Научная статья на тему 'Ўзбекистонда тиббиёт сохасини молиялаштириш, ташкил қилиш, мавжуд имконлардан кенгроқ фойдаланиш истиқболлари'

Ўзбекистонда тиббиёт сохасини молиялаштириш, ташкил қилиш, мавжуд имконлардан кенгроқ фойдаланиш истиқболлари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
534
75
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ражабов Ў.

Иқтисодий муносабатлар тизимида соғлиқни сақлаш соҳаси нафақат тиббий хизматлар мажмуи, балки ишлаб чиқаришнинг муҳим омили, иқтисодий барқарорликка эришишнинг таркибий қисми ҳамдир. Бироқ соғлиқни сақлаш соҳасининг ишлаб чиқаришдаги ушбу иштироки иқтисодий назария ва амалиётида етарлича ўрганилмаган. Ҳолбуки, улар аҳолининг меҳнат сафидаги фаол иштирокини таъминлайди бевақт ўлим ва умумий касалланиш даражасини камайтиради, инсонларнинг меҳнат қилиш қобилиятини оширади ва рағбатлантиради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Ўзбекистонда тиббиёт сохасини молиялаштириш, ташкил қилиш, мавжуд имконлардан кенгроқ фойдаланиш истиқболлари»

' 54 ДДВЛДТ^ЮДЖЁТИВДТДЗНДЧЙЛЙКТЙЗЙМЙ/ ) ч_ГОСУДДРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КДЗНДЧЕЙСКДЯ СИСТЕМД_)

Ражабов У.

и.ф.н., катта илмий ходим-изланувчи УзМУ

УЗБЕКИСТОНДА ТИББИЁТ СОХАСИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ, ТАШКИЛ ^ИЛИШ, МАВЖУД ИМКОНЛАРДАН КЕНГРОК ФОЙДАЛАНИШ ИСЩБОЛЛАРИ

Ицтисодий муносабатлар тизимида сомицни сацлаш соцаси нафацат тиббий хизматлар мажмуи, балки ишлаб чицаришнинг муцим омили, ицтисодий барцарорликка эришишнинг таркибий цисми цамдир. Бироц сомицни сацлаш соцасининг ишлаб чицаришдаги ушбу иштироки ицтисодий назария ва амалиётида етарлича урганилмаган. Цолбуки, улар ацолининг мецнат сафидаги фаол иштирокини таъ-минлайди бевацт улим ва умумий касалланиш дара-жасини камайтиради, инсонларнинг мецнат цилиш цобилиятини оширади ва ратбатлантиради.

Жамиятда мех,нат салох,иятининг шак-лланиши ва инсоннинг фаровон тур-муш даражаси билан боFлик1 булган ижтимоий-иктисодий вазифаларни бажа-ришда фаол иштирок этади. Шунинг учун х,ам ах,оли соFлиFини саклаш ва авай-лаш муаммоларини якин вактгача факат тиббий-биологик ва ижтимоий фан-лар урганиб келган булса, х,озирги пайт-га келиб иктисодий муаммо сифатида каралмокда ва комплекс урганишнинг ижтимоий-иктисодий ах,амияти тобора ортиб бормокда.

Узбекистонда иктисодий ислох,отларни эркинлаштириш шароитида соFликни саклаш иктисодиётнинг бошка тармоклари каторида баркарор ривожлантирилмокда. Давлат сектори каторида нодавлат сектор-нинг ривожланишига кенг йул очилмокда, бошкариш ва молиялашнинг янги тизи-ми жорий этилмокда. Бу х,олат келгусида тизим фаолиятини янада такомиллашти-ришни такозо этади.

Хозирги пайтда ах,оли соFлиFини саклаш ва тиклашда тиббий хизматлар бо-

зори ривожланишининг самарадорлиги-ни ошириш вазифалари юксак бах,оланиб, уни якин келажакда юкори поFоналарга кутариш ва тиббий хизматлар бозори ри-вожланган хорижий давлатлар билан тен-глаштиришнинг истикболли йуналишлари белгилаб олинган.

