Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ЎҚ ОТИШ СПОРТИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ЎҚ ОТИШ СПОРТИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
36
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўқ ОТИШ / ОММАЛАШТИРИШ / СПОРТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ / ОЛИМПИЯ СПОРТ ТУРЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Давлетмуратов С.Р., Каримов И.И.

Мақолада муаллиф Ўзбекистонда ўқ отиш спортини ривожлантириш муаммоларига эътибор қаратган. Шунингдек, унда мазкур фаннинг оммабоплигининг асосий сабаблари муҳокама қилиниб, ўқ отиш спорт турига эътиборни ошириш имкониятлари ҳақида фикр юритилган.Автор акцентирует внимание на развитии стрельбы в Узбекистане. Также обсуждаются основные причины популярности этой дисциплины и возможности увеличения внимания к спортивной стрельбе.The author focuses on the development of shooting in Uzbekistan. The main reasons for the popularity of this science and the possibility of increasing attention to sport shooting are also discussed.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ЎҚ ОТИШ СПОРТИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ»

технологияларидан уринли, аник максад асосида фой-даланиш анъанавий таълимга нисбатан афзал саналади. Зеро, укитиш амалиётида шахсга йуналтирилган таълим турларини куллаш укувчиларда билим олишга булган кизикишни оширади, дарс самарадорлиги дамда тала-баларнинг укув фаолиятининг мадсулдорлиги карийб икки марта ошади, шунингдек, талабалар томонидан мустакил ташкил этиладиган машгулот (машклар) сифати яхшиланади.

Шундай килиб, жисмоний тарбия дарсларининг узига хослиги ва укувчиларнинг индивидуал хусу-сиятлари, кобилиятларини инобатга олган долда фаол укитиш методларидан фойдаланиш укув жа-

раёнининг такомиллашишига замин яратади дамда талабаларни билиш фаолиятига рагбатлантиради деган ижобий тухтамга келиш мумкин.

Адабиётлар:

1. Абдуллаев А., Хонкелдиев Ш. Жисмоний тарбия назарияси ва мето-дикаси. Дарслик. ФарFона - 2001 йил. 197-бет.

2. Араббоев К..Т. Особенности адаптации студентов физкультурного вуза к учебной и спортивной деятельности различного характера. Укув кулланма. Кукон - 2010 йил. 39-бет.

3. Саломов P.C., Керимов Ф.А. Жисмоний тарбияда педагогик технологи-ялар / Укув кулл. - Т.: У зДЖТИ нашриёт-матбаа булими, 2009 йил. - 17 бет.

4. Иноятов У.И., Муслимов Н.А., Усмонбоева М., ИноFомова Д. Педагогика: 1000 та саволга 1000 та жавоб / Методик кулланма. - Тошкент: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети, 2012 йил. - 122-бет.

5. Иноятов У.И., Муслимов Н.А., Рузиева Д.И., Усмонбоева М.Х,. Педагогика / Нопедагогик олий таълим муассасалари учун мулжалланган дарслик.-Тошкент: Низомий номидаги ТДПУ, 2013 йил. - 198-бет.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент С.Р. ДАВЛЕТМУРАТОВ1

Мустакил изланувчи ИИ. КАРИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шадри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

dsr-19@mail.ru

УЗБЕКИСТОНДА УЦ ОТИШ СПОРТИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ

Аннотация

Annotation

Автор акцентирует внимание на развитии стрельбы в Узбекистане. Также обсуждаются основные причины популярности этой дисциплины и возможности увеличения внимания к спортивной стрельбе.

Ключевые слова: стрельба, популяризация, развитие спорта, олимпийские виды спорта.

Маколада муаллиф Узбекистонда ук отиш спортини ривожлантириш муаммоларига эътибор каратган. Шунингдек, унда мазкур фаннинг оммабоплигининг асосий сабаблари мухокама кили-ниб, ук отиш спорт турига эътиборни ошириш имкониятлари хакида фикр юритилган.

Калит сузлар: уц отиш, оммалаштириш, спортни ривожлантириш, олимпия спорт турлари.

The author focuses on the development of shooting in Uzbekistan. The main reasons for the popularity of this science and the possibility of increasing attention to sport shooting are also discussed.

Key words: shooting, popularization, sports development, Olympic sports.

Долзарблиги. Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, адолининг барча катлам-лари орасида соглом турмуш тарзини кенг таргиб килиш, колаверса, халкаро майдонларда юртимиз шарафини муносиб димоя килаётган спортчилар учун барча шарт-шароитларни яратишга жиддий эътибор каратилмокда.

Бу жараёнда спортнинг Олимпия турларини ривожлантириш энг устувор вазифалардан бири булиб келмокда. Ук отишда спортчилар пневматик, кичик калибрли ва катта калибрли куроллардан нишонга олишда катнашадилар. Спортнинг Олимпия дасту-рига кичик калибрли куролдан ук отиш буйича 6 та машк ва пневматик куролдан ук отиш буйича 4 та машк киритилган [5].

