Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ВА ХИТОЙ ЎРТАСИДА ХАЛҚ ДИПЛОМАТИЯСИНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОН ВА ХИТОЙ ЎРТАСИДА ХАЛҚ ДИПЛОМАТИЯСИНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
97
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
халқ дипломатияси / ҳамкорлик / иқтисодий алоқалар / туризм. / public diplomacy / cooperation / economic relations / tourism.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Алмардонов, Отабек Қудратович

Мураккаб ва кўпқиррали замонавий шароитларда халқаро муносабатларни мустаҳкамлаш ва ривожлантириш ниҳоятда долзарб аҳамият касб этади. Бунда замонавий глобаллашган дунёда муаммоли вазиятлардан чиқишнинг энг муҳим усулларидан бири халқ дипломатияси ҳисобланади. Мустақилликнинг илк йилларидан Ўзбекистон халқ дипломатияси давлат ташқи сиёсатининг етакчи сиёсий институтларидан бири сифатида замонавий мезонлар асосида шаклланиб ва тадрижий равишда ривожланиб, мамлакатнинг халқаро ҳамжамиятда ўз ўрни ва обрўсига эга бўлиши учун салмоқли ҳисса қўшиб келмоқда. Шу нуқтаи назардан Ўзбекистоннинг Хитой билан ҳамкорлик алоқаларида ҳалқ дипломатиясининг ўрни масаласини илмий жиҳатдан ўрганиш муҳим аҳамиятга эга. Мақолада Ўзбекистоннинг Хитой билан халқ дипломатияси алоқалари тарихи даврларга бўлиниб таҳлил қилинган. Мамлакатлар ўртасидаги иқтисодий алоқаларни ривожланиши ва туризмни равнақ топишида халқ дипломатиясининг ҳам салмоқли ўрни борлиги далиллар билан келтириб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME ASPECTS OF PEOPLE'S DIPLOMACY BETWEEN UZBEKISTAN AND CHINA

Strengthening and developing international relations in a complex and multifaceted modern environment is extremely important. At the same time, in the modern globalized world, one of the most important ways out of problem situations is public diplomacy. Since the first years of independence, the public diplomacy of Uzbekistan, as one of the leading political institutions of the state's foreign policy, has been formed and gradually developed on the basis of modern criteria, making a significant contribution to strengthening the country's place and prestige in the international community. In this regard, it is important to scientifically study the role of public diplomacy in cooperation between Uzbekistan and China. The article analyzes the history of public diplomacy relations between Uzbekistan and China. It has been argued that public diplomacy also plays an important role in the development of economic ties between the two countries and the development of tourism.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ВА ХИТОЙ ЎРТАСИДА ХАЛҚ ДИПЛОМАТИЯСИНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ»

'Uzbekistan-China: development of R VOLUME 1 | SPECIAL ISSUE 1

cultural, historical, scientific and Q ISSN 2181"1784

economic relations" SJIF 2021: 5.423

Y3EEKHCTOH BA XHTOH yPTACH^A XA^K AHKTOMATHflCHHHHr

AHPHM ^H^AT^APH

©

10.24412/2181-1784-2021-1-619-626

Алмардонов Отабек ^удратович

Узбекистан Миллий университети тарих факультети "Узбекистоннинг энг янги тарихи" кафедраси укитувчи, тарих фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), Миллатлааро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дустлик алокалари

кумитаси бош мутахассиси

Аннотация. Мураккаб ва купциррали замонавий шароитларда халцаро муносабатларни мустаукамлаш ва ривожлантириш ниуоятда долзарб ауамият касб этади. Бунда замонавий глобаллашган дунёда муаммоли вазиятлардан чицишнинг энг мууим усулларидан бири халц дипломатияси уисобланади.

Мустацилликнинг илк йилларидан Узбекистон халц дипломатияси давлат ташци сиёсатининг етакчи сиёсий институтларидан бири сифатида замонавий мезонлар асосида шаклланиб ва тадрижий равишда ривожланиб, мамлакатнинг халцаро уамжамиятда уз урни ва обрусига эга булиши учун салмоцли уисса цушиб келмоцда.