СоFликни саклаш самарадорлигининг куйидаги йуналишларини фарклаш мум-кин:

биринчидан; тиббий самарадорлик - бу профилактика, диагностика, даволаш ва реаблитация сох,асида куйилган вазифа-ларга эришиш даражаси;

иккинчидан, ижтимоий самарадорлик -бу ах,оли соFлиFининг яхшиланишига эри-шиш;

учинчидан, иктисодий самарадорлик - бу профилактик тадбирларни утказиш ва ах,оли соFлиFининг яхшилаш х,исобига мамлакат иктисодиётига бевосита ва бил-восита таъсир курсатилиши.1

1 Трушкина Л.Ю., Тлепцеришев Р.Д., Труш-кин Д.Г., Демьянова Л.М. Экономика и управление

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 11, 2011

~ДДВЛДТ^ЮДЖЁТИВДТДЗНАЧЙЛЙКТЙЗЙМЙ/ 55 >

ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

СоFликни саклаш сох,асида самарали хужалик юритиш омиллари бирин-чи навбатда муассасада банд булган ши-фокорлар мех,натидан максадга мувофик равишда фойдаланишга боFлик. Ши-фокорлар мех,натининг самарадорли-ги курсатилаётган хизматларнинг ишлаб турган битта шифокор улушига туFри ке-ладиган х,ажми билан улчанади. Масалан, амбулатория-поликлиникалар ва кишлок врачлик пунктларининг бир шифокорига туFри келадиган катновлар сони шундай курсаткичлар жумласига киради.

Шифокорлар мех,натидан унумли фой-даланиш, унинг самарадорлигини оши-риш борасидаги жараёнларни бошкариш илмий жих,атдан асосланган мех,нат сар-фи нормативларини ишлаб чикишга боFл и к. Ушбу нормативларни тиббиёт ходимларининг х,акикатда бажарган иш курсаткичларининг номативлари билан солиштириб куриб уларнинг мех,натидан канчалик самарали фойдаланилаётганли-гини аниклаш мумкин.

Тиббий хизматлар самарадорлигини ошириш долзарб муаммолардан бири булиб, унинг х,ал этилиши тиббий хизматлар бозори ривожланишининг жадаллашу-вини ва ах,олининг сифатли хизматлардан бах,раманд булишининг бундан кейинги имкониятларини очиб беради. Якин ке-лажакда соFликни саклаш сох,асини самарали ривожлантиришнинг истикболлари куйидагилар х,исобланади:

- ах,олининг бирламчи ва сифатли тиббий хизматлардан фойдаланишда-ги кулайликлари ва имкониятлари янада кенгаяди;

- тиббиёт муассасаларининг моддий-техника базаси мустах,камланади ва кад-рлар салох,ияти оширилади;

- юкумли ва ижтимоий хавфли ка-салликларга карши курашда маълум муваффакиятларга эришилади;

- мамлакатимизда соFлом турмуш тар-зининг ривожланишига ва ах,олининг умр куриш давомийлигининг усишига эриши-лади;

- тиббий хизматларни чет элларга экспорт килиш имкониятининг ошиши ва ва-

здравоохранением - Ростов-на-Дону «Феникс», 2004, - с. 24 -25.

люта тушумининг купайиши таъминлана-ди;

- тармокни кенгайтириш ва тиббий хизматларни диверсификация килиш оркали янги ижтимоий-иктисодий шароитларга мослаштирилади;

- янги иш жойларининг ташкил килиниши ва тиббиёт ходимларининг иш билан бандлик х,олатининг усишига эри-шилади;

- хусусий секторни раFбатлантиришдан унинг х,ажми тобора кенгайиб боради;

- тиббий препаратлар ва дори-дармонлар тайёрлашда юкори натижа-ларга эришилади.

Урта Осиёда кадимдан доривор усимликлар ва шифобахш сувларнинг ху-сусиятлари, уларнинг киши организмига фойдали таъсири х,акида куплаб маълу-мотлар келтирилган. Юртимизда бундай омиллар сони бисёр, факат уларни ошкор эта олиш лозим. Шунингдек, Узбекистонда тиббий препаратлар ва дори-дармонлар, тиббий воситалар марли, бинт ва тиббий пахта ишлаб чикаришда х,амда экспорт килишда имкониятлар катта.

Узбекистон фармацевтика саноатининг амалдаги юкори салох,ияти ва такомил-лаштирилган кадрлар тайёрлаш тизими, фармацевтика ва кимё-технология ин-ститутлари, илмий текшириш институтла-ри фаолияти мамлакатимизнинг доривор усимликларга бой табиати ва фармацевтика сох,асида эришилган тажрибалар келгусида янги турдаги дори-дармон пре-паратларини ишлаб чикишда истикболли имкониятлари мавжудлигини англатади.

