Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ МЕНЕЖЕМЕНТНИНГ ФУНДАМЕНТАЛ АСОСИ'

ЗАМОНАВИЙ МЕНЕЖЕМЕНТНИНГ ФУНДАМЕНТАЛ АСОСИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
12
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Стратегик / компетенция / менежемент / прогноз.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Шорасулова Дилноза Хасан Қизи

Замонавий менежемент йўналиши замон талабига асосан соҳа ривожи учун мухимлиги ва глабаллашув масалалар ечимини ечишга хизмат қилиши.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ МЕНЕЖЕМЕНТНИНГ ФУНДАМЕНТАЛ АСОСИ»

ЗАМОНАВИЙ МЕНЕЖЕМЕНТНИНГ ФУНДАМЕНТАЛ АСОСИ

Шорасулова Дилноза Хасан кизи

Узбекистон Республикаси Театр Арбоблари уюшмасининг Ижодий булими бош мутахассиси (санъатшунос) https://doi.org/10.5281/zenodo.7487385

Аннотация: Замонавий менежемент йуналиши замон талабига асосан соха ривожи учун мухимлиги ва глабаллашув масалалар ечимини ечишга хизмат килиши.

Калит сузлар: Стратегик, компетенция, менежемент, прогноз.

Менежемент тамойиллари хакида фикр юритишдан олдин аввал менежементнинг узи кандай тушунча нима маънони англатиши тугрисида кизкиб курсак. Менежемент ингилизча "management" бошкариш, ташкил этиш, махсус бошкариш деган маъноларни билдиради. Менежементнинг холати ишлаб чикариш самарадорлигига, техника ва технология даражаси хамда ишчи кучининг сифатига таъсир курсатади. Менежемент тушунчаси бошкарув тизми ва бошкарув объекти орасидаги узаро муносабат булиб унинг асосий вазифаси бошкарувнинг замонавий усулларини, рахбарлик санъати сирларини урганишдан иборат. Биз кундалик хаётимизда амал килишимиз керак булган коидалар йигиндиси бу Конституция хисобланади. Демак ушбу мисол килган услубимизни иш жараёнида кулласак масалан, Бирон бир шахс иш фаолиятини замонавий менежемент услуда кулласа масалан;

• Стратегик режалашириш

• Максад ва вазифаларни аник белгилаш

• Тайм менежементи

• Умумий стратегик манфаатлар

• Корпататив маданиятни йулга куйиш

• Бошкарув инновацияларини татбик этиш

• Кадрлар малакасини ошириш тизимини йулга куйиш

• Корхона имиджини шакллантириш каби метод кулланса иш самарадорлиги ортади.

Х,ар бир ташкилотнинг самарали фаолияти жамоа такдири учун масъулиятни хис этадиган уз вактида ва тугри карор кабул кила оладиган, катъиятли, адолатпарвар, харизматик лидерларнинг роли жуда мухим. Адолатли хукумдор гояси азалдан миллатлар орзуси булиб келган. Инсониятнинг буюк вакллари Платон, Аристотель, Сукрот, Эразм

"ТаЩт уа tadqiqotlar" ¡1т1у-и$!иЫу ]игпаП №15

Роттердамский, Фаробий, Алишер Навоий, Вольте, Николло Маккиавелли, Томмоазо Компанелла уз шох асарларини айнан шу гояга багишлаганлар.

Юкорида куриб чикилган методлар соха ривожи учун бошланган иш фаолиятини самародорлигига олиб келади. Масалан, бошкарув тизимида замонавий рахбар кандай мухим жихатларга эътибор бериши керак деган саволга жавоб излаш лозим.

Замонавий рахбарининг мухим компетенцияларига куйдагилар киради;

• Лидерлик

• Тизимли фиклаш

• Сиёсий-хукукий, маънавий-ахлокий билимлар

• Узига ишонч

• Нотиклик махорати

• Селф менежемент

• Низоларни бошкариш

• Прогностик кобилият

• Шахсий харизма

• интуинцияни уз ичига олади.

