Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН МУСТАҚИЛЛИКА ЭРИШИШ АРАФАСИДА ИЖТИМОИЙ МУАММОЛАР ВА УНИ ҲАЛ ЭТИШ ЙЎЛИДАГИ ТАРИХИЙ ОДИМЛАР (ФАРҒОНА ВОДИЙСИ МИСОЛИДА)'

ЎЗБЕКИСТОН МУСТАҚИЛЛИКА ЭРИШИШ АРАФАСИДА ИЖТИМОИЙ МУАММОЛАР ВА УНИ ҲАЛ ЭТИШ ЙЎЛИДАГИ ТАРИХИЙ ОДИМЛАР (ФАРҒОНА ВОДИЙСИ МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

11330
589
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мафкуравий тазийқ / миллатлараро низо / ишсизлик / иқтисодий инқироз / уй-жой муаммоси / ижтимоий соҳа муассасалари / мустақиллик сари қадам / ideological oppression / ethnic conflict / unemployment / economic crisis / housing problem / social institutions / step towards independence / market relations

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Элёр Абдуллажонович Раҳмонов

Мақолада Ўзбекистоннинг мустақилликка эришиш арафасидаги йилларда юз берган ижтимоий муаммолари Фарғона воийси мисолида очиб берилган. Советлар хокимиятининг сўнги йилларида Ўзбекистонда, жумладан, Фарғона водийсида юз берган миллатлараро низо, ишсизлик, уй-жой муаммоси, турли юқумли касалликларнинг кенг тарқалиши, ижтимоий соҳа муассасаларининг нобоб биноларда жойлаштирилиши каби ижтимоий муаммолар юзага келган. Шунингдек мақолада ижтимоий муаммоларни бартараф этиш йўлидаги тарихий одимлар, хусусан, Республика биринчи Президенти И.А.Каримовнинг биринчи рахбар сифатидаги сиёсий ташаббускорликлари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOCIAL PROBLEMS OF UZBEKISTAN AT THE TIME OF GETTING INDEPENDENCE AND HISTORICAL STEPS TO SOLVE THEM (ON THE EXAMPLE OF FERGANA VALLEY)

The article describes the social problems of Uzbekistan in the years leading up to independence on the example of Fergana Valley. In recent years of Soviet rule, Uzbekistan has experienced social problems, including ethnic strife in Fergana Valley, unemployment, housing problems, the spread of various infectious diseases, and the placement of social facilities in dilapidated buildings. The article also highlights the historical steps towards overcoming social problems, in particular, the political initiatives of the first President of the Republic IA Karimov as the first leader.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН МУСТАҚИЛЛИКА ЭРИШИШ АРАФАСИДА ИЖТИМОИЙ МУАММОЛАР ВА УНИ ҲАЛ ЭТИШ ЙЎЛИДАГИ ТАРИХИЙ ОДИМЛАР (ФАРҒОНА ВОДИЙСИ МИСОЛИДА)»

УЗБЕКИСТОН МУСТАЦИЛЛИКА ЭРИШИШ АРАФАСИДА ИЖТИМОИЙ МУАММОЛАР ВА УНИ ХДЛ ЭТИШ ЙУЛИДАГИ ТАРИХИЙ ОДИМЛАР (ФАРГОНА ВОДИЙСИ МИСОЛИДА)

Элёр Абдуллажонович Ра^монов

Кукон давлат педагогика институти "Тарих" кафедраси укитувчиси

elyor.rahmonov.84@yandex.ru

АННОТАЦИЯ

Маколада Узбекистоннинг мустакилликка эришиш арафасидаги йилларда юз берган ижтимоий муаммолари ФарFOна воийси мисолида очиб берилган. Советлар хокимиятининг сунги йилларида Узбекистонда, жумладан, ФарFOна водийсида юз берган миллатлараро низо, ишсизлик, уй-жой муаммоси, турли юкумли касалликларнинг кенг таркалиши, ижтимоий соха муассасаларининг нобоб биноларда жойлаштирилиши каби ижтимоий муаммолар юзага келган. Шунингдек маколада ижтимоий муаммоларни бартараф этиш йулидаги тарихий одимлар, хусусан, Республика биринчи Президенти И.А.Каримовнинг биринчи рахбар сифатидаги сиёсий ташаббускорликлари ёритиб берилган.