Шу нуцтаи назардан Узбекистоннинг Хитой билан уамкорлик алоцаларида уалц дипломатиясининг урни масаласини илмий жиуатдан урганиш мууим ауамиятга эга.

Мацолада Узбекистоннинг Хитой билан халц дипломатияси алоцалари тарихи даврларга булиниб таулил цилинган. Мамлакатлар уртасидаги ицтисодий алоцаларни ривожланиши ва туризмни равнац топишида халц дипломатиясининг уам салмоцли урни борлиги далиллар билан келтириб утилган.

Калит сузлар: халц дипломатияси, уамкорлик, ицтисодий алоцалар, туризм.

Annotation. Strengthening and developing international relations in a complex and multifaceted modern environment is extremely important. At the same time, in the modern globalized world, one of the most important ways out of problem situations is public diplomacy.

Since the first years of independence, the public diplomacy of Uzbekistan, as one of the leading political institutions of the state's foreign policy, has been formed and gradually developed on the basis of modern criteria, making a significant contribution to strengthening the country's place and prestige in the international community.

In this regard, it is important to scientifically study the role of public diplomacy in cooperation between Uzbekistan and China.

The article analyzes the history of public diplomacy relations between Uzbekistan and China. It has been argued that public diplomacy also plays an important role in the development of economic ties between the two countries and the development of tourism.

Keywords: public diplomacy, cooperation, economic relations, tourism.

Узбекистан ва Хитой халклари уртасидаги халк дипломатияси муносабатлари узок тарихий илдизларга эга. Тарих сахифаларида халклар уртасида савдо, илмий ва гуманитар алокалар узок вактдан бери урнатилгани, маданият, санъат, урф-одатлар бир-бирини кандай бойитганининг мисолларини куплаб учратиш мумкин. Шундан келиб чикиб, Узбекистон ва Хитой уртасидаги халк дипломатияси алокаларининг тарихий ривожланиш динамикасини 9 та даврга булган холда тахлил килиш мумкин.

Ушбу диаграммадан шуни куриш мумкинки, икки халк уртасидаги узаро халк дипломатияси алокалари тарихнинг барча даврларида хам бир хил

кечмаган. Хусусан, Энг кадимги даврда бошланган узаро алокалар Буюк Ипак йули даври ва Илк урта асрлар даврида ривожланиб бориб, Темурийлар даврида узининг юкори чуккисига чиккан булса, ундан кейинги даврларда узаро алокалар сустлашиб, факат 20 аср бошларида яна усиш бошланиб, 20 аср урталарида анча фаоллашган. Аммо, 20 аср 70 йилларида собик Иттифок ва Хитой уртасида сиёсий алокаларнинг бузилиши узбек-хитой алокаларига хам салбий таъсир курсатган. Узбекистоннинг мустакилликни кулга киритиши халк дипломатияси алокаларида мутлако янги ривожланиш даврини бошлаб берди.

Узбеклар ва хитойлар уртасидаги дустлик ришталари чукур тарихий илдизларга эга эканлиги Узбекистон ва Хитой уртасидаги яхши кушничиликни янада мустахкамлаш учун мустахкам асосдир.

Х,ар кандай мамлакат фукароларининг фаровонлиги юкори иктисодий курсаткичларга асосланади. Иктисодиётнинг таркибий кисмларидан бири бу савдо, шу жумладан кушни ва хорижий мамлакатлар билан импорт ва экспорт операцияларидир. Ва бу операциялар бошка мамлакатлардаги шериклари ва хамкасблари билан алокаси булган аник шахслар томонидан амалга оширилиши эса халк дипломатиясининг мухим тармоги булган иктисодий дипломатиянинг куринишидир. Бу инсонлар уртасидаги алокалар канчалик якин булса, ташки савдо айланмаси, товарлар ва хизматлар алмашинуви шунчалик самарали булади. Бугунги кунда Узбекистон ва Хитой муваффакиятли маданий ва иктисодий шерик давлатлардир. Замонавий шароитда иктисодий дипломатия нафакат илмий тадкикотлар объекти сифатида, балки давлат ва нодавлат иштирокчилари томонидан олиб бориладиган фаолият сифатида хам куриб чикилмокда. Хусусан, 2011 йилда "Инвестицияларни рагбатлантириш ва узаро химоя килиш тугрисида" хукуматлараро битимга мувофик узаро савдо-сотик сохасида энг куп кулайлик яратиш тартиби жорий килинди. Бугунги кунда Узбекистон худудида 1016 та узбек-хитой кушма корхоналари фаолият курсатмокда. Натижада, Хитой бозорига ташрифлар натижасида 200 миллион долларлик минтакавий ахамиятга молик узбек товарлари экспорт килинди. Узбекистонда Хитой тадбиркорлари иштирокида ташкил этилган бу каби кушма корхоналар ижтимоий-иктисодий масалаларни хал этишга муайян хисса кушиб, икки мамлакат халк дипломатиясининг мухим таянчига айланиб бормокда.

