Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ВА ИСРОИЛ АЛОҚАЛАРИНИНГ ЭВОЛЮЦИЯСИ'

ЎЗБЕКИСТОН ВА ИСРОИЛ АЛОҚАЛАРИНИНГ ЭВОЛЮЦИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
107
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кўпвекторли ташқи сиёсат / Ўзбекистон-Исроил комиссияси "Ўзбекистон-Исроил" дўстлик жамияти / сиёсий яқинлашув / ўзаро муносабатларнинг совуқлашиши. / multi-vector foreign policy / Uzbekistan-Israel commission / "Uzbekistan-Israel" friendship society / political rapprochement / cooling of mutual relations.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Зокиров Шохрухбек Турғунбой ўғли

Мустақил Ўзбекистон кўпвекторли ташқи сиёсат олиб бориш тамойиллари асосида Исроил давлати билан ҳам тенгликка ва ўзаро манфаатдорликка асосланган ҳамкорлик алоқларини йўлга қўйган. Бироқ шуни айтиш керакки, турли ички ва ташқи омиллар сабаб бу алоқалар мавжуд имониятлар даражасидан анча пастлигича қолмоқда. Шу билан бирга икки давлат ўзаро ҳамкорлик алоқаларини олиб боришда ўзаро зиддиятли вазиятлар ҳам кузатилган. Мақолада Исроил Ўзбекистон муносабатларнинг тарихий ривожланиш босқичлари, ўзаро манфаатлар ва айрим зиддиятли нуқталар таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EVOLUTION OF RELATIONS BETWEEN UZBEKISTAN AND ISRAEL

Based on the principles of conducting a multi-vector foreign policy, independent Uzbekistan established cooperative relations with Israel based on equality and mutual interest. However, it should be said that due to various internal and external factors, these relations remain much lower than the level of existing beliefs. At the same time, conflicting situations were also observed in the course of mutual cooperation between the two countries. The article analyzes the stages of historical development of Israel-Uzbekistan relations, mutual interests and some points of conflict.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ВА ИСРОИЛ АЛОҚАЛАРИНИНГ ЭВОЛЮЦИЯСИ»

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(9), September, 2023

Y3EEKHCTOH BA HCPOH^ A^OKA^APHHHHr ЭВО^ГОЦHHСH

3oKHpoB MoxpyxöeK TypFyHÖOH yF^H

MycTa^HH H3naHyBHH

АННОТАЦИЯ

Мустацил Узбекистон купвекторли ташци сиёсат олиб бориш тамойиллари асосида Исроил давлати билан уам тенгликка ва узаро манфаатдорликка асосланган уамкорлик алоцларини йулга цуйган. Бироц шуни айтиш керакки, турли ички ва ташци омиллар сабаб бу алоцалар мавжуд имониятлар даражасидан анча пастлигича цолмоцда. Шу билан бирга икки давлат узаро уамкорлик алоцаларини олиб боришда узаро зиддиятли вазиятлар уам кузатилган. Мацолада Исроил Узбекистон муносабатларнинг тарихий ривожланиш босцичлари, узаро манфаатлар ва айрим зиддиятли нуцталар таулил цилинган.

Калит сузлар: купвекторли ташци сиёсат, Узбекистон-Исроил комиссияси "Узбекистон-Исроил" дустлик жамияти, сиёсий яцинлашув, узаро муносабатларнинг совуцлашиши.

EVOLUTION OF RELATIONS BETWEEN UZBEKISTAN AND ISRAEL

ABSTRACT

Based on the principles of conducting a multi-vector foreign policy, independent Uzbekistan established cooperative relations with Israel based on equality and mutual interest. However, it should be said that due to various internal and external factors, these relations remain much lower than the level of existing beliefs. At the same time, conflicting situations were also observed in the course of mutual cooperation between the two countries. The article analyzes the stages of historical development of Israel-Uzbekistan relations, mutual interests and some points of conflict.

Key words: multi-vector foreign policy, Uzbekistan-Israel commission, "Uzbekistan-Israel" friendship society, political rapprochement, cooling of mutual relations.

КИРИШ

Узбекистон ташки сиёсатида Якин ва Урта Шарк мамлакатлари алохдда ахдмият касб этади. Ушбу минтакалардаги Эрон, Саудия Арабистони, Бирлашган Араб Амирликлари, Уммон сингари давлатлар билан мустакилликнинг илк йиллариданок дипломатик алоклар урнатилган. Бу

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

минтакадаги давлатларнинг барчаси тарихий ва маданий жихатдан Узбекистонга якин булган давлатлардир.

Шу билан бирга, Якин Шарк минтакасида давлат сифатида нисбатан кечрок ташкил топган Исроил (1948 йил 15 май) халки билан хам узбек халкининг алоклари узок тарихга эга булиб, Амир Темур асос солган салтанатнинг йирик шахарларида, жумладан Самарканд ва Бухоро шахарларида яхудий жамоалари махаллий ахоли билан тинч ва хамкор булиб яшаганлиги тугрисида тарихий манбаларда маълумотлар мавжуд.

Совет Иттифоки кулаганидан сунг жуда тез суръатларда бошланган Исроилнинг Марказий Осиёдаги дипломатик экспансияси, бугунги кунга келиб бир неча боскичлардан утди ва минтаканинг етакчи мамлакатларидан бири булган Узбекистон билан икки томонлама муносабатларда сезиларли ютукларга эриша олди1.

Узбекистоннинг Исроил билан алокалари, икки давлат халкларининг тарихий алокалари ва мамлакатларнинг прагматизмга асосланган муносабатлари, узаро хурмат ва манфаатларни хисобга олиш тамойилларига мувофик хамкорликнинг тенг ва прогрессив харктери, шунингдек, томонларнинг турли даражадаги мулокотларни фаоллаштиришга интилишлари билан ажралиб туради.

Узбекистон ва Исроил муносабатларининг мустакиллик йилларидан кейинги холати тахлил килинар экан, бунда икки давлат алокаларини ривожланиш ёки инкирозга учраган даврларини батафсил тадкик этиш максадида, бу даврларни боскичларга булиб урганиш эхтиёжи тугилади.

Шу нуктаи назардан, икки давлат халклари бир неча асрлик алокаларга эга булса-да, Узбекистон ва Исроил муносабатларини тахлил килиш учун кулайлик яратиш максадида 1991 йилдан 2021 йилгача булган давр шартли равишда куйидаги туртта боскичларга булиб урганилди.

Биринчи боскич (1991-1997 йиллар) - Икки давлат уртасида дипломатик муносабатларнинг урнатилиши ва хамкорликнинг институционал асосининг яратилиши.

Бу даврда, мустакилликка эришган Узбекистон Республикаси дастлабки йилларда ички баркарорликни таъминлаш, ривожланган давлатлар билан алокаларни йулга куйиш, дунё микёсида уз урнини эгаллашга харакат килади хамда Узбекистон ва Исроил давлатлари уртасида дипломатик алокалар

1 Р^1жов И.В. Характер внешнеполитичсекой деятельности Государства Израиль в отношении стран Центрально-Азиатского региона (1992-2000 гг.), //Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского, 2009, № 1, С. 174.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

ypHaranH6, hkkh gaBnaTHHHr y3apo MyHoca6araapu MycTaKun TamKu cuëcaT acocuga maKnnaHraHnuru 6unaH TaBcu^naHagu.

fflyHHHrgeK, ym6y 6ocKHHga, MaMnaKaraap ypTacugaru xaMKopnHK ®:agan puBo^naHgu Ba yHHHr Ma3MyHH hkkh gaBnaTHHHr y3apo MKopu gapa^agaru geneгaцнanapннннг Tampu^napu noruga HM3onaHraH xy^^araap 6unaH TyngupungH.