Калит сузлар: мафкуравий тазийк, миллатлараро низо, ишсизлик, иктисодий инкироз, уй-жой муаммоси, ижтимоий соха муассасалари, мустакиллик сари кадам.

SOCIAL PROBLEMS OF UZBEKISTAN AT THE TIME OF GETTING INDEPENDENCE AND HISTORICAL STEPS TO SOLVE THEM (ON THE

EXAMPLE OF FERGANA VALLEY)

Elyor Abdullajonovich Rahmonov

Teacher of History department of Kokand State Pedagogical Institute elyor.rahmonov.84@yandex.ru

ABSTRACT

The article describes the social problems of Uzbekistan in the years leading up to independence on the example of Fergana Valley. In recent years of Soviet rule, Uzbekistan has experienced social problems, including ethnic strife in Fergana Valley, unemployment, housing problems, the spread of various infectious diseases, and the placement of social facilities in dilapidated buildings. The article also highlights the

historical steps towards overcoming social problems, in particular, the political initiatives of the first President of the Republic IA Karimov as the first leader.

Keywords: ideological oppression, ethnic conflict, unemployment, economic crisis, housing problem, social institutions, step towards independence, market relations.

КИРИШ

Мамлакат ва миллатнинг ривожланиши, унинг келажаги куп жихатдан ахолининиг ижтимоий химояланганлигига хам боFлик. Хдкикатдан хам, ижтимоий химоя тизимисиз мамлакат тараккиётини тасаввур этиш жуда кийин. Зеро юртбошимиз Ш.М.Мирзиёев рахбарлигида ахолини ижтимоий химоя килиш борасида олиб борилаётган ишларимизнинг конунчилик асосларини замон талабларидан келиб чикиб, тегишли узгартиришларни киритиш жараёни янада тараккий этмокда ва фукоролик жамиятини барпо этишнинг узвий омили булиб колган ахолини ижтимоий химоялаш тизимининг эволюцияси узининг истикболли натижалари билан тараккий этмокда. "Узбекистонни ривожлантиришнинг Хдракатлар стратегияси (2017-2021)" негизида инсон хукук ва манфаатларининг устуворлиги олий кадрият эканлиги эълон килиниши, шу максад сари давлат ва жамият хаётининг барча жабхаларида, шу жумладан ижтимоий сохада ислохотларнинг янги боскичини амалга оширилиши мамлакатимизнинг демократик давлат, иктисодий

ислохотларимизнинг эса ижтимоий йуналтирилганлигининг исботидир.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Жамият таракиётининг устувор йуналишини ташкил этувчи ахолини ижтимоий химоя килиш сиёсати сохаси тадкикотчиларининг диккат эътиборини доимо узига жалб килиб келган. Совет тузуми давридаги ижтимоий-сиёсий нашрлар ва ахолини ижтимоий химоя килиш сиёсатига доир асарларда марксча-ленинча таълимотнинг назарий андозаларига амал килинган. Коммунистик мафкура ва сиёсий зуровонлик шароитида яратилган куплаб адабиётлар совет жамияти учун умумий булган нуксонлари билан ажралиб туради. Макола мавзусини тахлил этишга баFишланган ишларни икки гурухга булиш мумкин. Биринчиси совет тузуми даврида нашр килинган ишлар булса, иккинчи гурухга мустакиллик йилларида чоп этилган булиб, Совет тузуми ва мустакиллик йиллари хакида маълумот берувчи республикада ва хорижда чоп этилган ишларни киритиш мумкин.

Биринчи гурухга кирган адабиётлар совет тузуми даврида нашр килинган булсада, уларда масаланинг илмий-назарий концептуал жихатлари, республикада мавжуд булган ахолини ижтимоий химоялаш тизими холати, уларнинг республика ахолисини ижтимоий химоялашга кушган хиссаси очиб берилган. Шуни алохида таъкидлаш лозимки, бу даврда муаллифлар синфий -сиёсий ва мафкуравий босимлар хукмрон булган даврда урганилаётган масалаларни холисона тахлил килиш, уларни танкидий ёритиш имконидан махрум булган. Адабиётларнинг асосий мазмуни урганилаётган вокеаларни хаддан ташкари мафкуравий ва сиёсий тус бериш, кукларга кутариб макташ ва бу борада коммунистик партиянинг ролини бурттириб курсатишдан иборат булган. Бунга мисол килиб Таксанов.А (К,ишлокда саноат ишчилар синфининг ривожланиши.// Узбекистон коммуниста.-Т.:1987, №7), Саликов Р.А, Копылов.И.Я, Юнусов.Э.Ю (Нацианальные процессы в СССР.М. Наука.1987), Кузмина А.А, Ноткин А.Т (Перестройка:демократия социализм.Погружение в трясину.М. Прогресс.1991) каби муаллифларнинг асарларини хамда «Народное хозяйство Узбекской ССР» ва бошка журналлар, статистик маълумотларни киритиш мумкин.