Сунгги йилларда ушбу спорт буйича умумтаълим мактабларида "Ватанпарвар" Узбекистон Респу-бликаси Мудофаага кумаклашувчи ташкилотининг ёрдами билан ук отиш жойлари жидозланди ва мактаб укувчилари уртасида ук отиш буйича мусобакалар утказилиб келинмокда.

Айни пайтда мамлакатимизда ук отиш спорти билан 3 700 нафарга якин угил-киз мунтазам шугул-ланиб келишмокда, шундан 800 нафарга якини хотин-кизлардир. Уларга 136 нафар тренер ук отиш спорти сир-асрорларини ургатиб келаётган булса, юр-

тимизда мавжуд ТИРлар, яъни ук отиш мажмуалари 122 тани ташкил килади. Мамлакат терма жамоаси таркибига ук отиш спортидан 48 нафар спортчи таклиф этилаётган булса, шундан 10 нафари Мудофаа вазирлиги спорт маркази аъзолари саналади.

Шуни таъкидлаш керак, дамюртларимиз ук отиш спорти буйича мунтазам тарзда китъа ва жадон чем-пионатлари, Осиё ва Олимпия уйинларида муносиб иштирок этиб келишмокда. Олимпия уйинлари сов-риндори, Узбекистон терма жамоаси бош мураббийи Рустам Ямбулатов, Осиё уйинлари ва жадон кубоги сингари нуфузли мусобакалар совриндори Дилшод Мухторов, Хитойнинг Нанкин шадрида утказилган II усмирлар ёзги Олимпия уйинлари голиби Владимир Свешников, Осиё ва жадон чемпионатлари совриндори Сервер Ибрагимов каби спортчиларни бугун Узбекистондан ташкариларда дам яхши били-шади. Рио-2016 Паралимпия уйинлари кумуш медали совриндори Сервер Ибрагимов Токиода буладиган Паралимпия уйинлари йулланмасини дам кулга ки-ритган эди. Бу эса юртимизда ук отиш спорти яхши ривожлангани ва уз анъаналарига эга эканлигини англатади.

Шуни дам таъкидлаш жоизки, якинда Осиё Олимпия Кенгашининг 2025 йилги карори билан усмирлар уртасидаги Осиё уйинларини Узбекистонда утказиш

см о см

ю га t

0 d w

1

№6-2021

www.fansports.uz

71

режалаштирилганлиги хаммага маълум. Пойтахти-мизда булиб утадиган бундай йирик тадбирда 4000 га якин спортчи ёшлар иштирок этиши кутилмокда. Мусобакада 230 дан ортик медалар туплами уйнала-ди. Аммо бу вокеаларнинг барчаси оммавий ахборот воситаларида деярли ёритилмайди, чунки ук отиш спорти бошка спорт турларига караганда оммавий ахборот воситаларида нисбатан паст машхурликка эга ва бунинг бир канча сабаблари бор: машк пайтида ук отувчининг харакатлари бир хил, спортчи узи деярли хис -туйгуларни намоён килмайди; Уз -узидан, отиш машклари статик холатда бажарилади, локомотивлар сони минимал этиб белгиланади. Баъзи машклар учун ажратилган вакт деярли 3 соатга етади. Мусо-бака пайтида коидалар шовкин чикаришни, хатто ук отиш майдонида баланд овозда гапиришни хам таъкиклайди. Мухлислар факат мусобаканинг финал боскичида фаол булишлари мумкин, техник жихат-ларидан ташкари, нафакат спортчининг ички рухий баркарорлиги, балки ташки психологик таъсирларга чидамлилиги хам синовдан утказилади. Юкоридаги барча омиллар ушбу спорт турининг бир хусусиятини - харакатларнинг монотонлигини очиб беради. Моно-тонлик бошка муаммога хам сабаб булади - ук отиш мусобаклар купинча оммавий ахборот воситаларида кенг мухокама килинмайди. Биз бу хакида юкорида айтиб утган эдик, энди бу масалани батафсил куриб чикамиз.

Узбекистонда хам, жахонда хам купчилик спорт мухлисларининг ук отиш спорти сохасидаги билим-лари унча етарли эмас. Болаларни ушбу спорт турига кизиктириш учун унинг машхурлигини маълум да-ражага кутариш мухим ахамиятга эга.

Ушбу муаммонинг ечими катталар томонидан, мактабларда ушбу спорт турини мухокама килиш-нинг бошлангич нуктаси булиши керак, бу эса бо-лалар уртасида ушбу спорт тури буйича бошлангич маълумотлардан маълум даражадаги хабардорликни шакллантиришга олиб келади. Шунингдек, хорижий мутахассисларни жалб килиш оркали

Эътиборингизга утган сунгги олимпиадалар тах-лилига тухталиб утамиз. Ушбу жадвалда медаллар жамгариш буйича кучли учталик уринлар келтириб утилган.