Аслида рахбар кандай булиши керак? Х,ар бир рахбар бошкарув фаолияти жараёнида уз вазифаларини факат узига хос услубда бажаради. Рахбарлик услуби рахбарнинг жамоани узига юклаган вазифаларини бажаришда ташаббускорлик ва ижодий ёндашишга кандай усуллар билан рагбатлантириши, уз кул остидагиларнинг ишини кандай назорат килишида ифодаланади. Иш услуби нафакат рахбарнинг фаолиятини белгилайди, балки у тизим фаолиятини барча жабхаларига бевосита таъсир килади. Х,ар бир рахбар узи амалида куллайдиган бошкарув услубини яратувчисидир. Замонавий менежемент йуналишидаги шахс барча прогноз кобилиятини ишга солиб низоларни сиёсий-хукукий, маънавий-ахлокий билимлари оркали йулга куйиши даркор.

Замаонавий менежемент тушунчаси хар бир соха ваклларига мос. Юкорида замонавий менежементнинг сохадаги бир йуналишини хамда шахс ва рахбар муносабатлари урганиб чикдик. Энди бу замонавий менежемент услубини санъат сохасида куриб чикадиган булсак, санъат ва маданият сохаси менежменти мамлакатимизда ахоли турли табакалари вакилларини бадиий, эстетик, ахлокий, ижтимоий-сиёсий, ёъналишларда тарбиялаш, одамларнинг маънавий, ижодий фаоллигини ташкил этиш, баркамол инсонни шакллантиришдаги урни ва роли каттадир. Маданият ва санъат сохасидаги узгаришлар, хусусан маданият ва ахоли дам олиш марказлари, маданият ва

"ТаЩт уа tadqiqotlar" ¡1т1у-и$!иЫу ]игпаП №15

санъат саройлари, музейлар, маданият ва истирохат боглари, махалла гузарлари, ахборот-ресурс марказлари, кутубхоналар, рассомлик галериялари оркали амалга оширилиб келинмокда.

Маданият ва санъат менежменти хакида икки йуналишда суз кетади. Биринчидан, кенг маънода инсон яшаш шароити услублари ижтимоий вокелик сифатида шахс ижтимоийлашувига тааллукли булмаган холда ва ижтимоий ходиса тизимига оид фикрлар: маданият ва санъат моддий ва маънавий мухитни ифодалайди, инсонни шаклланиши ва юксалишига имкон яратади. Иккинчидан, тор маънода, жамият хаётидаги аник доирага оид фикрлар: (маданият ва санъат доираси). Маданий-тарихий меросни саклаш ва улардан фойдаланишни камраб олади (музей, кутубхона, архив ишлари, миллий ва махаллий анъаналар, байрамлар ва бошкалар). Бадиий таълим ва болалар ижодиёти, санъат, ижодий (бадиийликка уйгун) фаолият, контсерт фаолияти, буш вактда кунгилочар ишларни ташкиллаштириш, хаваскорлик, этнографик санъат ва хунар, шунингдек, уларни таъминлаб берувчи фаолият (маданият иктисодиёти, молиялаштириш, бошкарув, ахборот, касбий фаолиятга тайёрлаш ва кайта тайёрлаш). Маданият доирасидаги фаолият турли расмий идоралар (давлат, мунитсипал, хусусий, жамоат ташкилотлари ва хк.), шунингдек, айрим одамлар томонидан амалга оширилади. Бундан сунг уларнинг барчаси киска килиб фирмалар деб аталади. Хрзирги глобаллашув жараёни мехнат менталитетига хам уз таъсирини утказади. "Кейинги вактларда ташкилот маданияти деган термин илмий муомалага хам киритилди. Ушбу масала буйича тадкикот олиб бораётган таникли сотсиолог М. Бекмуродовнинг фикрича, ташкилот маданиятимуассасанинг нафакат ишчанлик хусусиятини ифодалайди, балки ташкилотга хос булган маданиятнинг хар бир ходим хатти-чаракатларида акс этиши, шахснинг феъл-атворлари мотиви даражасига юксалишини назарда тутади. Ташкилот маданияти ходимлар томонидан уз-узича узлаштирилмайди, балки режали асосларда изчиллик билан мутахассислар онги, рухиятига сингдириб борилади".