Иккинчи гурух манбалар Мустакиллик йилларида нашр килинган булиб, унда Совет тузуми даврида ахолини ижтимоий химоя тизимининг холати ва Мустакиллик йилларида Узбекистонда ахолини ижтимоий химоя тизимининг шаклланиши туфайли фукаро турмушидаги узгаришлар, жамият ижтимоий -сиёсий, иктисодий, маънавий-мафкуравий хаётида баркарорлашув юзага келиши хакидаги маълумотлар аник далилий фактлар асосида баён килиниши билан кадрлидир.

Жумладан, Каримов И.А ("Узбекистон мустакилликка эришиш остонасида"-Т.:Узбекистон, 2012.), Зиёев.Х, (Тарих -утмиш ва келажак кузгуси.Т.: Г.Гулом номидаги адабиёт ва санъат нашриёти.2000.), Жураев М (Узбекистон совет мустамлакачилиги дарида.Т.: Шарк.2000), Алимов.Д.А (Женский вопрос в Средней Азии: История изучения современные проблемы.Т.: Фан.1991.), Бобожонова Д.Б(Узбекистонда ижтимоий -иктисодий муносабатлар.Т.: Шарк.1999), Юнусова Х.Э (Узбекистонда совет хокимиятининг миллий сиёсвти ва унинг окибатлари (XX асрнинг80 йиллари мисолида)-Т.:Зар калам.2005.) асарларида Совет хокимиятининг сунги йилларидаги ижтимоий муаммолар, хамда мустакилликнинг дастлабки йилларида ижтимоий химоя тизимининг шаклланиши асослари ёритиб берилган.

НАТИЖАЛАР

Совет хокимияти шароитида ижтимоий химоя тизими ташкил этилган, ахолини ижтимоий химоя килишда катор ишлар амалга оширилган булсада, улар асосан собик марказнинг манфаатлари учун хизмат килар ва уларнинг рухсати билан амалга оширилар эди.

Советлар хукмронлиги йилларида сохта коммунистик мафкурага, маъмурий-буйрукбозлик тизимига асосланган йирик мамлакатдаги нотуFри, самарасиз ижтимоий-иктисодий сиёсат 80- йиллар охирига келиб Узбекистон ахолисининг яшаш шароитларини OFирлаштириб, куплаб муаммолар исканжасига солган. Ахоли турмуш шароитининг ёмонлашуви, ишсизлар сонининг купайиши, ижтимоий мехнат унумдорлиги ва ахоли даромадларининг камайиши, пировард натижада халк фаровонлигининг пасайиб кетиши, Республикадаги ижтимоий ахволнинг, одамларнинг ижтимоий таъминоти ва уларни ижтимоий химоя килишнинг мутлако коникарсизлиги, ахоли турмуш даражасининг пасайиб кетиши ва ижтимоий ишлаб чикариш тизимида номутаносибликлар вужудга келган.

Шунингдек, Узбекистон мустакилликка эришишига кадар ахолини ижтимоий муаммоларини бартараф этишга тусик булувчи бир катор омиллар мавжуд эди. Хусусан Узбекистон ССРни собик марказ томонидан хар томонлама таъзик остига олиниши, "К,айта куриш" сиёсатининг барбод булиши окибатида юзага келган OFир иктисодий танглик эди.

