Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЖАМИЯТИ ВА ПАРЛАМЕНТ ҲАЁТИДА АЁЛ ДЕПУТАТЛАРНИНГ ЎРНИ'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЖАМИЯТИ ВА ПАРЛАМЕНТ ҲАЁТИДА АЁЛ ДЕПУТАТЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
53
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
аёл / жамият / парламент / депутат / гендер / тенглик / ҳимоя / соғлиқ / Ўзбекистон. / woman / society / parlament / deputies / gender / equality / protection / health / Uzbekistan.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — D. Qurbanova

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси жамияти ва парламент ҳаётида аёлларнинг ўрни тўғрисидаги фикр ва мулоҳазалар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ROLE OF WOMEN DEPUTIES IN THE SOCIETY AND PARLAMENT OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTON

This article presents opinions and considerations about the task of women in the society and parlament of the Republic of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЖАМИЯТИ ВА ПАРЛАМЕНТ ҲАЁТИДА АЁЛ ДЕПУТАТЛАРНИНГ ЎРНИ»

 2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЖАМИЯТИ ВА ПАРЛАМЕНТ ^АЁТИДА АЁЛ

ДЕПУТАТЛАРНИНГ УРНИ ^урбанова Дилрабо Шерипбоевна

Хоразм вилояти ХТХ^ТМОХМ "Ижгимоий-икгисодий фанлар мегодикаси" кафедраси кагга укигувчиси, гарих фанлари буйича фалсафа докгори https://doi.org/10.5281/zenodo.6983338

Аннотация. Ушбу мацолада Узбекистон Республикаси жамияти ва парламент щётида аёлларнинг урни тугрисидаги фикр ва муло^азалар келтирилган.

Калит сузлар: аёл, жамият, парламент, депутат, гендер, тенглик, щмоя, соглиц, Узбекистон.

РОЛЬ ЖЕНЩИН-ДЕПУТАТОВ В ОБЩЕСТВЕ И ПАРЛАМЕНТЕ РЕСПУБЛИКИ

УЗБЕКИСТАН

Аннотация. В данной статье представлены мнения и комментарии о роли женщин в обществе и парламенте Республики Узбекистан.

Ключевые слова: женщина, общества, парламент, депутат, гендер, равенство, защита, здоровье, Узбекистан.

ROLE OF WOMEN DEPUTIES IN THE SOCIETY AND PARLAMENT OF THE

REPUBLIC OF UZBEKISTON

Abstract. This article presents opinions and considerations about the task of women in the society and parlament of the Republic of Uzbekistan.

Keywords: woman, society, parlament, deputies, gender, equality, protection, health, Uzbekistan.

КИРИШ

Бугунги кунда мамлакагимизда илм-фан, гаълим-гарбия, согликни саклаш, маданияг ва санъаг сохдларида мех,наг килаёгганларнинг 72 фоизи - шунга эъгибор беринг, 72 фоизи - айнан хогин-кизлардир[1].

Жамиягимизда аёллар ва эркаклар генглиги борасида бир кагор ^онунлар[2] хдмда карорлар кабул килинди [3].

Мух,гарам Президенгимиз Шавкаг Миромонович Мирзиёев рах,намолигида хогин-кизларнинг ижгимоий-сиёсий фаоллигини ошириш, саломаглигини мух,офаза килиш, ингилиш ва гашаббусларини куллаб-кувваглаш, уларга муносиб мех,наг ва яшаш шароигларини ярагишга алох,ида эъгибор карагилмокда.

Шавкаг Мирзиёев Бирлашган Миллаглар Ташкилоги Бош Ассамблеясининг 75-сессиясидаги нугкида бугун дунёдаги ва мингакадаги муаммолар хусусида Узбекисгоннинг сиёсий ёндашуви аник ва геран ёригиб берилди.

Ушбу гарихий нугкда гендер генглиги ва хогин-кизларга эъгибор масаласи алох,ида гилга олинганлиги, хогин-кизлар хдк-хукукларини х,имоя килишда халкаро даражада илгари сурилган окилона сиёсаг намунасидир.

Бинобарин, Президенгимиз уз нугкларида гендер генглик сиёсаги мамлакагда усгувор масалага айлангани, хогин-кизларнинг давлаг бошкарувидаги урни габоро кучаяёггани, янги парламенгда аёл депугаглар сони икки бараварга купайгани хдкида билдирган фикрлари Узбекистан Республикасида яшаёгган х,ар бир аёл учун фахр х,исобланади.

