Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИ: ЯРАТИЛИШ ТАРИХИ, ТАРАҚҚИЁТГА ЭРИШИШДАГИ АҲАМИЯТИ ВА ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОННИ БАРПО ЭТИШДАГИ РОЛИ'

ЎЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИ: ЯРАТИЛИШ ТАРИХИ, ТАРАҚҚИЁТГА ЭРИШИШДАГИ АҲАМИЯТИ ВА ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОННИ БАРПО ЭТИШДАГИ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

1000
129
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўзбекистон Конституцияси / қонун / ҳуқуқ / модда / тарих

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — А. А. Туляганов

Мазкур мақола Ўзбекистон Конституцияси: яратилиш тарихи, тараққиѐтга эришишдаги аҳамияти ва янги Ўзбекистонни барпо этишдаги роли илмий нуқтаи назардан кўриб чиқилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИ: ЯРАТИЛИШ ТАРИХИ, ТАРАҚҚИЁТГА ЭРИШИШДАГИ АҲАМИЯТИ ВА ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОННИ БАРПО ЭТИШДАГИ РОЛИ»

УЗБЕКИСТОН КОНСТИТУЦИЯСИ: ЯРАТИЛИШ ТАРИХИ, ТАРАВДИЁТГА ЭРИШИШДАГИ АХАМИЯТИ ВА ЯНГИ УЗБЕКИСТОННИ БАРПО ЭТИШДАГИ РОЛИ

А. А. Туляганов

Узбекистан Республикаси ФА Давлат ва хукук институти директорининг

уринбосари, доцент

АННОТАЦИЯ

Мазкур макола Узбекистон Конституцияси: яратилиш тарихи, тараккиётга эришишдаги ахамияти ва янги Узбекистонни барпо этишдаги роли илмий нуктаи назардан куриб чикилади.

Калит сузлар: Узбекистон Конституцияси, конун, хукук, модда, тарих.

Тула ишонч билан айтиш мумкинки, Узбекистон Республикасининг Конституцияси халцимиз сиёсий-ууцуций тафаккурининг юксак намунасидир.

У уеч кимга царам булмасдан, эркин ва озод, тинч ва осойишта, фаровон яшашнинг цонуний кафолати булиб келмоцда. Бозор муносабатларига асосланган ууцуций демократик давлат, кучли фуцаролик жамияти барпо этиш борасида мустщкам пойдевор булиб хизмат цилмоцда.

Ш.М.Мирзиёев

КИРИШ

Давлатлар ва хукукий тизимлар тарихига назар ташлайдиган булсак, хозир биз тасаввур этадиган конституцияларнинг пайдо булганига хали унча куп вакт булгани йук. Баъзи манбаларда дастлабки конституция сифатида 1787 йили Филадельфияда кабул килинган А^Ш Конституцияси тилга олинади. Аслида ундан олдин кабул килинган конституциялар хам бор. Бу дунёдаги энг кичик анклав давлатлардан бири - Сан-Марино (хамма томондан Италия худуди билан уралган) Республикасининг 1600 йилда кабул килинган асосий конунидир.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Конституциянинг ибтидоси аслида кадимги Греция хукукий хужжатлари булса ажаб эмас. Бундан карийб турт

July, 2022

108

минг йил аввал кадимги Бобилда яратилган Хаммурапи конунларида хам конституцияга хос купгина жихатлар уз аксини топган. Шарк мамлакатларида эса диний таълимот, хусусан, ислом дини курсатмалари, шариат коидалари конституция вазифасини хам бажариб келган. Бундан ташкари, улуг аждодимиз Юсуф Хос Хожибнинг «^утадFу билиг» («Саодатга бошловчи билим») асарида давлат, жамият ва инсон уртасидаги муносабатлар кандай булиши лозимлиги теран ёритилган. Айникса, сохибкирон Амир Темурнинг «Тузуклар»и бу борада бебахо сиёсий, хукукий, маърифий кулланма булиб, ундаги купгина гоялар хозиргача уз ахамиятини йукотгани йук.