Мамлакатимиз х,укуматининг фармацевтика саноатини ривожлантириш йулидаги ислох,отлари унинг самарали фа-олиятини таъминлайди. Жумладан, "20112015 йилларда Узбекистон саноатини ривожлантиришнинг устувор йуналишлари туFрисида"ги дастурида мамлакат саноа-тининг куплаб тармоклари каторида фармацевтика сох,асини жадал ривожлантириш кузда тутилган ва дастур доирасида юкори натижаларга эришилмокда.

Бу х,акда Президентимиз И.А.Каримов 2010 йилда мамлакатни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2011 йилда иктисодий ислох,отларни

' 56 ДДВЛДТ^ЮДЖЁТИВДТДЗНАЧЙЛЙКТЙЗЙМЙ/-

ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

1- жадвал

Узбекистонда фармацевтика саноатининг ривожланиши1

№ Курсаткичлар 1990 й ил 2010 йил

1 Тиббиёт анжомлари, асбоб-ускуналарни ишлаб чикаришга ихтисослашган тармоклар сони 3 112

2 Ишлаб чикарилаётган дори-дармонларнинг номлари сони 80 870

3 Дорихона муассасаларининг сони 835 4837

чукурлаштиришнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маъруза-ларида тухталиб, мамлакатимизда сифат жихатидан янги, энг юксак талабларга жавоб берадиган тиббиёт муассасалари тармоFининг мустахкам тизими яратил-ди. Натижада оFир турдаги хасталиклар-га чалинишнинг умумий даражаси анча пасайди. Бундай натижаларга эришиш-да тиббиёт ходимларининг мехнатини моддий раFбатлантиришни кучайтириш уларнинг касб тайёргарлиги даражаси-ни ошириш мамлакатимизда фармацевтика саноатини жадал ривожлантиришга каратилган чора-тадбирлар хам мухим омил булмокда. Биргина 2010 йилнинг узида 32 номдаги янги дори препаратла-рини ишлаб чикариш узлаштирилди ва бу 2009 йилга Караганда 23 фоизга купдир дедилар.2

Мустакиллик йилларида мамлакатимизда кудратли фармацевтика саноа-ти яратилди. 1990-210 йиллар мобайнида тиббиёт анжомлари, асбоб-ускуналарни ишлаб чикаришга ихтисослашган тармоклар сони 3 тадан 112 тага, ишлаб чикарилаётган дори-дармонларнинг ном-лари сони 80 тадан 870 тага етди (1-жад-вал).

Фармацевтика сохасининг самараси боис Узбекистон Республикаси Жах,он СоFликни саклаш ташкилоти дори во-ситалари ножуя таъсирлари мони-торинги буйича Халкаро Дастурнинг х,акикий иштирокчиси, ассоциацион аъ-

1 Узбекистон Республикаси иктисодий-ижтимоий тараккиётининг мустакиллик йилла-ридаги (1990-2010 йиллар) асосий тенденция ва курсаткичлари х,амда 2011-2015 йилларга мулжалланган прогнозлари: статистик туплами.-Т.: "Узбекистон", 2011.

2 Каримов И.А. Барча режа ва дастурларимиз ватанимиз тараккиётини юксалтириш, халкимиз фаровонлигини оширишга хизмат килади.//«Халк сузи» газетаси, 2011, 22 январ.

зоси сифатида кабул килиниши халкаро хамжамиятда бу сохадаги фаолияти тобо-ра мустахкамланаётганлигини билдиради.

Эндиги вазифа мамлакатимиздаги фармацевтика саноатидаги мавжуд им-кониятларни хисобга олиш ва тахлил килиш, унинг истикболли ривожлантириш йуналишларини белгилаб олиш ва хори-жий инвестицияларни кенг жалб этиш оркали фаолиятини янада кенгайтириш-дан иборат.

Мамлакатимизда соFликни саклаш сохасини ривожлантиришга каратилган ислохотлар ва фан-техника тараккиёти таъсири остида тиббий хизматлар бозо-ри доираси сифат жихатдан тобора кен-гайиб бормокда. К,ишлок жойларда врач-лик пунктларининг фаолият курсатиши, кишлок ахолисининг турмуш даражаси-нинг яхшиланишига замин яратади.

