Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ДАВЛАТ МУЗЕЙИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТГАН АРХЕОЛОГ-ОЛИМЛАР'

ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ДАВЛАТ МУЗЕЙИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТГАН АРХЕОЛОГ-ОЛИМЛАР Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

290
118
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
музей / илмий ходим / археолог / археология / экспедиция / манзилгоҳ / фонд / коллекция / сопол парчалари / museum / researcher / archeologist / archeology / expedition / location / fund / collection / pottery fragments

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Сарвар Боймирзаев

Ушбу мақолада Ўзбек археологиясининг тарихида ўчмас из қолдирган, шу билан биргаликда Ўзбекистон тарихи давлат музейида фаолият юритган М.Э. Массон, Т. Мирғиѐзов, Л.И. Албаум, Ю.Ф. Буряков, К.Алимов, Ў. Алимов, Н. Ахунбабаева, М.Э. Воронес, Б. А. Латинин, В.И. Спришевский, К.А. Шахурин сингари археолог-олимларнинг тадқиқотлари натижасида Ўзбекистон тарихи давлат музейининг археология фондини бойитилиши ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCIENTISTS-ARCHEOLOGISTS WORKING IN THE STATE MUSEUM OF HISTORY OF UZBEKISTAN

This article deals with such famous scientists who have left an indelible mark on the science of archeology of Uzbekistan, such as M.E. Masson, T. Mirgiyazov, L.I. Albaum, Yu.F. Buryakov, K. Alimov, U. Alimov, N. Akhunbabaeva, M.E. Voronets, B.A. Latinin, V.I. Sprishevsky, K.A. Shakhurin, as a result of scientific research of which the archaeological fund of the State Museum of the History of Uzbekistan was replenished and enriched

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ДАВЛАТ МУЗЕЙИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТГАН АРХЕОЛОГ-ОЛИМЛАР»

УЗБЕКИСТОН ТАРИХИ ДАВЛАТ МУЗЕЙИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТГАН

АРХЕОЛОГ-ОЛИМЛАР

Сарвар Боймирзаев

Узбекистан тарихи давлат музейи илмий ходими sarvar94dilbar97@gmail. com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбек археологиясининг тарихида учмас из колдирган, шу билан биргаликда Узбекистон тарихи давлат музейида фаолият юритган М.Э. Массон, Т. Миргиёзов, Л.И. Албаум, Ю.Ф. Буряков, К.Алимов, У. Алимов, Н. Ахунбабаева, М.Э. Воронес, Б. А. Латинин, В.И. Спришевский, К.А. Шахурин сингари археолог-олимларнинг тадкикотлари натижасида Узбекистон тарихи давлат музейининг археология фондини бойитилиши хдкида фикр юритилган.

Калит сузлар: музей, илмий ходим, археолог, археология, экспедиция, манзилгох, фонд, коллекция, сопол парчалари.

SCIENTISTS-ARCHEOLOGISTS WORKING IN THE STATE MUSEUM OF

HISTORY OF UZBEKISTAN

Sarvar Boymirzayev

Researcher in state museum of history of Uzbekistan sarvar94dilbar97@gmail.com

ABSTRACT

This article deals with such famous scientists who have left an indelible mark on the science of archeology of Uzbekistan, such as M.E. Masson, T. Mirgiyazov, L.I. Albaum, Yu.F. Buryakov, K. Alimov, U. Alimov, N. Akhunbabaeva, M.E. Voronets, B.A. Latinin, V.I. Sprishevsky, K.A. Shakhurin, as a result of scientific research of which the archaeological fund of the State Museum of the History of Uzbekistan was replenished and enriched

Keywords: museum, researcher, archeologist, archeology, expedition, location, fund, collection, pottery fragments.