"Конституция" атамаси Кадимги Греция ва Римдаёк маълум булган (масалан, Грецияда, хусусан Спартадаги асосий бошкарув конунлари мажмуи, Римда император Конституцияси деб аталган конун) булсада, Амир Темур "Тузуклар"и Шарк ва Осиё мамлакатлари цивилизациясига хос алохида шаклдаги (диспозитив нормалар билан бир каторда императив нормалар хам акс этган) конституциявий хужжат хусусиятига эга булган. У шариат конунлари билан бир каторда Марказий Осиё минтакаси халклари такдирига кучли таъсир утказган. Уша даврдаги энг илFор хукукий хужжатлардан бири булганлиги хам эътиборга лойик.

^из^и шундаки, дунё мамлакатлари орасида конституцияга эга булмаганлари хам учрайди. Буюк Британия, Янги Зеландия ва яна бир неча давлатлар конституциявий конунлар ёки конунчилик ривожланган демократик давлатлар булсада, Конституция деб номланувчи яхлит хукукий хужжатга эга эмаслиги билан дунё мамлакатлари ичида яккол ажралиб туради. Буюк Британияда конституциявий хукуклар парламент кабул киладиган конунларда уз аксини топади. Бу ерда 1689 йилдаёк «Хабеас корпус акти» кабул килинган эди.

Узбекистон Республикаси амалдаги Конституциясининг яратилиши тарихи хам жуда эътиборли ходисалар хамда жараёнларга бой. Конституция (лотинча "Constitution" - тузилиш, тузук) - давлатнинг Асосий конуни. У

давлат тузилишини, хокимият ва бошкарув органлари тизимини, уларнинг ваколати хамда шакллантирилиш тартиби, сайлов тизими, фукароларнинг хукук ва эркинликлари, жамият ва шахснинг узаро муносабатлари, шунингдек, суд тизимини хамда давлат ва жамиятнинг узаро муносабатларини белгилаб беради.

Узбекистон Республикаси Конституциясининг

яратилиши халкимизнинг мустакиллик сари узок йулдаги изланишлари натижаси эканлигини хеч ким инкор этмайди.

July, 2022

109

Авваламбор, давлатимизнинг конституциявий "бино"сини куришда уч минг йилликдан зиёд миллий давлатчилик тажрибасига таянилган. Бугунги янги Узбекистон узида кадимги Хоразм ва Сугдиёна, Бактрия, Корахонийлар, Хоразмшохлар, Амир Темур ва Темурийлар, узбек хонликлари, миллий рухдаги тарихий анъаналарни мужассам этган.

Асосий Конунимиз Шаркий ва Гарбий цивилизацияларни уз ичига олган жахон конституциявий тажрибалари, 100 дан ортик мамлакатлар туплаган илгор конституциявий тажрибани хисобга олган холда яратилган.

Шунинг учун хам Узбекистон Конституциясининг гоя ва нормаларида халкимизнинг куп асрлик тажриба ва маънавий кадриятлари, бой тарихий-хукукий мероси акс эттирилгани унинг хаётийлигининг кафолатидир. Шу билан бирга, Асосий Конунимиз куплаб демократик давлатларда конституциявий курилиш сохасидаги илгор тажрибанинг энг яхши жихатларини, Инсон хукуклари умумжахон декларациясининг умумэътироф этилган нормалари хамда мазкур сохадаги бошка халкаро хужжатларга асосланган инсон хукук ва манфаатлари, эркинлигини таъминлаш ва химоя килиш механизмини узида мужассам этган.

Конституциянинг кабул килиниши ижтимоий ва давлат курилишининг барча жабхаларидаги муносабатларни, миллий конунчилигимизнинг барча сохаларини тартибга солувчи аник хукукий тизимни ташкил этди. Утган давр мобайнида мамлакатимиз парламенти Конституция нормаларига мувофик 700 га якин конунларни кабул килди, 200 дан ортик куп томонлама халкаро шартномани ратификация килди ва шу тарика Асосий Конунимизни амалга оширишнинг яхлит хукукий механизми яратилди. Унинг самарадорлигини вакт узи курсатиб турибди ва бу бугун жахон хамжамияти томонидан эътироф этилмокда.

Академик А.Х.Саидов таъкидлаганларидек, Асосий ^онунимизга нисбатан бундай юксак ва холис бахолар берилиши бежиз эмас. Буни, жумладан куйидаги сабаблар билан изохлаш мумкин:

Биринчидан, бизнинг Конституция хакикатан хам демократик Конституциядир. Тарихда синалган умуминсоний, умумбашарий кадриятларни, халкаро андозаларни узида мужассам этган хужжатдир.