Хитой томонидан илгари сурилаётган "Бир макон, бир йул" лойихаси Хитой президенти Си Цзинпин томонидан 2013 йилда таклиф килинган ривожланиш стратегияси булиб, Хитой Халк Республикасини икки йул билан

Евроосиё минтакасига боглашни максад килган: "Ипак йули иктисодий макони" ва "21 аср Денгиз ипак йули". Унга жалб этилган давлатларнинг иктисодий тараккиёти, турли цивилизациялар уртасидаги алокаларни мустахкамлаш, тинчлик ва дустликни ривожланишига кумаклашишни кузда тутади.

Ташаббуснинг куйидаги бешта устувор йуналишлари мавжуд:

Чора-тадбирлар координацияси (policy coordination);

Инфраструкура богланиши (infrastructure connectivity);

Тускинликсиз савдо (unimpeded trade);

Молиявий интеграция (financial integration);

Инсонларни бир-бири билан боглаш (connecting people).

Ушбу лойиха доирасида икки мамлакат халклари манфаатларига тулик жавоб берадиган тенг шериклик муносабатларини янада такомиллаштиришда Узбекистон - Хитойнинг кенг жамоатчилиги, тадкикот институтлари ва ОАВлар уртасида хамкорлик алокаларини урнатиш мухим ахамият касб этади. Бу эса "Бир макон, бир йул" ташаббусида Узбекистоннинг нафакат иктисодий-сиёсий, балки маданий-гуманитар, фан-таълим, ижтимоий сохалардаги хамкорлик нуктаи назардан иштирок этишига яккол мисол.

2018 йилда Тошкентда "Тараккиёт стратегияси" маркази ва Хитой халк дипломатияси ассоциацияси хамкорлигида утказилган "Бир макон, бир йул: Узбекистон ва Хитой тадкикот институтлари ва оммавий ахборот воситалари уртасида мулокот" мавзусида халкаро симпозиумнинг Узбекистон ва Хитой жамоатчилиги уртасида алокаларда ахамияти катта булди.

"Бир макон, бир йул" ташаббуси хакида канча мунозара килинмасин, унинг фойда тарафларини хеч ким инкор эта олмайди. Узбекистоннинг ушбу ташаббусдаги фаол иштироки мантикан тугри. Бирок, БМБЙ доирасидаги хар бир лойиханинг кандай амалга оширилишига караб манфий натижалар юзага чикиши эхтимоли хам етарлича. Буларни олдини олиш учун «Ипак йули» туризми ва темир йул лойихалари каби ташаббуслар билан Узбекистон томони Хитой билан муваффакиятли дипломатик алокани давом эттириши, холат Хитойнинг биз билан бир томонлама монологи эмас, балки диалог шаклида олиб борилиши лозим.

Туризм биринчи навбатда халклар уртасидаги муносабатлардир. Мамлакатимиз тарихан куп миллатли булиб, асрлар давомида турли этник гурухларнинг багрикенг ва тинч-тотув яшаши гояси шаклланган ва

мустахкамланган, бу эса мамлакатга куплаб сайёхларни жалб килиш имконини беради.

1999 йилда "Узбектуризм" Миллий Компанияси ва Хитой Халк Республикаси Миллий туризм маъмурияти уртасида туризм сохасидаги хамкорлик тугрисидаги битим, "Узбектуризм" Милий Компанияси ва "China International Touristic Service" компанияси билан хамкорлик битимлари икки мамлакат уртасидаги туризм сохасидаги хамкорликнинг ривожланишида мухим ахамиятга эга булди.

