Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ УЗЛУКСИЗЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА КЛАСТЕР УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ УЗЛУКСИЗЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА КЛАСТЕР УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

45
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
халқаро таълим таснифи стандартлари / ўқув режалар / дастурлар / таълим узлуксизлиги ва узвийлиги. / стандарты международной образовательной классификации / учебные планы / программы / непрерывность и непрерывность образования.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Р. А. Эшчанов

Ушбу мақолада Ўзбекистонда ўрта таълимни узлуксизлиги ва узвийлигини такомиллаштиришда кластер усулидан фойдаланиб, халқаро таълим таснифи стандартларига уйғунлаштирилган таълим тизими ташкил қилиш имкониятлари кўрсатиб берилган. Мазкур тизимни жорий қилиш таълим олувчига турли босқичларда бир неча муқобил, аммо бир-бири билан ҳамоҳанг ўқув режалар, дастурлар асосида таълим олиш имкониятларини яратади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КЛАСТЕРНОГО МЕТОДА ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ НЕПРЕРЫВНОСТИ ОБРАЗОВАНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ

В данной статье показаны возможности создания в Узбекистане системы образования, соответствующей международным стандартам образовательной классификации, с использованием кластерного подхода для повышения преемственности и преемственности среднего образования. Внедрение этой системы предоставит учащимся возможность получать образование на различных этапах на основе нескольких альтернативных, но согласованных учебных программ.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ УЗЛУКСИЗЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА КЛАСТЕР УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

УЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ УЗЛУКСИЗЛИГИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА КЛАСТЕР УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Р. А. Эшчанов

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Аннотация: Ушбу маколада Узбекистонда урта таълимни узлуксизлиги ва узвийлигини такомиллаштиришда кластер усулидан фойдаланиб, халкаро таълим таснифи стандартларига уйгунлаштирилган таълим тизими ташкил килиш имкониятлари курсатиб берилган. Мазкур тизимни жорий килиш таълим олувчига турли боскичларда бир неча мукобил, аммо бир-бири билан хдмохднг укув режалар, дастурлар асосида таълим олиш имкониятларини яратади.

Таянч сузлар: халкаро таълим таснифи стандартлари, укув режалар, дастурлар, таълим узлуксизлиги ва узвийлиги.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КЛАСТЕРНОГО МЕТОДА ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ НЕПРЕРЫВНОСТИ ОБРАЗОВАНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ

Аннотация: В данной статье показаны возможности создания в Узбекистане системы образования, соответствующей международным стандартам образовательной классификации, с использованием кластерного подхода для повышения преемственности и преемственности среднего образования. Внедрение этой системы предоставит учащимся возможность получать образование на различных этапах на основе нескольких альтернативных, но согласованных учебных программ.

Ключевые слова: стандарты международной образовательной классификации, учебные планы, программы, непрерывность и непрерывность образования.

USE OF THE CLUSTER METHOD IN DEVELOPING CONTINUITY OF

EDUCATION IN UZBEKISTAN

Abstract: Application of cluster method in education. Current article demonstrates the possibilities of creating an education system in Uzbekistan that meets international standards of educational classification, using a cluster approach to increase the continuity and continuity of secondary education. The

implementation of this system will provide students with the opportunity to pursue their education at various stages based on several alternative but agreed curricula.

Keywords: standards of international educational classification, curricula, programs, continuity and continuity of education.

"Узбекистан Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5847-сонли Фармон ва "Профессионал таълим тизимини янада такомиллаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5812-сонли фармонларининг ижросини таъминлаш илгор хориж тажрибаси ва миллий анъаналаримизни инобатга олган холда узлуксиз таълим тизимини такомиллаштиришнинг тартиб-тамойилларини ишлаб чикишни талаб этади.

Таълим сохасида олиб борилаётган жадал ислохотларга карамасдан узлуксиз таълим тизимини йулга куйиш жараёнида кузга ташланаётган катор камчиликлар ислохотларда тизимли ёндашув етишмаётганидан далолат бермокда. Бу борада таълимннинг турли боскичлари учун масъул булган вазирликлар фаолиятларининг узаро самарали мувофиклаштиришдаги оксоклик энг мухим муаммо хисобланади. Янгидан ишлаб чикилаётган ёки кайта куриб чикилиб, такомиллаштирилаётган дастур ва лойихалар узлуксиз таълим тизимини самарали ташкил этишга хизмат кила олмаяпти. Баъзи холларда ислохотларнинг илгари мавжуд булган муаммоларга тула ечим таклиф эта олмаётгани куриниб колмокда.

