Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ МЕҲМОНХОНАЛАР АРХИТЕКТУРАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ҲУДУД ИҚЛИМ-ГЕОГРАФИК ОМИЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ'

ЗАМОНАВИЙ МЕҲМОНХОНАЛАР АРХИТЕКТУРАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ҲУДУД ИҚЛИМ-ГЕОГРАФИК ОМИЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

143
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
зилзила кучлари / шамол кучи / кучлар таъсири / юклар

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Шербек Илёс Ўғли Асадов

Зилзила кўплаб вайроналарга сабаб бўлганлиги сабабли зилзила бўладиган ҳудудларда махсус чораларни кўриш ва конструкцияларни ҳисоблашда юклар классификацияси иншоотга таъсир этадиган ҳар қандай ташқи кучлар таъсири хусусиятлари хақида.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ МЕҲМОНХОНАЛАР АРХИТЕКТУРАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ҲУДУД ИҚЛИМ-ГЕОГРАФИК ОМИЛЛАРНИНГ ТАЪСИРИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

ЗАМОНАВИЙ МЕХМОНХОНАЛАР АРХИТЕКТУРАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ХУДУД ЩЛИМ-ГЕОГРАФИК ОМИЛЛАРНИНГ

ТАЪСИРИ

Шербек Илёс ^ли Асадов

ООО "Geofundamentproject" лойиха кидирув институти архитектори

АННОТАЦИЯ

Зилзила куплаб вайроналарга сабаб булганлиги сабабли зилзила буладиган худудларда махсус чораларни куриш ва конструкцияларни хисоблашда юклар классификацияси иншоотга таъсир этадиган хар кандай таш^и кучлар таъсири хусусиятлари хакида.

Калит сузлар: зилзила кучлари, шамол кучи, кучлар таъсири, юклар.

КИРИШ

Замонавий мехмонхоналар архитектурасини шакллантиришда худуд иклим-географик омилларнинг таъсири. Ташки кучлар - бино елементлари (кисмлари)нинг хусусий OFирлиги, шамолнинг таъсир кучи (муваккат юклар), зилзила, ускуналарнинг тасодифий бузилиши натижасидаги таъсирлар ва бошк; 2. Атроф-мухит таъсири - ташки харорат (конструксия чизикли улчамларининг узгаришига олиб келади), атмосфера ва тупрок намлиги таъсири (курилиш ашёларининг хусусиятларини узгаришига олиб келади), хаво окими йуналишининг таъсири (хона ичидаги микроиклимнинг узгаришига олиб келади), куёш нури енергиясининг таъсири (курилиш ашёси физик-техник хусусиятларининг узгаришига олиб келади), хаво таркибидаги агрессив кимёвий бирикмаламинг таъсири (конструксиянинг йемирилишига ва бузилишига олиб келади), биологик таъсир (микроорганизмлар ва курт-кумурскалар конструксияни йемиради), бино ичидаги ёки ташкарисидаги шовкин таъсиридан 7 хонадаги нормал акустик режимнинг бузилиши.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Иншоот ва биноларга таъсир етадиган юклар келиб чикиш сабабига кура асосан икки гурухга бу линади. 1.Табиий юклар. 2.Сунъий юклар. Табиий юкламалар узгарувчан атроф-мухитга боFлик булиб, учга булинади: 1.Метеорологик. 2.Гравитацион. З.Зилзилавий. Юклар таъсирига караб

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

куйидагича булиши мумкин: - доимий ва вактинча; - доимий-табиий (бинонинг асосий кисмларининг вазни)

Иклим-географик ва жойлашган йерига караб, мехмонхоналарнинг куйидаги турларини ажратиш мумкин:

• шахар марказидаги мехмонхоналар;

• йул четидаги, коида тарикасида, кам каватли, усти очик автокуналFали мехмонхоналар;

• шахар четидаги ва аеропортлардаги мехмонхоналар;

• сузиб юрувчи мехмонхоналар - денгиз, даре ёки кул кирFOFи якинида туристларни жойлаштириш ва улар дам олиши учун мехмонхона тарзида жихозланган сузиш воситалари. Зарур холда бундай мехмонхона туристлар билан бирга сув бхйлаб бошка куналFага кучирилиши мумкин.