КИРИШ

Музей сузи - юнонча музаларга багишланган жой деган маънони билдириб, моддий-маънавий ёдгорликларни туплаш, саклаш, урганиш ва таргиб килиш ишларини амалга оширувчи илмий маърифий муассасадир. Узбекистонда биринчи музей 1876 йил 12 июлда Тошкент музейи номи остида ташкил этилган. Кейинги йилларда музей яъни 1800 йилда "Тошкент жамоатчилик музейи", 1883 йилда кутубхона билан бирлаштирилиб "Туркистон жамоат кутубхонаси ва музейи", Октябрь тунтарилишидан сунг "Туркистон халклари улка музейи", 1925 йилдан "Урта Осиёнинг асосий музейи", 1930 йилда "Урта Осиё тарихи ва революцияси музейи", 1943 йилда Уз ФА ССР "Узбекистон халклари тарихи музейи", 1969 йилдан ёзувчи М.Т. Ойбек номи билан юритилган. Вазирлар Махкамасининг 1992 йил 21 апрелдаги 203-сонли карорига биноан В.И.Ленин музейининг Тошкент филиали ва М.Т. Ойбек номидаги Узбекистон халклари тарихи музейи тугатилиб, уларнинг негизида Уз ФА хузуридаги Узбекистон тарихи давлат музейи ташкил этилди бугунги кунгача шу ном билан атаб келинмокда.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТАДОЛОГИЯ

Минг йиллик тарихимизга оид археологик топилмаларни халкимизга, бутун дунёга курсатиш ва келажак авлодга етказиб беришда Узбекистон тарихи давлат музейининг урни бекиёсдир. ХХ асрда музей ишига алохида эътибор каратила бошлади. Бу даврда музей бир нечта булимларга булинди. Х,ар бир булим уз йуналишида муайян ютукларга эришди. Жумладан, археология булимига назар ташласак, археолог-олимларимиз томонидан археологик ёдгорликлардан топилган буюмлар юртимиз тарихини курсатиш билан биргаликда музейнинг экспонатлари уртасида алохида кимматлилик жихатидан ажралиб туради. Музейда сакланаётган археологик фондларни урганиш натижасида шу нарса аник булдики, топилган археологик материалларни музейга топширган археолог-олимларнинг купчилиги Узбекистон тарихи давлат музейида фаолият юритган. Улардан баъзи бирларининг илмий фаолияти хакида фикр юритамиз.

1923 йилда Турккомстарис буйруги билан, Самкомстариснинг археология булими рахбари М.Э. Массон Урта Осиё бош музейи археология булими бошлиги лавозимига утказилган ва 1929 йилгача фаолият юритган. Уша даврда археология булими фаолиятини ташкиллаштириш, археологик ва нумизматик коллекцияларнинг бойитилиши хамда уларнинг кайд этилишида унинг

хизматлари катта булди. Тарих фанлари доктори, археолог М.Э. Массон илмий фаолияти давомида Корамозор тогини Охангарон худудида, Сумбара (Туркманистон), Талас водийларида (Киргизистон) казишма ишларини олиб борган. 1936-1938 йилларда Термиз археологик комплекс экспедицияси (ТАКЕ) га, 1945 йилда Жанубий Туркманистон археологик комплекс экспедицияси (ЖТАКЕ) га, 1963 йилда Кеш археологик-топографик экспедецияси (КАТЕ) га рахбарлик килган. Тадкикотлар натижасида топилган топилмалар юртимизнинг урта асрлар даврини ёритишда мухим ахамият касб этади.

Музей тарихида учмас из колдирган яна бир археолог бу - Турди Миргиёзовдир. У археологик топилмаларни сотиб олиш ва музей фондларида саклашга доир жуда куп ишларни амалга оширган. Миргиёзов музейда археолог булиши билан биргаликда реставратор лавозимида хам ишлаган. Музей фондларини тартибга келтириш, бундан ташкари кургазмаларни ташкил этишда хам фаол иштирок этган. У М.Э. Массондан ташкари бир катор олимлар: Я.Г. Гуломов, А.Ю. Якубовский, В.А. Шишкин, А.И. Тереножкин билан хам бирга фаолият олиб борган.