Узбекистонда тиббий хизматлар муам-мосига ривожланаётган мамлакатларнинг халкаро тажрибаси жихатидан карасак, бу ерда соFликни саклашнинг куйидаги ижобий омиллари: ялпи карилик дара-жасининг пастлиги, профилактик тадбир-ларнинг таъсирчанлиги, якин келажак-да ахолининг нисбатан секин суръатлар билан кариши, тиббий хизматларнинг реал истеъмол даражасининг пастлиги; тиббий хизматларнинг нисбатан яхши ривожланган инфратузилмаси, тиббий хизматлар билан амалда тула камраб олингани соFликни саклаш сохасидаги ислохотларни ларзаларсиз ва киска муд-дат ичида муваффакиятли амалга оши-ришга ёрдам беради.

СоFликни саклаш сохасида олиб бо-рилаётган илмий тадкикот ишлари-нинг натижалари ва юкори малака-ли кадрлар тайёрлаш унинг баркарор ривожланишининг самарадорлиги ва ракаботбардошлигининг асосий омиллари хисобланади. Тиббиёт сохасининг янги боскичга кутарилишида ва хизматлар са-

~ДДВ^ 57~^

ГОСУДДРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КДЗНДЧЕЙСКДЯ СИСТЕМД

марадолигининг ошишидаги устунликлар баркарорлигини таъминлаш учун замона-вий билимлар ва технологияларни тезрок, сифатлирок узлаштириш, уларни тиббий хизмат курсатишга жорий этиш шунинг-дек, халкаро бозорга чикиш ва унда му-носиб урин эгаллаш лозим. Узбекистонда соFликни саклаш сох,асини ривожланти-ришга каратилган ислох,отлар айнан шу жих,атларни кузда тутади. Мамлакати-мизда соFликни саклаш сох,асини ривож-лантириш масалалари давлат сиёсати да-ражасига кутарилганининг узиёк, унинг истикболли ривожланишидан дарак бе-ради.

Ривожланган бозор иктисодиёти ша-роитида х,ар кандай хужалик юритув-чи субъектлардан, хужалик юритишнинг окилона йулларини кидириб топишни та-лаб килади. Бу эса хом ашё, моддий ва мех,нат ресурсларидан тежамли ва унум-ли фойдаланишни кузда тутади. Эришил-ган натижани сарфланган ресурслар би-лан таккослаш ишлаб чикариш самара-дорлигини акс эттиради.

Узбекистонда соFликни саклаш сох,асининг ташкилий-х,укукий ва иктисодий асослари ресурслардан тежамли ва унумли фойдаланишга имконият яратади.

Собик Совет Иттифокининг соFликни саклаш тизими давлат монополияси-да булиб, тиббий хизматлар курсатиш ва молиялаштириш давлат бошкарувида булган. Иккинчи томондан бошкарув каттик марказлашган тизимга асосланган эди. Бутун тизим соFликни саклаш вазир-лигига тобе булган ва унинг курсатмасига асосан куйи буFин бошкарилган. Бирок улар узок улкалардаги х,олатни етарли-ча бах,олай олмаган. Юкори ташкилот-лар курсатмасига суяниб колган куйи буFиндагилар изланувчанликка интилма-ган. Сох,ани молиялаштиришнинг катъий тартибдаги сметага асосланганлиги муас-сасаларни молиялаштириш манбалари-ни кенгайтириш имкониятларини чеклаб куйди. Учинчидан, ресурслардан хаддан ташкари тартибсиз фойдаланиш ва давлат мулкига нисбатан беписанд булиш ха-ражатларнинг купайишига ва иш самара-дорлигининг пасайишига олиб келди.

Бугунги кунда, фукаролик жамияти шак-лланиб, инсон соFлиFи юкори поFонага кутарилаётган бир пайтда бундай ёнда-шув тармокнинг узига хос хусусиятини акс эттирмайди ва замонавий тиббий хизмат-ларга мос келмайди.

Хозирги пайтда соFликни саклашни ри-вожлантириш муаммоларини хал килиш йуналишлари, мазкур сох,ани кушимча моддий маблаFлар билан таъминлаш, бюджетдан ташкари молиялаштириш ме-ханизмларининг янада такомиллаштириш, бошкарув ходимлар ва мутахасисларнинг малакаларини замон талабларига кура узлуксиз ошириб боришдир. Сох,ани мо-лиялашдаги механизмининг асосий ме-зонлари ва меъёрлари давлат бюдже-ти х,исобланади. Бундаги асосий камчи-ликлардан бири молиявий маблаFларни таксимлашда, аввалги йилдаги харажат-ларга асосланади. Бундай ёндашувнинг салбий томони молиявий ресурсларни те-жашдан муассаса фойда курмайди.

