Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ЯНГИ МАФКУРАСИНИНГ ПЕДАГОГИК ТАЛҚИНИ'

ЎЗБЕКИСТОН ЯНГИ МАФКУРАСИНИНГ ПЕДАГОГИК ТАЛҚИНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

42
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогика / таълим / тарбия / мафкура / ғоя / талаба / кўникма / фазилат / малака / pedagogy / education / upbringing / ideology / idea / student / skill / virtue / qualification.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Онахон Манноповна Жабборова, Дилором Мукимовна Ташпулатова

Мақолада Ўзбекистоннинг янги мафкурасининг ғоялари педагогик талқин қилиб берилган ва талабаларни ғоявий тарбиялашга оид тавсиялар тақдим этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PEDAGOGICAL INTERPRETATION OF THE NEW IDEOLOGY OF UZBEKISTAN

The article provides a pedagogical interpretation of the ideas of the new ideology of Uzbekistan and provides recommendations for the ideological education of students

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ЯНГИ МАФКУРАСИНИНГ ПЕДАГОГИК ТАЛҚИНИ»

УЗБЕКИСТОН ЯНГИ МАФКУРАСИНИНГ ПЕДАГОГИК ТАЩИНИ

Онахон Манноповна Жабборова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Дилором Мукимовна Ташпулатова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Маколада Узбекистоннинг янги мафкурасининг гоялари педагогик талкин килиб берилган ва талабаларни гоявий тарбиялашга оид тавсиялар такдим этилган.

Калит сузлар: педагогика, таълим, тарбия, мафкура, гоя, талаба, куникма, фазилат, малака.

PEDAGOGICAL INTERPRETATION OF THE NEW IDEOLOGY OF

UZBEKISTAN

Onakhon Mannopovna Jabborova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

Dilorom Mukimovna Tashpulatova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

The article provides a pedagogical interpretation of the ideas of the new ideology of Uzbekistan and provides recommendations for the ideological education of students.

Keywords: pedagogy, education, upbringing, ideology, idea, student, skill, virtue, qualification.

КИРИШ

Узбекистон Республикаси Президенти 2021 йил 19 феврал куни булиб утган видеоселектр мажлисида Узбекистоннинг янги мафкураси гояларини эълон килди. "Биз,-деди Давлатимиз раубари,- яратаётган янги

Узбекистоннинг мафкураси эзгулик, одамийлик ва гуманизм зояси булади ". Бу уринда ана шу гояларнинг педагогик талкинига эътиборингизни тортамиз.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Мафкуравий тарбия деганда энг аввало ёшларни гоявий тарбиялаш, уларнинг онги ва калбига энг ёруг гояларни сингдириш назарда тутилади. Шу сабабли янгидан такдим этилаётган мафкуранинг гоялари мазмунини англаб олиш эхтиёжи мавжуд.

1. Эзгулик. Бу гоя халкимиз хаётида тарихий тажрибадан утган булиб, унинг мазмунини яхши фазилатларни узлаштириш ва ёмонлик иллатларидан химоя килиш ташкил этади. Энг кадимий манбаамиз "Авесто"да Эзгулик гоясининг асоси сифатида эзгу ният, эзгу фикр ва эзгу амал ташкил килиши тахлил килинган. Шу сабабли янги мафкурамизнинг Эзгулик гояси ана шу тамойилларга асосланади.

2. Одимийлик. Мазкур гоя хам асрлар давомида халкимизнинг турмуш тарзи ва ижтимоий хаётида тажрибалардан утган булиб, унинг мазмунини узгаларга яхшилик килиш ва ижтимоий хаётда хаётсевар булиш ташкил килади. Бу гоя урта асрларда яшаб утган мутафаккирларимиз томонидан инсон умрининг мазмуни сифатида талкин килинган. Мисол учун, барчага маълум булган Алишер Навоийнинг "Хдмса" асаридан олинган куйидаги байтини эсланг:

Одами эрсанг демагил одами, Ониким йук халк гамидин гами.

Эътибор беринг, Алишер Навоий одамийликни энг аввало халкпарварлик сифатида талкин килади.

3. Гуманизм. Бу гоя лотинча булиб, инсонпарварлик мазмунини ифодалайди. Унга кура, хар бир шахс инсонни кадрлаши ва умуминсоний коидаларга итоат этиши керак. Бу гоя Гарб файласуф-педагоги Жан Жак Руссонинг "Эмел ёки тарбия тугрисида" асарида яхши тахлил килинган булиб, унда хар бир шахснинг фикру онгида инсонпарварлик мухим урин тутиши ва бу гояни сингдиришнинг усуллари тахлил килиб берилган.