Мехмонхоналарнинг географик омиллар таъсирида гурухланиши ва функционал вазифаси. Мехмонхона - бу бутун кун давомида мураккаб технологик жараён содир булувчи бино (ёки бинолар мажмуи) булиб, унда мижозларга номерлар (ёки номерлардаги жойлар) берилиши, шунингдек мехмонхона махсулидан шинам, кулай ва хавфсиз фойдаланишга йуналтирилган кушимча хизматлар курсатилиши кафолатланади. Замонавий мехмонхона факат яшаш жойи булиб хизмат килмайди. Купинча номерлар фондининг бир кисмидан фирмалар ва муассасаларнинг офислари, вактинчалик ваколатхоналари сифатида хам фойдаланилади. Мехмонхоналарда бугунги кунда хар хил мижозлар:

• турли анжуманлар, конгресслар, симпозиумлар, ярмаркаларнинг иштирокчилари;

• мусобакалар, танловларнинг иштирокчилари;

• хизмат буйича, даволаниш, дам олиш учун ташриф буюрган алохида фукаролар;

• давлат доирасида маълум маршрут буйича кетаётган, чет элдан келган туристлар ва хк. жойлаштирилади.

Мижозлар эхтиёжидан келиб чикиб, мехмонхоналар хар хил функционал вазифаларни бажаради ва уларга хар хил талаблар куйилади.. Фунционал вазифасига караб мехмонхоналар:

• ишбилармонлар учун - умумий типда, идоравий, йотилишлар, кенгашлар ва хк. учун;

• дам олиш учун мехмонхоналар - туристик, курорт мехмонхоналари, автотуристлар учун, мотеллар, кемпинглар;

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

• мехмонхоналарнинг махсус турлари - транзит йуловчилар учун, спортчилар учун ва бошкалар учун курилади.

Идоравий мехмонхоналар умумий типдаги мехмонхоналарнинг бир тури хисобланади. Бундай мехмонхоналар асосан маълум идора, муассаса ёки корхонага иш юзасидан ташриф буюрган одамлар яшаши учун мулжалланади. Идоравий мехмонхоналар тегишли идора якинида ёки жамоат транспорта яхши катнайдиган жойда курилади. Туристик мехмонхоналар. Фаол дам олаётган туристлар учун мулжалланади. Мамлакатимизда бундай мехмонхоналар асосан уюштирилган группавий туризм - екскурсия ва спорт туризми учун мулжалланган.

Туристик мехмонхоналар шахарда, шахар ташкарисида, туристик объектлар якинида, яхши табиий омилларга эга жойларда, купинча яшил массивлар якинида курилади. Туристик мехмонхоналар, шунингдек курорт мехмонхоналари ер майдонларининг хажми умумий типдаги мехмонхоналарнинг ер майдонларидан анча катта булади (1 мингтагача уринли мехмонхоналарда бир уринга 75 м2 ва 1-2 минг уринли мехмонхоналарда бир уринга 65 м2). Курорт мехмонхоналари ва туристик мехмонхоналарнинг, курортларда ва дам олиш зоналарида жойлашган мотеллар ва кемингларнинг кукаламзорлаштирилган ер майдонлари жами ер майдонининг камида 5% ни ташкил этиши керак. Мехмонхоналарнинг ер майдонларида спорт майдончалари (бир уринга 8-10м2 хисобидан), болаларнинг уйин майдончалари ва соябонлар жойлашади. Шовкиндан сакланиш учун туристик мехмонхоналар ва курорт мехмонхоналарининг корпуслари транспорт катнайдиган кучалар ва йуллардан камида 50 м узокда курилади. Бу кхчалар ва йуллар ёкасида дарахт кучатлари экиш назарда тутилади.

Туристик базалар, дам олувчиларнинг муайян тарзда тартибга солинган контингентига, юклаш, фойдаланиш ва иш тартибига эга булган туристик муассасаларнинг анъанавий тури сифатида, асосан махсус ишлаб чикилган ва жихозланган пиёда, чаети, сув, тоF, от, чана, велосипед, автобус трассалари ёки аралаш туристик трассалардан утказилган маршрутлар буйлаб саёхат килувчи режали (кисман - мустакил) туристик гурухларни дам олишга кабул килиш ва хизмат курсатиш учун мулжалланади.