Иккинчидан, бизнинг Конституция энг ривожланган, тараккий топган давлатларнинг тарихий тажрибасига таянган холда яратилган. Бунда кайсидир давлатнинг тайёр Конституциясини кур-курона кучириб олиш йулидан бормай, балки энг илгор хорижий конституциявий тажрибаларни ургандик ва эътиборга олдик.

July, 2022

110

Натижада эндиликда Бош Крмусимиз дунё микёсида хам хар кандай тараккий топган давлат Конституцияси билан бемалол куч синашмокда.

Учинчидан, Конституциянинг гоя ва нормалари узбек халкининг теран тарихий илдизларига асосланган булиб, у куп асрлик тажриба ва маънавий кадриятларни, улуг аждодларимизнинг хукукий меросини уз ичига олган. Конституциямиз асосида мамлакатимизда миллий конунчилик тизими, давлат органлари, фукаролик жамияти институтлари шаклланди. Бугунги кунда барча жабхаларда кенг куламли ислохотлар амалга оширилмокда. Ижтимоий-иктисодий, сиёсий ва харбий салохиятимиз юксалиб, фукароларимизнинг дунёкараши тобора усиб бормокда. Буларнинг барчаси, энг аввало, Бош конунимизнинг хаётбахш куч-кудрати натижасидир.

Ахоли фаровонлигини ошириш, мамлакат тараккиётини, конун устуворлигини, инсонларнинг конуний хукук ва эркинликларини таъминлаш хар бир мамлакат учун долзарб ахамиятга эга масалалар хисобланади. Ушбу максадларга эришишда Конституция дархакикат хал килувчи ахамият касб этади.

Конституциянинг мамлакат хаётидаги ахамиятига тухталар эканмиз, аввало, унинг мохиятини англаб етишимиз зарур. Конституция хар бир давлатнинг хукук тизимида катта ахамиятга эга булиб, олий юридик кучга эга норматив-хукукий хужжат хисобланади. Муайян мамлакат хукук тизимидаги хеч бир конун хужжати нормаси Конституцияда белгилаб куйилган нормаларга зид келиши мумкин эмас.

Конституцияда давлат тузилиши, конун чикарувчи, ижро этувчи ва суд хокимиятининг ваколатлари, сайлов тизими, фукароларнинг хукуклари, бурчлари ва мажбуриятлари, жамият ва шахс, шунингдек давлат ва фукаро уртасидаги муносабатларга доир энг мухим жихатлар катъий белгилаб куйилади.

Мамлакатимиз давлати ва хукуки тарихига мурожаат киладиган булсак, конституцияга хос булган жихатларни узида мужассам этган илк китобларнинг вужудга келиши узок утмишга бориб такалишига гувох буламиз. Хусусан, Амир Темурнинг «Темур тузуклари" асарида давлат бошкаруви, хокимиятнинг булиниши, ижро хокимиятини шакллантириш, амалдорларни вазифасига тайинлаб, вазифасидан озод килиш, давлат ва фукаро уртасидаги муносабатлар, солик ва молия тизимини шакллантириш билан боглик куплаб жихатлар ёритилган. Номзодлик дисертацияси билан боглик илмий изланмаларимизда мазкур масалаларга 1995-1997 йиллларда

катта эътибор берганмиз.

July, 2022

Мустэкил Узбекистон конституциясининг ярaтилишидa шу кaби тaрихий aсaрлaр, шунингдек, 100 дaн ортик дaвлaтлaр тaжрибaси чукур Ургaнилгaн хaмдa мaмлaкaтимиз тaрaк;к,иëти учун aхaмиятли булгэн жихaтлaр инобaтгa олингaн.

Узбекистон Республикэсининг Kонститyциясини ярaтиш борaсидaги энг мухим кaдaмлaрдaн бири 1990 йил 21 июн куни Узбекистон Респyбликaсининг Биринчи Президенти Ислом Гримов рaислигидa дaвлaт aрбоблaри, депyтaтлaр Ba мyтaхaссислaрдaн иборaт 64 нaфaр aъзодaн иборaт Kонститyциявий комиссиянинг тузилиши бyлгaн.

