Научная статья на тему 'Тиббиёт соҳасида харажатларни режалаштириш'

Тиббиёт соҳасида харажатларни режалаштириш Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
360
103
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тиббиёт / соғлиқни сақлаш / харажатлар / режалаштириш / смета / сметаларни тасдиқлаш / молия йили / мезонлар / бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари маблағлари. / Medicine / healthcare / expenditure / planning of expenditure / budget / budget organizations / finance year / con

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хайдаров М. Т.

Мақолада соғлиқни сақлаш муассасалари харажатларини режалаштириш, уларда сметалар ишлаб чиқилиши ва тасдиқланиши тартиби, сметаларни ҳисоблашда қўлланиладиган усуллар ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE HELTHCARE INTSTITUTIONS EXPEDITURE PALNING

There are considered in the article the issues of expenditure planning of healthcare institutions, methods of budget items expenditure calculation, procedure of the budgets confirming by Public Finance authorities.

Текст научной работы на тему «Тиббиёт соҳасида харажатларни режалаштириш»

Хайдаров М.Т. -

Молия вазирлиги хузуридаги Ук,ув маркази "Давлат молияси" кафедраси мудири

ТИББИЁТ СОЩИДА ХАРАЖАТЛАРНИ РЕЖАЛАШТИРИШ

Сомицни сацлаш муассасалари харажатларини режа-лаштириш, тармоцни молиялаштиришни ташкил этиш-нинг энг муцим босцичи булиб, шу асосда бошца барча иш-лар амалга оширилади. Тармоц харажатларини режалаш-тириш бюджет буюртмалари асосида амалга оширилади.

' 18 давлат^юджётИваТазначйлйктйзймй"/-

.__ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

Бунинг учун х,ар йил май ойларида, Ва-зирлар Мах,камаси курсатмасига кура, Молия вазирлиги ва унинг мах,аллий бошкарма ва булинмаларининг суровномалари асосида соFликни саклаш муассасалари узларининг бюджет буюртмаларини тузадилар ва молия-лаштирувчи булимларга топширадилар. Бюджет буюртмалар асосида туманлар, вилоят-лар, KоракалпоFистон Республикаси ва Тош-кент шах,ри, шунингдек республика бюджети лойих,алари тузилади ва кабул килинади.

Хар бир соFликни саклаш муассасасининг фаолиятини молиялаштириш харажатлари сметаси асосида амалга оширилади. Хара-жатлар сметалари соFликни саклаш муасса-саларининг молиялаштирувчи органи томо-нидан тасдикланиши лозим. Харажатлар сме-тасини тасдиклаш Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг карори ёки тегиш-ли вилоят, шах,ар, туман Халк депутатлари кенгашлари сессияларининг тегишли бюд-жетларда турувчи ташкилотлар учун харажатлар таснифи моддалари буйича булинган бюджет кабул килинганлиги х,акида Карор кабул килинган кундан бошлаб икки х,афта ичида (руйхатдан утказиш эса 40 кун муд-дат ичида) амалга оширилади (агар бошка муддат белгиланмаган булса) ва смета-ларни тасдиклаган ташкилот рах,бари (ёки уринбосари) имзоси билан (тасдикланган куни курсатилган х,олда), х,амда бу ташкилот-нинг мух,ри сметанинг барча нусхаларига бо-силиб, бир пайтнинг узида смета харажатла-

ри буйича умумий суммасини юкори унг бур-чагида курсатилган (лавозимдаги ва штатдан ташкари ходимларнинг иш х,аки фонди умумий микдори ажратиб курсатилган) х,олда расмийлаштирилади.

Харажатлар сметаси х,ар бир соFликни саклаш ташкилоти томонидан жорий молия йили учун тузиладиган ва тасдикланадиган жужжат булиб, унда ташкилотлар учун харажатлар моддалари буйича кузда тутилган бюджетдан ажратилган маблаFлар (харажатлар режаси) акс эттирилади.

Харажатлар сметаси харажатлар моддалари йиFиндисидан шаклланади. Харажатлар моддаси - Давлат бюджет таснифининг кисми булиб, Давлат бюджети харажатларининг иктисодий тайинланиши ва туловларнинг аник турларини ифодалайди.