Hkkh gaBnaTHHHr xaMKopnHK anoKanapuHH ypHaramu ^khh fflapK MHHTa^acuga KecKHHnuKnap, atHH HpoKHHHr KyBaHTra arpeccuacu Ba Oopc Kyp$a3Hga orup HHKupo3nH Ba3uaT By^ygra KenraH 6up gaBpga 6omnaHraH. Apa6 gaBnaraapu xanu y3napuHHHr MHHTaKaBHH MyaMMonapuHH 6apTapa$ Kunum 6unaH 6aHg 6ynraH 6up BaKTga Hcpoun MapKa3HH OcuëHHHr aHru pecny6nuKanapuga y3 TamKH CHëcaTHHH ^aonnamrapumra xapKaT Kungu.

Hcpoun Y3ÖeKHCTOHHHHr gaBnaT MycTaKunnuruHH gyHëga 6upuHHHnapgaH 6ynu6, 1991 îîii.i 25 geKaöpga TaH ongu. 1992 HunHHHr 21 ^eBpanuga эca TomKeHT maxpuga Y36eKHCTOH Pecny6nuKacu Ba Hcpoun ^aBnarn ypTacuga gunnoMaTHK anoKanap ypHaranraHnuru Tyrpucuga HoTanap anMamum pacMHH MapocuMH 6ynu6 yTgu. Ymöy xy^^aT y3 xyKyMaraapu HOMHgaH Y36eKHcTOH TamKu umnap Ba3upu Y.A6gypa33aKOB Ba HcpounHHHr Poccua Oegepaцнacнgaгн эnннcн A.^eBHH ToMoHHgaH HM3onaHgu 2 . ffly 6unaH, Y36eKHcToH MapKa3HH Ocuëga Hcpoun 6unaH gunnoMaTHK anoKanap ypHaTraH Ba TaH onraH 6hphhhh Ba gyHëga TypKHa, Mucp Ba HopgaHuagaH KeHHH axonucuHHHr acocHH khcmh MycynMoHnap TamKHn KunyBHH TypTHHHH MycynMoH gaBnaTra aHnaHgu.

Hcpoun ^aBnara 1992 Hun Man oHugaH HcpounHHH MapKa3HH Ocuë MHHTaKacugaru 6hphhhh эnннхoнacн TomKeHT maxpuga y3 ^aonuaTHHH 6omnagu. HcpounHHHr Y36eKHcToHgarH 6hphhhh OaBKynogga Ba MyxTop эnннcн H.Мэн-Amh 1992 HHnHHHr Hoa6pt oHuga Y36eKHcTOHHHHr Ehphhhh npe3ugeHT H.KapuMoBra umoHH ëpnHFHHH Tonmupuô y3 кageнцнacннн 6omnagu 3 .

MœbnyMom ynyw. K^030sucm0HÖa mysurnan ea 1980 ümmp 6omuàa Hcpourna рeпamрuaцm K^umaH MсрaэÄ Meü-AMU 1990-üumapöa pacMUü Texb-Aeuenum MapKa3Uü Ocuü Munma^acu 6yürna cmcammurn acocuü MyamufimpuöaH 6upu yumömnaöu.

2 3auHyTgHHoB ffl. Y36eKHcTaH h H3pannb: HaBegeHbi mocth coTpygHHHecTBa: Oö^ecTBeHHo-nonmuHecKaa ra3eTa PecnyönHKH Y36eKucTaH «npaBga BocToKa», № 39 (22759) 25 ^eBpana 1992r., Be6 caHT -http ://press. natlib. uz/ru/editio ns/30516

3 nocon Hpauna b Y36eKucTaHe Hзpaэnb Men-AMH Bpynun BepuTenbHHe rpaMoTH npe3ugeHTy HcnaMy KapuMoBy//Be6 caHT-http:// www.interfax-religion.ru/kaz/?act=archive&div=8156.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

Уз навбатида, икки мамлакат расмийларининг келишувига мувофик 1992 йилнинг ноябрь ойидан Исроилнинг Рамат-Ган шахрида Узбекистоннинг Бош консулхонаси фаолият юрита бошлади. 1997 йилнинг март ойида эса Бош консулхонанинг макоми элчихонага узгартирилди

ва фаолиятини давом эттирди.

Дипломатик муносабатлар урнатилгандан кейин икки давлатнинг алокалари жуда тез ва юкори даражада ривожланди. Жумладан, 1992 йил август ойидан бошлаб Узбекистон ва Исроил уртасида тyFридан-тyFри авиа катновлар йулга куйилди.

1994 йилнинг 3-4 июль кунлари Исроил ташки ишлар вазири Ш.Перес расмий ташриф билан Узбекистонга келади. Бу Якин Шарк минтакаси давлатларидан Узбекистонга амалга оширилган дастлабки нуфузли давлат ташрифларидан бири булди4. Жумладан, Тошкент шахрида Узбекистон ва Исроил ташки ишлар вазирлари С.Саидкосимов ва Ш.Перес уртасида булиб утган музокаралар якунида икки давлат муносбатларини тартибга солувчи дастлабки хужжатлар имзоланди.

Исроилга биринчи юкори даражадаги расмий ташриф 1997-йил апрель ойида Узбекистон ташки ишлар вазири А.Камилов томонидан амалга оширилди. Ташриф давомида томонлар уртасида маданият, фан ва тиббиёт сохаларида шартномалар имзоланди.

Умуман олганда, Узбекистон мустакиллигининг дастлабки етти йиллигида икки давлат уртасидаги муносабатлар тез суръат билан ривожланган. Бунга икки давлатнинг хам ички баркарорликни ва хавфсизликни таъминлаш, ривожланган давлатлар билан алокаларни яхшилаш, дунё микёсида тан олиниш ва уз урнини эгаллашга харакати, дунёдаги актор давлатлар ва Исроилнинг янги мустакил Узбекистонни уз таъсири остига олишга булган интилишлари сабаб булиши мумкин.

Иккинчи боскич (1998 - 2003 йиллар) - Давлатлараро муносабатларнинг сифат жихатидан янги боскичга кутарилиши ва узаро хамкорликнинг

ривожланиши. Бу даврда икки давлат уртасидаги муносабатлар динамик узгарувчан характерга эгалиги билан фаркланади.

Хусусан, 1998 йилдан бошлаб узаро икки томонлама алокаларнинг фаоллашганини кузатиш мумкин. Жумладан, Исроил Бош вазири Б.Нетаньяху, мудофаа вазири И.Мордехай, саноат ва савдо вазири Н.Шаранский

4 Атеф Абу Сеиф. Международные отношения Израиля, контексты и инструменты, прорывы и неудачи. Палестина: Фонд Аль-Айям, 2014. Стр. 348.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

Узбекистонга ташриф буюрди5 Жумладан, 1998 йил июль ойида Узбекистонга саноат ва савдо вазири Н.Шаранский бошчилигидаги Исроил ишбилармон доираларининг катта делегациясининг Тошкентга келиши икки томонлама савдо-иктисодий алокаларни ривожлантириш масаласига Исроил томонининг жиддий истагини намоён килди.

Узбек-исроил хамкорлик муносабатларининг янги боскичга кутарилиши 1998-йил 14-16-сентабр кунлари Узбекистоннинг Биринчи Президенти И.Каримов Исроилга давлат ташриф билан боглик. Олий даражадаги ташриф давомида турли сохаларда 8 та хужжат имзоланди.

Шунингдек, иктисодий хамкорлик буйича Узбекистон-Исроил комиссияси тузилди ва шу йилнинг узида Тошкент шахрида "Узбекистон-Исроил" дустлик жамияти ташкил этилди.

Узбекистон Президенти ташриф арафасида ва ундан сунг берган ОАВ интервюсида исроилликларнинг саноат ва кишлок хужалиги технологиялари сохасидаги ютукларига, ушбу давлатдаги юкори интелектуал салохият даражасига ва Узбекистонда антисемитизм аломатларининг йуклигига алохида эътибор каратди. Шу билан, Узбекистон томонининг Исроил билан хамкорликдан манфаатдор эканлиги маълум килинди ва бунинг учун кулай замин яратилганлиги кайд этилди6. Хусусан, И.Каримов Исроилнинг бир катор йирик корхоналарига ташриф буюриб, исроиллик етакчи ишбилармон ва тадбиркорлар хамда бухоро яхудийлари жамоаси вакиллари билан учрашди.