Узбекистонда Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг саъй-харакатлари билан келгусида республикамизда халкаро таълим таснифи стандартлари билан уйгунлаштирилган: бошлангич таълим ^ урта таълим ^ урта махсус профессионал таълим ^ олий таълим тизимларини табакалаштирилган таълим дастурлари асосида ташкил этиш имконияти пайдо булди. Бунинг учун укув режалари ва фан дастурларининг таълим тизимлари боскичида бир-бирига айнан тадбик килиш нисбатан киска муддат ва камрок харажатлар эвазига юкори малакали, мослашувчан, ижодкор ва муаммоларни ечиш куникмасига эга кадрлар тайёрлаш имконини беради.

Халкаро таълим таснифи стандартларига кура таълим олувчи турли боскичларда бир неча мукобил, аммо бир-бири билан хамоханг булган укув режа ва дастурлар асосида таълим олиш имконига эга булади.

Ижтимоий-иктисодий ривожлантириш иктидорини аниклашда олимлар етарли даражада жалб килинмаган ва ижтимоий-иктисодий ривожланиш истикболлари бир томонлама давлат даражасида фармон, карорлар билан

белгилаб олинади ва хаётга татбик килишга келганда ижтимоий-иктисодий муносабатлар тулик хисобга олинмаганлиги учун юкоридаги фармон, карорлар тулалигича ишламайди, яъни хар бир ривожланиш концепциясида битта катта ва 2-3 кичик ижтимоий-иктисодий ривожланиш прогнозли лойихалар сифатида фармон ва карор кабул килиб ишланса, энг макбул алтернатив усул танланган ва улар макро иктисодий статистик тахлиллар килинган хамда ривожланиши таъминланган булар эди. Хрзирги кишлок хужалиги кластер усули бир карашда жуда яхши, лекин тизим ичидаги ривожланишнинг ижтимоий-иктисодий механизми яроксиз булиб, келгусида ишламай колиш хавфи жуда катта.

1. ХТТСнинг 0-даражасида мактабгача таълим муассасаси 1-3 йил давомида бошлангич 1-синфнинг дастурини хам камраб олади.

2. Мактабгача таълим муассасинини тугатган тарбияланувчи 1-синфни тугаллагани тугрисида табелга эга булади. Бу тарбияланувчи тугридан-тугри

бошлангич мактабнинг 2-синфига кабул килинади. Мактабгача таълим муассасида таълим олмаган бола эса бошлангич мактабда 4 йил таълим олади.

3. ХТТСнинг 4-даражасида 2 йил таълим олган талаба ХТТС 5-даражасининг 1-курс дастурларини хам камраб олган булади ва ХТТС

5-даражаси 2-курсидан укишни давом эттириш имкониятига эга булади.

4. ХТТС 3-даражасида олий таълим муассасалари кошида фаолият юритаётган академик лицейлар укув дастурлари табакалашган холда ХТТС

6-даражасининг биринчи курс фан дастурларини камраб олган булади ва таълимни ХТТС 6-даражасини 2-курсдан давом эттириш имкониятига эга булади.

5. ХТТС 5-боскичида 2 йил таълим олган битирувчи ХТТС 6-даражасининг (бакалавр дастурининг) икки йилини камраб олган хисобланади ва бакалавриатуранинг 3-курсидан таълимни давом эттириш имкониятига эга булади.

6. ХТТС 7-даражасида ижтимоий-гуманитар сохалар учун магистратура дастурлари давомийлиги хорижий тажрибасидан келиб чикиб, бир йилга кискартирилади. Аник ва табиий фанлар хамда тиббиёт мутахассисликлари учун магистратура дастурлари давомийлиги икки йиллигича колади.

Таклиф киланаётган кластер ёндашувда юкоридаги 1 -чизмадан куринадики, мактабгача таълим муассасаси (МТМ)ни тугатган бола 1-синф табели билан бошлангич мактабнинг 2-синфига кабул килинади. Хрзирги кунда хам 3 йилгача МТМда тахсил олган бола ХТТС 1 -даражаси 1 -синфида бериладиган билим ва куникмаларни эгаллаган булади ва унинг талабларига жавоб беради. Натижада 3 йил МТМда тахсил олиб, 1-синфга келган бола бир йил вактини асосан бекор утказади ва укишга булган иштиёки суниб боради.

Таклиф килинаётган ёндашувда болани ХТТС 0-даражасидан ХТТС

1-даражасининг 2-синфига тугридан-тугри кабул килиш болага берилаётган янги билим ва куникмалар оркали унинг кизикиш ва иктидорини оширишга, колаверса, вактини унумли сарфлашга хизмат килади. ХТТСнинг

2-3- даражаларида укишни давом эттиришида сертификатнинг умумий бали ва фанлар кесимидаги узлаштириш даражаси мухим ахамиятга эга булади.