Бугунги кунда Узбекистондаги "Aviatur", "Avto Olami","Jannat oromi", "Mika Planet", "Nafosat Tur", "Planeta Tur", "Sport Tur" каби йирик туристик фирмалар Узбекистон сайёхларини Хитой билан якиндан таништиришда самарали фаолият олиб бормокда.

Мамлакатимизнинг туризм сохасидаги салохияти "China Outbound Travel & Tourism Market-2013" (апрель, Пекин) хамда "WTF - 2013" (май, Шанхай), "ITB China 2018" II халкаро сайёхлик кургазмасида (Шанхай, 2018 йил 15-17 май) халкаро профессионал туризм ярмаркаларида кенг намойиш этилди. 2018 йил март ойида Шанхайда сайёхлик саноатини ривожлантиришдаги энг яхши ютуклари учун, Хитойнинг "Travel and Leisure" журналининг 16-йиллик такдирлаш маросимида Узбекистон "туризм учун энг яхши жой" номинацияси голиби деб эълон килинди.

Хитойнинг "CCTV-7" телеканалида намойиш этилган узбек миллий ошхонасига багишланган хужжатли фильмни томоша килганлар 150 миллион нафарни ташкил этганлиги хитойликларнинг узбек гастродипломатиясига кизикиши катта эканлигини билдиради.

Сунгги йилларда Узбекистонда сайёхлик сохасининг жадал ривожланиши кузатилмокда. 2018 йил охирида 32,4 минг Хитой фукароси Узбекистонга ташриф буюрди (+ 27%, 2017 йилда - 25,5 минг киши).

Бугунги кунда туристик сохаси иктисодий ривожланишнинг тизимли драйвери саналади. Туризм саноатида тажриба ва илгор амалиёт билан алмашиниш максадида 2018 йилда Самаркандда ташкил этилган "Буюк Ипак йули" халкаро туризм университети майдонидан фойдаланиш хам мухим ахамиятга эга.

Хитойда тахсил олаётган Йулчибой Каласов, Бобур Неков, Юлия Тен, Шахзод Очилов, Рахим Бахромов, Тимур Хидаяров, Равшан Тургунов, Абдулатиф Юнусов, Дилшод Батиев, Одилжон Атабаев каби юзлаб узбекистонлик талаба ёшлар Узбекистоннинг туризм салохиятини хорижда

кенг таргиб килишда фаоллик курсатиб келишмокда. Хусусан, 2019 йилда Пекин технологиялар институтида утказилган "Халкаро маданият куни" тадбири доирасида Узбекистоннинг туризм салохияти таргиб этилди.

Сунги йилларда Узбекистоннинг туризм салохияти халкаро рейтингларда сезиларли даражада юкорилаб бураётганини жахон оммавий ахборот воситаларида мамлакат номининг тез-тез кайд этилиши хам тасдиклайди.

Хусусан, 2017 йилда Хитойда нашр этиладиган "Diplomat Magazine" журнали, "Psearcher" ноширлик компаниясининг веб-сахифаси хамда "Travel and Leisure" журналида Узбекистон - саёхат учун энг яхши жой этиб кайд этилгани хитойликларга ижобий таъсир курсатиб, юртимизга ташриф буюришларига катта кизикиш уйготмокда.

Хулоса килиб айтганда, Узбекистон Республикаси ва Хитой Халк Республикаси уртасидаги турли даражаларни камраб олган бугунги муносабатлар очикликка ва ишончли мулокотга асослангани билан изохланади. Барча сохалардаги икки томонлама алокаларнинг баркарор усувчанлиги хисобга олинадиган булса, шуни тула ишонч билан кайд этиш мумкинки, Узбекистон ва Хитой уртасидаги халк дипломатияси алокалари узаро манфаатли хамкорликнинг янада чукурлашишига хамда янги мазмун билан бойишига хизмат килади.

Узбекистон ва Хитой уртасидаги муносабатлар янги имкониятлар ва кенг истикболга эга. Халк дипломатияси давлат муносабатларини ривожлантириш учун асос хисобланади.