Бу даврга келганда айникса, ахолининг иш билан бандлиги муаммоси мухим ва уткир тус олди. Узбекистон халк хужалигининг иш кучига хаддан ташкари туйинганлиги, мехнатга лаёкатли булсада, ишламайдиган ахолининг микдори усишда давом этаётганлиги, иш кучи талаб ва таклифининг микдорий ва сифат жихатдан номутаносиблиги, узок йиллар давомида ишлаб чикарувчи кучларни жойлаштиришда миллий-этник ва ижтимоий омилларнинг хисобга олинмаганлиги кишиларнинг турмуш даражасига жиддий зарар етказиб, жамиятда ижтимоий кескинликнинг манбаи булиб хизмат килмокда эди. Иш жойларини яратиш марказий ва махаллий махкамаларнинг монополиясига айланган эди. Махаллий ташкилотлар эса иш жойи яратиш учун на моддий, на хукукий имкониятга эга эмасдилар. Махкамани махаллий ахолининг ташвишлари кизиктирмас, уларга тайёргина мутахасис керак эди[11].

Бу омиллар катта шахарларда хар бир квадрат метр майдонга туFри келадиган ахоли сонининг купайиб, одамлар нихоятда зич яшаётганлиги билан боFлик муаммони келтириб чикардики, бу муаммо ишсизлик каби ижтимоий иллатнинг хам келиб чикишига тааллуклидир. Бундай ахвол, айникса, ФарFOна

водийсидаги йирик шахарларга купрок тааллуклидир. 1985 йилнинг 1 январида Андижон вилоятида 1 кв. км майдонга 370 киши, ФарFOнада 273,7 Наманганда эса 164,9 киши туFри келар эди[1: 105-б]. Бу курсаткичлар кейинги йилларда янада купайди. Лекин шусиз хам тушунарлики, ахолининг хаддан ташкари тигизлиги, унинг табиий ва бошка минтакалардан ишчи кучларини келтириш хисобига усиш суръатларининг юкорилиги ахоли шундай хам raFro жойлашган шахарларда беистисно барча ижтимоий муаммоларни яна хам купрок мураккаблаштириб юборди.

Узбекистонда 1989-йилнинг 2-ярмидан мавжуд ижтимоий муаммоларни хал этиш йулида илк ижобий узгаришлар бошланди. Хусусан ахолини ижтимоий муаммоларини хал этиш масаласи долзарблиги ФарFOна вилоятида яккол номоён булди. Ушбу худудда юзага келган OFир ижтимоий муаммолар миллатлараро муносабатларнинг салбий бузулишида акс этди. Юзага келган OFир ижтимоий- иктисодий холатни бартараф этиш чоралари ва ижобий натижалари бевосита И.А.Каримовнинг Узбекистоннинг биринчи

рахбарлиги лавозимига келиши билан боFликдир.

И. А. Каримовнинг 1989-йил 24- июнида Узбекистон ССР Минстрлар Советининг ФарFOна водийси областларини ижтимоий-иктисодий ривожлантиришни жадаллаштириш масалаларига баFишланган кенгашида сузлаган ,,Биз бундан буён эскича яшолмаймиз ва бундай яшашга замоннинг узи йул куймайди" номли нуткида ФарFOна водийсидаги мавжуд холатга изох берилади:,,...хозирги кунда купгина одамлар ФарFOна вокеаларининг сабабларини турлича изохлашмокда . ..Лекин шу нарса аёнки барча вокеаларнинг илдизи ФарFOна водийсида яшаётган ахолининг OFир ижтимоий - иктисодий ахволи билан боFлик,.."[4]

Ахолининг ижтимоий химоялаш масаласи давлат сиёсати даражасига кутарилди ва энг аввало унинг иктисодий асосларини яратиш масаласига алохида эътибор берилди. И.А.Каримов уз нуткида ,,Бугун биз масалани кенгрок куйишимиз, одамларни кандай бокиш, ФарFOна водийсида яшаётган ахолини моддий фаровонлигини кандай килиб яхшилаш хакида суз юритишимиз зарур"лигини таъкидлаб, ижтимоий муаммоларни хал этиш жараёнида илк тарихий одимларга йул очиб берди[4].