Маданият ва санъат сохаси менежментининг дастлабки куринишларидаги фаолияти хисобланган Маданият ва санъат сохаси менежментининг юкори боскичи одамларнинг буш вактини мазмунли ташкил этиш, кушимча касблар, хунарларни урганиш, кизикишлар асосидаги клублар, тугаракларда фаолият юритиш сингари машгулликлар тарзида амал кила бошлади.

Маданият ва санъат сохаси фаолиятидаги тадбирларнинг узига хос хусусиятларидан бири у бир марта ташкил килиниб, асосан, бир марта намойиш килинади. Агар спектакллар, кинофилмлар тайёрланганидан сунг юзлаб марта намойиш килинса, ижтимоий-маданий муассасалардаги тадбирлар, асосан, такроран куйилмайди. Маданият ва санъат сохаси менежменти

тадбирларининг деярли хаммаси худди шу хусусиятга эга. Факат бадиий таргибот-ташвикот жамоалари, баъзи мавзули концерт дастурлари бир марта тайёрланиб, хар хил жойларда бир неча марта намойиш этилиши мумкин. Улар маълум вакт мобайнида (масалан, маълум мавсумда, иш жараёнида, яъни пахта, галла йигим_теримида...) бир неча марта намойиш килиниши мумкин. Лекин маълум муддатдан сунг, албатта бошка янги дастур тузишга тайёргарлик курилади. Агар театрда куйилган песани яна бир неча йилдан кейин кайтадан сахналаштириш мумкин булса, ижтимоий-маданий муассаса тадбирларида бу холат такрорланмайди. Бирор тадбир сценарийси схемасини иккинчисига куллаш мумкин эмас. Х,ар кандай янги стсенарий янги тузилишни, янги мехнатни талаб килади. Санъат сохаси бошкаруви-бу жамоа микёсидаги ижодий жараён сифатида намоён булади. Кишлоклардаги жамоат ташкилотлари эса шахсни маданият ва санъат сохаси фаолиятига жалб этишга ёъналтирувчи субъэкт сифатида жамоат фаолиятининг намоёндаси хисобланувчи алохида шахс эмас, балки жамоа, бирлашма, маданий уюшма ёки кенг халк оммаси уртасида маънавий фаолият олиб борувчи жамоат ташкилотлари белгиланади. Айни пайтда жамоат ташкилотлари фаолиятининг самарадорлиги улар билан индивидуал ижодий фаолият бирлигига богликлигини хам хисобга олиш зарур. Санъат сохаси бошкарувида иштирок этувчи субъектлар табиатига кура индивидуал, гурухли ва оммавий каби шаклларга ажратилади. Ижтимоий-маданий фаолиятнинг хар бир турига муайян шакл мос келади. Укиш, амалий санъат асарлари билан танишиш санъат асарларини умумлаштиришнинг индивидуал шакли хисобланади. Бадиий ижрочиилк, туризм ва хаваскорлик ижодий бирлашмалари бадиий кадриятларни оммалаштиришнинг гурухли шакли хисобланса, спектакллар, филмлар, концертлар томоша килиш ва байрамларда иштирок этиш маданий фаолиятнинг юкорида баён килиб утилган индивидуал, гурухли ва оммавий шакллари муайян маданий анъаналарнинг уйгунлигини назарда тутади.

Маданият ва санъат сохасида хам бошка сохларларда хам замонавий менежемет тамойии бир хил вазифани бажаради. Шундай экан глабаллашув жараёнида тезлик, аниклик ва сифат юкори даражада тус олмокда. Х,ар кандай иш у хох бизнесс йуналиши хох давлат тасаруфидаги иш булсин, замонавий менежемент йуналиши соха ривожи учун хизмат килиб келади.

Фойдаланган адабиётлар:

1.Каримов И.А. Асосий вазифамиз-ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаравонлигини янада юксалтиришдир. -Тошкент Узбекистон, 2010.

2.Гримов И.A. Aмaдгa оширaётгaн ислохотлaримизни янaдa чyкyрлaштириш Ba фyкaролик жaмияти куриш -ёрyF келaжaгимизнинг aсосий омилидир. -Тошкент.: Узбекистон, 2014

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.