Узбекистонда синологлар (хитойшунос) етишмаслиги туфайли илмий хамда оммабоп нашрларда Хитой хакида тахлилий маколалар жуда кам. Вахоланки, Узбекистон-Хитой вектори мамлакатимиз иктисодиёти учун тобора катта ахамият касб этмокда ва хамкор Хитой Халк Республикаси хакида етарлича маълумотга эга булишни талаб килади. Хрзирда Хитойда Марказий Осиё давлатларини урганувчи 20 тадан ортик тадкикот институтлари, университет факультетлари ва кафедралар уз фаолиятини юритмокда. Бирок, Узбекистонда бу каби ишларни самарали деб булмайди.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. "Инвестицияларни рагбатлантириш ва узаро химоя килиш тугрисида" хукуматлараро битим http:// uzbekistonovozi.uz

2. УзРВМ ММХМДА^ ЖА) //Осиё ва Тинч океани мамлакатлари билан алокалар булими "Хитой" жилдининг узбек-хитой муносабатлари. Савдо-иктисодий хамкорлик. 6 варак.

3. Umirdinov A. Nagoya iqtisodiyot universiteti (Yaponiya), Biznes huquqi fakulteti professori, «Buyuk kelajak» ekspertlar kengashi a'zosi. // Xitoy nimani istayapti? «Bir makon, bir yo'l» loyihasidan umidlar va xavotirlar https://kun.uz.

4. Shavkat Mirziyoyev Bir makon, bir yo'l xalqaro forumida nutq so'zladi https://uza.uz/oz/posts/shavkat-mirziyoyev-bir-makon-bir-yo-l-xalqaro-forumida-nutq--15-05-2017

5. O'zbekiston - Xitoy tadqiqot institutlari hamkorlikni mustahkamlaydi. https: //kknews. uz/oz/24503. html

6. Нуруллаева Ш.Ф. Развитие сотрудничества между Узбекистаном и Китаем через призму укрепления культурно-гуманитарных основ взаимопонимания между народами двух стран: история и современность //. // www.isrs.uz

7. "Узбектуризм" МК ЖА. - Узбекистон - Хитой хамкорлиги тугрисидаги маълумот. 1 - варак.

8. O'zaro ishonch va manfaatdorlik - strategik sheriklikning asosiy tamoyillari https://uza.uz/oz/posts/o-zaro-ishonch-va-manfaatdorlik-strategik-sheriklikning-asos

9. Хитойнинг Пекин шахрида ватандошларимиз томонидан Узбекистоннинг туризм салохияти таргиб этилди https://uzbektourism.uz.

10. Xitoyning-psearcher-nashri-xalqaro-maqom-san-ati-anjumani-haqida http://uzbekistan-geneva.ch/.html

11. Nasirova, S. A. (2020). CONCEPTS OF Ф! &Ш" CHINESE DREAM" AND Щ ЛИ" COMMUNITY OF THE ONE FATE OF HUMANITY"-A LINGUISTIC AREA. Journal of Central Asian Social Studies, 7(01), 05-14.

12. Хашимова, С. (2019). On some features of teaching foreign language for students of non-philological areas at the initial stage. Евразийское Научное Объединение, (1-6), 334-338.

13. Mirzakhmedova, K. V. (2021). Comparative Analysis of General Words-Terms In Persian and Uzbek Languages. Psychology and Education Journal, 58(1), 10501056.

14. Omonov, Q. S. (2019). THE WAYS OF OFFICIALISATION OF THE DOCUMENTS AND THE PROBLEM OF LEGITIMIZATION OF THE TEXT. Научные вести, (7), 43-51.

15. Abdullaevna, N. S. (2020). Lexical-semantic and cognitive specifics of political discourse (based on si jinping's speeches). ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 1086-1092.

16. Abdullayevna, H. S. (2020). Peculiarities of the formation of animated nonsignificant using suffixing in the modern chinese language. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 1504-1511.

17. Nadira, K. (2017). The problem in translation from Japanese to Uzbek in the novel" A Wild Sheep Chase"-Focusing on Politeness. Literary Imagination, 19(3), 760-771

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.