И.Каримов Исроилнинг йирик авиасаноат концерни хисобланган "Авиация саноати"ни бориб курди. Ушбу заводда учувчисиз бошкариладиган самолётлар ва авиация электроникаси сохасидаги юкори технологиялар билан танишиб, мудофаа саноати сохасида Исроил билан хамкорликка катта кизикиш билдирди.

Узбекистон Президентининг Исроилга ташрифи хамкорликдаги йирик лойихаларни амалга оширишга туртки берди. Исроилнинг бир катор компаниялари Узбекистон билан хамкорликка кушилди. Жумладан, Исроилнинг етакчи компаниялари президентдан Узбекистон бозорида ишлаш таклифини олди. Исроилнинг энг йирик инжиниринг компанияларидан бири "Бейтман" Шуртан конини узлаштириш билан шугулланиб, киймати кариийб 200 млн. долларга бахоланган сикилган газ компрессор стансиясини ишга туширди. Яна бир исроил компанияси "Метек" Олмалик ДАК билан биргаликда молибден ишлаб чикариш буйича кушма корхона ташкил этди.

5 Израиль и Республика Узбекистан: сотрудничество в экономической и социальной сфере. [Электронный ресурс] / ИБВ - Режим доступа: http://www.iimes.ru/?p=13810

6 Месамед В.И. Перспективы израильско-узбекского сотрудничества. К итогам визита президента Узбекистана в Израиль 14-16 сентября 1998 г. / В.И. Месамед // Центральная Азия и Кавказ, 1998, №1. с.7. - Режим доступа: http://www.ca-c.org/journal/cac-01 - 1998/st_06_mesam. shtml

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

Шу билан бирга, иккинчи боскичда, Узбекистоннинг диний фундаментализмига карши курашда хамкорликка тайёрлиги ва Эронда ядро куролининг яратилиши борасида хавотир билдириши Исроил билан сиёсий якинлашувга сабаб булди7. Чунки расмий Тошкентнинг бундай позицияси Исроил манфаатларига тулик жавоб берар эди.

2003 йилнинг охирларигача дунёда Узбекистон-Исроил уртасидаги хавфсизлик, иктисодиёт, юкори технологиялар, согликди саклаш каби сохалардаги алокалар муваффакиятли хамкорлик намунаси хисобланган.

Учинчи боскич (2004 йилдан 2016 йилгача) - Икки давлат муносабатларида узига хос сиёсий стагнация ва Исроилнинг Узбекистон билан сиёсий сохадаги хамкорлик алокаларини кайта жонлантиришга каратилган харакатлари.

Бу боскичда Исроилнинг Узбекистонга нисбатан ташки сиёсати пассив ёндашув билан ажралиб турди. 2004 йилдан бошлаб мамлакатлар уртасидаги алокаларнинг суръати бир мунча секинлашганини кузатиш мумкин. Бундай ёндашув икки томонлама алокаларнинг ривожланишига узининг салбий таъсирини курсатди.

Шунингдек, ушбу боскичда Узбекистон ва Исроил муносабатларида совуклик ва эътиборсизлик кайфияти хукумрон булган. Айтиш мумкинки, бу давр бошида расмий Тель-Авив Тошкентга нисбатан ноконструктив позицияда сиёсат олиб борган.

Жумладан, 2004 йил 30 июль куни "Исломий жиход иттиходи" террорчилик ташкилотининг террорчи-худкушлари томонидан Тошкент шахрида жойлашган Исроил ва А^Ш элчихоналари хамда Узбекистон Бош прокуратураси биноси олдида терактлар содир этилди. Террорчилар хужуми окибатида Исроил ва АКЩ фукароларига зиён етмади, АКЩ элчихонаси олдида халок булган 2 киши ва Бош прокуратура биноси олдида яраланган 9 кишининг барча Узбекистон фукаролари булди8.

Илгари Узбекистоннинг потенциал стратегик хамкори хисобланган Исроил билан муносабатлар 2004 йилнинг охири ва 2005 йилнинг бошларидан бошлаб сиёсий алокалари совуклашди. Икки мамлакат уратсидаги муносабатлар 2005 йил май ойида Андижонда юз берган тартибсизликлар фонида чукур сиёсий стагнация холатига утди. А^Ш ва Европанинг аксарият давлатлари Узбекистонни каттик танкид килиб, хукуматга намойишларни номутоносиб

7 Bishku M.B. The relations of the Central Asian Republics of Kazakhstan and Uzbekistan with Israel. Middle Eastern Studies. Vol. 48, November 2012, p. 935. [Electronic resource] - Mode of access: http://dx.doi.org/10.1080/00263206.2012.723628

8 Агентства РБК: В Ташкенте взорваны посольства США и Израиля // https://www.rbc.ru/society/30/07/2004/ 5703bd669a7947afa08cb95a

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

равишда каттик куч ишлатишда айблаб баёнотлар билан чикди. Исроил ва унинг инсон хукукларини химоя килиш буйича бир катор нодавлат ташкилоталари расмий Тошкентнинг позициясини кескин танкид килиб Гарб давлатларининг позициясини куллаб-кувватлади.

Хусусан, Андижон вокеалари мухокамасига багишланган БМТ Бош Асамблеясининг 2005-2006 йиллардаги 60-61-сессиялари хамда "Инсон хукуклари сохасида Узбекистондаги вазият" масаласи буйича БМТнинг учинчи Кумитаси йигилишлари доирасида Исроил Узбекистон позициясига карши овоз берди. Уз навбатида республика рахбарияти расмий Тель-Авивнинг ушбу вазиятдаги ноконструктив позициясига жавобан, Исроил билан икки томонлама хамкорлик алокаларини ривожлантириш ва олий хамда юкори даражадаги мулокотларни тухтатиб куйди.9. Яъни, Узбекистон хукумати Исроил билан икки томонлама сиёсий хамкорлик алокалари ривожини чеклаб, Исроилнинг БМТ карорига карши чикишини истамаётганидан норозилигини шу тарзда билдирди.

Окибатда, давлатлараро хамкорлик алокалари суръатининг секинлашди, маълум даражада хар икки мамлакат томонидан бир-бирига нисбатан эътибор пасайди ва хамкорликка доир аввал кабул килинган келишув хамда карорлар амалга ошириш муддатлари кечиктирилди ёки умуман бекор килинди. Бунга яккол мисол тарикасида Узбекистон ва Исроил уртасидаги савдо-иктисодий хамкорлик тугрисидаги битим асосида 2000 йилда бошлаб утказилишига келишиб олинган Узбекистон-Исроил хукуматлараро комиссиясининг фаолияти маълум маънода тухтатиб куйилди. Жумладан, икки мамлакат ташки

ишлар вазирликлари уртасида 1994 йилдан бери утказиб келинаётган сиёсий

" " 10 маслахатлашувларнинг хам утказилиши тухтатилди.

Узбекистонга стратегик хамкор деб хисоблаган Исроил халкаро майдонда, айникса, БМТ доирасида расмий Тошкентни куллаб-кувватлашини кутган эди. Лекин бундай булмади. 2005 йил июнь ойида Тошкентдаги А^Ш элчихонасидан урнак олиб, Исроил элчиси И.Мей-Аминиг фаол иштирокида Исроил элчихонаси ходимларининг аксарият кисмини оила аъзолари билан бирга Узбекистондан эвакуация килишга карор килинди. Исроил элчиси икки давлат уртасидаги кескинлашган алокаларни иситишга урнига, элчихона ходимларини эвакуация килиши унинг дипломат сифатида катта хатоси сифатида бахоланди.

9 Гольденштейн А. Новый посол, старая песня - Израилю не нужен Узбекистан. // IZRUS - Режим доступа: http://izrus.co.il/dvuhstoronka/article/2013-06-25/

10 Месамед В. Израильско — узбекистанские отношения выходят из засто, М.: 2017 // Веб сайт-http://www.iimes.ru/?p=38250

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

Узбекистон билан алокаларнинг совуклашиши натижасида Исроил расмий Остона ва Боку билан якинлашди ва амалда Тошкентни узининг ташки сиёсий манфаатлари кун тартибидан четга суриб куйди.