СоFликни саклаш со^асини молиялаш-тириш механизмларини такомилашти-ришда бошкарувни маълум даражада но-марказлаштириш уни молиялаштириш-да мах,аллий бюджетлар ролини ошириш маблаFлардан аник максадларда фойдаланиш имкониятларини яратади.

Тизимини бошкаришдаги ушбу имкони-ятларни инобатга олган куплаб мамлакат-ларда тиббий хизматларнинг ривожлани-шида юкори натижаларга эришилмокда.

Ривожланган мамлакатларда соFликни саклаш со^асини молиялаштиришнинг урта ва узок муддатга мулжалланган истикбол курсаткичларини узида му-жассамлаштирган бюджет тузилишида анчадан буён кулланилаяпти. Унга кура муаян максадларда кабул килинган да-стурларни амалга оширишга режалаш-тирилган маблаFлар назарда тутилади. Мазкур дастурли молиялаштириш тизими тиббий хизматлар самарадорлигининг ошишида катта наф келтиради. Пухта ва аник максадларда ишлаб чикилган дастур оркали маълум бир муаммолар ечимини топиши мумкин. Масалан, бирон турдаги кенг таркалаётган касалликнинг олдини олишга каратилган дастурли режалашти-риш тизимини ишлаб чикиш лозим. Дй-

ДДВЛДТ БЮДЖЕТИ ВД FДЗНДЧИЛИК ТИЗИМИ / ГОСУДДРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КДЗНДЧЕЙСКДЯ СИСТЕМД

тайлик букок касаллигининг олдини олиш максадида кабул килинган дастурга кура йуналтирилган маблаF касалликни аниклаш ва уни даволашга эмас, балки касаллик-нинг келиб чикишига сабаб булаётган йод моддаси билан ах,олини етарли да-ражада таъминлашга йуналтирилган да-стур доирасидаги маблаFларни мисол келтириш мумкин. Ёки темир моддаси етишмовчилиги сабабли аёллар ва бола-ларда кенг таркалган камконлик касаллигининг олдини олиш ва уни камайтириш учун асосий эътиборни касаллик келиб чикканидан кейин уни даволашга эмас, балки истеъмол килинаётган озик-овкат мах,сулотлари стандартларини яхшилашга каратилган харажатларни дастурли моли-ялаштириш деб бах,оласа булади.

Истикболли курсаткичларни ифодалов-чи дастурли режалаштиришга асосланган молиялаштириш тизимига утишдан муаян турдаги кенг таркалаётган касалликлар-га бардам бериш билан бирга, соFликни саклаш тизимини такомиллаштириш, фан-техника ютукларини кенг тадбик этиш, тиббий хизматлар сифатига аниклик, ишончлилик ва тезлик мезонлари буйича ошириш ва жах,он андозаларига тенглаш-тириш мумкин булади.

Шу билан бирга, х,озирги пайтда купгина саноати ривожланган мамлакат-ларда касалхоналарни молиялаштиришда беморнинг кунлик ва жорий меъёрий ха-ражатларига асосланади. Бунда улар хар-жатларни касалликка ва касалхона фао-лиятига караб фарклайдилар.

Ушбу механизмларни яратиш соFликни саклаш тизимида, колаверса ах,оли сих,ат-саломатлигини мустах,камлашда самарали инфратузилмани шакллантириш имкони-ни беради. Мух,ими соFликни саклашнинг йул куйилиши мумкин булган сарф-харажатлари мукаммал урганилиши ва унинг таксимотида тиббий хизматлар си-фати ва самарадорлигига салбий таъсир утказмаслиги лозим.

СоFликни саклаш сох,асини ри-вожлантириш борасида амалга оши-рилган ислох,отлар ва мамлакатимиз х,укуматининг саъйи-х,аракатлари нати-жасида сунгги йилларда сох,ада таркибий узгаришлар юз берди. Жумладан, кишлок

жойларда врачлик пунктларининг ташкил килиниши ва тиббиёт муассасаларининг замонавий ускуналар билан жих,озланиши х,амда стационар даволаш муддатининг 10 кунгача булган вактга кискариши соFликни саклаш тизимига сарфланаётган харажат-лар микдорини кескин камайтириш им-кониятини яратади. Дммо бу йуналишда ^ал этилмаган жиддий муаммолар куплаб учраб турибди. Хозиргача ах,оли орасида букок, камконлик ва касб касалликлари-нинг мавжудлик даражаси юкорилигича колмокда. Ушбу касалликларни камайтириш ва олдини олишда реал имконият-лардан тулик фойдаланилмаяпти.