Харажатларни режалаштириш Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва унинг х,удудий молия идоралари томонидан СоFликни саклаш вазирлигининг бюджет буюртмалари асосида амалга оширилади.

Ташкилотларнинг харажатлари сметалари уч нусхада тузилади ва ташкилотларнинг рах,барлари х,амда х,исоб ходимлари томонидан имзоланади, сметанинг биринчи нус-хаси ташкилотда, иккинчи нусха тегишли мах,аллий молия идорасида колади ва учин-чи нусха юкори ташкилотга такдим этилади.

Сметаларга факат Узбекистон Республи-каси конунлари, Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг карорлари,

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

~ДДВЛДТБЮДЖЁТИВДТДЗНАЧЙЛЙКТЙЗЙМИТ 19"^ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА _.

Узбекистон Республикаси Президенти фар-монлари, карорлари ва фармойишлари, Узбекистон Республикаси Хукуматининг, шу-нингдек KоракалпоFистон Республикаси Ва-зирлар Кенгаши, тегишли х,окимиятлар улар-га берилган тегишли х,ук,ук, ва ваколатлар до-ирасидаги карорлари ва фармойишларида кузда тутилган харажатлар киритилади.

Харажатлар сметасини тузиш буйича иш-ларни ташкил этиш давомида Узбекистон Республикаси ва K1оракалпоFистон Республикаси вазирликлари, идоралари, тегишли х,окимиятларнинг бошкарма ва булимлари узларига буйсунувчи бюджет ташкилотла-рига Халк депутатлари кенгаши сессияси-нинг карорларидан ва молия органларининг ушбу масала буйича курсатмаларидан келиб чикиб, келгуси йил сметаларини тузиш тар-тиби ва муддатлари х,акида курсатмалар бе-радилар.

Харажатларни х,исоблаб чикишда куйидагиларга амал килинади:

- Узбекистон Республикаси конунлари, Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси-нинг бошка карорлари, Президент фармон-лари, Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг карорлари ва фармойишлари, Узбекистон Республикаси Молия вазир-лигининг идоравий меъёрий х,ужжатларига;

- бюджет ташкилотлари харажатларини режалаштиришнинг меъёрий услубига;

- товар ва хизматларнинг давлат томони-дан тартибга солинадиган бах,олари ва та-рифларига, шунингдек нодавлат корхоналар ва ташкилотларнинг айрим товарлари ва хиз-матлари бах,оларига;

Узбекистон Республикаси ва KоракалпоFистон Республикаси вазирликлари, идораларининг рах,барлари, тегишли х,окимиятларнинг бошкармалари ва булимлари рах,барларининг узига карашли ташкилотларнинг келгуси йил учун сме-талар тузиш масалалари буйича конун х,ужжатларига зид булмаган курсатмалари ва таклифларига.

Ишлаб чикилган сметаларга унинг х,исобланишида кулланилган услублар ва нормативлар, амалий х,исоблар шартли ра-вишда илова килинади. Тегишли молия идоралари сметаларни чукуррок урганиш

максадида соFликни саклаш ташкилотлари-дан сметаларини тузиш ва ижро этиш жа-раёнининг исталган боскичида иловалар ва х,исоб-китобларни талаб килиш х,укукига эга-дирлар (кайтариб бериш шарти билан). Бюд-жетдан маблаF олувчи соFликни саклаш таш-килотлар эса бу х,исоб-китобларни талаб килиниши биланок молия идорасига такдим килишлари шарт.

Давлат соFликни саклаш тизими-ни маблаF билан таъминлаш манбалари1 куйидагилардан иборат:

давлат бюджети маблаFлари; тиббий суFурта маблаFлари; фукаролар соFлиFини саклашга мулжал-ланган максадли фондларнинг маблаFлари;

даволаш-профилактика муассасаларининг давлат томонидан кафолатланган х,ажмдан ортикча тиббий ёрдам курсатганлик учун ва пуллик хизматлар курсатганлик учун олинган маблаFлари;

корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, жамоат бирлашмалари х,амда жисмоний шахсларнинг соFликни саклаш муассасалари-га ихтиёрий ва хайрия бадаллари; банкларнинг кредитлари; конун х,ужжатларида такикланмаган бошка манбалар.