Узбек археологиясини ривожланишига узининг бекиёс хизматларини кушган археолог Л.И. Альбаум 1975-1995 йилларда музейда катта илмий ходим лавозимида ишлаган. Фаолияти давомида бир нечта археологик ёдгорликларни урганган. Олим томонидан топширилган археологик топилмалар Узбекистон тарихи давлат музейи археология фондининг бир нечта коллекцияларида жамланган. Тупланган археологик материаллар кадимги ва урта асрларда Сурхондарё вилояти ахолисининг турмуш-тарзи ва маданиятини урганишда мухим манба булиб хизмат килади.

Археология сохасида салмокли фаолият юритган археолог-олимларимиздан яна бири Буряков Юрий Феодорович булиб, у 1956-1965 йилларда Узбекистон халклари тарихи музейида кичик, катта илмий ходим, илмий ишлар буйича директор уринбосари лавозимларида ишлаган. ЮНЕСКО билан хамкорликда ташкил этилган "Буюк ипак йули- халкларнинг мулокот йули" лойихасида фаол иштирок этган.

Музейда ака-ука археологлар хам фаолият юритган булиб, акаси Алимов Комил Адилович 1971-1981 йилларда кичик илмий ходим лавозимида ишлаган. Фаолияти давомида зардуштийларга тегишли наусни тиклаш ишларида фаол катнашган. 1972 йилда укаси Уткир Алимов билан биргаликда кадимги Кавардан (Тошкент вилояти) манзилгохини тадкик этиш натижасида кулга киритилган 605 дона топширилган археологик топилмалар 219-сонли

коллекция таркибига киритилган. 1979-1980 йилларда укаси О. Алимов билан биргаликда ушбу манзилгохда кайта казиш ишларини олиб борган. Топилган 153 та топилма музей археология фондининг 332-сонли коллекциясидан урин олган.

Алимов Уткир Адилович 1988-1996 йилларда катта илмий ходим булиб ишлаган. 1971-йилда Самарканд вилоятидаги Амир Темурнинг Боги Дилкушо ва Боги Давлатобод богларини урганган. Музейга топширган 2 та топилма 303-сонли коллекция таркибига киритилган.

Ахунбабаева Назира Исмаиловна 1983-1996 йилларда илмий ходим булиб ишлаган. Кадимги Марв шахри худудида, Самарканд вилояти Каттакургон тумани Октош манзилгохида, хамда Туктагул сув омборларида Сурхондарё вилояти Термизда археологик тадкикот ишларини олиб борган. Музей фондидаги Катта Фаргона канали, Тошкент вилояти худудидаги археологик манзилгохларни каталогини тузишда рахбарлик килган.

Уз мехнат фаолиятини Узбекистон тарихи давлат музейи билан боглаган археологлардан бири, Воронец Максимилиан Эммануилович булиб, у 19441954 йилларда музейида фаолият юритган. У икки томлик "Узбекистон халклари тарихи" асарни муаллифларидан биридир. 1939 йилда 300 дан ортик Тошкент вилоятидаги археологик объектларни аниклаб, археологик харитасини тузган. 1939 йилнинг ёзида Э.Г. Оболдуев билан бирга Фаргона водийсининг йул харитаси - Сар-Кургон-Сух-Хайдаркон-Шохимардон йуналишини ишлаб чиккан. Унинг рахбарлиги ва ташаббуси билан тарих музейининг "Трудов" туплами нашр этилган.

Латинин Борис Александрович 1930 йилдан музейда фаолият юрита бошлаган. 1933-1934-йилларда Фаргона водийсини сув ва электр стансиялари буйича илмий тадкикот ишларини олиб борган. Биринчи булиб Фаргонадаги сунгги бронза даврига тегишли Элатан ёдгорлигини урганган.

Археология сохасида узининг салмокли мехнати билан из колдирган археологлардан яна бири Спришевский Виктор Исидорович булиб, у 1946 -1953 йилларда Узбекистон халклари тарихи музейида оммавий уйинлар ташкил этувчи, илмий котиб, кичик илмий ходим лавозимларида ишлаган.