Шу билан бирга, ушбу даврда Узбекистон-Исроил сиёсий алокаларини сиёсий стагнациядан чикариш ва муносбатларни кайта иликлаштириш учун бир катор Исроил парламенти Кнессетнинг асли келиб чикиши Узбекистонлик булган депутатлари А.Либерман, Г.Саар, А.Коэн, Р.Илатов ва бошкалар томонидан йиллар давомида Исроил хукуматнинг расмий Тошкентга нисбатан муносабатини узгартиришга каратилган харакатларини кузатиш мумкин.

Хусусан, Андижон вокеаларидан сунг Узбекистонни куллаб-кувватлаган ягона исроиллик сиёсатчи, "Исроил - бизнинг уйимиз" партияси лидери А.Либерман Узбекистоннинг Биринчи Президенти И.Каримовга шахсий мактуб йуллаб, расмий Тошкентнинг позициясини куллаб-кувватлашини маълум килди.11

Маълумот учун: Авигдор Львович Либерман 1993 - 1996 йилларда Ликуд сиёсий партиясининг бош директори, 1996-1997-йилларда Хукумат бошлиги вазирлигининг Бош директори, 1999 йилдан бошлаб "Бизнинг уй-Исроил" партиясининг асосчиси ва лидери. 2001-2002 йилларда Миллий инфратузилма вазири, 2003-2004 йилларда Транспорт вазири, 2006-2008 йилларда Стратегик режалаштириш вазири, 2009-2015 йилларда Ташци ишлар вазири ва 2016-2018 йилларда Мудофаа вазири лавозимларида ишлаган. Хусусан, А.Либерман Исроилдаги арабларга нисбатан радикал сиёсат олиб бориши ва арабларга нисбатан тоцатсизлиги билан машуур.

Молодовада тузилган Авигдорнинг хотини Элла Либерман 1978 йилда Тошкентдан Исриолга кучиб утган бухоро яуудийларига мансуб булиб, айнан Элланинг бевосита таъсири остида А.Либерманда узбеклар ва Узбекистонга нисбатан ижобий фикрлар шаклланган.

2007 йилнинг июнь ойида Тошкентга Исроил ташки ишлар вазирлиги дипломатларидан иборат делегация ва август ойида Узбекистонга Исроил парламенти вице-спикери, А.Коэн бошчилигидаги Кнессет депутатлари делегацияси ташриф буюрди. Исроил парламентарийларининг ташрифи икки давлат уртасидаги парламентлараро хамкорликни ривожлантиришдаги биринчи кадам булди.

2008 йилнинг урталарида Исроилдаги Узбекистон билан алокаларни ривожлантириш тарафдорларидан ташкил топган сиёсатчиларнинг сайи-харакатлари хамда 2009 йилдан А.Либерманнинг ташки ишлар вазири

nhttp://axis-aia.com/wp-content/themes/izrus/img/9915.png

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

лавозимини эгаллаши натижасида Исроилнинг Узбекистонга нисбатан ташки сиёсати узгартирди ва расмий Тошкенти билан сиёсий алокаларни кайта жонлантиришга киришилди. Шу йилнинг узида Исроил хукумати Марказий Осиё мамлакатларидаги барча элчиларини алмаштирди12. Шу жумладан Исроил ташки ишлар вазирининг маслахатчиси Х.Ньюман Узбекистонга элчи этиб тайинланди. Аммо Х.Нюман элчилик каденцияси даврида хам икки давлат уртасидаги сийсий стагнация холати сакланиб колди.

Хусусан, 2008 йилнинг октябрида Х.Нюмандан ишонч ёрлигини кабул килиб олган И.Каримов элчига "Исроилнинг уша пайтаги (2005 йил, Андижон вокеалари) позицияси икки томонлама муносбатларни совишининг асосий сабабларидан бири булди" деб уз фикрини билдириб

" 13

утган13.

Шу билан бирга, икки давлат алокаларининг иликлашишига воситачи ва сабабчи булиши керак булган диломатларни тайинлашда, Исроил томонидан асосан МДХ, республикаларида иш тажрибасига ва куникмасига эга булмаган, Марказий Осиё мамлакатларининг узига хос ташки ва ички сиёсатининг хусусиятларини англаб етмайдиган хамда минаткада кенг муомалада булган рус тилини билмайдиган дипломатларни элчи сифатида тайинланиши муносабатларнинг сиёсий стагнация холатида узок вакт колиб кетишига асосий сабаблардан бири сифатида курасатиш мумкин.

2008 йилнинг бахоридан бошлаб, Исроил расмийлари Марказий Осиёга тез-тез турли ташрифлар билан келиб кетганини кузатиш мумкин. Исроил расмийларининг Узбекистонга килган катор ташрифлари Исроилнинг минтакадаги сиёсатини максадли фаоллаштирилганидан далолат берди. Жумладан, 2008 йилнинг февраль ойида Исроил Бош вазирига буйсунувчи, МДХ ва Болтик буйи давлатлари яхудийлари билан алокалар бюроси "Натив" давлат ташкилотининг директори Н.Бен-Ами Марказий Осиё давлатлари буйлаб турнеси доирасида Узбекистон амалий ташриф билан келди.

Шунингдек, 2005 йилдан бери утказилмай келинаётган икки давлат ташки сиёсий идоралари уртасидаги маслахатлашувларнинг навбатдаги доирасида иштирок этиш учун 2008 йил июнь ойида собик Исроил минтакавий хамкорлик

12 Григорян А. Приоритетные направления внешней политики Израиля: Южный Кавказ и Центральная Азия. [Электронный ресурс] / А. Григорян // Фонд Нораванк - Режим доступа: http://www.шravank.am/ms/issues/detail.php?ELEMENT_Ю=2713

13 Месамед В. Израильско — узбекистанские отношения выходят из засто, М.: 2017//Веб сайт-http://www.iimes.ru/?p=38250

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3(9), September, 2023

вазирлиги бош директори, ташки ишлар вазири уринбосари М.Вахабе бошчилигидаги Исроил дипломатлари делегацияси Тошкентга келди 14.

Ушбу боскичдаги икки томонлама муносабатлар тахлили шуни курсатдики, Исроил расмийлари томонидан 2008-2009 йиллардан бошлаб, Узбекистон билан муносабатларни тиклашга жиддий харакатларнинг бошланган. Жумладан, Узбекистон билан сиёсий алокаларни яна устувор даражага кутарилиши Исроилда хукуматида 2009 йилда президент Ш.Перес ва ташки ишлар вазири А.Либермандан иборат тандем хосил килингандан сунг аник белгиланди. Бу икки сиёсатчининг посцовет маконидаги Исроилнинг ташки сиёсий манфаатларини белгилашда хамфикрликдаги фаолияти мусулмон дунёси ва МДХ, мамлакатларида Исроил манфаатлари нуктаи-назаридан кенг камровли ёндашув сифатида тавсифланади15.

Жумладан, 2009 йил март ойида А.Либерман Исроил Ташки ишлар вазири лавозимини эгаллашидан икки хафта олдин ОАВга берган интервюсида куйидагиларни таъкидлади: "Марказий Осиё Исроил ташки сиёсатида устувор булиши керак. Биз учун ушбу минтака энг мухим хисобланади. Марказий Осиё учун калит бу - шубхасиз Узбекистон"16.

Бирок, Узбекистон сиёсий элитаси томонидан 2005 йилда Исроил томонидан расмий Тошкентга нисбатан эгалланган позиция, Узбекистонга нисбатан "соткинлик" деб кабул килингани натижасида хосил булган "музлик"нинг хали эримаганлиги сабабли алокалардаги сиёсий стагнация холати давом этди. Хусусан, Исроил ва Марказий Осиё давлатлари уртасидаги муносабатларни ривожлантириш стратегиясини фаол таргиб килган А.Либерман ташки ишлар вазири сифатида икки мартта ^озогистонга расмий ташриф билан келди, аммо Узбекистонга таклиф этилмади. 2009 йилда Исроил президенти Ш.Перес Марказий Осиё давлатлари турнесини давомида Узбекистонга ташриф буюриш таклифини дипломатик канал оркали (расмий нота орцали) билдирди. Лекин расмий Тошкент Исроил ташаббусини эътиборсиз колдирди ва унинг Узбекистонга ташриф амалга ошмади17.