Республика соFликни саклаш муассасала-рини молиялаштириш куйидаги тарзда амал-га оширилади:

республика микёсидаги муассасалар (кли-никалар, ташхис марказлари, илмий-тадкикот институтлари, ОТМ ва б.) узларининг жорий ва капитал харажатларини СоFликни саклаш вазирлиги тасарруфига бериладиган республика бюджети маблаFлари х,исобига амалга оширадилар;

вилоят, шах,ар ва туман микёсидаги тиб-биёт муассасалари (вилоят, шах,ар касалхо-налари ва поликлиникалари, диспансерлар, санатория-курорт муассасалари, марказий туман касалхоналари ва б.) х,ам республика бюджетидан (алох,ида капитал харажат-лари), х,ам мах,аллий бюджетлардан (капитал ва барча жорий харажатлар) молиялаштири-лади;

1 "Фукаролар соFлиFини саклаш туFрисида". Узбекистон Республикаси конуни. 1996. 9-модда.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

^"20 дав^ат1юджётивл?дз^ач^тйктйзйми7—

.__ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

мустакил юридик шахс макомига эга булмаган кишлок тиббиёт муассасалари (фельдшер-акушерлик пунктлари, кишлок врачлик амбулаториялари ва б.) бевосита туман марказий касалхонасига буйсунадилар ва маблаFларни туман марказий касалхонасига ажратмаларнинг бир кисми сифатида оладилар.

СоFликни саклаш тизими харажатлари-ни жамланма молиявий режалаштириш-га асос булиб х,исобланган ишлаб чикариш курсаткичларига куйидагилар киради: тиббиёт муассасалари сони; койка фонди; врачлар-нинг келиб куриш сони; категориялар буйича лавозимлар сони - врачлар, катта ва кичик тиббиёт персонали, маъмурий-бошкарув персонал; ётокурин-кунлар сони.

Тиббиёт муассасалари сони ах,олининг жинси, ёши ва тиббиёт ходимларининг х,ар 10 000 кишига туFри келиши меъёрлари х,исобга олиб белгиланади.

Койка (урин) фонди стационар-даволаш муассасалари жорий харажатларини режа-лаштиришда кулланилади ва куйидаги тарз-да х,исобланади:

Кф = Кн ± ((Ко - Кб) х Sм.ф) / 12, бу ерда

Кф - койка фонди;

Ко, Кб - ой бошига ва охирига сони;

Sм.ф - фаолият юритиш ойлари сони.

Койкалар обороти куйидаги тарзда х,исобланади:

Ок = Фк / Срп.п, бу ерда

Ок - койка обороти;

Фк - фаолият юритиш кунлари сони;

Срп.п - касалхонада булиш вакти даво-мийлиги.

Бунда бир касалга хизмат курсатгандан сунг кейинги касални кабул килишга тайёр-ланиш х,исобга олинади. Овкатга ва дори-дармонларга харажатларни режалашти-ришда битта уриннинг йил давомида фаолият юритиш кунлари аникланади, натижа-да касалхонадаги урин кунлар умумий сони х,исоблаб чикилади:

Ок.к = Срк х Чд.ф, бу ерда

Ок.к - касалхонадаги ёток кунларнинг умумий сони;

Срк - урта йиллик ёток жойларининг умумий сони;

Чд.ф - бир йилда ёток жойларнинг х,аракатланган кунлари сони.

СоFликни саклаш ташкилотлари Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 1999 йил 3 сентябрдаги 414- "Бюджет ташкилот-ларини маблаF билан таъминлаш тартиби-ни такомиллаштириш туFрисида"ги карорига ва Узбекистон Республикаси Молия вазирли-ги томонидан тасдикланган бюджетдан мо-лиялаштириш нормативларига асосланган х,олда тасдикланган намунавий штатлар асо-сида сметалар, шунингдек штат жадваллари-ни мустакил ишлаб чикади ва тасдиклайди.