Шахурин Константин Александрович 1960-1965 йилларда Узбекистон халклари тарихи музейида кичик илмий ходим булиб ишлаган. Мутахассислиги реставратор булиб, фаолияти давомида Сурхондарё вилоятининг Каразитепа, Зангтепа, Караултепа, Далварзинтепа худудларини урганишда иштирок этган. Илк урта асрларга оид Чорвок сув омбори якинидаги Ниёзтепани урганган.

НАТИЖАЛАР

М.Е. Массон томонидан Киргизистонннинг Узган туманида 1927 йилда археологик тадкикот олиб борилиши натижасида топилган 41 дона сопол буюм кисмлари музейга топширилиб, 137-сонли археологик коллекцияга киритилган. 138-сонли коллекцияга 1928 йилда Т. Миргиёсов билан Туйтепани урганиш натижасида топилган 154 дона сопол идиш кисмлари киритилган. 144-сонли коллекцияга 24 дона Октепа худудидан топилган сопол буюм парчалари сакланмокда. 202-сонли коллекцияда эса 96 дона "Чиннихона"-Мирзо Улугбек саройининг меморий манзарасига оид топилмалар сакланмокда.

Турди Миргиёсов илмий фаолияти давомида куйидаги коллекцияларни музейнинг археология фондига топширган. 10-сонли коллекцияда дона Коракум чулидан топилган сопол идиш парчалари, 146-сонли коллекцияда Каффол-Шоший кабристони якинидан топилган 8 дона сопол буюм кисмлари сакланмокда. 158-сонли коллекциядан 46 дона Туркманистоннинг Анов Масжидидан топилган сопол буюм парчалари жой олган. 159-сонли коллекцияда Кашкадарё вилоятининг Ковчин кишлогидан топилган 12 дона меъморий куринишни акс эттирувчи сопол буюм парчалари, 160-сонли коллекцияда Тошкентнинг Хадра майдонидан топилган 32 дона сопол буюм парчаси, 161-сонли коллекцияда Кашкадарё вилояти Турткул кишлогидан топилган 2 дона меморий декорация туплами жамланган. 161А, 162-сонли коллекцияларда Кашкадарё вилояти Бешкент шахарчасидан топилган 15 дона сопол буюм кисмлари, 163-сонли коллекцияда Кашкадарё вилояти Карши туманидан топилган 15 дона сопол буюм парчалари, 221-сонли коллекцияда Кашкадарё вилоятининг кадимги Косон кургонидан топилган 39 дона сопол буюм парчаси, 222-сонли коллекцияда Кашкадарё дарёсидан 10 км. гарбдаги кадимги Косон шахридан топилган 11 дона сопол булаги урин олган. 223-сонли коллекцияда Киргизистоннинг Садиркургон ахоли пункти харобаларидан топилган 75 дона сопол буюм парчалари, 224-сонли коллекцияда Туркманистоннинг Анов худудидан топилган 47 дона дехкончиликка оид сопол буюм кисмлари сакланмокда. 225-сонли коллекцияда Тошкент вилоятининг Тавкоттепа харобаларидан топилган 37 дона сопол буюм кисмлар, 252-сонли коллекцияда Сурхондарё вилояти Термиз туманидан топилган 127 дона сопол буюм кисмлари, 254-сонли коллекцияда 135 дона Тошкент канали курилишида ишлатилган археологик топилмалар сакланмокда. Юкорида санаб утилган коллекциялар Туркманистон, жанубий Узбекистон ахолисининг урта

асрлардаги ижтимоий хаёт тарзини ёритиш учун мухим археологик манба булиб хизмат килади.