Бу yриндa мэзкур кенгaш тaркибидa Узбекистон Республикэсининг Президенти Шaвкaт Миромонович Мирзиëев хэм булгэнлиги хэмдэ комусимизнинг ярaтилиши ишлэригэ жудэ кэттэ хиссэ кушгвнлиги элохидэ эътиборгэ лойик. Ушбу комиссия томонидэн 2 йилдэн купрок вэкт дэвомидэ олиб борилган мехнaт нэтижэсидэ мэмлэкэтимиз Kонститyцияси лойихэси тaйëрлaнгaн.

Kонститyциянинг биринчи лойихэси 1992 йил 26 сентэбр куни мэтбуотдэ чоп этилиб, умумхвлк мухокэмэсигэ куйилди. Тэрихий мэълумотлэргэ диккэт ^ладиг^ булсэк, Kонститyциявий комиссиягэ комусимиз лойихэси юзэсидэн турли хил фикрлэр билдирилгэн 600 га якин хэт келиб тушгэн. Бундэ мэмлэкэтимиз фукдролэри томонидэн билдирилгэн фикрлэр 5000 мингдэн ортикни тэшкил этган.

Фукэролэр томонидэн билдирилгэн фикрлэр инобэтгэ олингэн холдэ Kонститyция лойихэси тулдирилгэн вэ 1992 йил 21 ноябрдэ иккинчи мэртэ умумхвлк мухокэмэсигэ куйилди. 1992 йил 8 декaбрдa эсэ кдбул килинган. Мэълумки Kонститyция мэмлэкэтимиз тэрихидэги энг OFир дэврдэ кдбул килинган. Умумэн илк мустэкиллик йиллэри сиëсий бэркэрорликккэ турли тэхдидлэрнинг мэвжудлиги, Нэмэнгэн, Тошкент кэби вилоятлэрдэ этник можэролэр чикдриш учун турли хэрэкэтлэрнинг aмaлгa оширилиши, иктисодий кийинчиликлэр, жумлэдэн озикк-овкдт хэвфсизлигини тэъминлэш борэсидэ жиддий муэммолэрнинг юзэгэ келиши дэври хисоблэнэди. Бундэй тэхликэли дэврдэ Узбекистон Республикэси Kонститyцияси инсон мэнфээтлэрини энг олий кддрият деб биладиган, бэрчэ узигэ муносиб тэрздэ, фэровон хaëт кечирэ оладиган, тинчлик вэ тотувлик тэъминлэнган дэвлэт бэрпо этиш йулидэ кдбул килинган.

Мэмлэкэтимиз конституцияси инсон хукуклэрини олий кддрият сифэтидэ куриб, демокрэтия тэмойиллэрини узидэ мужэссэм этган вэ юртимиздэ яшaëтгaн хэр бир фукэронинг фэровон хaëт кечиришини, конун устуворлигини, бэрчэнинг конун олдидэ

July, 2022

112

тенглигини таъминлашга каратилган тарихий хужжат хисобланади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Асосий комусимиз мамлакатимизнинг хозирги кунгача босиб утган тарихий йулида катта ахамият касб этди. Буни куйидаги йуналишларда куришимиз мумкин.

Биринчидан, Конституция Узбекистон Республикасининг суверен демократик давлат эканлигини конунан мустахкамлаб куйди. Хусусан, 1 -моддада «Узбекистон - суверен демократик республика. Давлатнинг «Узбекистон Республикаси» ва «Узбекистон» деган номлари бир маънони англатади», - дейилган.

«Узининг тузилиши, йуналиши, мазмуни жихатидан аввалги конституциялардан принципиал равишда фарк килувчи Узбекистон Конституцияси биринчи моддасидан тортиб, то охирги - 128-моддасига кадар мустакиллик гояси билан сугорилди. Жахон хамжамиятининг инсон хукукдари сохасидаги ютукларига, демократик кадриятларга таянилгани хам Конституциямизнинг хусусияти саналади».

Иккинчидан, комусимиз хокимиятнинг ягона манбаи халк эканлигини, хар бир фукаро мамлакат хаётига доир энг мухим масалалар борасида карор кабул килиш жараёнида референдумлар оркали иштирок этиши ва уз фукаролик позициясини билдириши мумкин эканлигини конуний кафолатларини яратди. Таъкидлаб утиш зарурки, мазкур жихатлар демократиянинг энг мухим, бошкача килиб айтганда бирламчи тамойиллари хисобланади.