Урта таълимдан кейин таълимни давом эттиришда бугунги кунда ёшлар учун имтихонлар ташкил килиш, хар хил ноконуний, нолойик усуллар уйлаб топиш ва ёшларнинг ижодкорлиги, билим олишга интилишларини

сундириб, "репетитор" ёрдамида ёдлаш, интуитив уйлаб топиш куникмаларини шакллантириб бошлади. Тест саволлари мураккаблик даражаси ёшларининг билим-куникмаларини аниклашга эмас, балки уларни ута мураккаб саволлар асосида жавобларни ёдлашга ундади. Шаклланган бу тизимнинг окибатларини бартараф килишга давлат тест имтихонларини минимум даражага келтириш ва кабулда сертификатнинг умумий бали ва йуналиш фанларнинг бахолари хам инобатга олинадиган тизимни жорий этиш оркалигина эришилиши мумкин. Бу, уз навбатида, ХТТСнинг 1-3-даражалари укитувчи ва укув муассасаларининг мавкеини оширишга хам хизмат килади.

2-чизмадан шуни куриш мумкинки, ХТТС 3-даражасини тугатган укувчининг олидида учта танлов мавжуд:

A) ХТТС 3-даражадаги натижалари асосида тугридан-тугри ХТТС

4-боскичи - 2 йиллик коллежга кабул килинади;

Б) Имтихон билан ХТТС 5-даражаси - 2 йиллик техникум ва масофавий техникумларга кириши;

B) Давлат имтихони топшириб ХТТС 6-даражаси - 4 йиллик бакалавриатурага ва масофавий бакалавриатураларга кириши мумкин.

Бу боскичлар узвий богланмагани номзоднинг бакалавр даражасини олиш учун Б+В тартибда таълим олганда 6 йил ва А+Б+В тартибда таълим олганда 8 йил сарфлашини талаб этади. Хрлбуки, давлат имтихони оркали факат В танловига кабул килинса, айни даражани олиш учун 4 йил сарфлайди. Шу фактнинг узи ХТТС 3-даража битирувчиларини ХТТС 4 ва

5-даражаларини танламасдан таълимни факат ХТТС 6-даражасида давом эттиришни афзал куришига олиб келади.

Таклиф этилаётган кластер ёндашувида таълимнинг ХТТС 4, 5 ва 6-даражаларидаги дастурларни мувофиклаштириш кузда тутилади. Натижада ХТТС 4-даражасини муваффакиятли битирган номзод мос дастур ва йуналишда кейинги ХТТС 5-даражасининг 2-курсига тугридан тугри кабул килинади.

Айни шаклда ХТТС 5-даражасини муваффакиятли битирган номзод мос дастур ва йуналишда ХТТС 6-даражасининг 3-курсига тугридан тугри кабул килинади. Окибатда ХТТС 3-даражасини битирган укувчи ХТТС 6-боскичга кира олмаган такдирда давлат имтихони натижалари асосида шу таълим йуналишини ХТТСнинг 4 ёки 5-даражаларида давом эттириш имтиёзига эга булади. Натижада хозирги кунда кузатилаётгани каби кейинги

давлат имтихонигача ишсиз ва бекор колиб, кейинги йил давлат имтихони топширувчилар армиясини тулдиришга хисса кушмайди.

Юкоридаги чизма ва изохлар оркали ёшлар кандай узлаштириш курсаткичларга эгалигидан, давлат тест имтихони натижаларидан келиб чикиб, ХТТСнинг кайси даражасини, канча вактда, кайси йуналишда давом эттиришини тулаконли тушуниб етади. Бу тизим таълим муассасалараро дастурларни мувофиклаштириш ва таълим жараёнини кредит-модуль тизими асосида ташкил этиш имконини яратади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси президанти Ш.М. Мирзиёевнинг 06.09.2019 йилда кабул килган ПФ-5812 сонли фармони "Профессионал таълим тизимини янада такомиллаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"

2. Мухамедов Гафурджан Исраилович, Эшчанов Рузумбой Абдуллаевич, Эшчанов Баходир Худайберганович, Бекчанов Давронбек Жуманазарович "Узбекистонда таълим узлуксизлиги ва узвийлигини такомиллаштиришда кластер усулидан фойдаланиш" лойихаси // "Intellektual mulk konsultаtiv markazi" davlat unitar korxonasi, муаллифлик хукуки объектларини депонентлаш тугрисидаги №001916 Guvohnoma билан 2020 йил «24» январда.

3. UNESCO International Standard Classification of Education, ISCED 2011. http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/international-standard-classification-of-education-isced-2011-en.pdf

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.