СоFликни саклаш ташкилотларининг бюджет буйича кабул килинган сметаларини куриб чикиш натижасида Узбекистон Республикаси ва КоракалпоFистон Республикаси вазирлиги, молия булимлари харажатлар микдори ёки иш х,аки, иш х,акига ажратма-лар, капитал куйилмалар ва харажатларнинг бошка турлари буйича харажатлар х,ажми Узбекистон Республикаси ^укумати томонидан бюджетни тасдиклашда белгиланган микдордан ошиб кетган булса, ташкилотлар-нинг сметалари буйича харажатлари тегиш-лича кискартирилиши шарт.

Агар келгуси молия йили учун Дав-лат бюджети йил бошлангунга кадар кабул килинмаган булса, у х,олда Давлат бюджети кабул килингунга кадар булган даврда давлат харажатлари куйидаги шартларга риоя этил-ган х,олда амалга оширилади:

Ташкилотларнинг харажатлар сметалари тасдиклангунга ва руйхатдан утказилгунга кадар амал килувчи жужжат булиб, унда бюджет ташкилотлари учун кузда тутилган, конунчиликдаги узгартиришларни ^исобга олган ^олда, ^ар ойда аввалги молия йили-нинг охирги чорагидаги бюджетдан ажрати-ладиган маблаFларнинг учдан бир кисмидан ортик булмаган микдорида бюджетдан ажра-тилган маблаFлар акс эттирилади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

ДАВЛАТ БЮДЖЕТИ ВА FАЗНАЧИЛИК ТИЗИМИ / ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА 21 *

Адабиёт

1. "Фукаролар соFлиFини саклаш т^рисида" Узбекистон Республикасининг конуни. 1996 й.

2. "Узбекистон Республикаси соFликни саклаш тизимини ислох килиш Давлат да-стури тyFрисида". Узбекистон Республикаси Президентининг ПФ-2107-Фармони. 1998 й.

3. "СоFликни саклаш тизимини ислох килишни янада чукурлаштириш ва уни ри-вожлантириш Давлат дастурини амалга оширишнинг асосий йуналишлари тyFрисида". Узбекистон Республикаси Президентининг ПФ-3923-Фармони. 2007 й.

4. "Тиббиёт ходимлари мехнатига хак тулашнинг такомиллаштирилган тизимини тасдиклаш тyFрисида". Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 276-Карори. 2005 й.

5. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 144-карори. 2006 й.

6. "Тиббиёт муассасаларини моддий раFбатлантириш ва ривожлантириш ЖамFармаси тyFрисида"ги Низом. Адлия вазирлиги 14.01.2006 й. 1537-ракам билан тасдиклаган.

7. "Тиббиёт ходимлари мехнатига хак тулашнинг такомиллаштирилган тизимини тасдиклаш тyFрисида". Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 21.12.2005 й. 276-карорига 3-илова, УзР ВМ 26.10.2006 й. 218-К.арори билан узгаришлар кири-тилган.

8. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 02.12.1997 йилдаги 532-Карори.

9. "Республика ихтисослаштирилган тиббиёт марказлари фаолиятини ташкил этиш масалалари тyFрисида". Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 140-Карори. 2003 й.

10. «О создании рабочей группы по вопросам изучения хода реформирования системы здравоохранения и выработке мер по его дальнейшему углублению». № Р-2658 от 22.01.2007 г.

11. "Узбекистон Республикаси соFликни саклаш муассасаларини молиялаштириш ва бошкариш тизимини янада такомиллаштириш тyFрисида". Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 217-сонли Карори. 2005 й.

12. Узбекистон Республикаси Молия вазирининг 29.10.2010 йилдаги 92-Буйруги. Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 19.11.2010 йилда 2157 раками билан руйхатга олинган. "Узбекистон Республикаси Давлат бюджетида турувчи ташкилотларнинг харажатлар сметаси ва штатлар жадвалини тузиш, куриб чикиш, тасдиклаш ва руйхатдан утказиш тартиби тyFрисида"ги НИЗОМ.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.