МУ^ОКАМА

Ахолини ижтимоий химоялаш жараёнининг иктисодий асосларини яратишда энг аввало ишсизлик масаласини бартараф этишга эътибор каратилди. Хусусан И.А. Каримовнинг "Агар ФарFOна водийси хакида суз юритадиган

булсак, биз хал этмокчи булган масала битта - кандай килиб ишчи уринларни яратиш, бунинг учун нима килишимиз керак?" [4] фикри эътиборлидир. "Комуна" газетасида чоп этилган "Хдёлми хакикат" маколасида ушбу ижтимоий муаммога эътиборсизлик натижасида юзага келган холатларга бахо берилиб, куйдаги фикрлар баён килинади - "...беихтиёр куз олдимизда 1989-йилнинг тахликали июн ойидаги вокеалар яна кайтадан гавдаланди. Кучага дарFазаб отилиб чиккан ёшлар - ялангларнинг кисми бирор касбнинг этагидан тутмаган ... бир суз билан айтганда, ишсизлар эди. Уларни дини, маданияти, урф-одати, туй маросимлари деярли бир хил месхети туркларига нисбатан адоват кучага отлантиргани, Fазабини жунбушга келтиргани йук. Уларни асосан неча йиллардан буён тан олинмаган ижтимоий адолатсизлик, бизнинг "энг одил энг инсонпарвар" жамиятимизга "мутлако ёт" булган ишсизлик, эртанги кунга ишончсизлик дарFазаб килган"[6].

Узбекистон хукумати собик совет хокимияти сиёсий ва иктисодий таъсирида булишига карамасдан ижтимоий муаммоларни ижобий хал этиш борасида тарихий одимларни бошлади. Жумладан энг авволо халкнинг иктисодий хаётини пойдевори булган ахолини иш билан бандлигини таъминлаш масаласида давлат сиёсатининг шаклланиши бошланди. Умуман олганда Узбекистонда 1990 йилда жами мавжуд мехнат ресурслари 10 млн. кишини ташкил этган. Шундан 5152, 2 минг киши давлат секторларида, 1,5 млн. киши кооператив секторидаги корхона ва ташкилотларда, 1,1 млн. киши индивидуал секторда иш билан банд булган. Бир миллиондан купрок киши ишлаб чикаришдан ажралган холда укиш, тахминан 0,8 млн киши уй хужалиги ишлари ва болалар тарбияси билан банд булган.[3]

Янги иш уринларини яратиш масаласидаги амалий тадбирлар ФарFOна водийси вилоятларида хам уз ижобий натижаларини курсатди. Хусусан ФарFOна вилоятида 1989-йилнинг октябрига кадар 61 минг доимий ёки турFун ишсиз хисобга олинган булса, уларнинг 37 мингги ишга жойланди укув юртларига юборилди.[6] Шунингдек 1990-йил 25-январда област партия кумитаси бюросида кабул килган "ФарFOна вилоятида мехнатга ярокли ахолини ижтимоий-фойдали мехнатга жалб этиш ишлари хакида" карор ижросига тухталсак, 1990-йилда вилоят шахар ва туманларида "Бандлик" хизмати, мехнат бошкармаси кишлок ва посилка кенгашларида социал масалалар буйича хизмат идоралари ташкил этилди. Улар йули билан ишда банд булмаганлар хисобига 50 мингдан ортик киши ижтимоий ишлаб чикаришга жалб этилди. Касаба уюшмалари ва комсамол ташкилотлари хам област партия кумитаси буюроси карорини амалга ошириш юзасидан амалий тадбирлар ишлаб чикишди. Шу

асосда ёшларни ижтимоий ишлаб чикаришга тортиш комиссияси билан хамкорликда умумий урта таълим мактабларини тамомлаган 16 мингдан купрок ёшлар ишлаб чикаришга жойлаштирилди. Улардан 9 мингдан купроFи олий билимгохлар, техникумлар, хунар-техника билим юртлари ва турли курсларда укишни давом эттирди.[4] Ахолини иш билан бандлигини таъминлаш борасида Андижон вилоятида хам ижобий силжишлар кузатилди. Жумладан, Жалалкудук туманида 1989 йилда 600 киши ишга жойлаштирилди. Бунда кооператив харакати ва якка тартибдаги мехнат фаолиятига кенг йул очилиши хам катта ахамият касб этди [9]

ФарFOна водийси каби ахоли зич жойлашган ва тез усиб борувчи худуд учун уй-жой муаммосининг ижтимоий ахамияти ва кескинлиги бу муаммога жиддий муносабатда булишни такозо этарди. Лекин совет тузуми йилларида, хусусан 80-йилларда хам уй-жой билан ахолини тула (ижобий) таъминлаш туFрисида турли хил тадбирлар утказилган, тавсиялар белгиланган ва куплаб карорлар кабул килинган булсада, аммо бу муаммо ФарFOна водийсида энг кескин ижтимоий муаммолардан бири булиб колаверди.