Мазкур уч мухим гоя асосида таълим тизимида янги мафкуравий тарбия амалга оширилиши назарда тутилмокда. Бундай тарбиянинг турлари тугрисида Давлатимиз рахбари куйидаги фикрларни билдирди: "Биз мафкура деганда аввало фикр тарбияси, миллий ва умуминсоний цадриятлар тарбиясини

тушунамиз" Шу жихатдан янги мафкуравий тарбия воситасида куйидаги тарбия турлари амалга оширилади:

1. Фикр тарбияси. Бу тарбияда таълим тизими воситасида ёшларда мустакил фикрлаш, эркин тафаккурга эга булиш ва мулохаза юритиш куникмалари шакллантирилади. Фикр тарбияси тугрисида Абу Али ибн Синонинг "Донишнома", Абдурауф Фитратнинг "Нажот йули" ва Абдулла Авлонийнинг "Ахлок" асарларида узига хос тахлиллар ва услубий тавсиялар такдим этилган.

2. Миллий цадриятлар тарбияси. Мазкур тарбия воситасида ёшларда халкимизга хос булган миллий узлик, узига хослик ва идеал максад муддаоларга интилиш куникмаси шакллантирилади. Миллий кадриятлар асосида тарбиялаш масалалари Гарб мутафаккири Э. Шопингаурнинг "Эхтиёж" асарида узига хос талкинлар амалга оширилган.

3. Умуминсоний цадриятлар тарбияси. Тарбиянинг ушбу тури воситасида ёшларда умуминсоний гоялар, одатлар ва коидалар буйича куникмалар шакллантирилади. Умуминсоний кадрият асосида тарбиялаш масалалари Аристотелнинг "Этика", инглиз педагогика Жон Диюзнинг "Метафизика" асарларида мухим назарий мулохазалар юритилган ва умуминсоний кадриятларнинг таркиблари курсатиб утилган.

Эътибор берилса, Узбекистонда амалга ошириладиган янги мафкуравий тарбиянинг ана шу уч мухим турига асосланади.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Узбекистонда такдим этилаётган янги мафкура ва унинг тарбиявий асосларига сабаб сифатида экспертларнинг "жамиятда факат узини уйлаш, оилага енгил караш ва истеъмолчилик кайфиятларининг яшовчан булиб колаётганлиги" тугрисидаги хулоса сабаб булмокда. Шу жихатдан олий педагогик таълим тизимида янги мафкуравий тарбияни ташкил этиш долзарб булиб турибди. Бунинг учун куйидагиларга эътибор бериш максадга мувофик булади:

- янги мафкуранинг эзгулик, одамийлик ва гуманизм гояларини педагогик тахлил килиш, уларни булажак укитувчилар онгига сингдириш методологиясини ишлаб чикиш;

- янги мафкуравий тарбиянинг фикр тарбияси, миллий кадриятлар тарбияси ва умуминсоний кадриятлар тарбияси асосларини ишлаб чикиш, уларни булажак укитувчилар калбига сингдириш методларини яратиш;

- янги мафкуранинг гоялари ва тарбия турлари буйича педагогик тадкикотлар олиб бориш хамда уларни амалиётда куллаш механизмларини шакллантириш.

Хрзирги замон олий педагогик таълим тизимида мазкур янги мафкуравий тарбия жараёнини амалга ошириш имкониятлари мавжуд. Бундай имкониятларнинг асосларини куйидагилар ташкил этади:

- назарий машгулотларда янги мафкурамизнинг гояларини шархлаб бериш ва тушунтириш;

- амалий машгулотлар жараёнида мафкуравий тарбиянинг фикр тарбияси, миллий кадриятлар тарбияси ва умуминсоний кадриятлар тарбияси асосларини талабаларга тушунтириш, улар буйича тренинглар утказиш;

- талабаларнинг янги мафкура гоялари ва тарбия асослари буйича билимларини хамда куникмаларини аниклаб бориш;

- бу борада ташаббускор талабаларнинг ишланмаларини рагбатлантириш.