Ушбу боскичда, Исроил Узбекистон билан муносабатларни сиёсий стагнация холатидан олиб чикишга каратилган уринишларини тухтатмади. Жумладан, ЕХХ,Тга аъзо давлатлар ташки ишлар вазирлари Кенгашининг 2009

14 Григорян А. Приоритетные направления внешней политики Израиля: Южный Кавказ и Центральная Азия. [Электронный ресурс] / А. Григорян // Фонд Нораванк - Режим доступа: http://www.noravank.am/rus/issues/detail.php?ELEMENT_ID=2713

15 Фальков М. Без боя: Иран победил Израиль в горах Памира. / М. Фальков // IZRUS - Режим доступа: http://izrus.co.il/dvuhstoronka/article/2010-01-08/

16 https://www.youtube.com/watch?v=gkX7ASH8qhc&t=28s&ab_channel=AnalyticsAcc

17 Bishku M.B. The relations of the Central Asian Republics of Kazakhstan and Uzbekistan with Israel. Middle Eastern Studies. Vol. 48, November 2012, p. 936. - Mode of access: http://dx.doi.org/10.1080/00263206.2012.723628

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

йилнинг декабрь ойида Грецияда булиб утган йигилиши доирасида Исроил ташки ишлар вазири А.Либерман ва Узбекистон ташки ишлар вазири В.Норовларининг Афина шахрида учрашуви булиб утди. Учрашувда, Исроил томони икки давлат уртасидаги алокаларни фаоллаштириш масаласини яна бир бор кутарди, аммо Узбекистон делегацияси томонидан ижобий жавоб булмади18.

2009 йилнинг 27 декабрида Узбекистонда булиб утган Узбекистон Республикасининг Олий Мажлиси Конунчилик палатасига сайловда хорижий (халкаро) кузатувчи давлат сифатида Исроилдан Кнессет депутатлари А.Коэн, Р.Илатов, Ф.Киршенбаум, Куддус университети профессори В.Месамед, Исроил Бухоро яхудийлари жамоат ташкилоти рахбари, "Маркази Осиё -Исроил" маданият маркази директори М.Кимягаров, МДХ, ва Шаркий Европа мамлакатлари институти директори ва сайлов тизимларини урганиш халкаро маркази рахбари, Узбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссиясининг Ахборотномаси сиёсатшуноси А.Цинкер ва Куддусдаги Узбек маданият маркази директори А.Бухорийлардан иборат делегация Тошкентга келди. Исроиллик парламентарийлар билан Узбекистон хукуматининг бир неча аъзолари, жумладан, ташки ишлар вазири уринбосари даражасида учрашувлар ташкил этилди. Ушбу учрашувлар, Узбекистон томонидан Исроил билан икки томонлама муносбатларни кенг куламда тиклашга тайёр булмасада, Исроил билан алокаларни саклаб колишдан манфаатдор эканини намойиш этди19.

2010 йилнинг июнь ойида, Узбекистон расман Урта Ер денгизининг Газо сохилларида 30-31 май кунлари Исроил мудофаа армияси ва "Free Gaza Movement" харакати фаоллари уртасида булиб утган куролли можаро натижасида Исроил томонининг Газо Сектори ахолиси учун учта йуловчи ва учта юк кемасида олиб кетилаётган 10 минг тоннага якин инсонпарварлик ёрдами (дори-дармон, озиц-овцат ва цурилиш материаллари) ва Туркиянинг "Мави Мармара" кемасини кулга олишдаги харакатларини расман коралади20.

2012-йилнинг 23-24 февраль кунлари Узбекистонга Исроил таълим вазири, хавфсизлик масалалари буйича Вазирлар Махкамаси аъзоси ва Кнессет депутати Г.Саар расмий ташриф билан келди. Ташриф давомида Г.Саар Узбекистон Республикаси Халк таълими вазири Т.Ширинов хамда Олий ва урта махсус таълим вазири Б.Ходиев билан бир катор учрашувлар утказди. Х,ар икки

18 Гантман И. ОБСЕ: Израиль «теряет» форум для продвижения связей с СНГ. [Электронный ресурс] / И. Гантман // IZRUS - Режим доступа:Ы1р:/^гш.сол1^^йшпка/а111с1е/20П-12-04/

19 Зачем узбекские чиновники внезапно вступили в контакт с израильтянами. [Электронный ресурс] / IZRUS -Режим доступа: http://izrus.co.il/dvuhstoronka/artic1e/2010-01-05/

20 Фальков М., Коган А. Палестина на продажу: кто «заткнул» мусульман СНГ. [Электронный ресурс] / М. Фальков, А. Коган// КЯ^ - Режим доступа: http://izrus.co.il/dvuhstoronka/artic1e/2011-09-28/

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

учрашув хам илик ва дустона рухда утди. Музокаралар давомида вазирлар икки мамлакат уртасида бошлангич ва олий таълим сохасидаги хамкорлик доирасида бир катор масалаларни мухокама килиб, таълим сохасидаги икки томонлама муносабатларни ривожлантириш имкониятларини ва истикболдаги режаларни белгилаб олди21.

Жумладан, Г.Саар музокаралар давомида куйидагича фикр билдирган: "Бугун Исроил кучли давлат ва яхудий халки узини химоя кила олади. Афсуски, хар доим хам шундай булмаган. Иккинчи Жахон уруши даврида куплаб яхудийлар Узбекистонда панох топишган. Уз тарихида огир пайтда яхудий халкига ёрдамга кулини узатган узбек халкининг мехмондустлигини хеч качон унутмаймиз"22.

Маълумот учун: Гидеон Моше Саар - исроиллик сиёсатчи, Исроил парламенти Кнессетнинг 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24 чацириц депутати. 20092013 йилларда Исроил таълим вазири, 2013-2014 йилларда Исроил ички ишлар вазири. Г.Саарнинг онаси асли Самарцандлик бухоро яуудийлардидан булиб, бобоси Йонатан Софиев 1920 йилда большевиклар томонидан Бухоро амирлигининг босиб олингандан кейин бошца цариндошларини билан бирга Самарцанд шауридан цочишга мажбур булган.Софиевлар оиласи Бухоро амирлигининг савдогарлар табацасига мансуб булган. Шунингдек, Софиевлар Бухоро амири Саййид Мир Мухаммад Олимхоннинг кредиторлари сафига кирган. Амир томонидан олиб борилган ислоуотларни молиялаштирган.

Шунингдек, учрашувлар давомида Г.Саар яхудий ва узбек халкини умумий тарих ва кадимий маданият бирлаштириб туришини таъкидлаб, "Яхудийлар асрлар давомида Узбекистонда уз урф-одатлари ва динларига эркин этикод килиб яшаганлар ва яшашда давом этмокдалар. Х,алкларимиз уртасида куплаб умумий жихатлар бор. Умид киламизки, келажакда дустлигимиз факат мустахкамланиб боради" дея кушимча килган.23

Исроил вазирининг ташрифи Узбекистон ва Исроил уртасида дипломатик муносабатлар урнатилганининг 20 йиллигига тугри келиди. Ушбу сана шарафига ташриф доирасида Тошкент шахридаги 243-сонли умумтаълим мактабида Исроил таълим вазири ва ОРТ (World ОРТ) халкаро ташкилоти

21 https://mfa.gov.il/MFARUS/ForeignRelations/Bilateral%20relations/EuroAsia/Uzbekistan/Pages/Education_Minister _Saar_visits_Uzbekistan.aspx#// Министр просвещения Израиля Гидеон Саар: "Мы никогда не забудем гостеприимство узбекского народа.

22 https://mfa.gov.il/MFARUS/ForeignRelations/Bilateral%20relations/EuroAsia/Uzbekistan/Pages/Education_Minister _Saar_visits_Uzbekistan.aspx#// Министр просвещения Израиля Гидеон Саар: "Мы никогда не забудем гостеприимство узбекского народа.

