальская; X ■ Сандапашсхая; XI ■ Алгренекая; XII - ПскамскоТашмнтская; XIII - Нурекатннская; XY -Угам-Каржантауская; XYI ■ Моголтау ■ Писталитауская; XYII ■ Бесалано - Севера - Hyp эти некая; XYIII - Букантауская; XIX - Саваро-Тамдынская; XX - Север о-Кульджуктау-Туркестанская; XXI - Южно - Ауминзатау - Актаусхая; XXII - Зарафшамсжая; XXIII - Првдкызлкуыская; XXIY - Южно-Тянь-Шаньская; XXY -Бухарская; XXYI - Султану иэдагская; XXYII - Гиссаро - Кокшаальская; XXYIII - Кызыл-дарьинсго-Лянгар-Караильская; XXIX - Байсун - Кугитангская; XXX - Сур-хатау - Шерабад-Келифская; XXXI - Бабатаг-Квйкитауская.

КАТАЛОГ СИЛЬНЫХ ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЙ

jW^ У

q ж**

:

Ы> )Й»Й

! :

>

Ы

>3*

¡к»

Ш1

<:> : ]> !

J 1>^<_>: i

] >j> +И >

Ш »

Ш i

ШУ-

>3* *ф>

)ê>\

M

h> !. >!

Ы*

1-Расм. Узбекистон худудининг сейсмоген зоналар харитаси [Сейсмологик атлас, 2021].

Харитадан куриниб турибдики республика худудининг шаркий ва жанубий кисмлари сейсмиклик жихатидан юкори потенциалга эга булган зоналар мавжудлиги билан ажралиб туради.Келтирилган харита детерменик харита булиб бу зоналарда кутилмаган вактда кучли зилзила содир булиш эхтимоли мавжуд. У эртага ёки 100 йилдан кегин содир булиши мумкин, энг асосийси улар шу зоналар доирасида ва бахоланган кучга эга булган холда номоён булади. Зилзиланинг содир булиш вактини аникрок прогноз килиш учун зонада содир булган зилзилаларни вактини статистик тахлил килиб такрорланиш даврини бахолаш оркали амалга оширилади. Юкорида келтирилган харита содир буладиган зилзилаларни жойи ва кучини узок муддатли прогноз килиш натижаси булиб бугунги кунда сейсмик районлаштириш ишларида сейсмотектоник асос сифатида кулланилиб келинмокда. Ушбу харита геолого-геофизик, тектоник ва сейсмологик маълумотлар асосида тузилган.

Бугунги кунда сейсмик хавфни узок муддатли прогноз килишда сейсмостатистик маълумотлар асосида аникланган зилзила манбаалари хариталари тузилган. Бу харита ва унда келтирилган маълумотлар алтернатив зилзила манбаалари сифатида амалиётида кулланилиб келинмокда [Артиков и

др., 2002].

Таъкидлаш лозимки юкорида кайд этган усуллар ва келтирилган маълумотлар сейсмик хавфни (сейсмик фаолликни) узок муддатли башоратлашга каратилган ва зилзилалар содир булиши хакида умумлашган хулосаларни килишга имкон беради. Тузилган турли масштабдаги сейсмик районлаштириш хариталарида сейсмик манбааларнинг максимал кувват имкониятлари (Ммах), ажратилган зоналарда максимал кучдаги зилзилаларни 50 йил давомида содир булиш этимоллари келтирилган [Сейсмологик Атлас,

ш

Ы >

q > >

ж

*ф>

1 >2*: >3*

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

q ] >Ъ j>

*4>

Ai

Ы >

*4>

my>

Ai

fi .

Щу>

q >si>

»

>

Qj^f^S). *,—

аи>

'*42>

7

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR No2 2022

№2 2022

ilmlyuslubly jurnali

2021]. Бу маълумотлар Республикада курилаётган бино иншоатларни лойихалашттириш ва сейсмобардошлигини. таъминлаш ишлари учун асос сифатида фойдаланиб келинмокда.

Тайёрланаётган аник бир кучли зилзилани прогноз килиш буйича прогноз хуласаларини бериш, содир булиши эхтимоли юкори булган зилзилаларни вактини узок муддатли башорат килиш ишлари унинг даракчиларини урганишга, уларни вакт бирлигида номоён булиш динамиксини мониторинг

ащ* i i>

килишга асосланган булиб бу йуналишда хам катта ютукларга эришилган.