Л.И. Альбаумга тегишли 184-сонли коллекцияда 1964 йилда сунгги бронза ва илк темир даврига оид Кучуктепа ёдгорлигидан олиб борилган экспедиция натижасида кулга киритилган 160 дона археологик буюмлар сакланмокда. 1950-1954 ййилда урганган Сурхондарё вилояти Хайрободтепадан топилган 216 та археологик материаллар 214-сонли коллекцияга киритилган. 215-сонли коллекцияга 1950-1952 ййда Сурхондарё вилояти Зартепа худудини урганиш натижасида топилган 200 та археологик материаллар киритилган. 1953 йилда Сурхондарё вилояти Болаликтепа ёдгорлигидан топилган 12 дона археологик топилмалар музей археология фондининг 217-сонли коллекциясида сакланмокда. 248-сонли коллекцияга Сурхондарё вилояти кадимги Чаёнтепадан 1956 йилда топилган 13 та археологик топилмалар киритилган. Фаёзтепа буддавийлик ёдгорилиги 19681973 йилларда урганилиб ундан топилган 577 та археологик буюмлар 274-сонли археологик коллекцияда жамланган. Сурхондарё вилояти Эски Термиз шахридан топилган 93 та Сопол кувур парчалари 284-сонли коллекциясида тупланган. Археолог томонидан 1986 йил Сурхондарё вилояти Чингизтепа ёдгорлигидан урганганилган булиб, у ердан 1140 дона архектуравий декор ва бошка археологик топилмалар топилган ва 286-сонли коллекциясига киритилган. 290-сонли коллекцияда эса 1980 йилда урганган Сурхондарё вилояти Эски Термиздан топилган XII-XIV асрларга оид 124 та сопол идиш парчалари сакланмокда. 1956-1958 йиллларда урганган Сурхондарё вилоятидаги VI-VII асрларга оид Жумалактепа ёдгорлигидан топилган ёкиб юборилган ёгочдан ясалган 3 та хайкал парчаси ва археологик топилмалар 297-сонли коллекцияга киритилган. 1962 йилги археологик тадкикотлар натижасида VII-VIII асрларга оид Сурхондарё вилояти Зангтепа калъасидан 66 дона санскрит тилида ёзилган кайин парчаси топиб урганилиб 300-сонли коллекциясида сакланмокда. Археолог-олимнинг тадкикотлари натижасида топилган ашёлар Сурхондарёнинг утмишини бир нечта номаълум сахифалари очиб берди. Тадкикотлари ичида христианлик ибодатхонаси топилиши юртимизда турли динларга эътикод килган халкларни яшаганлигидан далолат беради.

Археолог-олим Буряков Юлий Феодорович томонидан музейга топширилган топилмалар музей асосий фондида куйидаги коллекция номерлари остида сакланмокда: 96-сонли коллекцияда 1965 йилдаги казишма

ишлари натижасида Биричмулладан топилган 302 та археологик топилмалар, 97-сонли коллекцияда Пскемтепадан топилган 74 та археологик топилмалар жамланган. 98-сонли коллекцияда 1964-йил урганган Тошкент вилоятида жойлашган Кадимги Турткултепа 1 -П. дан топилган 31 дона археологик материаллар, 99-сонли коллекцияда 1964-1965 йилларда Кадаваттепа ёдгорлигидан топилган 189 дона археологик топилмалар сакланмокда. 241 -сонли коллекцияда 1960 йилда Наугарзонсой-Охангарондан топилган 1 та сопол буюм, 266-сонли коллекцияда эса Мингурик ёдгорлигида Д.Г. Зилпер билан 1953-1957, 1958-1959, 1962 йиллар давомида ташкил этилган казиш ишлари натижасида кулга киритилган 379 та археологик топилмалар сакланмокда. 268-сонли коллекцияда С.Х.Ишонхужаева билан 1957-йилда Оккургон, Канка ва Шохрухиядан туплаган 121 та сопол буюмлар жамланган. 272 -сонли коллекцияда Урта асрлардаги Тункат-кадимги Илок шахри урнидан С.Х.Ишонхужаева билан 1959-1960 йилларда туплаган 732 та археологик топилмалар, шунингдек, 301-сонли коллекцияда 1973-йилда Шохрухия шахри урнидан топган 99 та археологик материаллар тупланган. Ушбу коллекцияларда сакланаётган археологик топилмалар Тошкент вилояти ахолисининг маданиятини ёритишда алохида ахамиятга эга.