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Х,акикатдан хам сунгги йилларда мамлакатимизда гендер тенглик сиёсати устувор масалага айланди. Аёлларнинг хукук ва манфаатларини химоя килиш буйича олиб борилаётган ишлар Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг баркарор тараккиёт дастурининг энг асосий тамойилларига мос равишда олиб борилмокда. Зеро, БМТнинг баркарор тараккиёт дастурида хотин-кизларнинг ижтимоий-сиёсий сохаларда фаол иштирок этишини таъминлаш масаласи алохида урин олган.

Давлатимиз рахбарининг гендер тенглик борасида олиб бораётган окилона сиёсати туфайли бугун хар бир аёл калбида нафакат сиёсий фаол булиш, балки мамлакатимизда амалга оширилаётган ислохотларда бевосита иштирок этиш иштиёки жуш урмокда. Сабаби, сунгги йилларда хотин-кизларнинг давлат бошкарувидаги урни ва салохиятига катта ишонч билдирилмокда.

Янги Парламентимизда аёл депутатлар сони икки баробарга купайгани, Олий Мажлис Сенати раиси хотин-кизлар вакили эканлиги, туманларда аёл хокимлар фаолият олиб бораётгани нафакат минтакамизда, балки халкаро микёсда ижобий бахоланмокда. ^увонарлиси, бу сохада амалга оширилаётган амалий ишлар хукукий жихатдан мустахкамланиб бораётир.

Умуман олганда, мамлакатимизда аёллар масалалари буйича олиб борилаётган ислохотларни халкаро майдонда баралла айтилиши, узбек аёлининг эркин, хукуклари кафолатланган, химояланган давлатда яшаётганини яна бир бор тасдигидир [4].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги "Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва оила институтини мустахкамлаш сохасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5325-сонли Фармонининг кабул килинганлиги бунинг ёркин ифодасидир.

Шу уринда айтиб утиш жоизки, Тошкент шахрида 2020 йил 14 декабрь куни "Узбекистон тараккиётида парламентдаги аёлларнинг роли" мавзусида биринчи форум утказилди. Тадбир Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати ва Гендер тенгликни таъминлаш масалалари буйича комиссияси томонидан БМТ Тараккиёт дастури хамда ЕХХ,Т билан биргаликда ташкил этилди. Тадбирда Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раиси Т.Нарбаева кириш сузи билан иштирок этди. Олий Мажлисда хотин-кизлар иштирокида кабул килинган мухим карорлар жамиятни демократлаштириш йулида олиб борилаётган ислохотларнинг муваффакиятини таъминлайди. Шу жихатдан мамлакатимизда хотин-кизлар хукук ва манфаатларини таъминлаш, уларни хар томонлама куллаб-кувватлаш давлат сиёсатининг мухим йуналиши хисобланади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Олиб борилган амалий ишлар натижасида утган йилги сайлов якунлари буйича парламентнинг куйи палатасига 48 нафар аёл депутат этиб сайланди. Бу депутатлар умумий сонининг 32 фоизини, Сенатда эса 25 фоизни ташкил этмокда. Узбекистон тарихида илк маротаба миллий парламентда хотин-кизлар сони БМТ томонидан белгиланган тавсияларга мос даражага етди. Мамлакатимиз парламенти хотин-кизлар сони буйича дунёдаги 190 та парламент орасида 37-уринга кутарилди.

Мамлакатимизда таълим сохасида олиб борилаётган ислохотларимизда хам ёшларга бошлангич синфданок гендер тенглик тушунчасини сингдиришга харакат килинмокда. Бу келажакда ёш авлодни маънан ва рухан етук инсонлар килиб тарбиялашга

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

асос булади, десак муболага булмайди. Укувчиларга мактаб остонасидан бошлаб гендер тенглик тушунчасини англатиш, эртага бу ёшлар оилада аёлни хурмат килади, онани эъзозлайди.

Илм-фан, таълим-тарбия ва инновацион ташаббусларни куллаб-кувватлаш жараёнларига хотин-кизларни кенг жалб этиш масалалари хам кенг мухокамаларга, таклиф ва тавсияларга бой булди. ^айд этилганидек, бугунги кунда фалсафа доктори (PhD) илмий даражасига эга аёллар 25 фоизни, фан доктори (DSc) илмий даражасига эга аёллар эса 20 фоизни ташкил этаётгани сохада хотин-кизларни куллаб-кувватлаш зарурлигини курсатмокда [5].

Шу уринда дунё сиёсат оламида аёллар нуфузига хам кискача тухталиб утсак. «Аёл ва сиёсат» ибораси купчиликнинг, айникса эркакларнинг салбий реакциясига сабаб булади. Ахир, купчиликнинг миясида аёлнинг урни факат уйда деган фикр мустахкам урнашган. Якин утмишда хатто ривожланган Германияда хам, агар эсингизда булса, идеал аёлнинг немис жамиятидаги урни ва ролини белгилайдиган учта «К» (kinder, kuche и kirche — «болалар, ошхона ва черков») тамойили мавжуд эди. Бирок замонавий жамиятда аёлларнинг урни доимий равишда ошиб бормокда ва бугунги кунда Германияда хам, бошка Европа мамлакатларида хам квоталар оркали жуда яхши натижаларга эришилмокда. Скандинавия давлатлари хукумат ва парламентдаги аёллар сони буйича умуман бутун сайёрадан олдинда.