Содир булиш эхтимоли юкори булган зилзилаларни даракчилар оркали прогноз

килиш комплекс усуллар оркали амлга оширилади. Куп йиллик кузатишлар

шуни курсатадики зилзила даракчилари геофизик, гидрогеосейсмологик, 1 I и ^

сейсмологик, гидродинамик ва бошка параметрларда номоен булгади

[Электрические и магнитные предвестники землетрясений, Тошкент, 1983, 135

б., Гидрогеохимические предвестники землетрясений,М.Наука, 1985, 285 б.,

Сейсмическое районирование и прогноз землетрясений, Ташкент, Гидроингео,

2002]. Тайерланаетган зилзила тугрисида аник прогноз хулосасини бериш энг

камида учта ва ундан ортик бир бирига боглик булмаган параметрларда

кузатилган холларда берилади. Шу кунгача олинган маълумотлар тахлили

шуни курсатадики зилзила даракчилари турли параметрларда турлича номоен

булади. Бу турлилик хатто бир турдаги параметрда хам кузатилиб кутилаетган

зилзиланинг максимал кучи, жойи ва содир булиш вактига караб фаркланиши

аникланди. Бугунги кунда зилзила билан боглик булган аномал узгаришнинг

номоен булиш вактига караб куйидаги тоифаларга булинади:

- узок муддатли даракчилар, номоен булиш вакти 1 йил ва ундан ошик;

- урта муддатли - 1 ойдан 1 йилгача;

- киска муддатли - бир неча кундан, хафтагача;

- оператив - бир неча соатдан бир неча кунгача;

Амалиетда даракчиларнинг номоен булиш давомийлиги бундан фарк киладиган тоифалашлар хам мавжуд булиб бу изланувчиларнинг ендошувига, урганилаетган параметрларнинг сезгирлиги ва бошка хусусиятларига караб белгиланиши мумкин.

Бажарилган изланишлар тахлили шуни курсатадики узок муддатли даракчилар хамма майдонларда хам намоен булавермайди. Аксарият холларда улар геродезик, сейсмостатистик, айрим холларда геомагнит прогноз усулларида номоен булади. Масалан Г.Беньоф [1960] зизилаларни вакт бирлигида номоен булиш каторларини тахлил килиб Ер шари масштабида сейсмик фаолликда даврийлик борлигини аникланган. Бу даврийлик 10 йилдан 18 йиллгача булган диапазонда узгариб туради. К.Моги Альп сейсмик камари учун бу даврийлик 35-40 йилга тенглигини аникланган [Головков ва бошк.

йЙЙ

ж »-¡>

■ J?>r

#3 ]>

>

4

>>

> >j> *ф>

1 >?<> >j>

i >

)

Я*

ы>

Ы )>

• >4>

Ы j

.- •jTALQIN VA • ^TADOIOOTLAR

ilmiy-uslubry jumaH

№2 2022

Аноммьмь» в^тцм ммнятого поля, с -,________

Тжжсмкт» мштрясвнтм б декабря 1977 год« (Тдолгосрочное * 7 тт >

ч Чар так

AJIÀhmçST | *

Чаркесар

1978 С. годы

/X

Кокаид

—^¿OlÛjIïjBï

V-

'IÙL

Тдож. лет

Т ср.=2 года

Товоксой зилзиласи билан боглик геомагнит майдонининг узок муддатли аномал узгариши [ Муминов и др.,2021]

>р * Ь

ш

Ж?

! J

♦ч >

Ы у

! >>

pi j>

Ы >

*ф>

Ы i>

3-расм. 1978 йилдаги Олой зилзиласи урта муддатли даракчисининг аввалдан ташкил этилган геомагнит кузатув йуналиши (маршрут) буйича номоён булиши[Муминов и др, 2021].

1990]. Р.Н.Ибрагимов, К.Н.Абдуллабековларнинг[1974] натижаларига кура Узбекистон сеймофаол регионларида кучли зилзилалар фаоллига хар 40±5 йилда такроланиб туради. Дунёнинг турли кисмлари учун бундай такроланишлар спектри бундан хам кенг булиб хар бир худуднинг геолого-тектоник ва геодинамик холатига караб бир биридан фарк килиб давомийлиги бир неча йилдан 800-1000 йилгача давом этиши мумкин [Головков и др., 1990]. Таъкидлаш лозимки барча холларда сейсмик фаоллик вакти сейсмик сокинлик вактидан анча киска булиб уртача 1/3 нисбатга тенг.

у

Дарауткургон зилзиласининг урта муддатли геомагнит даракчиси [ Муминов и др.,2021]

*4>

ч1ИЗ>

Ш

ц )

>

Ы >

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1

2- Расм. 1977 ва 1988 йилларда содир булган Товоксой ва Дарауткургон зилзилаларининг ер магнит майдони вариациясидаги узок ва урта муддатли даракчилари.