М.Э. Воронец 1950 йилда Помир-Фаргона археологик экспедициясига рахбарлик килган ва 1298 та археологик топилма музейга топширган. Улар 261, 262-сонли коллекциялардан урин олган. Бундан ташкари музей кургазмаларини ташкил этишда фаол иштирок этган. 1951 йилда Помир-Фаргона археологик экспедициясини давом эттирилган. Фаргона водийси ва Киргизистонда жойлашган Кулпаксойдаги Мугхона, Учинаурсой, Сарколсойдан 1643 та археологик топилма музейга топширган булиб, 263-сонли коллекция таркибидан жой олган. М.Э. Воронецнинг археологик фаолияти асосан Фаргона водийси ва унга туташ худудлар билан боглик булиб, тупланган топилмалар бизга Фаргона водийси ва унга ёндош худудлар тугрисида тулаконли маълумотларга эга булиш имконини беради.

В.И. Спришевиски 1946 йилда Я. Гуломов билан Коракалпогистондаги Жонбозкалъа 4б, 5, 6 ёдгорлигини урганиш давомида топилган 96 та археологик топилма музей археология фондининг 90 - сонли коллекциясидан жой олган. 1953 йилда феодализм ва археология фонди рахбари, 1960-1974 йилларда катта илмий ходим булиб ишлаган. Хоразм археологик экспедициясига рахбарлик килиб, Жонбозкала-4 ва Тупроккала шахрини, 1947 йил Тешиктепа (Тошкент), 1948 йилда Улугбек расадхонасини, 1948 йилда

Тошкент шахри Олмазор туманидаги мил. II асрга оид кабристонини урганган, 1950 йилда Чотколдаги кадимги манзилгохларда текширув ишларини олиб борган, 1950-1951 йилларда бронза даврига оид Бухоро вилоятидан топилган Зомонбобо кабристонида, 1951-1952 йилларда Бухоро вилоятидаги Кизил-кирда илмий тадкикот ишларини олиб борган. 1950-1951 Фаргона водийсидаги сунгги бронза даврига тегишли (мил.авв II мингйиллик) Чуст ва мил. II асрга оид кабристонида М.Э.Воронец билан казиш ишларини амалга оширган. Экспедицияда топилган 14 та топилма музей археология фондининг 259 -сонли коллекцияда сакланмокда. 1953-1961 йилларда Чуст археологик экспедициясини бошкарган. 1956 йилда Корамозор шахридан топилган 22 та археологик топилма музей археология фондининг 264-сонли коллекция китобига киритилган, 1961 йилда Бошбулокдан 4 та археологик топилма музей археология фондининг 93-сонли коллекциясида сакланмокда, 1961 йилда Терговчи манзилгохидан топилган 3 дона сопол буюм музей археология фондининг 94-сонли коллекция китобига киритилган. 1963-64 йилларда Тошкент вилояти Хужакент туманида жойлашган Коронкултепа манзилгохидан топилган 225 дона топилма 85-сонли коллекциясида сакланмокда. 1965 йилда Афросиёбни, шу йили Сирдарё буйидаги Сарлитошкалъа (Хоразм вилояти) худудида жойлашган булиб, топилган 7 та топилма 210-сонли коллекциясига коллекцияга киритилган, 1971 йилда Киндиктепадан топилган 18 та археологик топилма 228-сонли коллекциясидан жой олган. 1978-1982 йилларда мил.авв. IV-III асрларга тегишли Шоштепани казиш ишларини давом эттирган. Археолог томонидан топиб урганилган ушбу манзилгохлар юртимизнинг кадимги даври маданиятини урганишда мухим ахамият касб этади.

МУХ,ОКАМА

Археолог К.А. Шахурин томонидан Ниёзтепадан топган 42 та археологик топилма музейнинг археология фондининг 77-сонли коллекциясида сакланмокда. Фаргона водийсидаги бронза даврига оид Акбаробод ва Язтепани тадкик этган. 1955 йилда Сурхондарё вилоятини урганиб 25 дона сопол парчаларини музейга топширган. У 270-сонли коллекция таркибига киритилган. К.А. Шахурин томонидан топширилган ушбу археологик коллекциялар илк урта асрларда Сурхон вохаси ва Чорвок сув омбори атрофида истикомат килган ахолисининг турмуш тарзи хакида маьлумот беради.