23 https://mfa.gov.il/MFARUS/ForeignRelations/Bilateral%20relations/EuroAsia/Uzbekistan/Pages/Education_Minister _Saar_visits_Uzbekistan.aspx#// Министр просвещения Израиля Гидеон Саар: "Мы никогда не забудем гостеприимство узбекского народа.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

ташаббуси билан совга тарикасида такдим килинган физика ва механикани чукур ургатишга ихтисослашган 20 дона роботототехника ва компютер синифининг очилиш маросими утказилди. Шунингдек Г.Саар бошчилигидаги делегация Тошкентдаги яхудий мактабига хам ташриф буюрди24.

2013 йил август ойида Исроилнинг Узбекистондаги янги элчиси этиб тайинланган К.Шамир Тошкентга келди ва бу лавозимни 5 йил (2008-2013йй.) давомида эгаллаган Х.Нюманнинг урнини эгаллади. К.Шамир Исроилнинг мусулмон мамлакатда дипломатик миссияга рахбарлик килган биринчи яхудий аёл булди. Аммо К.Шамир уз фаолияти давомида Марказий Осиё минтакаси ёки собик иттифок мамлакатларида ишламаганлиги ва Узбекистон тауки сиёсати тулик англаб етмаганлиги ва бошка бир катор омиллар таъсирида унинг элчилик фаолияти мобайнида хам икки томонлама алокалар иликлашмади ва стагнация давом этди.

2014-йилнинг 26-28-июн кунлари Узбекистонга Исроил кишлок хужалиги вазири Я.Шамир бошчилигидаги делегация ташриф буюрди ва у Узбекистон кишлок ва сув хужалиги вазири Ш.Тешаев билан музокаралар утказди. Исроил делегацияси Олий Мажлис Конунчилик палатаси, Тошкент аграр университети, Тошкент кишлок хужалиги мелиорация ва ирригация институти хамда Узбекистон богдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадкикот институтида хам булиб, хамкорлик алокаларини мухокама килди.

2016 йил март ойида Тошкентга ташки ишлар вазирликлари уртасида икки томонлама сиёсий маслахатлашувларнинг навбатдаги доирасида иштирок этиш учун Исроил ташки ишлар вазирлиги Бош директорининг биринчи уринбосари Ж.Иссахаров бошчилигидаги делегация ташриф буюрди. Музокаралар давомида икки томонлама муносабатларнинг холати ва истикболлари юзасидан фикр алмашилди.25

Шундай килиб, ушбу боскичда Исроил томонидан муносбатларни сиёсий стагнациядан чикаришга каратилган харкатларга карамай, алокалар мавжуд потенциал даражасига кутарилмади. Шунингдек, ушбу даврда Исроилда А.Либерман ва Ш.Пересдан ташкари, вазирлар У.Ландау, Ш.Симхон, Г.Саар ва С.Ландвер хамда келиб чикиши узбекистонлик булган Кнессет депутатлар гурухи аъзолари Р.Илатов ва А.Коэнлар Узбекистон билан алокаларни фаоллаштириш тарафдорлари сифатида уртага чикишди. Узбекистон-Исроил

24 https://embassies.gov.il/tashkent/NewsAndEvents/Pages/Nobel-Laureate-Shechtman.aspx // Министр образования Израиля посетил Узбекистан. 24 Делегация МИД Израиля прибудет в Узбекистан. / IZRUS - Режим доступа: http://izrus.co.il/print_artide.php?article=30895

25 Узбекистон Респубубликаси Президентининг расмий веб-сайти: Самимий кутловлар // https://president.uz/uz/lists/view/121

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(9), September, 2023

алокаларининг кескин сустлашуви натижасида Исроилнинг Козогистон ва Озарбайжон билан хамкорликни ривожлантиришга катта эътибор беришига олиб келди.

Туртинчи боскич (2017 йилдан то бугунги кунгача) - Узбекситон-Исроил алокаларининг сиёсий стагнациядан чикиши ва давлатлар уртасида сиёсий муносабатларнинг кайта жонланиши.

Утган ун уч йил (2005-2017йй.) мобайнида Узбекистон-Исроил сиёсий алокалари узининг паст динамикаси билан ажралиб турди ва ушбу боскичнинг илк йилларида тургунлик холатини бартараф этиш учун амалий кадамлар ташлана бошланди.

Жумладан, 2016 йил 4 декабрь куни Узбекистонда булиб утган президентлик сайлови якунига кура, Ш.М.Мирзиёевнинг мамлакат рахбари лавозимига сайланганидан сунг Узбекистоннинг чукур уйланган, узаро манфаатли ва очик ташки сиёсат сохасидаги устувор йуналишлари аник белгилаб олингани ва дунёнинг барча манфаатдор мамлакатларига хамкорлик эшикларини очиши натижасида Узбекистон-Исроил икки томонлама муносабатларида сакланиб колаётган сиёсий стагнацияга бардам берилди.

Исроил президенти Р.Ривлин биринчилардан булиб, Ш.Мирзиёевни президентлик сайловдаги ишончли галабаси билан кутлаб, Узбекистон билан Исроил уртасидаги дустона муносабатлар ва хамкорлик янада мустахкамланишига ишонч билдирди26.

Шунингдек, Исроил Бош вазири Б.Нетаньяху Ш.Миризиёевни Исроил хукумати номидан самимий муборакбод этиб, йуллаган табрик хатида, "Исроил ва Узбекистон уртасидаги алокалар бундан буён хам ривожланишига ишонаман. Сизни узингизга кулай вактда Исроилга ташриф билан келишга таклиф этаман. Ташрифингиз давомида Куддус шахрида Сизни кутлаш ва мамлакатларимиз уртасидаги дустлик муносабатлари хамда хамкорликни ривожлантириш истикболларини мухокама килиш менга мамнуният багишлайди"- дея алохида таъкидлаб утди27.

Шунингдек, сунгги йиллар давомида янги Узбекистон рахбариятининг ташки сиёсатада хорижий мамлакатлар хамкорлик масалаларини кайта куриб чикиши ва ёндашувларни узгартириши жараёнида Исроил билан сиёсий стагнацияга бардам берилгани ва узок йиллар давомида икки давлат

26 Узбекистон Респубубликаси Президентининг расмий веб-сайти: Самимий кутловлар // https://president.uz/uz/lists/view/144

26 "KUN.UZ" онлайн нашри: Шавкат Мирзиёев Исроил билан сиёсий мулокот ривожлантирилишини таъкидлаб

утди, Веб-сайт: https://kun.uz/news/2017/03/24/savkat-mirzieev-isroil-bilan-siesij-mulokotni-rivozlantirilisini-takidlab-utdi

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

уратсидаги хал этилмаган муаммоларга ечим топилишига каратилган харакатлар реал вокеликга айланди.

Жумладан. 2017 йил 21 февраль куни Узбекистон Республикаси билан Исроил Давлати уртасида дипломатик муносабатлар урнатилганининг 25 йиллиги муносабати билан Исроил президенти Р.Ривлин Узбекистон Президенти Ш.Мирзиёевга табрик мактубини йуллади. Р.Ривлин уз мактубида, "Утган 25 йил давомида мамлакатларимиз уртасида шаклланган яхши муносабатлар Бизни Исроилда жуда кувонтиради ва фахрлантиради. Исроил дуст мамлакат Узбекистонни катор сохаларда хамкорлик килиш буйича узининг мухим шериги хисоблайди. Ушбу хамкорлик мамлакатларимизга улкан фойда келтиради деб хисоблайман", дея таъкидлади.