Учинчидан, мустакиллик давригача булган даврда амалда булган конун хужжатларидан тубдан фарк килган холда, Конституцияда иктисодий хукуклар, хусусан, хар бир шахснинг мулкдор булиш, мехнат килиш, эркин касб танлаш каби хукукларига жиддий эътибор каратилди.

Бу уринда мулк хукукини таъминлаш борасидаги нормаларнинг комусда уз аксини топиши мамлакатимизда бозор иктисодиётини ривожлантириш борасида улкан кадам булди.

Илк мустакиллик йилларида Узбекистон Республикаси марказлашган режали иктисодиётдан воз кечиб, бозор иктисодиётига утар экан, унинг конуний асосларини мустахкамлаш долзарб вазифага айланди.

Бунда аввало мулк хукукини мустахкамлаш зарурати

тугилди. Чунки бозор икдисодиёти шахсий мулкка

July, 2022

дахлсизлигига асосланади. Бу борада хам конституциянинг ахамияти бекиёсдир.

Туртинчидан, барча фукароларнинг миллати ирки, жинси, дини, тили, ижтимоий келиб чикишидан катий назар конун олдида тенглиги кафолатланди. Ривожланган давлатларнинг тараккиёт йулига диккат киладиган булсак ривожланишнинг хукукий асосида тенглик ва адолатнинг таъминланганлиги ётади. Бу уринда фукароларнинг конун олдида тенглиги демократик ривожланишнинг асоси хисобланади.

«Конституциямизда инсон манфаатлари устун куйилган. Асосий конунимизни синчиклаб урганган хар бир шахс бевосита гувохи буладики, унинг бутун мазмун-мохияти инсонга хизмат килишга йугрилган. Конституциямизнинг бирон бир жойида «давлатнинг хукуки» ёки «фукаролар давлат хохиш-иродасини бажариши шарт» кабилидаги коидалар учрамайди. Аксинча, Асосий конунимизда «Давлат халк иродасини ифода етиб, унинг манфаатларига хизмат килади. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фукаролар олдида масъулдирлар», «Давлат фукароларнинг Конституция ва конунларда мустахкамланган хукуклари ва еркинликларини таъминлайди" каби давлатнинг мажбуриятларини учратамиз».

Бешинчидан, Конституцияд ривожланган фукоролик жамиятини барпо этиш учун энг мухим жихатлардан бири булган хар бир инсоннинг яшаш, еркинлик, шахсий дахлсизлик, фикрлаш, суз, эътикод ва виждон эркинлиги каби хукуклари олий кадрият даражасига кутарилди.

Бу уринда мазкур хукукларнинг комусда белгилаб куйилиши жамият хаётида ушбу тушунчаларнинг ахамиятини янада оширади.

Олтинчидан, давлатимиз хукукий тизимида хеч бир норматив-хукукий хужжат ёки унинг алохида нормаси Конституцияга зид келиши мумкин эмаслиги катъий белгилаб куйилди. Жумладан, 16-моддада «Бирорта хам конун ёки бошка норматив-хукукий хужжат Конституция нормалари ва коидаларига зид келиши мумкин эмас»,- деб айтиб утилган. Мазкур норманинг хукукий демократик давлат куришдаги ахамияти бекиёсдир. Чунки бу конституцион норма натижасида бир томондан хукукда турли зиддиятларнинг вужудга келишининг олди олинса, бошка томондан коллизиялар вужудга келган такдирда уни бартараф этиш учун асос булиб хизмат килади.

Дархакикат, мамлакатимизда «Халк давлат органларига эмас, балки давлат органлари халкка хизмат килиши керак»

деган асосий тамойилга таянган холда одамларнинг дардини

July, 2022

эшитиш, улар билан очик мулокотда булиш, огирини енгил килиш тамойили асосида халк билан мулокотнинг янгича тизими жорий этилди. Давлатимиз рахбари ташаббуси билан ташкил этилган Президентнинг виртуал ва Халк кабулхоналари хусусида хам ана шундай фикр билдириш мумкин.