1

>

2

I :

м>

»

ЪЯ >

"ÎSÎ №

s > > Ы >

q

' ♦

9

ЫЬ

. Я:>

>>

Ы >>

#<b>

Ы J>

1 >>> ry-j к

ч>>

Щ>

Щ у

>

Оъ*' Ы

>з* »i1 '

i

р

TALQIN VA TADQIQOTLAR

llmiy-u*lubiy jumali

№2 2022

,430

470-

t ДТу

460

450

ы>

1

ы j> < >p

M"

з> - >j»=

>> * >

*ф>

Ы> i >}>j Ы >

Ы >

4-Расм. Ер магнит майдонининг 1978-йил 12-ноябрдаги Олой зилзиласидан олдинги аномал узгариши келтирилган. Стрелка зилзила содир булиш вактини курсатади.[Муминов и др.2020].

Зилзилаларнинг узок муддатли даракчилари баъзи геофизик майдонлар вариацияларида яккол номоён булади. Бундай майдонлар каторига ер магнит майдони киради. Бу майдон вариациялари ер кобигида кечаётган зилзиланинг тайёрланиши ва содир булиши билан боглик булган узок, урта ва киска муддатли узгаришлари булиб куплаб зилзилалар олдидан кайд килинган. Жумладан 2 расмда мисол тарикасида Узбекистон геодинамик полигонларида кайд этилган геомагнит майдоннинг узок ва урта муддатли даракчилардан намуналар келтирилган. Келтирилган графикдан куриниб турибдики 6.12.1977 йилда М=5.2 куч билан содир булган Товоксой зилзиласи билан боглик булган даракчи 1975 йилдан бошланган булиб давомийлиги уч йил атрофида. 1988 йилдаги кучи М=5.1 тенг булган Дарауткургон зилзиласининг даракчиси 4 ой атрофида давом этган. Эътиборлиси шуки хар иккала зилзиланинг кучи деярли тенглигига карамай уларнинг даракчилар бир биридан тубдан фарк килади. Бу холат зилзилаларни башорат килиш муаммоси нихоятда мураккаблигидан далолат беради.

Куйидаги 5-расмда 2011 йилда содир булган ва кучи М=6.4 га тенг булган Кон зилзиласи билан боглик булган узок муддатли сейсмологик даракчи келтирилган. Келтирилган графикдан куриниб турибдики сейсмофаол ер ёриги зонасида 2000 йилдан бошлаб кучсиз зилзилалар сони кескин ошиб кетган. Бу фаоллик Кон зилзиласи содир булгунча давом этиб зилзиладан сунг яна узининг эски кийматига кайтганлиги яккол куриниб турибди. Зилзиладан кейин кузатилаётган киска фаоллик унинг афтершоклари билан боглик.

q >3*

Щ >

q

*1> Щ >

q j>>i>

q > р-

*

Р

>

>

3>

q>3*-р}>

q щъ-

Ы j>

q

ш >

S

} J ж

q >p

■ —- ^•

10

q )>y.

p 1 >

q > >

»

q >3*

п>*

TALQIN VA TADQIQOTLAR

¡Imiy-uslubiy jurnali

№2 2Q22

Рпс.2а. С-Ф_рачлом_широты 39°.70-40°.7

i^i^^i^i^r^cocococ-, a-, c-, c-iooo— O^^O^C^C^iCiO'iCiO'iC'iiyiC'iO^OOO . .о о

Ттодьг

5-PacM. Шимолий- ФaрFOнa сейсмоген зонaсидa 2011 йилдa содир бyлгaн Кон зилзилaси олдидaн кyзaтилгaн узок мyддaтли сейсмологик дaрaкчи.

X,озирдa зилзилaлaрни бaшорaт килишнинг инстрyментaд сейсмологик yсyллaридaн бири 6у сейсмик Р Ba С тyлкинлaр тезлигинг нисбaтини yзгaришидир. Улaрнинг бирор грушдаги тaркaдиш тезликлaрининг нисбaти тaхминaн VP/Vc=1,77 нисбaтдa бyлaди. уш6у х^мий тyлкинлaр зyриккaн-деформaциялaнгaн холaтдaги грyнтлaрдa тaркaдгaндa юкоридaги нисбaт киймaтидa узгариш 6улишини Ba зилзилa содир 6улиш aрaфaсидa бу нисбaт 1,5 ra4a пaсaйишини aникдaнгaн. Олимлaрнинг кучсиз сейсмик зилзилaлaр пaйтидa сейсмик тyлкинлaрнинг грyнтдa тaркaдиш жaрaёнини yргaниш борaсидa олиб борган куп йиллик тaдкикотлaри, кучли зилзилaлaр содир бyлишидaн олдин ушбу хyдyддa юкоридa келтирилгaн тyлкинлaр тaркaлиш тезликдaри киймaтлaри нисбaтидa aномaд нaтижaлaрни тaсдикдaнгaн.