Мамлакатимизда тиббиёт сох,асидаги кадрлар тайёрлаш базасини, колаверса бутун соFликни саклаш тизими фаолияти ривожига хизмат килувчи инфратузилма салох,иятини эътиборга оладиган булсак, тиббий хизматлар бозорини етарли да-ражада ривожлантириш ва жах,он андозаларига етказиш имкониятлари мавжуд. Факат улардан окилона фойдаланиш ва фаолиятини илмий асосда ташкил этиш лозим.

Узбекистон табиатининг ресурсларга бой гушаларида тиббий ах,амиятга молик, инсонлар соFлиFини тиклашда ва муола-жалаларни куллашда табиий усуллардан фойдаланиш мумкин булган минерал ре-сурсларнинг куплиги у ерларда аник то-ифадаги касалликларни даволашга их-тисослаштирилган санатория курорт му-ассасалари, дам олиш уйлари ва панси-онатларда дам олувчи ва соFлиFини ти-клаш максадида ташриф буюраётган ту-ристлар учун ^ар томонлама ривожланган реабилитация индустриясини яратиш ва кайта таъмирлаш, янги ва замонавий такомиллаштирилган дам олиш объектла-рини барпо этиш, тоFли жойларда бола-лар учун соFломлаштириш оромгох,лари куриш оркали тиббий хизматлар бозо-ри ривожланишининг ^ажмини устириш ва тиббий хизматларни экспорт килишда етарлича истикболлар мавжуд.

Таклиф килинаётган ушбу хизмат-ларнинг мукаммал дастурларини ишлаб чикиш ва уни халкаро туристик ярмар-каларда ошкора этиш, келгусида мамлакатимизда ижтимоий туризмнинг ри-

~ДАВ^ 59 >

ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

вожланишини ва валюта тушумларининг купайишига хизмат килади.

Кейинги пайтларда мамлака-тимиз хукумати томонидан ахоли соFлиFини саклашга жиддий эътибор каратилаётганлиги, соFликни саклаш сохасини тадрижий асосда ривожланти-риш ва ислох килишда алохида долзар-блик касб этади.

Республикамизда куплаб ижтимоий хавфли ва юкумли касалликларга бархам берилганлиги, 1990 йилга нисбатан ахолининг уртача умр куриш даражаси сезиларли даражада усганлиги, болалар ва оналар улими камайганлиги соFликни саклашнинг асосий курсаткичларидан бири хисобланади.

БМТнинг Тараккиёт Дастури мута-хассислари хам инсон тараккиёти ин-дексини хисоб-китоб килишда асосий курсаткичлардан бири сифатида инсон-нинг хаёт давомийлиги даражасига асос-

ланади. Шундай экан эндиги вазифа соFликни саклашни бошкариш жараёнла-рига комплекс ёндашишни такозо этади. Чунки саноатнинг ва жисмоний мехнат кам талаб киладиган сохаларнинг ривож-ланиши, экологик ва ичимлик суви билан боFлик муаммоларнинг юзага келаётган-лиги соFликни саклашнинг масъулиятини янада оширади.

Мамлакатимизда тиббий хизматлар бо-зорининг тобора такомиллашиб бори-ши ва уни ривожлантиришга каратилган чора-тадбирлар тизими тиббий хиз-матлар курсатишни истикболда янада уЙFунлаштиришни такозо килмокда. Етар-ли даражада шаклланган мухитдаги тиб-биёт муассасаларидан курсатилаётган хизматларни танлаш имконияти вужуд-га келмокда. Бу эса истикболда хиз-мат курсатувчилар уртасида ракобат мухитининг шаклланишига замин ярата-ди.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Барча режа ва дастурларимиз ватанимиз тараккиётини юк-салтириш, халкимиз фаровонлигини оширишга хизмат килади.//«Халк сузи» газетаси, 2011, 22 январ.

2. Узбекистон Республикаси иктисодий-ижтимоий тараккиётининг мустакиллик йилларидаги (1990-2010 йиллар) асосий тенденция ва курсаткичлари хамда 2011-2015 йилларга мулжалланган прогнозлари: статистик туплами.-Т.: "Узбекистон", 2011

3. Трушкина Л.Ю., Тлепцеришев Р.А., Трушкин А.Г.,.Демьянова Л.М. Экономика и управление здравоохранением - Ростов-на-Дону «Феникс», 2004, - с. 24 -25.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.