Узбекистон Республикаси Конституцияси негизида ишлаб чикилган Хдракатлар стратегияси утган киска даврда давлат ва жамиятни ривожлантиришнинг мутлако янги боскичига асос солди. Хрзирда мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси Янги Узбекистонни барпо этиш йулида кенг куламли ва улкан ислохотлар олиб борилмокда. Ушбу стратегияни амалга оширишда Бош Комусимиз хам улкан ахамият касб этади, сабаби Янги Узбекистон стратегиясининг барча етти йуналишининг амалиётга жорий этилиши комусимиз билан чамбарчас богликдир. Хусусан, мазкур стратегиянинг иккинчи йуналиши адолат ва конун устуворлиги таъминлашга каратилган булиб, ушбу жихат халкчил давлат куриш ва инсон кадр-кимматини таъминлашнинг енг асосий ва зарур шарти сифатида айтиб утилган. Конун эса аввало Конституция демакдир.

Эътиборингизни тортмокчи булган яна бир хусусият бу мамлакатимиз конституциясига киритилган тзлдиришлар хамда узгартиришлар хронологиясидир.

Конституция билан давлат ва жамият ривожланишининг демократик тамойиллари белгилаб куйилган. Республикада руй бераётган демократик узгаришлар давомида Конституцияга хам узгаришлар киритиб келинмокда. Узбекистон Республикаси Конституциясига хозирги кунга кадар 14 марта узгартириш ва кушимчалар киритилган:

1993 йил 28 декабрда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 77-моддаси 1-кисмидаги "150 нафар депутатдан" деган сузлар "депутатлардан" деган суз билан алмаштирилди;

2002 йил 27 январда утказилган умумхалк референдуми натижаларига кура хамда унинг асосида 2003 йил 24 апрелда кабул килинган Конунига мувофик, Конституциянинг XVIII, XIX, XX, XXIII бобларига узгартишлар ва кушимчалар киритилган;

2007 йил 11 апрелдаги Конун билан Конституциянинг 89-моддасига, 93-моддасининг 15-бандига, 102-моддасининг иккинчи кисмига тузатишлар киритилган;

2008 йил 25 декабрда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 77-моддаси биринчи кисмига узгартиш

киритилган;

July, 2022

2011 йил 18 апрелда кабул килинган Конун билан Конституциясининг 78, 80, 93, 96, 98-моддаларига узгартиш, кушимчалар киритилган;

2011 йил 12 декабрда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 90-моддаси иккинчи кисмига тузатиш киритилган;

2014 йил 16 апрелда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 32, 78. 93, 98, 103, 117-моддаларига узгартиш, кушимчалар киритилган;

2017 йил 6 апрелда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 80, 81, 83, 93, 107, 110, 111-моддаларига узгартиш, кушимчалар киритилган;

2017 йил 31 майда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 80, 93, 108, 109-моддаларига узгартиш, кушимчалар киритилган;

2017 йил 29 августда кабул килинган Конун билан Конституциянинг 99, 102-моддаларига узгартиш, кушимчалар киритилган;

2018 йил 15 октябрда кабул килинган Конун билан 105-модданинг биринчи кисмидаги "икки ярим йил муддатга раисни (оксоколни) унинг маслахатчиларини" деган сузлар "раисни (оксоколни)" деган сузлар билан алмаштирилган;

2019 йил 18 февралда кабул килинган Конун билан 80, 93-моддаларига узгартириш киритилиб, Миллий хавфсизлик хизмати Давлат хавфсизлик хизмати деб юритила бошланди;

2019 йил 5 мартда кабул килинган Конунга асосан 79, 93, 98-моддаларга узгартиришлар киритилган;

2019 йил 4 сентябрда кабул килинган Конунга асосан сайлов тугрисидаги конун хужжатлари такомиллаштирилиши муносабати билан 96, 117-моддаларга узгартиришлар киритилган.

2021 йилнинг 8 февралида кабул килинган Конунга асосан Конституциямизнинг 7, 33, 85, 86, 93, 98, 100, 107 ва 117-моддаларига узгартиришлар ва тулдиришлар киритилди.