Жадвал

Рио-де-Жанейро ва Токиода булиб утган олимпия уйинларидаги медаллар жамгариш (у^ отиш спорти буйича)буйича кучли учталик давлатлар руйхати

СМ О СМ Ю

ГО

га t о

Q. W

Олимпиадалар Урин Давлатлар Олтин Кумуш Бронза Умумий медаллар сони

Рио-де-Жанейро-2016 Италия 4 7

Токио-2020 Хитой 4 11

Рио-де-Жанейро-2016 Германия 4

Токио-2020 АКШ 6

Рио-де-Жанейро-2016 Хитой

Токио-2020 РОК 4 8

Юкоридаги жадвалдан келиб чикиб, ушбу давлат-ларда ук отиш спорт тури оммавий ва ривожланган хисобланади. Миллий терма жамоамизни хорижий укув машгулот йигинларини айнан юкорида келтириб утилган хорижий давлат жамоалари билан олиб борилса, спортчиларимизнинг малкаси ва махорати ошишига маълум даражада хисса кушган булади.

Ук отиш спорт турини ривожлантириш хамда оммавийлаштиришда иктидорли ёшларни аниклаш, танлаш ва саралаш (селекция) хамда уларни профессионал спортчилар сифатида тайёрлашнинг янги тизимини йулга куйиш;

- профессионал спортчилар, малакали тренерлар, хакамлар ва мутахассисларни тайёрлаш хамда уларни касбий ривожлантириш, укув-машгулотлар жараёни-га илгор илмий-инновацион технологияларни кенг жорий килиш ва укув-услубий кулланмалар ишлаб чикиш, илмий тадкикотларни олиб бориш;

-ушбу спорт тури билан шугулланиш учун зарур моддий-техник база ва инфратузилмани шаклланти-риш хамда замонавий спорт анжомлари, жихозлари, кийимлари ва экипировкаси билан таъминлаш, Узбекистон ук отиш федерацияси фаолиятини кул-лаб-кувватлаш;

-жисмоний имконияти чекланган ва ногиронлиги булган шахслар томонидан пара-ук отиш спорт тури билан шугулланиш учун зарур шароитлар яратиш, уларнинг Паралимпия ва Параосиё уйинлари хамда халкаро мусобакалар, турнирлар ва жахон чемпионат-ларида доимий ва муносиб иштирокини таъминлаш;

- республика ва халкаро мусобакалар, турнирлар-ни хамда жахон чемпионатларини доимий равишда ташкил этиш ва утказиш, мамлакатимизнинг рейтинг курсаткичларини яхшилаш;

- жахон стандартларига жавоб берадиган мил-лий ва профессионал чет эл бренд ук отиш, уклар, тусиклар хамда спорт анжомлари, жихозлари, кийимлари ва экипировкасини ишлаб чикаришни ташкил этиш;

- ук отишни миллий спорт тури сифатида кенг ёритиш хамда таргиб килиш ишларини ташкил-лаштириш, оммалаштириш, ахолининг ушбу спорт турига кизикишини оширишдан иборатдир.

Хулосалар

1. Ук отишни спортнинг истикболли йуналиши деб хисоблаш мумкин. Ушбу спорт интизомини ривожлантиришга эътибор каратган холда, давлат спорт федерациялари билан биргаликда ук отиш бу-лимларига купрок ёш спортчиларни жалб кила олади.

2. Шуни таъкидлаш керакки, ук отиш - нохак бахоланмайдиган спорт тури сирасига киради. Ук отиш инсонда ижтимоий ва профессионал хаётда зарур булган психофизик фазилатларни ривожлан-тиради: жасорат, тиришкоклик, катъиятлилик, ички мувозанатни топишга ургатади ва шу билан кераксиз хис -туйгуларга эркинлик бермайди.

Адабиётлар:

1. Акцентев А.Л. Ук отишнинг спорт интизоми сифатида хусусиятлари // Минтакавий хабарнома. 2020. № 9 (48). С. 41-42.

2. Афиногенов Т.П. Темпераментнинг тортишиш нуктаи назарига таъсири // Тула давлат университетининг "Известия" нашри. Жисмоний таълим-тарбия. Спорт 2018. 4-сон. 156-161.

3 Матвеев С.С., Аслаев СТ., Базунов А.А., Матвеев А.С. Ёш ук отувчи-ларнинг миссий баркарорлигини ошириш // Тула давлат университетининг хабари. Жисмоний таълим-тарбия. Спорт 2020 йил 7-сон 99-106.

4. Моршчинина Д.В. Ук отиш спорти ёрдамида талабаларнинг муво-фиклаштириш кобилиятини ривожлантириш // Саломатлик - инсон салох,ияти-нинг асоси: муаммолар ва уларни х,ал килиш йуллари. 2009. Т. 4. № 1. 291 -бет.

5. Шиленок В.В. Темпераментни х,исобга олган х,олда, 13-15 ёшли укотар ёш укчилар уртасида "ук отувчи-нишон" тизимида баркарорликни ри-вожлантиришнинг услубий хусусиятлари // Жамият: социология, психология, педагогика. 2020. № 1 (69). С. 94-99. Ноёблик 92%.

72

www.fansports.uz

№6-2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.