Шу билан бирга, Исроил президенти, "икки томонни хам ташвишга соладиган ва кизиктирган масалаларни мухокама килиш хамда мамлакатларимиз уртасидаги яхши муносабатлар ва хамкорликни янада мустахкамлаш" учун Узбекистон Президентини "орзикиб кутилган фахрий мех,мон" сифатида Исроилга давлат ташрифи билан келишга таклиф этди.28

Уз навбатида, Ш.Мирзиёев Исроил Давлати рахбарига жавоб мактубини йуллаб, унда куйидагиларни алохида таъкидлаб утди, "Биз узбек халкига самимий ва чукур хурмат хиссини саклаб келаётган асли Узбекистондан чиккан ва Исроилда яшаётган кишиларнинг бизнинг мамлакат билан алокаларни узмай келаётганларини хамда икки томонлама хамкорликни изчил мустахкамлашга кумаклашаётганларини юкори бахолаймиз".

Шунингдек, Узбекистон Президенти куйидагича кушимча килиб, "25 йил давомида томонларнинг изчил саъй-харакатлари натижасида узаро хурмат, ишонч ва бир-бирининг манфаатларини хисобга олиш тамойилларига асосланган узок муддатли ва куп киррали хамкорликни йулга куйишга эришилганидан" мамнунлигини изхор этиб, "доимий ва самарали сиёсий мулокотни ривожлантириш, табиий бойликларни тежайдиган ва энергетик жихатдан самарадор технологияларни жорий килиш, мева ва сабзавот махсулотларини кайта ишлаш, озик-овкат, тиббиёт ва фармацевтика, туризм сохаларидаги ва бошка куплаб йуналишлардаги истикболли лойихаларни амалга ошириш буйича биргаликдаги саъй-харакатларни фаоллаштириш

28 "KUN.UZ" онлайн нашри: Шавкат Мирзиёев Исроил билан сиёсий мулокот ривожлантирилишини таъкидлаб утди, Веб-сайт: https://kun.uz/news/2017/03/24/savkat-mirzieev-isroil-bilan-siesij-mulokotni-rivozlantirilisini-takidlab-utdi

28 Узбекистон Респубубликаси Президентининг расмий веб-сайти: Узбекистон Республикаси Президенти хорижий давлатлар элчиларининг ишонч ёрликларини кабул килди, Веб-сайт: // https://president.uz/uz/lists/view/1524

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

мамлакатларимиз ва халкларимиз манфаатлари йулидаги икки томонлама муносабатларимизни мустахкамлашга кумаклашади"29 - деб кайд этди.

Исроил томонидан Узбекистон билан илик сийсий алокаларни тиклашга булган жиддий кадамларидан бири бу 1993-1996 йилларда Исроилнинг Тошкентдаги элчихонасида биринчи котиб, дипломатик миссия рахбари уринбосари лавозимларида фаолият юритган ва кейинчалик Исроилнинг Минскдаги элчиси хамда Санкт-Петербург шахридаги Бош консули сифатида ишлаган, тажрибали дипломат Э.Шапиранинг Исриолнинг Узбекистондаги элчиси этиб тайинланиши булди. Э.Шапира 2017 йил 25 август куни Узбекистон ташки ишлар вазири А.Камиловга ишонч ёрлигининг нусхасини топширди ва расман элчилик каденциясини бошлади.

Узбекистон Президенти Ш.Мирзиёев 2018 йил 28 февраль куни Исроилнинг мамлакатимиздаги элчиси этиб тайинланган Э.Шапирдан ишонч ёрлигни кабул килиб олди ва унга мамлакатимизнинг вазирлик, идора ва ташкилотлари билан фаол ишлаш, жойлардаги салохият ва имкониятлар, халкимизнинг бой тарихи ва маданияти билан якиндан танишиш учун худудларга тез-тез ташриф буюришни таклиф этди.

Шунингдек, президент томонидан Узбекистон Исроил билан узаро хурмат ва манфаатларни хисобга олиш тамойиллари асосида икки томонлама хамкорликни ривожлантиришдан манфаатдор экани таъкидланди хамда Исроилнинг илFор технологиялари, тажрибаси, илмий ютукларини жалб этиш асосида биотехнологиялар, энергия ва сув ресурсларини тежаш, тиббиёт ва фармацевтика, туризм каби йуналишларда кушма лойихаларни амалга ошириш таклиф этилди. Таълим, маданият ва спорт сохаларида мавжуд катта салохиятдан фойдаланиш мухимлигига эътибор каратилди30.

Шу билан бир каторда, икки томонлама сиёсий алокларнинг янги даври бошланганининг тасдиги сифатида 2019-йилнинг 18-20-февраль кунлари Узбекистон Ташки ишлар вазири уринбосари Д.Ахатов бошчилигидаги делегация Узбекистон ва Исроил ташки ишлар вазирликлари уртасидаги сиёсий маслахатлашувларининг бешинчи доирасида иштирок этиш учун Исроилга ташрифи амалга оширилди. Д.Ахатов ташриф доирасида Исроил ташки ишлар вазири бош директори Ю.Ротем, Кнессет депутатлари Р.Илатов, К.Развозов,

29 Узбекистон Респубубликаси Президентининг расмий веб-сайти: Узбекистон Республикаси Президенти хорижий давлатлар элчиларини кабул килди // https://president.uz/uz/lists/view/3898

30 https://www.uzdaily.uz/ru/post/36157//Глава МИД Узбекистана принял Президента ВКБЕ;

https://www.spot.uz/ru/2018/02/16/levaev/, Веб-сайт: // В Узбекистан приехал Лев Леваев; O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining rasmiy sayti: Buxoro yahudiylarining Butunjahon kongressi delegatsiyasi bilan uchrashuv // https://mfa.uz/uz/press/news/2018/buxoro-yahudiylarining-butunjahon-kongressi-delegatsiyasi-bilan-uchrashuv—20937.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

Исроил туристик агентликлари ва консултантлари ассоциацияси (ИТТАА) бош директори Х,.Собол, Экспорт ва халкаро хамкорлик институти раиси А.Барух, "Ашра" Исроил ташки савдо тахдидларини сугурталаш корпорацияси бошкарув директори Д.Клейн, уз сохаларида ракобатбардош илгор технологияларга эга йетакчи компаниялар рахбарлари билан музокаралар утказди31.

2019 йилнинг май ойи охирида Исроил кишлок хужалиги ва аграр сохани ривожлантири Бош директорининг кишлок хужалиги инновациялари масалалари буйича биринчи уринбосари М.Леви бошчилигидаги исроиллик кишлок хужалиги сохаси мутахассисларидан ташкил топган йирик делегация Узбекистонга ташриф буюрди. Ташриф чогида утказилган музокараларда, икки томонлама хамкорликни кенгайтириш масалаларига, биринчи навбатда, Исроилнинг илгор кишлок хужалиги технологиялари ва ушуб сохада яратилган "ноу-хау"ларни Узбекистонда жорий этиш масалалари мухокама килинди.

Исроил делегациясининг ташрифдан кузланган асосий максади бу Узбекистон билан амалий хамкорликни йулга куйиш ва янада ривожлантиришдан иборат эди. Шундан келиб чикиб, Тошкентга келган делегация таркиби микросуFориш ва сувдан фойдаланиш, иссикхона хужалиги, паррандачилик, гушт ва сут ишлаб чикариш, кластер фермер хужаликлари ва бошка сохалардаги Исроилнинг энг етакчи 15 та компанияси вакилларларидан иборат булди.32

2020 йил 16 октябрда Ш.Мирзиёев "Куксарой" кароргохида хорижий давлатларнинг мамлакатимизга янги тайинланган элчиларидан ишонч ёрликларини кабул килишга багишланган тантанали маросимда Исроилнинг мамлакатимиздаги янги элчиси З.Бен Хиллелдан ишонч ёрлигини кабул килиб олди. Маросимда Узбекистон Президенти томонидан Узбекистон ва Исроилни анъанавий шериклик муносабатлари якиндан боглаб туриши ва икки давлат уртасида конструктив сиёсий мулокотни ривожлантириш, савдо-иктисодий, инвестициявий ва илмий-техник алокаларни фаоллаштириш хамкорликнинг устувор йуналишлари сифатида кайд этилди.

Элчи, З.Бен Хиллелга мамлакатларимиз уртасида юкори технологиялар, энергия ва ресурсларни тежовчи ечимларни жорий этиш, кишлок хужалиги, фармацевтика ва тиббиёт, таълим, туризм сохаларида кооперацияни кучайтириш таклиф этилди.