Олий педагогик таълим жараёнида янги мафкуранинг асослари буйича

педагогик таргибот олиб бориш хам такозо этилади. Бунинг учун куйидагиларга эътибор бериш кутилган самарани беради:

- эзгулик, одамийлик ва гуманизм гоялари тугрисидаги педагогик манбаларни укишга тавсия килиш;

- фикр тарбияси, миллий кадриятлар тарбияси ва умуминсоний кадриятлар тарбияси тугрисидаги адабиётлар билан танишишга даъват килиш;

- янги мафкуранинг асослари буйича танловлар, билимдонлик синовлари ва маънавий-маърифий тадбирлар утказиш;

- янги мафкура асосларини таргибот килувчи ёшлар ташаббускор гурухларини ташкил этиш.

Мафкуравий тарбия гоявий тарбиянинг асоси сифатида педагогик жихатдан мухим ахамиятга эга. Чунки унинг воситасида булажак укитувчиларнинг онгида соглом гоявийлик, ахлокида энг эзгу фазилатларни узлаштириш ва келгуси фаолиятида уларга амал килиш кобилиятини шакллантириш ишлари амалга оширилади. Шу сабабли хар бир демократик жамиятда мафкуравий тарбияга маънавий, ахлокий ва ижтимоий тарбиянинг туридан бири сифатида каралади.

ХУЛОСА

Айни пайтда, янги мафкурамиз гоялари ва тарбиявий асослари ёшлар онгига зурлаб ёки мажбурий тарзда сингдирилмаслиги керак. Бу жараён

педагогик конуниятлар, тамойиллар ва методларга асосан амалга оширилади. Шу жихдтдан, бу ишларни олий педагогик таълим жараёнида тизимли йулга куйиш максадга мувофик булади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти рахбарлигида 2021 йил 19 февраль куни булиб утган видеоселектр йигилиши материаллари. // "газета. uz"/

2. Узбекистон Республикаси Президентининг Биринчи ёшлар форумида сузлаган Нутки.// www. Ziyonet.uz

3. Усмонов Н. Булажак бошлангич синф укитувчиларини миллий гоя таргиботига тайёрлашнинг педагогик асослари. -Т., 2016.

4. Jabborova Onahon Mannapovna, Jumanova Fotima Uralovna, Mahkamova Shohida Rahmatullayevna. (2020). Formation of artistic perception of future teachers. International journal of pssycological and rehabilitation, 24(4), 4087-4095.

5. Jabborova Onahon Mannapovna. (2019). Psycholocial and pedagogical foundations of the formation of the artistic perception of students in secondary schools. European journal of research and reflection in educational sciences, 7(10), 914.

6. Jabborova Onahon Mannapovna, Ismoilova Dilafruz Muhiddinovna. (2020, may). Optimation of primary education. ACADEMICIA: An international multidisciplinary research journal, 10(5), 1229-1232.

7. Мардонов Ш.К., Жаббарова О.М. Задачи уроков изобразительного исскуства в начальной школе. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 862-870.

8. Tojiboeva Gulmira Rifovna, Pulatova Dildora Turgunovna. Pedagogik kompetentlik: nazariya va amaliyot. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 209-215.

9. Мусурмонов Рахматулла, Мусурманова Малуда. Укитувчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантиришда инновациялар. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 777-783.

10. Karimjonov Alijan, Jabborova Onakhon Mannapovna. Improvement of claster training system. Academicia An international multidisciplinary research journal, Kurukshetra (India), 2020, Issue 10, pp. 584-589.

11. Abdullayeva B.P., Abdullayev F. Organization Of Swimming Lessons In Preschool Institutions. The american journal of social science and education innovations. July 2020 pp.322-330. Volume 02, Issue 07-42

12. YMapoBa 3.A. BornnaHFHH TatnHM gngaKTHKacn. Academic research in educational sciences, Issue 2, 2021, pp 556-562.

13. Ochilov Fariddun Izatulloyevich, Methods of teaching natural sciences to primary school pupils on the basis of a competent. Palarch's Journal Of Archaeology Of Egypt / Egyptology 17(6) (2020), ISSN 1567-214x. 14520-14539 öeraap.

14. Fariddun Izatulloyevich Ochilov, "Atrofimizdagi olam" va "Tabiatshunoslik" darslarini kompetensiyaviy yondashuv asosida tashkil etish jarayonini modellashtirish. The Journal of Academic Research in Educational Sciences, 1(4), (2020). ISSN 2181-1385. VOLUME 1, ISSUE 4. December 2020. Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804. Academic Research, Uzbekistan 2020. 624-629 öeraap.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.