Курорт мехмонхоналари. Бир жойда нисбатан узок вакт дам олиш учун мулжалланади. Айрим холларда бундай мехмонхоналарда профилактик даволаниш ёки шифо олиш имконияти хам назарда тутилиши мумкин. Бунинг учун курорт мехмонхоналарида курортнинг асосий сохасига кура даволаш-

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

соFломлаштириш бинолари ва хоналари курилади, пархез овкатланиш ташкил этилиши хам мумкин. Таймшер - мехмонхона хизматларининг нисбатан янги тури. Унинг номерлар фонди одатда 50-250 номердан ташкил топади. Алохида курилмаларга эга булиши хам мумкин. Квартира типидаги номерлар фондига эга, хизматлар курсатиш шарт-шароитлари курорт мехмонхоналаридаги ухшаш. Алохида квартиралар хусусий мулкдорларга сотилади, аммо таймшер тулик бошкарувчи компания томонидан назорат килинади. Апартаментли мехмонхоналар. Узок вакт яшашга мулжалланган апартаментли мехмонхоналар, оддий мехмонхоналарга караганда, фойдали майдонининг катталиги ва уларда мижозлар узок вакт яшаши билан фарк килади. Номернинг кушимча майдони одатда кулай кресло ва диван куйилган мехмонхона хамда куп функцияли казнокка эга кичик ошхона шаклида булади. Апартаментли мехмонхоналар (ёки апартотеллар) оиласининг кучиб келиши, узок муддатли хизмат сафари, семинарларга катнаш зарурлиги туфайли шахарда узок вакт яшашга мажбур бхлган уз мижозларига уйдагига ухшаш шарт-шароитлар яратади. Аксарият мехмонлар номерни узок муддатга олади. Яшаш муддатининг узоклигига караб уларга купинча чегирма берилади. Бундай мехмонхоналарда овкатланиш корхоналари, бизнес маркази, дам олиш жойлари назарда тутилади.

Спортчилар учун мулжалланган мехмонхоналар спорт комплекслари кошида ёки табиий шароитларига кура маълум спорт турини ривожлантириш имконини берувчи жойларда курилади. Спортчилар учун мулжалланган мехмонхоналарда спорт анжомларини ижарага бериш шохобчалари, дам олиш учун мулжалланган бир канча муассасалар фаолият курсатади, спорт ва тиббий ахамиятга эга бинолар ва курилмалар мавжуд булади. Автотуристлар учун мулжалланган мехмонхоналар ва мотеллар (мотор-отеллар) шоссе йуллар якинида жойлашади. Шинам номерлар ва ресторан (ёки кахвахона)га хамда умумий ахамиятга молик бошка хоналарга эга мехмонхона биносидан ташкари, бу мехмонхоналар ва мотеллар автотранспорт воситаларини парковка килиш ва уларга техник хизмат курсатиш имконини беради (автомобилларга ёнилFи куйиш шохобчаси, таъмирлаш устахоналари, техник хизмат курсатиш станцияси ва хк.га эга булади). Кемпинглар мавсумий фойдаланиш учун мхлжалланган «енгил» типдаги мехмонхона корхоналаридир. Улар автотуристлар дам олиши хамда уларнинг автотранспорт воситалари тухтаб туриши учун мулжалланади. Кемпингларда курсатиладиган хизматларнинг барча турлари соддалаштирилган булади: ухлаш жойлари ёзги типдаги,

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

купинча ёFOчдан курилган, иситилмайдиган биноларда ёки чодирларда жойлашади; ванна ва хожатхона асосан умумий булади. Ротел - кучма мехмонхона. Бир ёки икки хринли булимлардан иборат вагон-трейлер куринишида булади. Х,ар бир булим вентиляция ва алохида ёритиш ускунаси билан жихозланган. Ротелда кийим алмаштириш, ювиниш жойи ва хожатхона бор. Вагоннинг орка кисмида ошхона ва музлатгич жойлашади.

Флайтеллар, коида тарикасида, ахоли гавжум жойлардан анча четда жойлашган булади. Уларга факат хаво транспортида бориш мумкин. Флайтел якинида аэродром, ангарлар, эллинглар, устахоналар жойлашади. Табиийки, ресторанлар, барлар, концерт заллари, дансинг ва ш.к. хам булади.