Мазкур жараён хам Узбекистон Республикаси миллий давлат ва хукук тарихи, хусусан Конституциявий тизимнинг жамиятимизда мунтазам ривожланиб бораётганлигидан далолатдир.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, хозирги даврда олдимизга куйиган улкан марраларга эришиш, жумладан, мамлакатимизда давлат бошкаруви самарадорлигини кучайтириш, Янги Узбекистонда фукароларнинг хукук, эркинлик ва манфаатларини конуний кафолатлари билан боглик мухофазани кучайтириш,

July, 2022

116

бошкарув жараёни шаффофлигини таъминлаш, одил судловни амалга ошириш ва бу оркали адолатни карор топтиришда жамият хаётининг барча жабхаларини тартибга солувчи норматив-хукукий хужжатлар хал килувчи ахамият касб этади.

норматив-хукукий хужжат сифатида юкорида илгари сурилган вазифаларни амалга оширишда асос ва дастуриламал булиб хизмат килади. Узбекистон Республикасининг Конституциясида инсон, унинг хаёти, эркинлиги, шаъни, кадр-киммати ва бошка дахлсиз хукуклари олий кадрият хисобланиши белгиланган, унда жамиятда тинчлик ва хамжихатлик баркарорлиги учун мустахкам замин мавжуддир. Асосий конунимиз мамлакатимизда инсон хукук ва эркинликларини химоя килиш, фукаролик жамияти асосларини шакллантириш ва ривожлантириш, жамият хаётининг барча сохаларини изчил либераллаштириш ва модернизация килиш хамда "кучли давлатдан -- кучли фукаролик жамияти сари" тамойилини амалга тадбик этишда мустахкам хукукий асос сифатида хизмат килмокда.

Бундан 29 йил аввал яъни, 1992 йил 8 декабрда мамлакатимизнинг Асосий Конуни - Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килиниб, мустакил ва суверен Узбекистон Республикасини барпо этишнинг мустахкам хукукий асоси яратилган эди. Инсон хукуклари умумжахон Декларацияси ва халкаро хукукнинг бошка асосий хужжатларига мос булган, шунингдек узбек давлатчилиги ривожининг бой тарихий тажрибасига таянган холда кабул килинган Узбекистон Республикасининг Конституцияси юртимизда инсон хукуклари ва манфаатлари олий кадрият эканлигини, фукароларнинг эрки, хукук ва манфаатлари давлат манфаатларидан устунлигини конуний мустахкамлади.

Мустакиллик Комуси номини олган Узбекистон Республикасининг Конституцияси - республикамизда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларнинг мустахкам хукукий асоси булиб, мамлакатимиз демократик тараккиётини изчиллик билан таъминлаб келмокда, шунингдек, юртимизда демократик хукукий давлат ва адолатли фукаролик жамиятини шакллантиришнинг асосий тамойилларини белгилаб беради. Хусусан, Узбекистон Республикаси Конституциясининг 7-моддасига асосан, "Х,алк давлат хокимиятининг бирдан-бир манбаидир. Узбекистон Республикасида давлат хокимияти халк манфаатларини кузлаб ва Узбекистон Республикаси Конституцияси хамда унинг асосида кабул

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бу уринда Узбекистон Республикаси Конституцияси олий юридик эга

July, 2022

килинган конунлар ваколат берган идоралар томонидан амалга оширилади" деб белгиланган.

Конституция - тарихий ахамияти бекиёс булган хужжатдир. Унда тарихийлик замонавийлик билан уйгунлашиб, жахоннинг ижтимоий, сиёсий, фалсафий ва хукукий тафаккури сохасида эришилган барча ютуклар мужассамлашган. Бош комусимиз мазмунан ва мохиятан демократик рух билан сугорилган булиб, унда демократия тамойиллари устувор булган адолатли жамият барпо этиш кузда тутилган мустахкам хукукий пойдевордир. Конституциямиз Узбекистоннинг буюк келажагини барпо этиш йулида мустахкам пойдевор сифатида хизмат килаверади.

REFERENCES

1. Президент Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 25 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маърузаси. Тошкент, 2017 йил, 7 декабрь.

2. Саидов А.Х. Янги Узбекистон ва баркарор конституциявий ривожланиш. Халк сузи газетаси, 2020 йил 26 ноябрь сони.

3. Туляганов А.А. Амир Темурнинг давлатни бошкариш тугрисидаги гоялари (Темур тузуклари асосида). Т.1997 йил.

4. Узбекистон Республикаси Конституцияси

July, 2022

118

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.