Куринишидан, бизнесда аёллар учун квоталар факат фойдали булади. Немисларнинг узлари таъкидлаганидек, Германиянинг бизнеси хакикий эркаклар клуби эди: махаллий 160 та йирик компанияларда аёлларнинг атиги 17,4% кузатув кенгашларида, 6,1% эса бошкарув кенгашларида эди. Шу билан бирга, эркаклар ва аёллар уртасида маошдаги фарк 22 фоизни ташкил этарди.

Интеграция жараёнини тезлаштириш учун Германия хукумати 2016 йилдан бошлаб энг йирик компанияларга директорлар кенгашидагиуринларнинг 30 фоизини аёлларга беришни буюрди. Агар компания тегишли лавозимга аёл киши топа олмаса, унда муносиб номзод танланмагунча жой буш колади. Келажакда номзод изламаслик учун эркаклар захирани танлашга, у билан ишлашга мажбур булишади [6]. МУ^ОКАМА

Юртимизда 2016 йилда "Ижтимоий фикр" жамоатчилик фикрини урганиш маркази, Фанлар академияси, Инсон хукуклари буйича Миллий марказ, Хотин-кизлар кумитаси, ЮНЕСКОнинг МОСТ дастури буйича Узбекистон Республикаси миллий кумитаси, Фридрих Эберт номидаги жамгарманинг мамлакатимиздаги ваколатхонаси хамда бошка хамкор ташкилотлар томонидан Соглом она ва бола йилига багишлаб утказилган анжуманда аёлларнинг жамиятдаги урни, гендер тенглиги хусусида суз борди. Унда юртимиз етакчи социологлари, демографлари, хукукшунослари, иктисодчи хамда сиёсатшунослари, олий укув юртлари укитувчи ва талабалари, республика илмий тадкикот институтлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари хамда оммавий ахборот воситалари вакиллари катнашди.

Суров натижаларига кура, хотин-кизларимиз мамлакат ижтимоий-иктисодий, сиёсий ва маданий хаётининг барча жабхасида муносиб фаолият юритмокда. Улар нафакат -навкирон авлодни тарбиялаш, согликни саклаш сохасида, балки саноат ва

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

кишлок хужалигини ривожлантириш, халк фаровонлигини ошириш йулида хам салмокли хисса кушаётир.

Респондентларнинг фикрича, Узбекистоннинг замонавий аёли — таълим олиб, касб эгаллаётган, хизмат даражаси пиллапояларидан кутарилиб, мамлакат ва жамият хаётида бевосита иштирок этаётган ижтимоий фаол шахс. Ахамиятлиси, суровда катнашган аёлларнинг мутлак купчилиги узларини бахтли, деб хисоблашади. Оила ва мамлакатимизда хукм сураётган тинчлик-осойишталик, якинларининг саломатлиги, бахт-саодати хотин-кизларнинг эртанги кунга ишончини ошириб, кайфиятига ижобий таъсир курсатаётган асосий омиллардандир [7]. ХУЛОСА

Юкоридаги фикрлардан куриниб турибдики, сунгги йилларда жамият хдётида аёлларнинг нуфузи ортиб бормокда. Лекин, шуни хам афсус билан айтишимиз керакки, хали-хануз аёлга уй бекаси сифатида каровчилар орамизда йук деб атолмаймиз. Энди, бундай эскича карашлардан воз кечиш вакти келди.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. - Т.: "Узбекистон" НМИУ, 2018. 344-345.

2. "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук ва имкониятлар кафолатлари тугрисида" ги Узбекистон Республикаси ^онуни. Тошкент. 2019 йил 2 сентябрь.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Хотин-кизларни тазйик ва зуравонликдан химоя килиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" ги карори. 2020 йил 4 январь. 3-сонли карор.

4. ^утлимуратова Н. Узбекистон - БМТ: максадлар муштарак. Parlament.gov.uz/24.09.2020.

5. Хидирова Б. Узбекистон тараккиётида парламентдаги аёлларнинг урни. Ижтимоий хаёт. 14 декабр 2020.

6. Ходжаева С. «Бизда гендер камситишлар йук дейиш — уз-узимизни алдашдир». «Газета.^». 14 октябрь 2020 й.

7. Махкамова Ф. "Аёлларнинг жамиятдаги урни - жамоатчилик эътиборида". Халк сузи. 2016 йил.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.