Сузувчи мехмонхоналар ва мехмонхона комплекслари жуда куп мамлакатларда, чунончи: Франция, Греция, Швейцария, Дания, Нидерландия, Швеция, Испания ва бошкаларда лойихалаштирилмокда ва курилмокда. Сузиш воситаларининг аксарияти причаллар, пирслар, сувга тушириш ва сувдан кутариш мосламалари, шунингдек кайикларни саклаш, уларни таъмирлаш ва уларга ёнилFи куйиш иншоотлари билан жихозланган. Бу уринда шуни алохида кайд этиш керакки, сузиш воситаларига техник хизмат курсатиш иншоотлари ва ускуналари сув буйлаб саёхат килувчи туристлар учун мулжалланган мехмонхона комплексларининг ажралмас кисми хисобланади.

«Ботел» атамаси - мехмонхона бизнесидаги янги тушунча (боат - кайик, кема, у отел - мехмонхона). Одатда, ботел деганда экскурия баржалари типидаги сузувчи мехмонхона тушунилади. Ботеллар мавсумий ёки йил буйи ишлайдиган муассасалардир. Бу гурухга «сув туризми марказлари» (Полша), «дам олиш базалари-шахарчалари» (Германия), флотеллар (Испания ва Югославия) киради.. Ботокемпинглар сув буйлаб саёхат килувчи туристларга сафарда хизмат кхрсатиш учун мулжалланган. Туристик муассасаларнинг бу типига Полшада кенг таркалган «сув стансиялари» хамда Германиядаги «ёзги туристик шахарчалар» киради.

ХУЛОСА

Замонавий архитектура ва баланд каватли иншоатлаарни лойихалашда констуркция ва географик омиллар ва иклим шароитлардан келиб чикган холда лойихалашга алохида эътибор бериш зарур. Замонавий архитектурада планирофака ва фасад элеметларни янгича куринишларини ишлаб чикиш, мавжуд архитектура йуналишларини урганиб уларни тахлил килиш хамда ноодатий архитектура иншоатларни лойихалаш эгаллаган билимларни амалда

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

кулаш. К,анакадир сохада янголек килмокчи булса авваламбор манашу соха жахон стандартларини тахлил килиб урганиб чикшим керак булади. Бизнинг таткикотимизда замонавий мехмонхоналар архитектурасини шакллантиришда жахондаги замонавий мехмонхоналар яъни хар бир давлат мехмонхоналар таснифини урганиб чикиш керак булади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси туFрисида. /Расмий нашр/. Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги-Тошкент: "Адолат", 2018.- 112 б.

2. Мирзиёев, Шавкат Миромонович. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. -Тошкент: "Узбекистон" НМИУ, 2018.-80 б.

3. Президент Ш.М.Мирзиёевнинг 2019 йил 19 мартда Сирдарё вилоятида утказган Видеоселектор учрашуви материаллари. Ёшлар маънавиятини юксалтириш ва уларнинг буш вактини мазмунли ташкил этиш буйича 5 та мухим ташаббус.

4. Воронина В.Л. Народные традиции архитектуры Узбекистана. Государственное издательство архитектуры и градостроительства, Москва: 1951.- 166 с.

5. Массон В.М., Мерперт Н.Я. Археология СССР. Энеолит СССР. - Москва: «Наука», 1982. - 359 с.

6. Ахмедов М.К,. Урта Осиё меъморчилиги тарихи. - Тошкент: "Узбекистон", 1995.

7. Ахмедов М.К,. Узбекистон урта асрлар меъморий ансамблари тараккиётининг тарихий - назарий асослари. Арх. док. илмий дар. учун диссертация. -Самарканд, 1995. - 324 с.

8. Назилов Д.А. Элементы, определяющие функции интерьера в зодчестве центральной Азии. Узбекистон архитектураси ва курилиши. 1-2007.

9. Мукумов Р.С., Мамаджанова С.М. Зодчество Таджикистана. - Душанбе: «Маориф», 1990. - 167 с.

10. Рапопорт Т.Б. О прогрессивных традициях в архитектуре народного жилища Узбекистана. Архитектурное наследство. Гос. издательство литературы по строительству, архитектуры и строительным материалам.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-906-912

Москва, 1961 г. Ред. коллегия Е.Д. Квитницкая, А.М. Прибыткова, О.Х. Халпахчьян, Ю. С. Яралов (отв. ред.), 199 с.

11. Писарчик А.К. Народная архитектура Самарканда. - Душанбе: Издательство «Дониш», 1975. II глава. 129 с.

12. http://www.obzor.ru/mdex.php?pa&es=3&id=50&p=prmt

13. http:/www.davarh.uz/ (Узбекистан Республикаси Арxитектура ва Курилиш Давлат кумитаси)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.