Шунингдек, Узбекистон Республикасининг Исроил Давлатидаги элчиси этиб тайинланган (расман биринчи узбек аёл эчиси) Ф.Махмудова 2020-йил 4

32 Месамед В. Израильско-узбекистанские отношения: новые импульсы к развитию, Институт Ближнего Востока, М.:2019, Веб сайт -http://www.iimes.ru/?p=57327

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(9), September, 2023

ноябрь куни Исроил давлати президенти Р.Ривлинга ишонч ёрлигини топширди. Элчи томонидан, олий ва юкори даражадаги учрашувлар хамда сиёсий маслахатлашувларни мунтазам утказиш, икки томонлама Хукуматлараро комиссия фаолиятини бошлаш каби масалалар асосий максадлар сифатида белгилаб олинди.33

Шунингдек, 2021 йил 11 январь куни Узбекистон ва Исроил ташки ишлар вазирликларининг хукукий бошкармалари уртасида икки томонлама хамкорликнинг шартнома-хукукий базасини кенгайтириш

ва инвентаризация килишга багишланган маслахатлашувлар COVID-19 пандемияси сабали видеоконференц-алока шаклида утказилди34.

2021 йил 16 февраль куни Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати раиси Т.Норбоева ва Исроил Кнессети спикери Я.Левин урасида онлайн-мулокот ташкил этилди. Музокараларда парламенти рахбарлари томонидан парламентлараро муносабатларнинг бугунги холати ва истикболларини мухокама килиб, сунгги йилларда икки давлат уртасидаги куп томонлама муносабатлар ривожланиб, парламентлараро алокалар сезиларли даражада жонланганини эътироф этилди.35

Шунингдек, жорий йилнинг 16 феварь куни Узбекистоннинг Исроилдаги элчихонаси кумагида, Узбекистон Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирлиги ва Исроил Ташки ишлар вазирлиги масъул ходимлари уртасида видеоконференция форматида учрашув утказилди. Онлайн-мулокотда Узбекистонда мехнат мигрантлари учун касб-хунар таълими ва укитиш борасида амалга оширилаётган ислохотлар хамда икки давлат уртасида мехнат миграцияси сохасидаги хамкорлик алокалари мухокама килинди.36

Шунингдек, сунги йилларда фан сохасида хам икки томонлама алокаларнинг ривожланаётганини кузатиш мумкин. Жумладан 2021 йил 16 февраль куни Узбекистон Фанлар академияси ва Исроил Фанлар академияси уртасида англашув Меморандумини онлайн шаклда имзолаш маросими булиб

33 Узбекистон Респубубликаси Президентининг расмий веб-сайти: Узбекистон Республикаси Президенти хорижий давлатлар элчиларини кабул килди // https://president.uz/uz/lists/view/3898

34 "Дунё" ахборот агентлиги расмий веб-сахифаси: Узбекистон ва Исроил уртасидаги шартнома-хукукий базани кенгайтириш ва инвентаризация килиш буйича маслахатлашувлар утказилди//Веб-сахифа: https://dunyo.info/cyrl/site/inner/ozbekiston_va_isroil_ortasidagi_shartnom%D2%B3uquqiy_bazani_kengaytirish_va_i nventarizatsiya_qilish_boyicha_masla%D2%B3atlashuvlar_otkazildi-flo

35 "Дунё" ахборот агентлиги расмий веб-сахифаси: Узбекистон Сенати раиси Исроил Кнессети спикери билан онлайн-мулокот утказди // Веб-сахифа: https://dunyo.info/cyrl/site/inner/ozbekiston_senati_ raisi_isroil_knesseti_ spikeri_bilan_onlayn-muloqot_otkazdi-5n7

36 "Дунё" ахборот агентлиги расмий веб-сахифаси: Узбекистон Исроил билан мехнат миграцияси сохасида

хамкорликни чукурлаштириш тарафдори // Веб сахифа: https://dunyo.info/cyrl/site/inner/ozbekiston_

isroil_bilan__me%D2%B3nat_migratsiyasi_so%D2%B3asida_%D2%B3amkorlikni_chuqurlashtirish_tarafdori-d-3

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

yTgu. Xy^^arnu Y36eKHCTOH OaHnap aKageMuacu npe3ugeHTH E.HyngomeB Ba Hcpoun OaHnap aKageMuacu npe3ugeHTH Н.Коэн HM3onagu.

Yrnôy MeMopaHgyM Y3SeKHcTOH Ba Hcpoun HnMHH-TagKUKoT goupanapu ypTacuga TyrpugaH-Tyrpu MynoKoT Ba xaMKopnuK Kunum ynyH acoc aparnnraHnuruHH aHrnaragu. My3oKapanap gaBOMHga ucpounnuK onuMnap Y3ÔeKHCTOH SunaH KymMa TagKUKoTnap yTKa3Hm, unMuH noHuxanapga umTupoK этнm, Typnu HyHanumnap Syfiuna "gaBpa cyxSaraapu" Ba ceMHHapnap TamKun этнm coxacuga y3apo KyH TapTuSuHH unrapu cypumra TaHëpnurHHH TatKugnagu. ffly SunaH Supra, Y3ÖeKHCTOH OaHnap aKageMuacu generaцнflcн 2021 HunHHHr ceHT^Spt oHuga SynuS yTaguraH Hcpoun OaHnap aKageMuacu TamKun TonraHHHUHr 60 Hunnurura SarumnaHraH кoн$epeнцнflga umTupoK этнm ynyH Hcpounra pacMaH TaKnu^ KunuHgu.37

ffl.Mup3HëeB Y3ÖeKHCTOH npe3ugeHTH этн6 caönaHraHugaH cyHr hkkh gaBnaT anoKanapu cuëcuH cтaгнaцнa xonaragaH TynuK nuKgu geS xynoca Kunum MyMKHH. fflyHHHrgeK, 2017 Hun SomugaH MaMnaKaraap ypcaraga xaMKopnuKHH puBo^naHTupumra KaparanraH aManuH xapaKaraap SyryHru KyHga YîôeKHCTOH-HcpoH^ MyHOcaöaT^apnra Tycnrç öy^yBHH acocHHHr MaB^yg эмас^нгннн aHr^aTagn.

YMyMaH onraHga, Y3SeKHCTOH Ba Hcpoun MyHocaSaraapuHH SocKU^napra Synumga yTraH Hunnap gaBoMuga hkkh Ba Kyn ToMoHnaMa anoKanapgaru y3rapumnap acocuH Met3oH SynuS xu3MaT Kungu. Hkkh gaBnaT anoKanapuHH peTpocneKTHB (TapuxuH puBo^naHum) Taxnun ycynugaH ^oöganaHraH xonga, MatnyM gaBpnapra Synum acocuga Taxnun Kunum, MaB^yg y3rapumnapHHHr anoxuga ^uxaraapuHH a^paraS onumra Ba TynuK ëpuTuS Sepumra hmkoh apaTgu.

fflyHHHrgeK, YsSeKucTOH-Hcpoun anorçanapuga MKopugaru SocKU^nap MoSaHHugaru y3rapumnapra Ha^aKaT hkkh gaBnaT cuëcHH эnнтanapннннг cySteKTHB Kapamnapu, SanKH, MonHaBHH-HKTHcogHH HHKupo3nap, gecTpyKTHB rypyxnapHHHr xapaKaTnapu, ynuHHH gaBnaraapHUHr Tatcupu xaMga ®:axoH xaM^aMuaTuga M3ara KenraH afipuM xonaTnap xaM caSaS SynraH.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

37 "gyHä" axSopoT areHTnuru pacMUH BeS-caxu$acu: YsSeKucTOH Ba Hcpoun ®aHnap aKageMuanapu ypTacuga aHrnamyB MeMopaHgyMH HM3onaHgu // BeS-caxu$a: https://dunyo.info/cyrl/site/inner/ozbekiston_va_isroil_ fanlar_akademiyalari_ortasida_anglashuv_memorandumi_imzolandi-wOy

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.