ФарFOна водийси ахолисини уй-жой билан таъминлаш республика ва иттифок уртача даражасидан хам оркада колаётган эди. Масалан, ФарFOна вилояти ахолисининг турар-жой билан таъминланиши иттифок буйича уртача даражанинг туртдан биридан хам оз эди. 1989 йилнинг бошларида шахар ва кишлок ахолисидан 28 минг оила уз уй-жой шароитини яхшилаш учун навбатда турар, 526 киши эса авария холатидаги турар -жой шароитида яшамокда эди[5].

Мавжуд сиёсий бекарорлик, бошбошдоклик ва бедодлик шароитида накадар OFир ва калтис булишига карамасдан улкамиздаги вазиятни чинакамига унглаш, юртдошларимизнинг хаётга карашини, бугунги ва эртанги кунга ишончини мустахкамлаш учун аввало, уларнинг иктисодий, моддий ахволини яхшилаш зарурлигини чукур англаган республикамиз биринчи рахбари ахоли учун хал килувчи ахамиятга эга булган жуда катта бир масалани - ахолига томорка ер бериш масаласини тартибига куяди. Бу борадаги амалий ишлар натижасида 1989-1990- йилларда бир ярим млндан купрок оилага кушимча ер ажратилди, 700 минг оилага янги томорка ерлари берилди [4].

Узбекистон компартияси марказий комитети, жумхурият Олий кенгаши Прездиуми, Вазирлар кенгашининг 1989-йил 15 августда кабул килган карори, ФарFOна вилояти ижрои кумитасини шу асосида тегишли фармойишидан сунг 97729 янги оилага 12100 гектардан ортик томорка хужаликлари ажратиб берилди. Салкам 102 минг оила эса томорка участкаларини 5516 гектарга кенгайтирдилар. Юкоридаги карор буйича жами 208 584 оила 17617 гектар

томорка ери олди...кейинги икки йил (1989-1991 йиллар) ичида юкоридаги карор ва фармонлар ижроси буйича жами 323 минг 347 оила 32 минг 421 гектар томорка ери олди. ФарFOна вилояти кишлокларида истикомат килаётган 337минг 636 оила ихтиёридаги томорка ери эса уртача 16 сутихданга, жами 57939 гектарга етди.[8]

Бугун тула ишонч билан айтиш мумкинки, бу мураккаб масалага ана шундай окилона ёндашув туфайли Узбекистон буйича минг-минглаб одамлар уй-жойли, ишли булди, бозорларда нарх-наво арзонлашди, энг мухими ижтимоий кескинликни олдини олишга эришилди. Томорка хужалиги ишсизлик муаммосини хам бир кадар хал килади. Х,амма моддий неъматлар ишлаб чикаришга катнашиш имкониятига эга булади. Айникса, болалик, уйда утириб колган аёлларимиз, уз томоркаларида етказилган махсулотларни шартномалар асосида колхоз ва совхозларга, кооперативташкилотларга, тайёрлов идораларига кайта ишлаш завод ва пунктларига топшириш хисобига механт дафтарчаси олиб, улар иш стажига киритилади ва минглаб аёлларимиз кариганда давлат пенциясини олиш хукукига эга булди. [10]

Совет хокимиятининг сунги йилларида ФарFOна водийсида ижтимоий соханинг медицина тармоFи хам йил сайин усиб борган талабларга етарли жавоб бера олмасди. Чунки сунгги беш йилликлар давомида ижтимоий соханинг ушбу тармоFи эътибордан четда колган эди. Жумладан, Андижон вилоятида 80 йилларнинг охирларида маданият объектлари, касалхоналар ва поликлиникалар бир вактлар ёрдамчи бинолар, кисман мослаштирилган биноларда жойлаштирилган эди. Даволаш профилактика муассасалари биноларининг 90 фоизи санитария нормалари ва талабларига мутлоко жавоб бермас, 79 фоизи канализацияга, 80 фоизи иссик сув таъминотига эга эмас эди, 12 фоизини эса умуман бузиб ташлаш лозим эди. Касалхоналардаги уринлар такчиллиги эса 2896 тани ташкил этарди.[2] Бундай холат айникса кишлокларда ачинарли холатда эди. Хусусан, 80 йилларнинг охирларида ФарFOна вилояти кишлокларида медицина хизмати ёмон ташкил этилган булиб, бундай муассасалар билан таъминланганлик даражаси нормадан паст, яъни 50 фоизни ташкил этарди. Ушбу вилоятда хам купгина даволаш муассасалари мослаштирилмаган биноларга жойлаштирилган эди. Буларнинг натижаси уларок ФарFOна водийсида, айникса кишлокларда турли хил юкумли касалликлар ва болалар улими юкорилигича колмокда эди.