Архолог Л.И. Альбаум томонидан Кучуктепа ёдгорлигини урганилиши натижасида топилган топилмалар орасида ахоли яшаш манзилгохини топилиши

алохида ахамият касб этади. Бундан ташкари сопол идишлар, бронза пичоклар, камон учлари, суяклар топилган. Сопол идишларнинг бир нечтаси реставрация килинган

Биз юкорида келтириб утган топилмалар орасида алохида диккатга савовори хамда музейга ташрифчиларни купрок жалб этадиган торилма бу -буддавийлик дини билан боглик булган экспонатлардир. Бу топилмалар орасида энг диккатга сазоворлари Айритом манзилгохи хамда Фаёзтепа ёдгорлигидан топилган буддавийлик хайкалларидир. Узбекистоннинг жанубий худуди антик даврда Буддизм марказларидан бири булганлигини тасдикловчи бир нечта буддизм динига оид хайкаллар топиб урганилган.

ХУЛОСА

Археология фонди Узбекистон тарихи давлат музейининг асосини ташкил этади. Музейининг 145 йиллик фаолияти давомида купгина археологлар фаолият юритиб келмокда. XX асрнинг 90 йилларигача фаолият юритган, юкорида биз илмий фаолияти тугрисида фикр юритган археологлар музейда фаолият юритган даврда археология фондини мунтазам тулдириб боришга ва ривожлантиришга алохида эътибор каратган. Ушбу археологлар фаолияти давомида амалга оширган илмий тадкикот ишлари натижасида узбек давлатчилигининг ташкил топишига оид бир канча саволларга жавоб топиш мумкин. Уларнинг илмий фаолияти бугунги кунда музей археологлари томонидан давом эттирилмокда.

Юкорида фикр юритилган археологлар томонидан урганилган архологик худудлардан топилган купгина топилмалар уша худуд ахолисини ижтимоий-иктисодий хаётини, маданий, диний карашларини кандай булганлигини урганишда мухим манба булиб хизмат килмокда.

REFERENCES

1. Альбаум Л.И. некоторые культовые предметы из раскопок Балалык-тепе / КСИЭ АН СССР. Вып. 30. М., 1958.

2. Бурьяков Ю.Ф. археологические материалы по истории Тункета и Абрлыга, в сб.: материалы по истории Узбекистана, Ташкент, Изд-во "Фан" УзССР, 1966.

3. Воронец М.Э. Каменное изображение змеи из кишлака Сох Ферганской области. / КСИИМК. Вып. 61. М.,1956.

4. Глас Ю.И Музеи Ташкента, Т:, "Узбекистан", 1983. стр 77.

5. Левтеева Л.Г., Миносянц В.С "Эхо ушедних епох" Тошкент, 2017. стр 290.

6. Массон М.Е. Из воспоминаний среднеазиатского археолога. Т.,1954.

7. Узбекистон миллий энциклопедияси. "Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти" Тошкент, 6 том, 2003. 703 бет.

8. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1992 йил 21 апрельдаги 203-сонли "Узбекистон тарихи давлат музейини ташкил этиш тугрисида"ги карори.

9. Уз ФА Узбекистон тарихи давлат музейи археология туплами.-T.: "Silk road media" • "East star media", 2020. 444 бет.

10. Узбекистон тарихи музейи археология фондининг 67, 85, 90, 93, 94, 96, 97, 98, 99, 137, 138, 144, 146, 158, 159, 160, 161, 161А, 162, 163, 184, 202, 210, 214, 215, 217, 219, 221, 222, 224, 225, 228, 241, 248, 252, 254, 259, 264, 266, 268, 272,274, 284, 286, 290, 297, 300, 301, 303, 332 сонли коллекция китоблари.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.