Kyйидaги 6-рaсмдa Тожикистондa кyзaтилгaн иккитa зилзилa содир бyлишидaн олдин ушбу тyлкинлaрнинг грyнтдa тaркaдиш нисбaтининг yзгaриш грaфиги келтирилгaн. Бyндa тyлкинлaр тезликлaридaги yзгaришлaр грaфикдa яккол куриниб турибди. Ушбу yзгaришлaр зилзилa содир бyлишидaн 1 ой олдин бошлaниб, зилзилaдaн кейин тездa нормaд киймaтигa тенглaшгaн. Тaъкидлaш лозимки кyзaтилгaн бу дaрaкчи дaвомийлиги жихaтидaк yртa ёки киски мyддaтли дaрaкчилaр кaторигa кирaди.

g. М- -. 7

К 0,1г

q ж**

s

q

q ж**

<щз>

q

Щ >

Ц >>

*

р

>

S>

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

и*-

s#4>

qj>;#

i >s#'

am

>

i ]>Ъ

q ж«*

ш >

>

-0,1 0 Q5

135 W- 5.4 6

М- л 2

..^Л/4^ > /1 í Л . . л\клл/

1965-6Б i ой

б-Paсм. Зилзилa содир бyлишидaн олдин шу хyдyддa VP/VS нисбaт киймaтидa кyзaтилгaн yзгaришлaр грaфиги.

■ —- ^•

ll

Щ4 > И*-

m >

S

) J M

V>3*

ц >P

M >

q > > »

q

*Ч>

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No2 2022

¡ImlyuHuOiy jumali W

M3

Miiiif-iwuuif juiiian

Узбекистон худудида олиб борилаётган сейсмопрогностик изланишлар

lW

>

тахлили зилзилаларни узок муддатли прогноз килиш йуналишида олинган

натижаларни куйидагича умумлаштиришга имкон беради:

- Узбекистон худудида содир буладиган зилзилаларнинг жойини курсатувчи зоналар - сейсмоген зоналар аникланган ва хариталанган;

- Ажратилган зоналар доирасида содир буладиган зилзиларанинг максмал кучи бахоланган;

- Зилзилаларнинг зоналар, регионлар ва ер шари доирасида номоён

г- г> г г г

булишида даврийлик мавжудлиги аникланган;

- Аникланган даврийликларнинг давомийлиги 1 йилдан бир неча 100 ва

- лниь^шнюн даврийликларнинг давимиилиги 1 иилдон бир меча 100 ва

1000 йилларгача узгариш аникланган;

- Тайёрланаётган зилзилаларнинг узок муддатли даракчилари сейсмологик, геомагнит ва геодезик майдонларда номоён булиши аникланган;

- Ушбу майдонларда зилзилаларнинг урта ва киска даврли даракчилари хам мавжудлиги аникланган.

} |> ;>| И >

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Беньоофф. Г. Накопление и высвобождение деформаций по

»

наблюдениям сильных землетрясений // Слабые землетрясения. М: ИЛ.1961. С. 199-210.

2. Электрические и магнитные предвестники землетрясений / Под ред В. П. Головкова. Ташкент Фан 1983. 135 с.

3. Электромагнитные предвестники землетрясений / Под ред М. А. Садовского- М Наука 1982. 188 с.

/. т^™™™ тз и хг и _____

4. Ибрагимов Р Н, Абдуллабеков К Н. периодичости сильных землетрясений. Западного Тянь-Шаня // Узб-геол. Журн.1974. N 4. С 42-45.

5. Ибрагимов. Р. Н. Сейсмогонные зоны Среднего Тянь-Шаня

Ташкент Фан 1978. 144 с.

6. Каталог сейсмических предвестников землетрясений. Москва, 1986, 268 б.

7. Карта расположения зон Воз Территории Узбекистана //

...„^^„..„^ Г^Г^Г^П Л К 1 пол

#

Детальнирование СССР-М-Наука 1980.

Ш

8. Муминов М.Ю. ва бошк. Аномальнкевариации геомагнитного поля в сейсмоактивнкх районах Узбекистана. Журнал Сейсмология муаммолари, 2021, Тошкент, 24. 38 б.

9. Сейсмичепское районирование. Тошкент, Гидроингео, 2002, 132 б.

10. В. П. Головков, У. А. Нурматов, Ф. Д. Нормирзаев. Современные движения земной коры и сейсмичность. Ташкент 1990. 177 с.

]#Ф> " )> >

а » I

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.