Шу билан бирга ижтимоий соханинг турли тармокларида, хусусан, маданий, маиший, савдо сохаларида хизмат курсатиш хизматларида хам колокликка йул куйилган эди. Шахар билан кишлок уртасида фарк хам тобора

кучайиб борди. ФарFOна водийси вилоятларида кишлок ахолиси шахар ахолисидан сезиларли равишда куп билишига карамасдан, маиший хизмат курсатиш сохасида ортда колмокда эди.

ХУЛОСА

Совет хокимиятининг сунги йилларида Узбекистонда юз берган of^ иктисодий танглик, ижтимоий муаммоларнинг хал этиш йулида ислохатлар тизимини амалга оширилмаслиги окибатида мамлакат буйлаб миллатлараро низо куринишида кенг камровда норозилик харакатлари авж олди.

Ишсизлик, уй-жой муаммоси ва ижтимоий соха муассасаларининг бузилиш холатдаги биноларда фаолияти билан бир каторда мустакиллик сари кадам ташлаган халкнинг бошида мафкуравий тайзик ва кат0F0нликнинг янги боскичи олиб борилди.

Узбекистон Республикаси биринчи президенти И.А.Каримовнинг 1989 йил июн ойидан эътиборан Республика биринчи рахбари сифатидаги фаолияти натижасида иктисодий, сиёсий ва ижтимоий муаммоларни бартараф этиш йулида тарихий одимлар юз бериб, мустакиллик сари кадам куйилди.

Хулоса урнида айтиш мумкинки, уша давр(1989-1991йиллар)нинг мураккаб сиёсий вазияти, of^ ижтимоий-иктисодий ахволига карамасдан республикамиз Биринчи Президенти етакчилигида бозор иктисодиёти муносабатларига утиш шароитида энг аввало ахолини ижтимоий химоялаш жараёнига жиддий эътибор берилганлиги хозирги кун сиёсий баркарорлик, ижтимоий - иктисодий тараккиёт натижаларига пойдевор вазифасини утади.

REFERENCES

1. Бобожонова Д. Узбекистонда ижтимоий-иктисодий муносабатлар (70—80-йиллар мисолида) - Т.: Шарк, 1999. -105 б.

2. Халилов Ж. Андижон вилоятида социал муаммоларнинг хал килиниши// Коммунист газетаси, №57 (16218), 1990, 22 март, -1 б.

3. Ёрматов Ф.Ж. "Узбекистонда ахолини ижтимоий химоялаш тизими: холати, шаклланиш жараёни, ривожланиш истикболлари (1991-2010 йиллар. Жанубий вилоятлар мисолида)", диссертация, Тошкент -2010, -51 б.

4. Каримов И.А. "Узбекистон мустакилликка эришиш остонасида"-Т.:Узбекистон, 2012. -10-35 б.

5. Коммуна газетаси. № 82 (18. 705, 1989 й 28 апрел, 1-бет

6. Коммуна газетаси. №16(19.139), 1991 й 23 январ, 4-бет

7. Коммуна газетаси. №20(19.143), 1991 й 29 январ, 3-бет

8. KoMMyHa ra3eTacH. №114(19.237), 1991 h 20 HWH, 2-6eT

9. KoMMyHHCT ra3eTacH. №31. (161 92) 1990 nan. 13 ^eBpant. 3-6eT

10. M. A. A6gy.maeB, E. M. A6gy.maeB. Сoцнaп MyaMMO.rapHHHr HKiucogHH HerH3H.- T.: 1990, - 15 6.

11. O. Py3neB. MycTaKH^^HKHHHr HKiucogHÖ acoorapH.- T.: Y36eKHCTOH, 1991. -11.

12. F.Xp^neB, M.K,OCHMOB. 3K0H0MHKa MyaMMO^apn Ba enHM^apn.// KoMMyHa ra3eTacH, №82 (18.705), 1989, 28 anpern. -1 6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.